Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 284.1KB
Покупки 0
Дата загрузки 07 Ноябрь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

O’zbekiston Respublikasi bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini takomillashtirish

Купить
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGIʹ TOShKENT DAVLAT IQTISODIYoT UNIVERSITETI “Biznes bosh q aruvi va logistika” kafedrasi “Tashqi iqtisodiy faoliyatda bojxona ta’minoti” fanidan KURS ISHI Mavzu: O’zbekiston Respublikasi bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini takomillashtirish Bajardi: Ilmiy rahbar: Komissiya ________________________ ________________________ 1 Mundarija Kirish………………………………………………………… … ………………… 3 1. O’zbekiston Respublikasi bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini ng nazariy asoslari……………………… …... ………………..……… ………….…..5 2. Bojxona organlarida “Xavfni boshqarish” tizimini joriy etilish i ning boshqaruv jarayonlariga ta’siri…………… .……… ……………………..…… 12 3. Bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini yanada takomillashtirish chora- tadbirlari …………………………..……………….…………………………… 19 Xulosa va takliflar…………………………………………………….…………27 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………………….……………29 2 Kirish Mamlakatimizda tsivilizatsiyalashgan bozor munosabatlari rivojlanishi sharoitida bojxona organlari oldiga tashkiliy ta’sirlardan munosib foydalangan holda, birinchi navbatda, iqtisodiy, bozor vositalariga asoslangan yaxlit, samarali va moslashuvchan boshqaruv tizimini yaratish vazifasi turibdi. Shu sababli, samarali boshqaruv muammosi bojxona xizmati rivojlanishining o’zaro bog’liq jihatlari majmuasining eng dolzarb va amaliy ahamiyatli muammolaridan biridir. Rossiya bojxona organlarida menejmentga yangi yondashuvlarni qo’llash, qarorlar qabul qilish jarayonida menejerlarni maqsadli axborot, tahliliy va uslubiy qo’llab-quvvatlash tizimini yaratish, faoliyat natijalari to’g’risida ishonchli ma’lumotlarni olish dolzarb muammodir. bojxona idoralari va ushbu ma’lumotlardan bojxona organlarida boshqaruvni takomillashtirish maqsadida foydalanish Rossiya Federatsiyasi. Shu bilan birga, bojxona boshqaruvi asoslarini o’rganishga tizimli va yaxlit yondashish muammosi ham pishib yetdi. Boshqaruv tafakkurining ilmiy boshqaruv nazariyasi shaklida rivojlanishi bojxona ishidagi dolzarb muammolarni hal qilish uchun turtki bo’lib xizmat qildi. Bu vaqtga kelib, tashkiliy-boshqaruv muammolari salmog’i juda yuqori bo’lgan bojxona kabi sohada ilmiy bilimlarning mustaqil sohasi va amaliy ixtisoslashuv sifatida boshqaruv masalalarini o’rganish va tizimlashtirish muttasil talab qilinayotgani ayon bo’ldi. Hatto qadimgi yunon faylasuflari Platon, Aristotel va boshqalar ham dunyoni xulosa chiqarish jarayonlari orqali tanib, ilmiy tafakkur asoslarini yaratdilar. Mantiq va sezgi sintezi asosida inson faoliyatini boshqarishning rivojlanishini ilmiy tadqiq qilish mumkin. Agar boshqaruv qarorlaridagi mantiq rasmiylashtirilgan belgilar va matematik mantiqiy isbotga asoslansa, sezgi tasvir va ko’rsatkichlarga asoslanadi. Isbot - bu ob’ektiv dunyo nomenklaturasiga (masalan, TN VED) mos keladigan tekis matritsalar bo’yicha strukturani joylashtirishning ratsionalistik usuli va indikator sizga hajmli majoziy mohiyatni qo’lga kiritish imkonini beradi, ya’ni. ob’ekt yoki hodisaning "ruhi"ning o’zi. Ushbu 3 ma’lumotlarga asoslangan sezgi jarayon yoki ob’ektning mohiyatini tez, chuqurroq tushunish qobiliyatiga ega. Demak, bojxona boshqaruvi masalalarini o’rganishning ahamiyati yangi iqtisodiy sharoitlarda bojxona organlarida boshqaruvni takomillashtirish muammosiga ilmiy yondashuvdan foydalanish zarurati bilan bog’liq. 4 1. O’zbekiston Respublikasi bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini ng nazariy asoslari . Bojxona o’rganish predmeti sifatida polimodeldir. U modellarning ierarxik tizimi (nazariy, matematik, fizik, og’zaki va boshqalar) shaklida taqdim etilgan - tashqi iqtisodiy faoliyatni bojxona usullari va vositalari bilan tartibga solish modelidan bojxona inspektori tomonidan bojxona operatsiyalarini amalga oshirish modellarigacha. bojxona rasmiylashtiruvi va nazorati jarayoni. Ularni o’rganish natijasida bojxona mutaxassisi o’zlashtirilgan modellar (modellar to’plami) hajmida bojxona nazariyasi va amaliyoti to’g’risidagi bilimlarni tushunish va o’rganilayotgan modellarni ushbu sohada amalga oshirish uchun zarur kompetentsiyalarni shakllantirish uchun etarli imkoniyatlarga ega bo’lishi kerak. amaliyot. Bojxona ishi o’rganish, tadqiqot va boshqarish ob’ekti sifatida o’ziga xos xususiyatga ega va bo’lajak mutaxassisga alohida talablar qo’yadi. Yuqorida aytib o’tilganidek, bojxona ishi Rossiya iqtisodiyotini va birinchi navbatda, tashqi savdo sohasini davlat tomonidan tartibga solish vositasidir va shuning uchun u ochiq rivojlanayotgan boshqaruv tizimining barcha asosiy xususiyatlarini - bojxona ma’muriyati tizimini o’z ichiga oladi. Bojxona rasmiylashtiruvi va nazorati, bojxona qiymati va valyuta to’lovlari ustidan nazoratni amalga oshirish jarayonida bevosita ishtirok etuvchi, huquqni muhofaza qilish tartib-taomillarini amalga oshiruvchi, tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasi va maxsus statistikani yurituvchi, alohida bojxona tartib-taomillarini amalga oshiruvchi bojxona organlarining mansabdor shaxslari muayyan tartib va bojxona texnologiyalarini joriy etadilar. . Bunday sharoitlarda bojxona organlari tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilari uchun davlat bojxona xizmatlarini bevosita belgilovchi (ma’lum bir sharoitda - ishlab chiqaradigan) maxsus texnologik tizimni ifodalaydi. Nazariy ob’ektlarni taqdim etish shakllari, ularning mazmuni tuzilishning tanlangan darajasiga va nazariya ob’ekti sifatida urf-odatlarni tavsiflash va tadqiq 5 qilishda tanlangan uslubiy yondashuvga bog’liq. Asosiy asos - boshqaruv va boshqaruvning nazariy qoidalari. Zamonaviy boshqaruv nazariyasi doimiy rivojlanishda. Uning asosiy tarkibiy qismlari (tushunchalar, nazariy modellar, usullar va texnologiyalar) turli sur’atlarda rivojlanadi, bu ularning inson amaliyotiga har xil aloqadorligi bilan izohlanadi. Shu sababli har doim uning turli tarmoqlari - yangi tushunchalar va nazariyaning maxsus bo’limlari, shuningdek, ularning paydo bo’lish manbai sifatida tegishli muammolar mavjud bo’ladi. Boshqaruv nazariyasini rivojlantirishning eng muhim muammolari quyidagilardan iborat. 1. Subyekt va ob’ekt o’rtasidagi muvofiqlik muammosi. Tadqiqot jarayonida hal qilinadigan asosiy vazifa - bu sub’ektga ta’sir qilish choralari, kuchlari va vositalarini bir butunga birlashtirgan boshqaruv mexanizmini izlash. 2. Optimal yechimlar usullarini asoslash. Markaziy vazifa makrotizim maqsadlari bilan tizim sifatida tashkilotning maqbul qarorlarini muvofiqlashtirishdir. 3. Boshqaruv uchun axborot sifatini asoslash. Asosiy vazifa boshqaruvni axborot bilan ta’minlashning ishonchliligi, to’liqligi va dolzarbligini oshirishdan iborat. 4. Sifat va samaradorlik ko’rsatkichlarini asoslash. Tashkilotning samaradorligini baholash mezonlari, ko’rsatkichlari va maqsadlarining kelishilgan va muvozanatli tizimini shakllantirish markaziy vazifadir. 5. Yaxlit-evolyutsion (kognitiv) yondashuvga asoslangan metodologiya va boshqaruv mexanizmlarini yanada rivojlantirish. Boshqaruvning umumiy nazariy muammolarini bojxona ishiga to’liq bog’lash mumkin, chunki nazariya ob’ekti sifatida bojxona zamon va makonda doimiy ravishda rivojlanib boruvchi boshqaruv tizimidir. 6 Tizimda bunday belgilarning mavjudligi bojxona boshqaruvi nazariyasi va amaliyotini takomillashtirish uchun davlat boshqaruvi, menejment va turli xususiy nazariyalarning tushunchalari, texnologiyalari va usullarini keng jalb qilish imkonini beradi. Umumiy nazariy muammolar bojxona organlari faoliyatini boshqarish samaradorligi va sifatini oshirishga bevosita ta’sir qiladi. Shuningdek, ular bojxona boshqaruvining nazariy muammolarini ham murakkablashtiradi, ularning yechimi murakkab va bojxona boshqaruvi nazariyasining barcha jihatlarini qamrab oladi: Kontseptual jihat (shu jumladan g’oyalar, tamoyillar, qonunlar, qonuniyatlar); Uslubiy jihat (jumladan, modellar, usullar, texnikalar); ® texnologik jihat (shu jumladan dasturiy-instrumental, axborot va kognitiv vositalar va boshqaruv muhitlari); Tashkiliy va funktsional jihat; Psixologik jihat. Bojxona organlarini boshqarish nazariyasining eng dolzarb muammoli masalalari quyidagilardan iborat: bojxona ma’muriyati, bojxona logistikasi va bojxona xizmatlari marketingi g’oyalarini birlashtirish orqali bojxona institutining asosiy g’oyasini shakllantirish; Xizmatga yo’naltirilgan boshqaruvning integrativ modeli asosida bojxona boshqaruvi (bojxona boshqaruvi) nazariyasini shakllantirish; Bojxona organlari faoliyatini baholash maqsadlari, mezonlari va ko’rsatkichlarining kelishilgan va mutanosib tizimini shakllantirish; bojxona organlari va ularning tarkibiy bo’linmalari rahbarlari faoliyati samaradorligini baholash ko’rsatkichlari, mezonlari va uslubiy vositalari tizimini shakllantirish; boshqaruv qarorlarini qabul qilishni qo’llab-quvvatlash bo’yicha vazifalar komplekslarini shakllantirish, ularni avtomatlashtirilgan hal qilish uchun uslubiy va dasturiy-texnik bazani ishlab chiqish; Axborot sifatini oshirish, axborot, tahliliy va boshqaruv faoliyatini amalga oshirish texnologiyasini ishlab chiqish. 7 Bojxona organlarini boshqarish nazariyasini ishlab chiqish muammolarini hal qilishning tsiklik xususiyati va bosqichlarining ketma-ketligi 3.5-rasmda ko’rsatilgan. Shunday qilib, bojxona boshqaruvi bojxona boshqaruvining nazariy platformasi sifatida boshqaruvning o’ziga xos turi va rivojlanayotgan tadqiqot sohasidir. Uni shakllantirish va o’rganishning muhim bosqichlari quyidagilardan iborat: nazariy asosni tanlash, g’oyalar, tushunchalar tizimini, urf-odatlarning nazariy modelini shakllantirish, bojxona tizimlarini polimodel tavsiflash metodologiyasini ishlab chiqish, ularni tashkil etish, faoliyat ko’rsatishi va faoliyati. boshqaruv. Bojxona organlarining asosiy vazifalari 1 Bojxona organlarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari hamda qonun bilan muhofaza etiladigan manfaatlarini himoya qilish; O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish va o’z vakolati doirasida uning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash; bojxona siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish; bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish; bojxona to’lovlarini undirish; bojxona nazoratidan o’tkazilishi kerak bo’lgan tovarlar va transport vositalari shunday nazoratdan o’tkazilishini ta’minlash; bojxona haqidagi qonun hujjatlari buzilishining, shu jumladan kontrabandaning oldini olish, uni aniqlash va ularga chek qo’yish; tashqi iqtisodiy faoliyatga doir bojxona statistikasini hamda tovar nomenklaturasini yuritish; O’zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarining bojxona ishiga oid qismidan kelib chiqadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash. Bojxona organlarining huquqlari Bojxona organlari o’z vakolatlari doirasida quyidagi huquqlarga egadir: 1 O‘zbekiston Respublikasining “Davlat bojxona xizmati to‘g‘risida”gi qonun. 8 tovarlar va transport vositalarini, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa, jismoniy shaxslarning o’zini ko’zdan kechirish; yuridik va jismoniy shaxslardan ko’zdan kechirish uchun tovarlar va transport vositalarini, shuningdek zarur hujjatlarni taqdim etishni talab qilish; valyuta nazoratini amalga oshirish; moliya, bank va boshqa tashkilotlardan, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslardan eksport-import operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan axborot va hujjatlarni hamda qonun hujjatlarida belgilangan boshqa axborotni olish; bojxona nazoratidan o’tkazish maqsadida tovarlar hamda boshqa buyumlardan namuna va nusxalar olish; bojxona nazoratidan o’tkazilishi lozim bo’lgan tovarlar saqlanayotgan hududlarga va binolarga belgilangan tartibda kirish; bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga doir materiallarni belgilangan tartibda ko’rib chiqish hamda jismoniy va yuridik shaxslarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortish; bojxonaga oid huquqbuzarliklarning bevosita predmeti bo’lgan tovarlar va transport vositalarini qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda ushlab turish hamda olib qo’yish; eksport qilinishi man etilgan buyumlar va mahsulotlar O’zbekiston Respublikasidan tashqariga olib chiqib ketilayotganda: shuningdek aksiz markalari qo’yilmagan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilganda, transportirovka (xalqaro tranzit bundan mustasno) qilinganda va saqlanganda ularni (xo’jalik yurituvchi subyektlarga nisbatan sud tartibida) musodara etish to’g’risida qaror qabul qilish; surishtiruv o’tkazish va tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirish; bojxonaga oid huquqbuzarliklarni aniqlashga xizmat qiladigan texnikaviy va maxsus vositalarni qo’llash. Bojxona organlari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa huquqlarga ham egadirlar. 9 Bojxona organlarining majburiyatlari Bojxona organlari: yagona davlat bojxona siyosatini ro’yobga chiqarishda ishtirok etishga; bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, bojlar to’g’ri hisoblanishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishini nazorat qilishga; davlat xavfsizligini, jamoat tartibini saqlash, fuqarolarning hayoti va sog’lig’ini himoya qilish, atrof muhitni muhofaza etish chora-tadbirlari amalga oshirilishiga ko’maklashishga; bojxona haqidagi qonun hujjatlarini qo’llanish bo’yicha belgilangan tartibda uslubiy ko’rsatmalar va normativ hujjatlar ishlab chiqish hamda ularni nashr etishga; yuridik va jismoniy shaxslarni tovarlar va transport vositalarini olib o’tish hamda bojxona chegarasidan o’tish vaqtidagi huquqlari va majburiyatlari to’g’risida o’z vaqtida xabardor qilishga; faoliyat turlari bilan shug’ullanish huquqini beradigan maxsus ruxsatnomalarni (litsenziyalarni) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda berishga; o’z xizmat vazifalarini bajarishlari natijasida o’zlariga ma’lum bo’lib qolgan davlat siri va tijorat siri hisoblangan axborotni oshkor etmaslikka majburdirlar. Bojxona organlari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vazifalarni ham bajaradilar. 10 2. Bojxona organlarida “Xavfni boshqarish” tizimini joriy etilishining boshqaruv jarayonlariga ta’siri. Prezidentimizning 2018 yil 12 apreldagi “O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona xizmati organlari faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni bilan o’tgan yil 1 sentyabrga qadar bo’lgan muddatda tovarlarning bojxona nazoratini tanlov asosida o’tkazishni nazarda tutuvchi xavfni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimi ishlab chiqilishi va joriy etilishini ta’minlash belgilandi 2 . Ushbu farmon bilan Davlat bojxona qo’mitasida Xavflarni monitoring qilish va baholash boshqarmasi tashkil qilindi. Mazkur boshqarmaga bojxona organlarida bojxona qonun hujjatlari buzilishi xavfi yuqori bo’lgan tovar va tashqi iqtisodiy faoliyat qatnashchilarini nazorat qilish uchun kuch va vositalarni jamlashni nazarda tutuvchi xavfni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimini joriy etish vazifasi yuklatildi. Jahonning yetakchi davlatlarida ushbu yo’nalishda foydalanilayotgan axborot texnologiyalari imkoniyatlarini o’rgangan holda xavfni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimi ishlab chiqildi va 2018 yil 1 sentyabrdan sinov tarzida ishga tushirildi. O’zbekiston Respublikasining 2018 yil 18 oktyabrda yangi tahrirda qabul qilingan “Davlat bojxona xizmati to’g’risida”gi Qonuni bilan esa mazkur yangi tizimni qo’llash samaradorligining muntazam monitoringini amalga oshirish bojxona organlarining asosiy vazifalaridan biri etib belgilandi. Yana bir hujjat- Prezidentimizning 2018 yil 24 noyabrdagi “Bojxona ma’muriyatchiligini takomillashtirish va O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona xizmati organlari faoliyati samaradorligini oshirish bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi farmoni bilan xavfni boshqarish avtomatlashtirilgan tizimi to’liq rejimda joriy etildi. Ushbu farmonga binoan 2018 yil 1 dekabrdan boshlab, “Sariq” va “Qizil” yo’laklar ishga tushirildi. Joriy yil 1 martdan esa “Yashil” va “Ko’k” yo’laklar ishga tushirdi. 2 https://uzhurriyat.uz/2019/03/27/yangi-tizim-yangi-imkoniyat/ 11 “Bojxona organlarida xavfni boshqarish tizimining to’liq joriy etilishi — halol tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlashda muhim omil” mavzusida kuni kecha o’tgan matbuot anjumani ana shu o’zgarishlarga bag’ishlandi. Unda Davlat bojxona qo’mitasining xavflarni monitoring qilish va baholash boshqarmasi boshlig’i Ilhom Muxtorov va boshqa mutasaddi vakillar mazkur tizimning afzalliklari haqida batafsil ma’lumot berdi. — Xavfni boshqarish, tizimni to’laqonli amalga kiritish orqali “yalpi” bojxona nazoratini o’tkazishdan voz kechiladi va xavf profillari yoki tasodifiy tanlov asosida tovar, transport vositalarining nazorati to’rtta yo’lakdan biriga yo’naltirilgan holda amalga oshiriladi, — deydi I. Muxtorov. — “Sariq yo’lak” da bojxona deklaratsiyasi, hujjatlar va ma’lumotlarni tekshirish bo’yicha nazorat shakllari xavf darajasi o’rtacha ko’rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlovda aniqlangan tovar va transport vositalariga nisbatan amalga oshiriladi. “Qizil yo’lak” da esa xavf darajasi yuqori yoki tasodifiy tanlovda aniqlangan tovar va transport vositalariga nisbatan nazorat amalga oshiriladi. Xavf darajasi past bo’lgan tovar va transport vositalarini o’tkazish to’g’risidagi qaror qabul qilinganda, “Yashil yo’lak” qo’l keladi, ya’ni bojxona nazorati shakllari ularga nisbatan qo’llanmaydi. Xavf darajasi o’rtacha ko’rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlov asosida aniqlangan tovarlar nazorati esa ular chiqarib yuborilgandan so’ng “Ko’k yo’lak” da amalga oshiriladi. Bojxona organlarida xavfni boshqarish tizimini qo’llash orqali bir qator maqsadlarga erishiladi: xavfni boshqarish tizimini qo’llash orqali qonun hujjatlariga rioya etilishini hamda bojxona organlari zimmasiga yuklatilgan vazifalarning bajarilishi ta’minlanadi. Qonun hujjatlariga muvofiq, bojxona nazorati ob’ektlariga nisbatan nazoratni yetarli darajada ta’minlaydigan bojxona nazoratining shakllarini hamda darajasini tanlash mumkin. Nazoratni tezlashtirish hamda xavf darajasi kam bo’lgan tovar va transport vositalarining O’zbekiston Respublikasi bojxona chegarasidan olib o’tilishida nazoratni soddalashtirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratiladi. 12 Xo’sh, mazkur tizim tadbirkorlarga nima beradi? Eng avvalo, tizim tashqi savdo aylanmasining oshishiga va xalqaro savdoning rivojlanishiga xizmat qiladi. Tashqi iqtisodiy faoliyatning (TIF) halol ishtirokchilarini rag’batlantirish hamda huquqbuzarliklar profilaktikasi samaradorligini oshirish imkonini beradi. Bojxona nazorati va rasmiylashtiruviga sarflanadigan vaqt sezilarli darajada qisqaradi. Har bir TIF qatnashchisiga individual baho berish va ularning halolligiga qarab saralash, bir-biridan farqlash imkoni tug’iladi. TIF qatnashchilariga bojxona ko’rigida yengillik yaratiladi. Ularning tovarlari aylanmasi davri qisqaradi. Endilikda tadbirkorlar Davlat bojxona qo’mitasining bojxona.uz saytidagi http://service.customs.uz havolasi orqali bojxona yuk deklaratsiyasining maqomi hamda uning qaysi yo’lakka joylashtirilgani to’g’risidagi ma’lumotlarni aniq vaqtda bilib olishlari mumkin. Ma’lumki, bojxona organlariga taqdim qilinadigan barcha ma’lumotlarni tekshirish va ularning ishonchliligini to’la va bekamu ko’st ta’minlashning imkoni yo’q. Xavfni boshqarish tizimi esa bojxona organlarining cheklangan resurslaridan eng katta samaradorlik asosida foydalanish imkonini beradi. Bunda asosiy e’tibor yuqori stavkali, doimiy xarakterdagi bojxona qonunchiligining buzilishi yoki mahalliy ishlab chiqaruvchilar manfaatlariga putur yetkazadigan yoxud davlatning boshqa manfaatlariga tahdid soladigan, eng xavfli holatlarga qaratiladi. Xavf-xatar bo’lmasa yoki uning ehtimoliy qonunbuzilishlarining oqibatlari minimal darajada bo’lsa, bojxona rasmiylashtiruvining eng sodda texnologiyalari qo’llaniladi va transport vositalarining kutib qolishi, yuklarni tashish, bojxona terminallarida saqlash bilan bog’liq asossiz xarajatlarga yo’l qo’yilmaydi. DBQ Axborot xizmati bosh inspektori Husan Tangriyevning ma’lum qilishicha, xavfni boshqarish tizimning to’laqonli amalga kiritish orqali «yalpi» bojxona nazoratini o’tkazishdan voz kechgan holda, xavf profillari yoki tasodifiy tanlov asosida tati va transport vositalarining bojxona nazorati 4 ta yo’laklardan biriga yo’naltirilgan holda amalga oshiriladi 3 . 3 https://www.xabar.uz/uz/jamiyat/bojxonada-xavfni-boshqarish-tizimi 13 «Sariq yo’lak» , bunda bojxona deklaratsiyasi, hujjatlar va ma’lumotlarni tekshirish bo’yicha bojxona nazorati shakllari xavf darajasi o’rta ko’rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlovda aniqlangan tati va transport vositalariga nisbatan amalga oshiriladi. «Qizil yo’lak» , bunda bojxona nazorati shakllari xavf darajasi yuqori ko’rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlovda aniqlangan tati va transport vositalariga nisbatan amalga oshiriladi. «Yashil yo’lak» , bunda xavf darajasi past bo’lgan tati va transport vositalarini chiqarib yuborish to’g’risidagi qaror qabul qilinganda, bojxona nazorati shakllari ularga nisbatan amalga oshirilmaydi. «Ko’k yo’lak» , bunda xavf darajasi o’rta ko’rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlov asosida aniqlangan tovarlarga nisbatan bojxona nazorati shakllari ular chiqarib yuborilgandan so’ng amalga oshiriladi. O’zbekiston Respublikasi davlat bojxona xizmati organlari xodimi o’rnatilgan tartibda tasdiqlangan tovarlarni ko’zdan kechirish hamda namuna va (yoki) sinamalar olishda bojxona tartib-taomillarini amalga oshirish to’g’risidagi yo’riqnomaga asosan xavfni boshqarish avtomatlashtirilgan tizimi buyurgan bojxona operatsiyalarini bajarishga majbur. Xo’sh, xavf o’zi nima? Bu bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilmasligi ehtimolining darajasi bo’lib, xavfni boshqarish — xavfning oldini olish va ularni imkon qadar kamaytirish, ularning qo’llanilish samaradorligini baholash, shuningdek bojxona operatsiyalarining bajarilishi ustidan nazorat qilish bo’yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalda bajarishni, bojxona organlarida mavjud bo’lgan axborotning uzluksiz yangilanishini, tahlil etilishini va qayta ko’rib chiqilishini nazarda tutuvchi doimiy ishlardir. Bojxona organlarida xavfni boshqarish tizimini qo’llash orqali quyidagi maqsadlarga erishiladi: 14  Xavfni boshqarish tizimini qo’llash orqali qonun hujjatlariga rioya etilishini hamda bojxona organlari zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarilishini ta’minlash;  Qonun hujjatlariga muvofiq, bojxona nazorati ob’yektlariga nisbatan bojxona nazoratini yetarli darajada ta’minlaydigan bojxona nazoratining shakllarini hamda darajasini tanlash;  Bojxona nazoratini tezlashtirish hamda xavf darajasi kam bo’lgan tati va transport vositalarini O’zbekiston Respublikasi bojxona chegarasidan olib o’tilishida bojxona nazoratini soddalashtirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish. Mazkur tizim tadbirkorga nima beradi?  Eng avvalo, ushbu tizim tashqi savdo aylanmasining oshishiga va xalqaro savdoning rivojlanishiga xizmat qiladi;  Tashqi iqtisodiy faoliyatning (TIF) halol ishtirokchilarini rag’batlantirish hamda huquqbuzarliklar profilaktikasi samaradorligini oshirish imkonini beradi;  Bojxona nazorati va rasmiylashtiruviga sarflanadigan vaqt sezilarli ravishda qisqaradi;  Harbir TIF qatnashchisiga individual baho berish va ularning halolligiga qarab saralash, bir-biridan farqlash imkoni tug’iladi;  TIF qatnashchilariga bojxona ko’rigidan yengillik yaratiladi;  TIF qatnashchilarining tovarlari aylanmasi davri qisqaradi. Endilikda tadbirkorlar Davlat bojxona qo’mitasining bojxona.uz saytidagi havola orqali bojxona yuk deklaratsiyasining maqomi hamda uning qaysi yo’lakka joylashtirilganligi to’g’risida ma’lumotlarni real vaqt rejimida olishlari mumkin. Mazkur tizim bojxona organlariga nima beradi? Tovar va transport vositalarini, bojxona nazoratidan o’tkazishda Xavfni boshqarish tizimi bojxona nazoratining qo’llaniladigan shakli va darajasini belgilab beradi. Tovarlar bojxona chegarasi orqali olib o’tilayotganda bojxona operatsiyalarining o’tkazilishini tezlashtirish bilan bir qatorda bojxona to’g’risidagi 15 qonun hujjatlari buzilishlarini aniqlash, prognoz qilish va ularning oldini olishda muhim rol o’ynaydi. Ma’lumki, bojxona organlariga taqdim qilinadigan barcha ma’lumotlarni tekshirish va ularning ishonchliligini ta’minlashning imkoniyati yo’q. Xavfni boshqarish tizmi esa bojxona organlarining cheklangan resurslaridan eng katta samaradorlik asosida foydalanish imkonini beradi. Bunda asosiy e’tiborni yuqori stavkali, doimiy xarakterdagi bojxona qonunchiligining buzilishi yoki mahalliy ishlab chiqaruvchilar manfaatlariga putur yetkazadigan yoxud davlatning boshqa manfaatlariga tahdid soladigan, himoya qilish bojxona organlari zimmasiga yuklangan eng xavfli holatlarga va yetkazib berish jarayonlariga qaratishga katta e’tibor beriladi. Aksincha, xavf-xatarlar bo’lmasa yoki uning ehtimoliy qonun buzilishlarining oqibatlari minimal darajada bo’lsa, bojxona rasmiylashtiruvining eng tat texnologiyalarini qo’llaniladi va transport vositalarining kutib qolishi, yuklarni tashish, ularni bojxona terminallarida saqlash bilan bog’liq asossiz xarajatlarga yo’l qo’yilmaydi. Dastlabki natijalar Xavfni boshqarish avtomatlashtirilgan axborot tizimidan samarali foydalanilishi natijasida dastlabki 6 oy mobaynida 135 ta holat aniqlanib, 6,3 mlrd. So’mlik qo’shimcha bojxona to’lovlari hisoblangan. 2-rasm. “Xavfni boshqarish tizimi” bilan ishlash 4 . 4 https://www.xabar.uz/uz/jamiyat/bojxonada-xavfni-boshqarish-tizimi 16 3. Bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari . Axborot texnologiyalarining davlat idoralarida joriy etilishi iqtisodiyot rivojiga ijobiy ta’sir ko’rsatmoqda. Bojxona xizmati ham bundan mustasno emas. So’nggi o’n yil ichida Rossiya Federatsiyasi Bojxona xizmati o’z faoliyatiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini faol joriy qilmoqda. Ma’lumki, axborot bojxona texnologiyalaridan foydalanish tovarlarni chiqarishni tayyorlash va qaror qabul qilish jarayonini soddalashtirishga, uni biznes uchun yanada shaffof qilishga imkon beradi. Hozirgi vaqtda bojxona rasmiylashtiruvini soddalashtirish va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida davlat xizmatlarini ko’rsatish sifatini oshirish maqsadida bir qator axborot bojxona texnologiyalari ishlab chiqilgan va joriy qilingan. Ulardan asosiylari: - elektron deklaratsiya; - dastlabki ma’lumotlar; - masofadan chiqarish; - bojxona to’lovlari kartasi; - davlat xizmatlarini (funktsiyalarini) elektron shaklda taqdim etish; - ruxsatnomalar bilan ishlash va boshqalar. Bojxona organlarining “xizmat ko’rsatuvchi provayder va shu bilan birga tati va tovarlar tashqi savdo aylanmasi ustidan nazoratni amalga oshiruvchi huquqni muhofaza qiluvchi organ sifatida “ 5 qaraladi. Har bir davlatning bojxona tizimi o’ziga xosligi bilan ajralib turadi, shuni ham e’tirof etish joizki bojxona tizimini yaxshilash yo’lida olib borilayotgan har qanday harakatlar axborot texnologiyalari hamda texnik vositalar bilan bog’liq bo’lib, ularni tizimda samarali qo’llash eng old maqsad hisoblanadi. Davlatlar bojxona organlari tizimi bir-biridan farqli bo’lishiga qaramay ularning asosiy vazifalari bir xil hisoblanadi (1-rasm). 5 ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ ТАМОЖЕННОГО АДМИНИСТРИРОВАНИЯ/2017/М.В. Бойкова/Монография 17 1-rasm Shuning bilan birga, Bojxona faoliyatining asosiy vazifalari quyidagilar bilan belgilanadi 6 :  Ichki bozor tizimning uzluksiz ishlashini kafolatlash;  O’z vakolati doirasida soliqlar, yig’imlar va bojlarni undirish;  Qonuniy tashqi savdo operatsiyalari va operatsiyalarining normal bajarilishini ta’minlash, shu jumladan ularning belgilangan standartlarga muvofiqligini nazorat qilish;  Jamiyatni giyohvand moddalar va boshqa zararli moddalarning noqonuniy olib o’tilishidan himoya qilish, shuningdek, iqtisodiy jinoyatchilikka qarshi kurash. Hozirgi davrga kelib davlatlarda “Elektron hukumat” tizimi rivojlanib bormoqda. Boshqaruv tizimiga innovatsion axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy qilish har doimgidan ham dolzarb. “Elektron hukumat” tizimi boshqaruv faoliyatidagi shaffoflikni taminlabgina qolmay, davlat boshqaruv tizimining tez va sifatli ishlashi uchun asos bo’lin xizmat qilmoqda. Elektron hukumat kontseptsiyasini amalga oshirish doirasida bojxona xizmatlarini ko’rsatishning muhim tendentsiyasi bojxona xizmatlarini ko’rsatishning tatisti usullarini joriy qilish va masofaviy axborot bazalaridan foydalangan holda protseduralarni bajarishdir. Elektron hukumat tizimi bojxona va bojxona muassasalari uchun ham, ushbu xizmatga buyurtma bergan shaxs uchun ham bojxona xizmatlarini ko’rsatish jarayonini sezilarli darajada soddalashtiradi va tezlashtiradi. Shu o’rinda elektron hukumat tizimi yaxshi rivojlangan davlatlarga e’yibor qaratsak (2-jadval). 2-jadval 6 ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ ТАМОЖЕННОГО АДМИНИСТРИРОВАНИЯ/2017/М.В. Бойкова/Монография 18 Dunyo mamlakatlarida elektron hukumatning rivojlanish darajasi 7 . Davlat O’rin Elektron hukumat rivojlanish indeksi 1 Janubiy Koreya 0.8785 2 AQSH 0.8510 3 Kanada 0.8448 4 Buyuk Britaniya 0.8147 5 Gollandiya 0.8097 6 Norvegiya 0.8020 7 Daniya 0.7872 8 Avstraliya 0.7863 9 Ispaniya 0.7516 10 Fransiya 0.7510 BMTning dunyodagi elektron hukumat holati to’g’risidagi so’nggi ma’ruzasi jadvalidan ko’rinib turibdiki, birinchi o’rin aksariyati resursga boy bo’lgan iqtisodiy rivojlangan davlatlar tomonidan egallangan. Rivojlangan davlatlar bojxona xizmatlarini ko’rsatishda yangicha yondashuv, avvalambor, mijozlar va ularning ehtiyojlarini aniqlashga qaratilgan. Bu borada Avstraliya bojxona tizimi namuna oladigan darajada rivojlangan. Tizimning bosh vazifasi “davlatga xizmat ko’rsata turib, biznes ishtirokchilarini ham hafa qilmaslik” deb takidlaydi Avstraliya bojxona qo’mitasi raisi 8 . Hozirda jahon bojxona tizim sifatida rivojlanib bormoqda, uning maqsadi biznesning yuqori darajadagi xavfsizligini ta’minlashda samarali yordam berishdir. Yaponiya an’anaviy ravishda texnologik innovatsiyalarning tendentsiyasini belgilab beruvchi davlat bo’lib kelgan. Ushbu tizim bojxona sohasida ham amal qiladi. 1980-yillardayoq Yaponiya bojxonasi samarali va zamonaviy bojxona 7 Evropa standartlashtirish / rivojlantirishga ko'maklashish qo'mitasining axborot portal tovar va xizmatlar savdosi [Elektron resurs]: Rasmiy sayt. Kirish rejimi: http: //www.cen.eu. 8 http://www.tamognia.ru/rules/avst/index.php 19 xizmatlarini ilgari surishga katta e’tibor qaratib kelgan. Bojxona xizmatlarini kompyuterlashtirish NACCS axborot tizimi orqali olib boriladi. Yaponiya “yagona darcha” tizimini 2003 yildayoq joriy etgan edi. Uni ishga tushirishdan oldin bir qator davlat idoralari bilan muvofiqlashtirish ishlari olib borildi: - davlat sanitariya nazorati; - davlat karantini xizmati; - hayvonlar karantini davlat xizmati; - yuk tashish uchun mas’ul bo’lgan turli xil xizmatlar. Bugungi kunda yapon bojxonachilari samaradorligini oshirgan holda yangi avlod dasturiy ta’minotini ishlab chiqmoqdalar. Tizimning o’zigga hosligi shunda bo’ladiki, endilikda Yaponiya bir boshqaruv tizimiga ostiga barcha davlatlar bojxona organlarini birlashtirmoqchi. (TAINEO) Tayland “yagona darcha” tizimi va uning bojxona tizimiga ijobiy ta’siri TAINEO tizimi 2008 yil iyul oyida ishga tushirilgan bo’lib, u davlat idoralari va xususiy kompaniyalar o’rtasida tatisti savdo va transport hujjatlari xavfsiz almashinuvini ta’minladi, shuningdek, 660 ta bojxona postlarida bojxona rasmiylashtiruvi va tovarlarni chiqarish jarayonini to’liq avtomatlashtirishga imkon berdi. 2011 yil noyabr oyida TAINEO obunachilari soni qariyb 8000 kishiga yetdi, tizim esa import, eksport, logistika va ta’minot sohasida ishlaydigan 100000 ga yaqin treyderlarga va 36 ta davlat idoralariga xizmat ko’rsatdi. 9 Tailandning milliy yagona darchasi (TAINEO) muvaffaqiyatli tizin namunasidir . Tizimning maqsadi savdoni tezlashtirish hamda xalqaro savdpga keng yo’l ochish hisoblanadi. Barcha davlat idoralari va treyderlari “Yagona oyna” tizimiga mutlaqo bepul kirishlari mumkin. Savdogarlar faqat masofadan boshqarish tizimi orqali hujjatlarni tatisti shaklda rasmiylashtirish uchun ozgina oylik to’lovni to’lashlari kerak. Savdo kompaniyalari ma’lumotlari 25 KB tatist bo’lgan operatsiya uchun 9 https://docplayer.ru/32039118-Prakticheskie-primery-mezhvedomstvennoe-sotrudnichestvo-po-realizacii- sistemy-edinogo-okna-opyt-tailanda-vysokourovnevaya-arhitektura-taineo.html 20 25 baht to’laydilar. Har bir qo’shimcha KB ularga 1 bat turadi. Ma’lumotlar miqdoridan qat’i nazar, maksimal to’lov miqdori – 300 baht. TAINEO tizimi tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog’liq jarayonlarni ham, ish jarayonini ham soddalashtiradi. TAINEO tufayli Tailand har yili taxminan 1,5 milliard dollar uchun logistika xarajatlari tejaydi. Quyida TAINEO tizimi orqali bojxona organlari faoliyati qay tomonga o’zgarganini ko’rishimiz mumkin 3-jadval: 3-jadval Bojxona rasmiylashtiruvi jarayonlarini takomillashganligi 10 . Bojxona rasmiylashtiruvi (1 deklaratsiya uchun) 1998 yilgacha 1998-200 0 2008-2011 ya shil qiz il Bojxona rasmiylashtiruvi 6-8 etap 2-4 etap 0 etap 1 etap Rasmiylashti rish vaqti 3-10 kun 0.5-1 kun 0 soat 0.5 -1soat Kerakli hujjatlar soni 5 hujjat 3 hujjat 0 1 Ko’rib chiqish muddati 3-10 kun 10-30 minut 95% 5 minut TAINEO tizimi tashqi savdo-sotiq operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog’liq jarayonlarni ham, hujjat aylanishini ham soddalashtiradi. Bu chegaradagi tatistic talablarga rioya qilish uchun zarur bo’lgan jarayonlar, hujjatlar va vaqt sonining sezilarli darajada qisqarishini ta’minlaydi. TAINEO tufayli Tailand har yili logistika xarajatlaridan 1,5 milliard AQSh dollar tejaydi. 10 Королевская таможенная служба Таиланда, Разработка национального «единого окна» для импорта, экспорта и логистики: Опыт Таиланда (2012 г.) 21 Bojxona organlari o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni davlat boshqaruvining boshqa organlari va davlat hokimiyati mahalliy organlari bilan hamkorlikda bajaradilar. Mazkur organlar bojxona nazoratini amalga oshirish hamda bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga qarshi kurashda bojxona organlariga ko’maklashishlari shart. Bojxona organlari aniqlangan huquqbuzarliklar bo’yicha mavjud materiallar to’g’risidagi axborotni, shuningdek o’zga axborotni boshqa organlar va tashkilotlar bilan almashishni, shu jumladan idoralararo elektron hamkorlik qilishdan foydalangan holda almashishni o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarish maqsadida, qonun hujjatlarida va bitimlarda belgilangan tartibda amalga oshiradi. Bojxona organlari o’z vakolatlari doirasida chiqaradigan hamma uchun majburiy tusdagi normativ hujjatlar tegishli vazirliklar, idoralar bilan kelishilishi va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazilishi lozim. Bojxona organlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda o’z vakolatlariga kiradigan ayrim harakatlarning boshqa organlar va tashkilotlar tomonidan bajarilishiga yo’l qo’yadilar. Bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlash maqsadida banklar va boshqa moliya-kredit tashkilotlari: xo’jalik yurituvchi subyektlar bojxona to’lovlari bo’yicha byudjet oldidagi o’z majburiyatlarini bajarmagan taqdirda, bunday subyektlarning hisob-kitob raqamlari va boshqa hisobvaraqlarini sudning qaroriga binoan yopadilar; kechiktirib yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati berilgan, o’z muddatida to’lanmagan bojxona to’lovlari va bunday to’lovlarni to’lash muddati o’tkazib yuborilganligi uchun penya summalarini xo’jalik yurituvchi subyektlardan so’zsiz tartibda undirib olish to’g’risidagi bojxona organlarining farmoyishlarini (inkasso topshiriqlarini) bajaradilar; ushbu modda beshinchi qismining uchinchi xatboshisida nazarda tutilgan hollarda xo’jalik yurituvchi subyektlarning so’mlardagi mablag’lari yetishmasa va valyuta hisobvaraqlarida mablag’lari mavjud bo’lsa, bojxona organlarining taqdimnomasiga ko’ra valyuta birjasida mazkur valyuta mablag’larini byudjet 22 oldidagi qarzni to’lash uchun zarur hajmlarda sotishni sotish kunidagi kurs bo’yicha amalga oshiradilar. Xo’jalik yurituvchi subyektlarning aybi bilan bojxona to’lovlari va jarima summalarini to’lash kechiktirilgan bo’lsa, shuningdek xo’jalik yurituvchi subyektlar yoki bojxona organlarining bojxona to’lovlarini o’tkazish yoki qaytarish to’g’risidagi topshiriqlari bank yoki moliya-kredit muassasalarining aybi bilan bajarilmagan bo’lsa (bajarish kechiktirilgan bo’lsa), xo’jalik subyektlaridan, bank yoki moliya-kredit muassasalaridan belgilangan tartibda penya undiriladi. Dunyo iqtisodiyotining globallashuvi va davlatlararo integratsiyalashuvning tezlashishi yuz berayotgan bugungi shiddatli zamon milliy bojxona organlari xodimlari oldiga nafaqat mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta minlash, balki tashqiʼ iqtisodiy faoliyatni faollashtirish maqsadida uning ishtirokchilariga qulay sharoitlarni yaratish va jarayonlarni huquqiy jihatdan samarali tartibga solish kabi muhim vazifalarni yuklaydi. Muhtaram Prezidentimizning 2018-yil 2-noyabrdagi “O zbekiston ʻ Respublikasi bojxona organlari kadrlarini tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to g risida”gi qarori o z mohiyatiga ko ra, ʻ ʻ ʻ ʻ xalqaro-iqtisodiy hamkorlikning rivojlanishi va mamlakatimiz iqtisodiyotining investitsiyaviy jozibadorligini oshirishni hisobga olgan holda bojxona organlari xodimlarining bilim va ko nikmalarini, shuningdek o z vazifalarini samarali ʻ ʻ amalga oshirish uchun zarur bo lgan kasbiy mahoratini oshirishni ta minlovchi ʻ ʼ bojxona xodimlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish, soha bo yicha ilmiy-tadqiqot masalalarini kompleks tarzda yangicha mazmun va ʻ shaklda tashkil etishga xizmat qiladigan muhim hujjat hisoblanadi. Qarorga muvofiq, O zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo mitasining ʻ ʻ Oliy harbiy bojxona instituti O zbekiston Respublikasi Davlat bojxona ʻ qo mitasining Bojxona instituti etib qayta tashkil etildi va bojxona organlari ʻ xodimlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish bo yicha ʻ ixtisoslashtirilgan oliy ta lim hamda ilmiy-metodik muassasa sifatida belgilandi. ʼ 23 Institutda bojxona ishi sohasidagi xalqaro standartlarni hisobga olgan holda kursantlarida tahliliy fikrlash, yangi bilimlarni mustaqil ravishda egallash va ularni amaliyotda qo llash ko nikmasini rivojlantirishga yo naltirilgan yangicha o qitishʻ ʻ ʻ ʻ tizimini shakllantirish maqsadida ikki bosqichli “Bojxona ishi” va “Yurisprudensiya (iqtisodiy xavfsizlikni huquqiy ta minlash)” mutaxassisliklari ʼ bakalavrlarni hamda “Bojxona ishi (faoliyat turlari bo yicha)” va “Soliq va ʻ bojxona huquqi” mutaxassisliklari bo yicha magistrlarni tayyorlash amalga ʻ oshiriladi. Endilikda yurisprudensiya mutaxassisligini tamomlagan institut bitiruvchilarining kasbiy faoliyat sohalari kengayib, nafaqat bojxona organlarida, balki boshqa huquqni muhofaza qiluvchi organlar tizimida ham xizmatni o tash ʻ imkoniyatiga ega bo lishadi. ʻ Qarorda mutaxassislar tayyorlash bo yicha malaka talablari, o quv rejalari va ʻ ʻ dasturlarining amaliyotga yo naltirilganlik jihatini kuchaytirish orqali kadrlar ʻ tayyorlash sifatini oshirishga alohida e tibor qaratilgan. Jumladan, bitiruvchilarda ʼ yetarli amaliy ko nikmalarni shakllantirish maqsadida 2018-2019 o quv yilidan ʻ ʻ nomutaxassislik fanlarning hajmini kamaytirish va mutaxassislik fanlari hajmini oshirish hisobidan uch yillik nazariy kurs hamda hududiy bojxona boshqarmalarida bir yillik stajirovka o tashdan iborat o qitish tizimi yo lga qo yiladi. ʻ ʻ ʻ ʻ Mutaxassislik sohasidan bilim va malaka bilan birgalikda xorijiy tillardan birini mukammal bilish, kasbiy faoliyatda axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish ko nikmasiga hamda metin va bukilmas irodaga ʻ ega bo lish zamonaviy bojxonachi uchun zarur bo lgan muhim kompetensiyalar ʻ ʻ sirasiga kiradi. Shu bois, kursant va tinglovchilarni psixologik bardoshliligini oshirish va xorijiy tillarni o rganishni zamonaviy tizimini joriy etish maqsadida Til ʻ va psixologik tayyorgarlikni rivojlantirish markazi faoliyat yuritadi. Xulosa. Xulosa o rnida aytganda, mazkur hujjat bilan respublikamizda professional ʻ bojxona xodimlarini tayyorlaydigan ta lim muassasasining nafaqat vazifalari, balki ʼ 24 kadrlarni tayyorlash uslubiyoti ham tubdan o zgaradi. Bundan ko zlangan asosiyʻ ʻ maqsad innovatsion iqtisodiyot rivojlanib borayotgan, xalqaro hamkorlik tobora jadallashib borayotgan sharoitda mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta minlashda ʼ zamonaviy iqtisodiy va huquqiy bilimlarga va keng dunyoqarashga ega bojxonachilar safini kengaytirishdan iboratdir. Shiddat bilan o zgarib borayotgan iqtisodiy-huquqiy voqelik zamonaviy ʻ pedagogdan doimiy ravishda o z ustida ishlashini, amaliyot bilan hamqadam va ʻ hamnafas bo lishini talab etadi. Zero, malakali o qituvchigina yuqori ta lim sifatini ʻ ʻ ʼ ta minlay oladi. Aynan shu tufayli professor-o qituvchilar tarkibi yuqori darajadagi ʼ ʻ kasbiy va pedagogik mahoratga, shu jumladan bojxona organlarida amaliy ish tajribasiga ega bo lgan mutaxassislar bilan mustahkamlanadi, mutaxassislik fanlari ʻ o qituvchilarini bevosita bojxona organlarida muddati bir yilgacha bo lgan ʻ ʻ maqsadli rotatsiya qilish amalga oshiriladi. Institut bojxona organlari tizimida xizmatni olib borayotgan xodimlarni yuksak kasbiy mahoratini oshirish, bojxona faoliyatining tegishli sohalarida boshqaruv ko nikmasini rivojlantirish kabi muhim vazifalarni ham bajaradi. Qaror ʻ bilan bojxona organlari rahbar kadrlarini tayyorlash uchun o qish muddati 3 oydan ʻ iborat bo lgan “Bojxona menejmenti” oliy kurslari joriy etilganligi bu boradagi ʻ ishlarni sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqadi. Soha bo yicha kursantlarda chuqur bilimlarni shakllantirish tizimini ʻ o qitishning zamonaviy innovatsion shakl va usullari, pedagogik texnologiyalarga ʻ asoslangan o quv-uslubiy ta minotisiz tasavvur qilish qiyin. O zbekiston ʻ ʼ ʻ Respublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi bilan birgalikda institutda ʻ ʼ o qitiladigan fanlar va predmetlar bo yicha yangi avlod darsliklari va o quv ʻ ʻ ʻ qo llanmalari tayyorlanadi. ʻ Shuni alohida ta kidlash zarurki, respublikada soha bo yicha yagona ta lim va ʼ ʻ ʼ ilmiy-metodik muassassa sifatida institutda bojxona nazoratini takomillashtirishga doir mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta minlashning dolzarb muammolari ʼ bo yicha ilmiy-tadqiqotlar amalga oshiriladi hamda ilmiy ishlanmalarning ʻ natijalari o quv jarayoniga va bojxona amaliyotiga joriy etilishi ta minlanadi. ʻ ʼ 25 Bojxona ishining dolzarb muammolari bo yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olibʻ borish, natijalarini chop etish uchun Institut huzurida “O zbekiston bojxona ʻ axborotnomasi” davriy ilmiy jurnali faoliyat yuritadi. Qarorda institut professor-o qituvchilarini moddiy rag batlantirish masalasiga ʻ ʻ ham alohida e tibor qaratilgan. Shu maqsadda institut xodimlariga Davlat bojxona ʼ qo mitasining Maxsus jamg arma mablag lari hisobidan lavozim maoshining 70 ʻ ʻ ʻ foizi miqdorida oylik ustama belgilandi. Qaror bilan mustahkamlangan yana bir yangilik shundan iboratki, institut faoliyatidagi xalqaro hamkorlik yo nalishidagi ishlar kadrlar tayyorlash, professor- ʻ o qituvchilarning malakasini oshirish va stajirovkasini o tkazishda sohaviy ʻ ʻ yetakchi xorijiy ta lim muassasalari bilan hamkorlikni rivojlantirish va tajriba ʼ almashishga asoslanadi. Bakalavriat va magistratura yo nalishlari bo yicha ʻ ʻ yetakchi xorijiy ixtisoslashtirilgan ma lim muassasalari bilan qo shma ta lim ʼ ʻ ʼ dasturlari joriy etiladi. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati. 1. O’zbekiston respublikasining bojxona kodeksi. ( 2016-yil 20-yanvardagi O’RQ- 400-sonli qarori asosida tastiqlangan, yangi tahrir ) 26 2. “AXBOROT TEXNOLOGIYALARI”/ M. ARIPOV, B. BEGALOV/2009-yil 3. Sh. Shoraxmedovning umumiy taxriri ostida «Bojxona fanlarining ilmiy asoslari», Solik va bojxona organlari akademiyasi, 2002 y. 4. Ершов А. Д. Международные таможенные отношения: Учеб.пос. ИВЭСЭП, 2003. 5. Назаренко В. М., Назаренко К.С. Таможенное обслуживание внешнеэкономической деятельности - М.: Экзамен, 2001 6. Зарубежный опыт таможенного администрирования/2017/м.в. бойкова/монография 7. Королевская таможенная служба Таиланда, Разработка национального «единого окна» для импорта, экспорта и логистики: Опыт Таиланда (2012г.) 8. O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi rasmiy sayti. 9. O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi rasmiy sayti. Saytlar: 1. www.lex.uz 2. www.norma.uz 3. www.kun.uz 4. www.cyberlink.ru 27

O’zbekiston Respublikasi bojxona tizimida boshqaruv jarayonlarini takomillashtirish

Купить