O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining maqsadi operatsiyalari va ularni takomillashtirish yo’llari - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	185.2KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	22 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining maqsadi operatsiyalari va ularni takomillashtirish yo’llari

Sotib olish

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ OLIY TA’LIM , FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“________________________________________________________” KAFEDRASI
“ _______________________________________________________________ ” fanidan

KURS ISHI
МАVZU: O’zbekiston Respublikasi Markaziy
Bankining maqsadi operatsiyalari va ularni
takomillashtirish yo’llari
Bajardi:____________ ______ _____________
Qabul qildi:____________________________
RO‘YXATGA OLINDI
“ ____ ” _______20 23 y.
№_________
Imzo _________ Kurs ishi himoya ga tavsiya
qilingan sana
“____” _______20 23 y.
Ilmiy rahbar __ ________
Imzo _______________
Kurs ishi himoya qilingan
sana
«____» _______202 3 y .
Baho « _____ » _________ ___________
( imzo )
_ _ _________
( imzo )
___________
( imzo ) Komissiya a’zolari :
__________________
_________________ _
_________________

Reja
Kirish 3
1. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining maqsadi va vazifalari ........... 5
2. Markaziy bank faoliyatining asoslari. .......................................................... 13
3. Markaziy bankning funksiyalari 16
4. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankning pul-kredit siyosatini
shakllantirish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari .................................... 21
Xulosa ..................................................................................................................... 31
Foydalingan adabiyotlar ....................................................................................... 33
2

Kırısh
Xalqaro moliya tizimida yuz berayotgan jiddiy o‘zgarishlar, shuningdek
mamlakatda milliy iqtisodiyotni keng ko‘lamli isloh qilish bo‘yicha amalga
oshirilayotgan chora-tadbirlar bank tizimini yanada rivojlantirishda yangicha
yondashuvlarni taqozo qiladi. Shu sabab mamlakatimizda moliya hamda bank
tizimini izchil isloh qilish davomida qator chora-tadbirlar amalga oshirildi va
natijada ilg‘or bank tizimini yuritish hamda ushbu sektorda raqobat muhitini
kuchaytirish uchun zarur huquqiy shart-sharoitlar yaratildi.
2017-yilda boshlangan bank sektorini isloh qilishning faol bosqichi valyuta
bozorini liberallashtirish, bank faoliyatidagi eskirgan cheklovlarni olib tashlash va
banklarni ularga xos bo‘lmagan funksiyalardan ozod qilish, bank xizmatlari
ommabopligini oshirishga qaratildi.
Shuningdek, bankning faoliyatining o’ziga xos uslubi bo’lib, bu uslub bank
tizimini yanada zamonaviylashtirish, raqamlashtirish hamda moliyaviy
barqarorligini oshirish imkoniyatini yaratib beradi. Markaziy bank 2018-2019-
yillarda xodimlarning oqilona tanlovini, joy-joyiga qo’yish va rotatsiyasini, kadrlar
zaxirasini sifatli shakllantirishni, shuningdek xodimlarning mehnati samaradorligi
va motivatsiyasini oshirishni ta’minlovchi zamonaviy kadrlar xizmatini
bosqichma-bosqich joriy qilgan. O zbekiston Respublikasi Markaziy bankiʻ
xodimlari tarkibi ko’plab malakali mutaxassislardan iborat bo’lib, ulardan
zamonaviy ko’nikmalarni, ish faoliyatini o rganish menda malakaviy bilimlar va
ʻ
bank ishi sohasiga qiziqishimni yanada ortishiga o’z hissasini qo’shdi, shuningdek,
hamkasblarni qo‘llab-quvvatlash, hamjixatlik, o‘zaro yordamga xozirlik,
hamkasblarning “elkadoshligini” his qilish hamda Markaziy bankning
muvaffaqiyatlarga erishishida, uning jamoasi a’zosi bo‘lishdan faxrlanish
tuyg’larini shakllantirdi. O zbekiston Respublikasi Markaziy banki
ʻ tashkiliy ishlar
a’lo darajada yo’lga qo’yilgan. Nazariy ma’lumotlar asosida amaliy harakatlarni
kuzatish imkoniyati yaratib berildi va bu amaliyotimni to’laqonli o’tashimni
ta’minladi.
3

Kurs ishining maqsadi pul-kredit siyosatining nazariy asoslarini o’rgangan holda
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul-kredit siyosatinini amaliy holatini
tahlil qilish hamda pul-kredit siyosatini takomillashtirishga qaratilgan takliflar va
tavsiyalar ishlab chiqish hisoblanadi.
Kurs ishining vazifalari:
- P ul-kredit siyosati ning mohiyati, maqsad va vazifalari ;
- Valyuta siyosati va uning asosiy shakllari ;
- O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul-kredit siyosatining amaldagi holati
tahlili ;
- O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul-kredit siyosatining strategik
maqsadlari amaliyoti
- O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul-kredit siyosatini
takomillashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar va ularni bartaraf etish
yo‘llari
Kurs ishining ob’ekti bo’lib, O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining pul-
kredit siyosati hisoblanadi.
Kurs ishining predmeti O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankning pul-kredit
siyosatini amalga oshirish jarayonida yuzaga keladigan moliyaviy munosabatlar
tashkil etadi.
Kurs ishining amaliy ahamiyati shundaki, ishlab chiqilgan takliflar va
tavsiyalardan O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining pul-kredit siyosatini
takomillashtirishga karatilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda
foydalanish mumkin.
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi. Kurs ish ida kirish, 4 ta reja , xulosa va
foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

4

1. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining maqsadi va
vazifalari
O‘zbekiston Markaziy bankining dastlabki nomi O‘zbekiston SSR Davlat banki
bo‘lgan va O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi tomonidan 1991 yil 15 fevralda qabul
qilingan «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risi da»gi qonun asosida faoliyat
ko‘rsatgan.
So‘ngra 1991 yil 30 sentyabrda Konstitusiyaga o‘zgartirishlar kiritilgach,
O‘zbekiston SSR Davlat banki O‘zbekiston Respublikasi Davlat banki deb, 1992
yil 2 iyulda esa O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki (keyingi o rinlardaʻ
Markaziy bank) deb nomlangan.
O‘zbekiston Markaziy bankining huquqiy maqomi, vazifalari, funksiyalari,
vakolatlari, tashkil etish va faoliyat ko‘rsatish tamoyillarini belgilovchi hujjatlari
bu O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi (XXV bob, 124-
modda), «O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida» , «Banklar va
bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonun va boshqa rasmiy qonun hujjatlaridir. 1
1993–1994 yillarda bank tizimidagi islo hotlar davom etdi. 1994 yilning 1 iyulidan
e' tiboran milliy valyuta — so'mning muomalaga kiritilgani mustaqil bank
tizimining, umuman, O‘zbekiston iqtisodiyotining shakllanishida muhim ahamiyat
kasb etdi. Bu Markaziy bank o'z faoliyatida to'liq mustaqil bo'lganini, kelgu sida
bozor instrumentlari orqali milliy pul tizimini tartibga solish samarali tashkil eti -
lishiga yordam berishi mumkin ekanini ang latar edi. Aynan shu vaqtdan boshlab
Markaziy bank ning pul-kredit siyosatini yuritish, valyutaga oid ishlarni tartibga
solish, bank faoliyatini boshqarish va keyinchalik samarali to'lov tizimi ni yaratish
bo'yicha faoliyati to'laqonli ravishda milliy valyutaning barqarorligini ta'minlash ga
qaratildi. 1995 yil bank qonunchiligini takomillashti rish davri bo'lgani bilan ajralib
turadi. Tari xiy muhim hujjat — “O‘zbekiston Respublikasi ning Markaziy banki
to'g'risida”gi Qonun bank tizimining huquqiy asosini boyitdi. 2017 — 2021-
yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasiga muvofiq, shuningdek pul-kredit siyosati,
1
O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T.: O'zbekiston, 2018. – 76 b
5

umuman bank tizimining barqaror faoliyat ko‘rsatishi ustidan samarali nazoratni
va Markaziy bank faoliyatini yanada takomillashtirishni ta’minlash maqsadida
2019 yil xalqaro standartlarga muvofiq keladigan va moliyaviy sohaga xorijiy
investitsiyalar kiritish uchun jozibador huquqiy muhitni yaratadigan O‘zbekiston
Respublikasining “ O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida ”gi,
“ Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida ”gi, “ Valyutani tartibga solish to‘g‘risida ”gi
hamda “ To‘lovlar va to‘lov tizimlari to‘g‘risida ”gi yangilangan qonunlari qabul
qilindi. 2
O zbekiston Respublikasi Markaziy bankiʻ Toshkent shahri, Islom Karimov
ko chasi 6-uyda joylashgan.
ʻ
Markaziy bank o z sarf-harajatlarini o zining daromadlari hisobidan amalga
ʻ ʻ
oshiradigan, iqtisodiy jihatdan mustaqil yuridik shaxs bo lib, davlatning mutlaq
ʻ
mulki hisoblanadi. Markaziy bank huquqiy maqomi, vazifalari, vakolatlari, tashkil
etilishi va faoliyati prinsiplari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi ,
ushbu Qonun hamda boshqa qonunlar bilan belgilanadi.Markaziy bank o‘z
vakolatlari hamda vazifalari doirasida davlat hokimiyati va boshqaruvining boshqa
organlaridan mustaqil ravishda qarorlar qabul qiladi. Markaziy bank davlatning
majburiyatlari yuzasidan, davlat esa Markaziy bankning majburiyatlari yuzasidan,
agar ularning o‘zi bunday majburiyatlarni o‘z zimmasiga olmagan bo‘lsa yoki
qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, javobgar bo‘lmaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bank faoliyati sohasini tartibga soluvchi
va litsenziyalash, tartibga solish hamda prudensial nazorat bo‘yicha vakolatlarni
amalga oshiruvchi davlat organidir.
Markaziy bank faoliyatining asosiy maqsadlari:
 narxlarning;
 bank tizimining;
 to‘lov tizimlari ishlashining barqarorligini ta’minlashdan iboratdir.
2
O'zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to'g'risidagi qonuni”. 11.11.2019 yil, № O'RQ-580.
6

Markaziy bankning bank tizimi barqarorligini ta’minlash bo‘yicha faoliyati
narxlarning barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak. Foyda olish Markaziy
bankning maqsadi hisoblanmaydi.
Markaziy bankning vazifalari:
 pul-kredit siyosatini, shu jumladan valyuta siyosatini ishlab chiqadi va amalga
oshiradi;
 O‘zbekiston Respublikasida inflyatsiya darajasini monitoring, tahlil va
prognoz qiladi, tegishli axborot materiallarini hamda statistik ma’lumotlarni e’lon
qiladi;
 O‘zbekiston Respublikasining to‘lov balansini, xalqaro investitsiyaviy
mavqeini, tashqi qarzini va zaxira aktivlarini o‘z ichiga olgan bank, pul-kredit
statistikasini, tashqi sektor statistikasini shakllantirishni hamda e’lon qilishni
amalga oshiradi;
 har yili O‘zbekiston Respublikasi Hukumatiga Davlat byudjeti loyihasini
tayyorlashga doir tavsiyalarni o‘z ichiga olgan iqtisodiy va moliyaviy masalalar
bo‘yicha axborotni taqdim etadi;
 naqd pul muomalasini tashkil etadi;
 valyutani tartibga solishni va valyutani nazorat qilishni amalga oshiradi;
 valyuta operatsiyalari bo‘yicha buxgalteriya hisobi, statistik hisobotlar va
boshqa hisobotlar maqsadlari uchun, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi
hududida bojxona hamda boshqa majburiy to‘lovlarni hisoblab chiqarish uchun
valyuta kursini muntazam ravishda belgilab boradi;
 banklarni va kredit byurolarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni amalga
oshiradi;
 banklarning, mikrokredit tashkilotlarining, lombardlarning, to‘lov
tashkilotlarining, to‘lov tizimlari operatorlarining, valyuta birjalarining, kredit
byurolarining faoliyatini va qimmatli qog‘ozlar blankalarini ishlab chiqarishni
litsenziyalaydi, shuningdek kredit tashkilotlarining, to‘lov tashkilotlarining, to‘lov
tizimlari operatorlarining, valyuta birjalarining, kredit byurolarining va banklar
7

guruhlarining faoliyatini tartibga soladi hamda ushbu faoliyat ustidan nazoratni
amalga oshiradi;
 hukumatning fiskal agenti vazifalarini bajarish uchun zarur bo‘lgan bank
operatsiyalarini va boshqa bitimlarni mustaqil ravishda yoki O‘zbekiston
Respublikasi Hukumatining topshirig‘iga binoan amalga oshiradi;
 O‘zbekiston Respublikasida to‘lov tizimlari barqaror ishlashini ta’minlash
choralarini ko‘radi;
 ichki nazorat qoidalariga hamda jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg‘in qurolini
tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish bilan bog‘liq axborotni maxsus
vakolatli davlat organiga taqdim etish tartibiga Markaziy bank tomonidan
litsenziyalanadigan tashkilotlarning rioya etishi yuzasidan monitoring hamda
nazoratni amalga oshiradi;
 Xalqaro valyuta fondining O‘zbekiston Respublikasi valyutasidagi
mablag‘lari depozitariysi hisoblanadi, operatsiyalarni va bitimlarni, shu jumladan
O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida nazarda tutilgan
operatsiyalar va bitimlarni amalga oshiradi;
 kredit tashkilotlari xizmatlari iste’molchilari huquqlari va qonuniy manfaatlari
himoya qilinishini ta’minlash, moliyaviy xizmatlarning ochiqligini hamda aholi va
tadbirkorlik sub’ektlarining moliyaviy savodxonligi darajasini oshirish choralarini
ko‘radi;
 O‘zbekiston Respublikasining xalqaro zaxiralarini, shu jumladan kelishuvga
ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining zaxiralarini boshqarishni, hisobga
olishni va saqlashni amalga oshiradi.
Shuningdek,Markaziy bank:
 O‘zbekiston Respublikasida hisob-kitoblarni amalga oshirish qoidalarini
belgilaydi;
 bank tomonidan milliy va chet el valyutasida mijozlarning hisobvaraqlarini
ochish, yuritish va yopish tartibini belgilaydi;
8

 O‘zbekiston Respublikasi hududida pul belgilarini muomalaga kiritadi va
muomaladan chiqaradi;
 qimmatbaho metallardagi aktivlarni to‘ldirish uchun davlatning affinlangan
oltin sotib olishga bo‘lgan ustuvor huquqini amalga oshiradi;
 qimmatbaho metallardan tayyorlangan quymalarni muomalaga chiqaradi;
 qimmatbaho metallardan tayyorlangan pul belgilarini sotib olish va sotish
tartibini belgilaydi;
 banklar tomonidan qimmatbaho metallar bilan operatsiyalarni amalga
oshirish tartibini belgilaydi;
 o‘zi belgilaydigan tartibda va shartlarda banklarga qisqa muddatli kreditlar,
shuningdek likvidlilikni tezkor sur’atda qo‘llab-quvvatlash uchun kreditlar beradi;
 banklar, mikrokredit tashkilotlari faoliyatini litsenziyalashda hamda banklar,
mikrokredit tashkilotlari, lombardlar va ipotekani qayta moliyalashtirish
tashkilotlarini (bundan buyon matnda kredit tashkilotlari deb yuritiladi) va banklar
guruhlarini tartibga solish va nazorat qilishda asoslantirilgan mulohazadan
foydalanadi;
 o‘z vakolatlarini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan axborotni davlat
organlari va tashkilotlaridan so‘rab oladi;
 o‘z balansida aks ettirilgan mol-mulkka egalik qiladi, undan foydalanadi va
uni tasarruf etadi;
 o‘z tasarrufidagi tashkilotlarni, shu jumladan valyuta birjasini tashkil etadi;
 moliyaviy operatsiyalarni amalga oshiradi, shu jumladan chet el
hukumatlariga, boshqa davlatlarning markaziy banklariga bank xizmatlarini
ko‘rsatadi;
 boshqa davlatlarning markaziy banklarida va xalqaro moliya institutlarida
O‘zbekiston Respublikasi manfaatlarini o‘z vakolatlari doirasida ifoda etadi;
 chet davlatlarda vakolatxonalar ochadi;
 obligatsiyalar emissiyasini amalga oshiradi;
 o‘z nomidan yoki O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining topshirig‘iga
binoan O‘zbekiston Respublikasi nomidan kliring va to‘lov bitimlari tuzadi;
9

 kredit tashkilotlaridagi qoidabuzarliklarni aniqlash yuzasidan nazorat
tadbirlarini amalga oshiradi, shu jumladan masofadan turib ham amalga oshiradi;
 banknotalar va tangalar tasvirlarini aks ettirishga doir talablarni belgilaydi;
 banklar uchun hisobvaraqlar ochadi;
 autrayt (spot va forvard) sotib olish va sotish yoki kelishuvga binoan qaytarib
sotib olish yo‘li bilan, shuningdek bozor vositalarini, valyutalarni va qimmatbaho
metallarni kreditlash yoki jalb etish yo‘li bilan moliya bozorlarida faoliyatni
amalga oshiradi.
Markaziy bank qadriyatlari bular burch, ma’suliyat hamda jamoaviylikdir.
Burch – bu Markaziy bankda ishlashning naqadar muhimligini anglash va
Markaziy bankning strategik maqsadlarini tushunib etgan holda birgalikda baham
ko‘rish;
Markaziy bankda ishlash – bu jamiyatga va davlatga xizmat qilishlikni anglash;
Markaziy bank o‘z strategik maqsadlariga erishishida daxldorlik hissi;
Burch – bu o‘z ishiga innovatsiyalarni, ya’ni yangilanishlarni kirita bilish
qobiliyati
Burchni amalga oshirish uchun to‘xtovsiz rivojlanish, o‘z ustida ishlash va
kamolotga etish tushiniladi.
Mas’uliyat - bu berilgan barcha va’dalarning va yuklatilgan vazifalarning yuqori
darajada ado etilishiga tayyorlik; Mas’uliyat - bu murakkab vaziyatlarda nafaqat
o‘zi uchun, balki jamoa uchun ham qarorlar qabul qila bilish;
Mas’uliyat - bu xatolik emas, bu bildirilgan ishonch. Mas’uliyat - o‘z o‘ziga
hisobdorlik, Markaziy bank, jamoa va o‘zining manfaatilari uchun axloqiy
me’yorlar doirasida harakat qilish qobiliyatini o‘z ichiga oladi;
Mas’uliyat - bu shaxsning qarorlari yoki harakatlari natijasiga ta’sir etuvchi omil
ekanligini anglash. 3
Jamoaviylik - bu shunday tushunchaki, - “Biz barchamiz umumiy maqsad sari
birlashganmiz va unga erishish uchun birga faol ishlaymiz”; Jamoaviylik – bu
3
O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risida”gi Qonuni. – T.:
“O‘zbekiston ” 2019 yil.“Banklar va bank faoliyati to'g'risida”gi Qonun va unga sharhlar; 2019 yil.
10

murakkab masalalar vujudga kelganda Biz barchamiz kuchlarimizni safarbar etib,
yagona muvofiqlashtirilgan mexanizm bo‘lib ishlashga bo‘lgan ishonchimiz;
Men amaliyot o tagan Markaziy bank Toshkent viloyat hududiy Bosh boshqarmasiʻ
barcha bo’lmlari faoliyati vazifalari va xususiyatlari bilan tanishib chiqdim. Shu
bilan birga Markaziy bankning Ijro apparati faoliyati bilan tanishdim.
Markaziy bank ijro apparati 4 ta boshqarmadan iborat.
 Ijrochilik intizomini ijro intizomining ahvoli monitoringini olib borish
boshqarmasi
 Boshqaruv Kotibiyati
 Kotibiyat
 Jismoniy va yuridik shaxslar murojaatlari bilan ishlash boshqarmasi
Departamentning vazifalari:
 O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qaror va topshiriqlari,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon, qaror, farmoyish va topshiriqlari
hamda uning Devoni topshiriqlari, shuningdek Vazirlar Mahkamasi qaror,
farmoyish, bayoni va topshiriqlari hamda Markaziy bank Boshqaruvi qarori va
bayonnomalari, Markaziy bankning buyruq va farmoyishlarini Markaziy bankning
tarkibiy bo‘linmalari, hududiy bosh boshqarmalari, tizimga kiruvchi korxona va
tashkilotlar tomonidan o‘z vaqtida ijro etilishini tashkil etish, ularning bajarilishi
bo‘yicha tizimli nazorat o‘rnatish;
 elektron ish yuritish va hujjatlar aylanishi tizimi asosida hujjatlar va
topshiriqlarning o‘z vaqtida ijro etilishini, ularning harakati, tahlili va nazoratining
yagona tizimi amalga oshirilishini ta’minlash;
Departamentning funksiyalari:
Markaziy bankning respublika apparatida O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining hujjatlari va
topshiriqlari samarali va natijali ijro etilishi, shuningdek ijro intizomi
mustahkamlanishi uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat
maslahatchilarining, Vazirlar Mahkamasi va uning komplekslari, davlat va xo‘jalik
boshqaruvi organlari hamda barcha darajalardagi hokimliklar rahbarlarining
11

shaxsiy javobgarligi to‘g‘risida» 2017 yil 11 apreldagi PQ-2881-sonli va Vazirlar
Mahkamasining «Ijro intizomini mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida» 1999
yil 12 yanvardagi 12-sonli qarorlariga muvofiq hujjatlar va topshiriqlarning o‘z
vaqtida ijro etilishi bo‘yicha ishlarni muvofiqlashtiradi;
Markaziy bank tizimida O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri tomonidan 2009 yil
30 avgustda tasdiqlangan «Vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, xo‘jalik
birlashmalari, ularning tarkibiy bo‘linmalarida hujjatlar bilan ishlashni tashkil etish
hamda ijro intizomining ahvoli monitoringini olib borish tartibi» talablarining
bajarilishini tashkil etadi; 4
hujjatlar va topshiriqlarning avtomatlashtirilgan nazoratga qo‘yilishini, ularning
bajarilishini nazorat qilib borishni, ijro intizomini ta’minlovchi elektron ish
yuritish va hujjatlar aylanishi yagona tizimining ma’lumotlar bazasini yuritadi.
Markaziy bank ijro apparatida umumiy 47 ta xodim ish faoliyatini yuritadi.
4
O‘zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi qonuni. O‘zbekiston Respublikasining
valyutani tartibga solishga oid normativ-huquqiy hujjatlari to'plami. - Toshkent: O‘zbekiston , 2019 yil.
12

2. Markaziy bank faoliyatining asoslari.
Markaziy bank hamda O‘zbekiston Respublikasi Hukumati pul-kredit va soliq-
budjet siyosati sohasida hamkorlik qiladi.
Markaziy bank va O‘zbekiston Respublikasi Hukumati O‘zbekiston Respublikasi
Hukumatining iqtisodiy siyosat uchun ahamiyatga ega bo‘lgan mo‘ljallanilayotgan
harakatlar hamda erishilgan natijalar to‘g‘risida bir-birini xabardor qilishi va
muntazam ravishda maslahatlashuvlar o‘tkazishi shart hisoblanadi.
Markaziy bank o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining iqtisodiy
siyosati amalga oshirilishiga, uning asosiy maqsadlariga ziyon yetkazmagan holda,
ko‘maklashadi.
Markaziy bank va O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tizimli moliyaviy tanazzul
vujudga kelishining oldini olish va uning oqibatlarini kamaytirish maqsadida
moliyaviy barqarorlik uchun tavakkalchilik omillarini birgalikda baholash,
kelishilgan qarorlar majmuini ishlab chiqish, qabul qilish va amalga oshirish orqali
moliyaviy tizim barqarorligini ta’minlash masalalari bo‘yicha hamkorlik qiladi.
Markaziy bank bank tizimi ehtiyojlari uchun hamda tegishli davlat boshqaruvi
organlari bilan statistik ma’lumotlarni almashish uchun axborot tarmog‘ini yaratadi
va saqlab turadi.
Markaziy bank o‘z vakolatlari doirasida statistik ma’lumotlarni yig‘ish, ularga
ishlov berish, ularni saqlash va tarqatish qoidalarini tegishli davlat boshqaruvi
organlari bilan kelishib oladi.
Markaziy bank o‘z vakolatlarini amalga oshirish uchun tegishli davlat boshqaruvi
organlaridan yoki bevosita tadbirkorlik faoliyati subyektlaridan axborotni (shu
jumladan maxfiy axborotni) qonunchilikda belgilangan tartibda so‘rab olishga
haqli.
Markaziy bankka qarzdorning Markaziy bankdagi hisobvaraqlaridagi qoldiqlari va
boshqa aktivlari hisobidan o‘zining qonunchilikda belgilangan talablarini
qanoatlantirishda ustuvor huquq beriladi.
13

Markaziy bank o‘zining ustuvor huquqini hisobvaraqlardagi qoldiqlarni ushlab
qolish yoki boshqa aktivlarni maqbul narxlarda sotish va sotish xarajatlari chegirib
tashlanganidan keyin o‘ziga tegishli bo‘lgan miqdordagi tushumni ushlab qolish
orqali amalga oshirishi mumkin.
Markaziy bankning pul kredit siyosati asosiy korsatkichlari.
Markaziy bankning asosiy foiz stavkasi Asosiy foiz stavka – tijorat banklari uchun
qarz olish foiz stavkasini hamda qarz oluvchilar uchun kredit xarajatlarini belgilab
beruvchi foiz stavkasi. Asosiy foiz stavkasi o‘zgarishi banklararo pul bozoridagi
foiz stavkalariga ta sir ko‘rsatadi.ʼ
Majburiy rezervlar normativlari Majburiy rezervlar – tijorat banklari tomonidan
Markaziy bankda alohida ochilgan hisobvaraqqa majburiy tartibda milliy valyuta
va chet el valyutasida depozitga o‘tkazilgan pul mablag‘lari. Markaziy bank tijorat
bankining rezerv shakllantiriladigan majburiyatlariga nisbatan foiz miqdorini
o‘rnatadi. Majburiy rezervlar normativ miqdori rezerv shakllantiriladigan
majburiyatlarning hisobkitob davridagi o‘rtacha miqdoriga majburiy rezervlar
normativini ko‘paytirish orqali hisoblanadi Majburiy rezervlar qoldig‘i Majburiy
rezervlar qoldig‘i – tijorat banklari tomonidan Markaziy bankda alohida ochilgan
hisobvaraqqa milliy va chet el valyutasida o‘tkazilgan majburiy rezervlarning
ma lum bir sana holatiga qoldiqlari.
ʼ
Markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilib, tijorat banklari orasida
joylashtirilgan obligatsiyalar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki
obligatsiyalari bank tizimi likvidligini tartibga solish hamda pul-kredit siyosati foiz
instrumentlari samaradorligini oshirish maqsadida tijorat banklari orasida
joylashtiriladi. Ushbu obligatsiyalar “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki
obligatsiyalarining chiqarilishi va muomalada bo‘lishi tartibi to‘g‘risida”gi
(ro‘yxat raqami 3080, 2018 yil 25 oktyabr) nizomga ko‘ra bir yilgacha bo‘lgan
muddatlarda chiqariladi. Auksion o‘tkazilishi to‘g‘risidagi ma lumot auksion
ʼ
o‘tkaziladigan kundan kamida bir ish kuni oldin Markaziy bankning rasmiy
sahifalarida e lon qilinadi. Markaziy bank obligatsiyalari – obligatsiya egasiga
ʼ
belgilangan tartibda daromad olish huquqini beruvchi Markaziy bank tomonidan
14

elektron shaklda chiqariladigan emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar. Kupon davri –
obligatsiya egasiga foizli daromad to‘lab beriladigan, Markaziy bank tomonidan
belgilangan davr. Savdo tizimi – obligatsiyalar bo‘yicha elektron savdolarni
tashkillashtirish, obligatsiyalarni saqlash va ularga bo‘lgan huquqlarni hisobga
olish, tuzilgan bitimlar bo‘yicha kliring va hisobkitoblarni amalga oshirishni
ta minlovchi valyuta birjasining avtomatlashtirilgan elektron tizimi. Diler –ʼ
Markaziy bank hamda valyuta birjasi bilan tuzilgan Bosh bitim asosida
obligatsiyalar bilan bog‘liq operatsiyalarni amalga oshiruvchi tijorat banklari.
Auksion savdolari – obligatsiyalarni joylashtirish bo‘yicha Markaziy bank
tomonidan tijorat banklari o‘rtasida amalga oshiriladigan kimoshdi savdolari.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan o‘tkazilgan depozit,
valyutaviy svop, REPO auksionlari hamda overnayt depozit operatsiyalari
natijalari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan depozit auksionlari
va overnayt depozit operatsiyalari “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining
tijorat banklari bilan depozit operatsiyalarini amalga oshirish tartibi to‘g‘risida”gi
(ro‘yxat raqami 3079, 2018 yil 25 oktyabr), REPO auksionlari “O‘zbekiston
Respublikasining Davlat qimmatli qog‘ozlari bilan REPO bitimlarini tuzish va ijro
etish tartibi to‘g‘risida”gi (ro‘yxat raqami 1829, 2008 yil15 mart) nizomlarga,
valyutaviy svop auksionlari “O‘zbekiston Respublikasida valyuta operatsiyalarini
amalga oshirish qoidalari”ga (ro‘yxat raqami 3281, 2020 yil 31 avgust) asosan
o‘tkazilib boriladi. Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladigan ushbu
operatsiyalar tijorat banklariga likvidlik berish yoki jalb qilish maqsadida amalga
oshiriladi. Auksion o‘tkazilishi to‘g‘risidagi ma lumot auksion o‘tkaziladigan
ʼ
kundan kamida bir ish kuni oldin Markaziy bankning rasmiy veb-saytida e lon
ʼ
qilinadi. 5
5
Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. – Toshkent: “O'zbekiston”
NMIU, 2017. – 488 b.
15

3. Markaziy bankning funksiyalari
Markaziy banklar asosiy to‘rtta funksiyasi
 banknotalar emissiyasi;
 pul-kredit munosabatlarini tartibga solish;
 banklarning banki;
 hukumat banki.
Banknotalarni emissiya qilish - Markaziy bankning eng asosiy va dastlabki
funksiyalaridan biri hisoblanadi. Ma’lumki, muomaladagi pul massasi hajmini
oshirish yoki kamaytirish aynan Markaziy bankning banknotlarni emissiya qilish
funksiyasi bilan bog‘liq bo‘lib, uning hajmi iqtisodiyotdagi pul massasining hajmi
bilan belgilanadi.
Markaziy bankning pul-kredit munosabatlarini tartibga solish funksiyasi ning
asosiy maqsadi milliy valyutaning barqarorligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lib,
ushbu funksiya qator pul-kredit instrumentlari orqali amalga oshiriladi.
Ushbu instrumentlar sifatida:
1) tijorat banklariga nisbatan o‘rnatilgan majburiy zaxira siyosati;
2) tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob stavkasi);
3) ochiq bozordagi siyosati;
4) valyuta va depozit siyosatlarini keltirish maqsadga muvofiq.
Markaziy bank banklarning banki sifatida mamlakatdagi barcha kredit
muassasalariga litsenziya beradi va ularni qaytarib oladi, shuningdek, tegishli
iqtisodiy me’yorlar asosida kredit muassasalari faoliyatini tartibga solib, ularning
ustidan tegishli nazoratni amalga oshiradi.
Markaziy bank hukumatning banki funksiyasini bajarishda asosiy e’tibor
hukumatning oltin va valyuta zaxiralarini saqlash va ularni tasarruf qilish,
shuningdek, davlat byudjeti taqchilligini qoplash maqsadida tegishli moliyaviy
yordamni (kredit) berishga qaratiladi.
Markaziy bankning pul-kredit siyosati
16

Markaziy bank milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash maqsadida
mamlaklakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni e’tiborga olib o‘zining pul-kredit
siyosatini ishlab chiqadi va amalga oshiradi.
Markaziy bankning pul-kredit siyosati:
restriksion (qattiq)
- iqtisodiyotda pul massasi va kredit operatsiyalar hajmini kamaytirish va foiz
stavkalarini oshirish bilan bog‘liq tadbirlar amalga oshiriladi.
ekspansion (yumshoq)
- odatda kreditlash hajmini oshirish, iqtisodiyotda pul massasining oshishi ustidan
nazoratni susaytirish, soliq va bank foiz stavkalarini pasaytirish masalalariga
e’tibor qaratiladi.
Markaziy bank arzon pullar siyosati ni qo‘llashi mumkin. Bunday siyosatning
maqsadi kredit foiz stavkalarini pasaytirish orqali iqtisodiyotga pul taklifi va
investitsiyalar hajmini oshirishga qaratilgan, bu albatta mamlakatda iqtisodiy
o‘sish va bandlik darajasini oshirishga xizmat qiladi. Demak, iqtisodiyotda pul
taklifini oshishi kredit foiz stavkalarini pasayishiga olib keladi, bunday sharoitda
Markaziy bank ko‘pchilik hollarda davlatning qimmatli qog‘ozlarini sotib olishi,
majburiy zaxira normasi va qayta moliyalash stavkasi (hisob stavkasi) darajasini
pasaytirishi lozim.
Iqtisodiyotda inflyatsiya darajasi yuqori bo‘lgan hollarda Markaziy bank qimmat
pullar siyosati ni qo‘llaydi, buning asosiy maqsadi umumiy xarajatlar va umumiy
taklifni qisqartirishga qaratiladi. Bunda Markaziy bank tijorat banklarning ortiqcha
pul mablag‘larini sterilizatsiya qilish maqsadida davlatning qimmatli qog‘ozlarini
sotadi, majburiy zaxira va hisob stavkalari normasini oshiradi.
Pul-kredit siyosatining qator usullari mavjud bo‘lib, ularning asosiylari
quyidagilardan iborat:
– tijorat banklariga nisbatan o‘rnatilgan majburiy zaxira siyosati;
– tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob stavkasi);
– ochiq bozordagi siyosati;
– valyuta va depozit siyosati.
17

Tijorat banklariga nisbatan o‘rnatilgan majburiy zaxira siyosati.
Markaziy bankning pul-kredit siyosatini asosiylaridan biri tijorat banklariga
o‘rnatgan majburiy zahiralar siyosati hisoblanadi.
Markaziy bank ushbu siyosati orqali, birinchidan, banklarning resurslarini
chegaralashi natijasida iqtisodiyotda pul massasini tartibga soladi, ikkinchidan,
bank iqtisodiy jihatdan to‘lovga layoqatsiz holatiga tushib qolgan paytda, qisman
bo‘lsada uning mijozlarining manfaatlarini himoya qiladi.
Tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob stavkasi).
Bozor iqtisodiyotining doimiy ravishda rivojlanib va takomillashib borishi
iqtisodiyotda qo‘shimcha pul resurslariga bo‘lgan talabni keltirib chiqaradi.
Tijorat banklari xo‘jalik yurituvchi subyektlarining moliyaviy resurslariga bo‘lgan
talabini iqtisodiyotda vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini o‘ziga jalb qilish orqali
qondiradi.
Markaziy bankning ochiq bozordagi siyosati – bu davlatning obligatsiyalari, xazina
veksellari va boshqa qimmatli qog‘ozlarini yuridik va jismoniy shaxslarga sotishi
va sotib olishi bilan bog‘liq operatsiyalaridir.
Markaziy bank davlatning va o‘zining qimmatli qog‘ozlarini sotish orqali
iqtisodiyotda pul massasini pasaytiradi. Bu o‘z navbatida milliy valyutaning sotib
olish qobiliyatini mustahkamlash va inflyatsiya darajasining pasayishiga olib
keladi.
Ochiq bozordagi siyosati.
Markaziy bank valyuta siyosatining asosiy maqsadi milliy valyuta kursining
xorijiy mamlakatlar valyutasi kursiga bo‘lgan nisbatining barqarorligini
ta’minlashga qaratilgan. 6
Markaziy bank o‘zining vakolati doirasida hukumat bilan hamkorlikda davlatning
valyuta munosabatlari bo‘yicha siyosatining asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi.
Mamlakatda valyuta siyosatining joriy va kelgusi davrdagi holati yuzasidan
rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqadi.
Valyuta va depozit siyosati.
6
Mirziyoyev Sh.M. Yerkin va farovon, demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. – Toshkent:
“O'zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b.
18

Markaziy bank valyuta siyosatini olib borishda quyidagi asosiy vazifalarni
bajaradi:
o Vakolatli tijorat banklarining o‘zlari va mijozlari nomidan chet el
valyutalarini sotish va sotib olishning miqdorini, ya’ni ochiq valyuta pozitsiyalarini
belgilaydi. Ochiq valyuta pozitsiyasi deganda, bankning tegishli chet el
valyutasidagi aktivlarini uning majburiyatidan ortiqchaligi (uzun valyuta
pozitsiyasi) yoki ushbu aktivlarning majburiyatdan pastligi (qisqa valyuta
pozitsiyasi) tushuniladi.
o O‘zbekiston Respublikasi valyuta bozorida chet el valyutalarini sotish
va sotib olishni tartibga solib boradi;
o Tijorat banklarida chet el valyutasi va to‘lov hujjatlari hamda boshqa
qimmatliklar bo‘yicha kassa operatsiyalarini tashkil etish va amalga oshirishning
tartibini belgilaydi;
o Vakolatli banklarda norezedentlarning O‘zbekiston Respublikasi
milliy valyutasidagi hisob – varaqlarining yuritish tartibini belgilaydi;
o Vakolatli banklarda rezident va norezedent (yuridik va jismoniy
shaxs)larga chet el valyutasida hisobvaraqlarni ochish va yuritish tartibini
belgilaydi;
o O‘zbekiston Respublikasida korxona va tashkilotlarning chet el
valyutalarini qabul qilish, hisobga olish, saqlash va kassa intizomiga rioya etishni
tartibga soladi;
o Investitsion loyihalarni erkin valyutalarda kreditlashning tartibini
belgilaydi.
Markaziy bank valyuta siyosatini amalga oshirishda valyuta intervensiyasi dan
keng miqyosda foydalandi.
Valyuta intervensiyasi – bu Markaziy bankning milliy valyuta kursi va pulning
yalpi taklif va talabiga ta’sir etishi uchun moliya bozorida chet el valyutasini sotish
va sotib olish bilan bog‘liq operatsiyasidir.
1. Valyuta interventsiyasi.
2. Deviz siyosati.
19

3. Svop operatsiyalari.
4. Devalvatsiya.
5. Revalvatsiya.
6. Valyuta cheklovlar siyosati va boshqalar.
Markaziy bankning asosiy valyuta siyosati:
O‘zbekiston Respublikasi Bank tizimi tarkibi
Kredit tashkilotlari
Chet el banklari vakolatlari bo’limi
Nobank kredit tashkilotlari
Banklar va ularning bo’limlari
Sanoatqurilishbank, Asaka bank, Ха lq banki va boshqalar
Innovatsion banklar, Investitsiya banki, Ipoteka va boshqa banklar
Tarmoqlar bo’yicha ixtisoslashgan
Funksiyalari bo’yicha ixtisoslashgan
Maxsus ixtisoslashgan banklar
Universal banklar
O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki
Viloyat bo’yicha Markaziy bank boshqarmalari
Markaziy apparat
20

4. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankning pul-kredit
siyosatini shakllantirish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari
Bugungi kunda ham respublika bank-moliya tizimini isloh qilishni yanada
chuqurlashtirish va uning barqarorligini oshirish, banklar faoliyatini va butun bank
tizimini baholashga nisbatan yondashuv va uslublarni tubdan o'zgartirish, uning
umum qabul qilingan xalqaro printsiplar, standartlar va me'yorlarga hamohang
tarzda rivojlantirishni ta'minlash mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy
islohotlarning ustuvor yo'nalishlaridan bo'lib qolmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 26-noyabrdagi «2019-2022
yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va barqarorligini
oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko'rsatkichlariga erishishning ustuvor
yo'nalishlari to'g'risida»gi PQ-1439-sonli Qarori ushbu vazifalarning ijrosini
ta'minlash borasida qabul qilingan dasturiy me'yoriy-huquqiy hujjat hisoblanadi.
Bugungi kunda moliya bozorining eng asosiy qismini tashkil etuvchi tijorat
banklari faoliyatini yanada rivojlantirish va uning mustahkamligini oshirish,
markaziy bankning mazkur institutlarga, xususan milliy moliya bozoriga ta'sirini
oshirish maqsadida bir qator ishlar amalga oshirilishi muhim ahamiyatga ega bo'lib
qolmoqda. Xususan, ular jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin.
-Bazel qo'mitasi tomonidan belgilangan xalqaro andozalar talablariga
asosan tijorat banklariniig yanada kapitallashuvi, ushbu sohaga xususiy kapitalni
jalb qilish, resurs bazalarini oshirish, aktivlar sifatini yaxshilash, bank ishini
takomillashtirish hisobiga banklarning moliyaviy barqarorligini va likvidligini
oshirish;
-omonatchilar uchun kafolatlarni kuchaytirish hamda aholi va xorijiy
investorlarning bank tizimiga bo'lgan ishonchini yanada mustahkamlash, yangi
jozibador omonat va depozitlar turlarini joriy qilgan holda aholi va xo'jalik
sub'ektlarining bo'sh pul mablag'larini bank aylanmasiga keng jalb qilish bo'yicha
tizimli chora-tadbirlarni qabul qilish, ko'rsatilayotgan bank xizmatlari ko'lamini
kengaytirish;
21

-etakchi xalqaro reyting kompaniyalari tomonidan qo'llaniladigan va
alohida banklar hamda butun bank tiziminingbutun dunyoda qabul qilingan
baholash ko'rsatkichlari bo'yicha yanada yuqori darajaga ko'tarilishini ob'ektiv
baholash imkonini beruvchi xalqaro normalar, standartlar va mezonlar asosida
alohida banklar va butun bank tizimi faoliyatini tahlil qilish va baholashning
zamonaviy tizimini joriy qilish;
-moliya-bank faoliyatining me'yoriy-huquqiy bazalariniyanada
takomillashtirish, davr talablari va xalqaro me'yorlarhamda andozalarga muvofiq
amaldagi qonun hujjatlariga o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritish, yangi qonunlar
va normativ hujjatlarni qabul qilish;
-tijorat banklarining investitsiyaviy faolligini kuchaytirish va ularning
investitsiyaviy loyihalarni moliyalashtirishdagi ishtirokini yanada kengaytirish,
tavakkalchiliklarni baholash va loyihalarni ekspertiza qilish tizimini
takomillashtirish orqali kredit portfeli sifatini yaxshilash va doimiy o'sishini
ta'minlash, kreditlar bo'yicha muammoli qarzdorlikning shakllanishiga yo'l
qo'ymaslik yuzasidan ogohlantiruvchi choralar ko'rish;
-nobank moliya tashkilotlari, kredit uyushmalari, lizing, sug'urta va
auditorlik kompaniyalari tarmogini yanada rivojlantirish va rolini oshirish, xalqaro
me'yorlar va andozalarga muvofiq, ularning barqarorligini va samaradorligini
ta'minlash, ular tomonidan ko'rsatilayotgan xizmatlar ko'lamini kengaytirish va
moliya bozori infratuzilmasi institutini mustahkamlash;
-tijorat banklarida hisob va hisobotning zamonaviy texnologiya uslublarini
yangicha yondashuvlarini shakllantirish va joriy etish, moliya-bank axborotlari
sifat darajasini oshirish, etakchi xalqaro reyting tashkilotlari talablariga muvofiq
undan keng foydalanish imkoniyatlarini yaratish;
-respublika tijorat banklari va moliya institutlarini butun jahonda qabul
qilingan andozalar, uslublar va baholash ko'rsatkichlari tizimida ishlay oladigan,
mukammal tayyorlangan yuqori malakali mutaxassislar bilan mustahkamlash,
moliya-bank faoliyati sohasida kadrlarni tayyorlash va qaytatayyorlash tizimini
yanada takomillashtirish masalalari respublika bank-moliya tizimini yanada isloh
22

qilish va uning barqarorligini oshirishning ustuvor yo'nalishlaridan hisoblanadi.
Istiqlolimizning dastlabki yillaridanoq mamlakatimizda yangi bank tizimini tashkil
qilish va rivojlantirishda davlatimiz rahbari tomonidan ishlab chiqilganva amalga
oshirib kelinayotgan iqtisodiy islohotlarning «o'zbek modeli» tamoyillariga
asoslandi.
Sohadagi islohotlar boshlangan davrda, hattoki xalq xo'jaligidagi to'lovlarni
o'tkazishni samarali tashkil qilishga qodir bo'lmagan bank tizimi qisqa vaqt ichida
eng zamonaviy talablarga javob beradigan, eng zamonaviy kompyuter va axborot
texnologiyalari bilan jihozlangan, turli moliyaviy va iqtisodiy inqirozlarga
bardoshli bo'lgan, barqaror, mustahkam va tom ma'nodagi mustaqil bank tizimiga
aylanib ulgurdi. Prezidentimiz ta'kidlaganlaridek, jahon moliyaviy-iqtisodiy
inqirozi davrida mamlakatimiz moliya-bank tizimi o'zining barqaror va ishonchli
ekanligini isbotladi.
Izchil yuqori o'sish sur'atlari, yurtimizda barpo etilgan bank-moliya tizimining
barqaror va ishonchli faoliyat yuritishi, iqtisodiyotda amalga oshirilayotgan
yangilanish va o'zgarishlar, umuman, mamlakatimizni modernizatsiya qilish
yo'lidagi dadil qadamlarimiz dunyo jamoatchiligi tomonidankeng e'tirof etildi.
Xususan, 2019 yilning iyun oyida Xalqaro valyuta fondining Bosh direktori
tomonidan respublika rahbariyati bilan o'tkazgan uchrashuvi davomida
«O'zbekiston Respublikasitomonidan olib borilayotgan islohotlar boshqa
mamlakatlarnikiga nisbatan farq qilib, o'zining afzalliklarini namoyon qildi», deb
bildirgan bahosi e'tiborga sazovordir.
Shuningdek, O'zbekiston Respublikasiga Xalqaro valyuta fondi missiyasining
navbatdagi 2020 yildagi tashrifi natijasi bo'yicha qilgan bayonotida, O'zbekiston
global moliyaviy inqiroz sharoitida ham barqarorligini saqlab, o'z manbalarini
sezilarli darajaga o'sishini ta'minlashiga Hukumatning ehtiyotkorona iqtisodiy
siyosati sabab bo'lganligini qayd etib o'tdi.
Bugungi kunda mamlakatimiz moliya bozorini barqror rivojlanishini ta'minlashda
Markaziy bank o'zining pul-kredit siyosati orqali katta rol o'ynaydi va mazkur
vazifani amalga oshirishda quyidagi masalalarni hal qilishga asosiy e'tiborni
23

qaratish lozim.
-mamlakatni modernizatsiya qilish va yangilash chora-tadbirlarini amalga
oshirishning muhim sharti va manbai sifatida faol investitsiya siyosatini amalga
oshirish va xorijiy investitsiyalarni jalb etish, zarur ishbilarmonlik muhitini
yaratish;
-ichki bozorda iste'mol tovarlari narxlarining shakllanishiga ta'sir qiluvchi
omillarni, jahon bozoridagi narxlar dinamikasini, shuningdek, ichki talabni
rag'balantirish bo'yicha amalga oshiriladigan chora-tadbirlarni inobatga olgan
holda, 2020 yil uchun inflyatsiya darajasi 5,5-6,5 foiz miqdorida bo'lishini
ta'minlash;
-asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar prognozi doirasida, 2020 yilda yalpi
ichki mahsulotning 7,8 foizga o'sishining pulga bo'lgan real talablarini va aholi
daromadlari o'sib borayotganligidan kelib chiqib, pulning jamg'arish omilini
inobatgan olgan holda, o'rtacha yillik pul massasi yalpi ichki mahsulotga nisbatini
1,0 foiz puntga oshishiga erishish;.
-inflyatsiya darajasi va pul massasini maqsadli parametrlar doirasida ushlab turish
maqsadida 2020 yilda Markaziy bank qat'iy pul-kredit siyosatini amalga oshirishni
davom ettirishi va ushbu maqsadda monetar siyosatning bozor instrumentlaridan
faol foydalanishi, Xususan, tashqi savdo balansi ijobiy saldosining ta’minlanishi va
Davlat budjetining ko‘zda tutilayotgan (1 foiz) taqchillik bilan ijro etilishi
natijasida bank tizimida vujudga kelishi mumkin bo‘lgan ortiqcha likvidlikning
inflyatsiyaga ta’siri oldini olish hamda pul massasini tartibga solish maqsadida
tijorat banklarining vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini Markaziy bankdagi
muddatli depozitlarga jalb qilish orqali sterilizatsiya operatsiyalari o‘tkazib
boriladi.
-2020 yilda ham inflyatsiya darajasi 2019 yildagi kabi 5,5-6,5 fo iz doirasida
prognoz qilinayotganligini hisobga olib, qayta moliyalash stavkasini 9 foiz
darajasida qoldirish ko‘zda tutilmoqda. Qayta moliyalash stavkasining 9 foiz
darajasida saqlab qolinishi inflyatsiya darajasini belgilanayotgan prognoz
24

siyosatini yuritish uchun qulay sharoit yaratadi.
-Foiz siyosatida asosiy e'tibor pul bozorining barqarorligini va bank
ko‘rsatkichlari doirasida bo‘lishini ta’minlashga qaratilgan qat’iy pul-kredit
depozitlari jozibadorligini ta'minlashga, jumladan, aholi omonatlari bo'yicha real
foiz stavkalarining ijobiyligini saqlab qolish hamda tijorat banklari depozitlar
portfelidagi uzoq muddatli depozitlar ulushini oshirishga, shuningdek
iqtisodiyotning real sektoriga ajratiladigan kreditlar bo'yicha foiz stavkalarining
maqbulligini ta'minlashga qaratish zarur.
Valyuta almashuv kursini eksportni rag'batlantiruvchi va inflyatsiyaning oldini
olishga qaratilgan mexanizm sifatida qo'llash maqsadga muvoq. Ushbu maqsadda
o'zgarib boruvchi boshqariladigan almashuv kursi strategiyasi qo'llash lozim va
almashuv kursi maqsadli koridor doirasida ushlab turish kerak. Bunda asosiy
e'tibor so'mning real effektiv almashuv kursining barqarorligini ta'minlashga
qaratiladi.
Markaziy bank, ichki va tashqi moliya bozorlaridagi holatlardan kelib chiqib,
monetar siyosatning tegishli bozor instrumentlarini qo'llagan xolda pul-kredit
siyosati yuritishni davom ettiradi. Shu bilan birga, monetar siyosat
instrumentlarining samaradorligini yanada oshirish va ko'rilayotgan chora-
tadbirlarning pul bozorining holatiga ta'sirini kuchaytirish bo'yicha aniq maqsadli
ishlar amalga oshirish kerak.
Markaziy bank tomonidan bank tizimi likvidligini domiy ravishda monitoring qilib
borish doirasida tijorat banklarining vakillik hisobvarag'idagi va boshqa yuqori
likvidli aktivlarining harakati tahlil qilib qilib boriladi va ularning eng maqbul
darajada bo'lishini ta'minlash uchun Markaziy bank tomonidan aniq maqsadli
chora-tadbirlar amalga oshirilishi ayni vaqtdagi muhim masalalardan hisoblanadi.
Majburiy rezervlar normasi bank tizimining likvidlik darajasi, pul massasining va
tijorat banklari kredit qo'yilmalarining o'sish sur'atlaridan kelib chiqqan holda
belgilab, zarur hollarda uni o'zgartirib borish lozim.
Shuningdek, bank tizimida vujudga kelishi mumkin bo'lgan ortiqcha likvidlikning
inflyatsion bosimining oldini olish hamda pul massasini tartibga solish maqsadida,
25

tijorat banklarining mablag'larini Markaziy bankdagi turli muddatli depozitlarga
jalb qilish orqali sterilizatsiya operatsiyalari o'tkazib borish mamlakatimiz moliya
bozorining barqaror rivojlanishiga o'z ta'sirini ko'rsatadi.
Bank tizimida vaqtinchalik likvidlik muammosi yuzaga kelganda Markaziy bank
tomonidan likvidlik bilan ta'minlash instrumentlaridan, xususan:
Markaziy bank tomonidan tijorat banklaridan xorijiy valyutani (AQSh dollari,
evro, yapon ienasi va funt sterling), belgilangan muddat va almashinuv kursida
qayta sotish sharti bilan, sotib olish operatsiyalari - valyutaviy SVOP
operatsiyalaridan zamonaviy sharoitdan kelib chiqib foydalanishi kerak.
Shuningdek, ichki valyuta bozoridagi barqarorlikni va so'mning almashuv
kursining belgilangan koridor doirasida bo'lishini ta'minlash maqsadida, Markaziy
bank banklararo valyuta bozorida oldi-sotdi operatsiyalarini amalga oshirishi
lozim.
Markaziy bank, zarur hollarda, pul bozorida so'nggi instantsiyadagi kreditor
sifatida, tijorat banklariga ularning likvidligini saqlash maqsadida, qisqa muddatli
kreditlar ajratish faoliyatini davomiyligini ta'minlashi kerak.
Bank tizimi likvidligini tartibga solish tizimini bozor tamoyillari asosida yanada
takomillashtirish foiz siyosatining samaradorligini oshirish va pul bozorida foiz
xatarlarini pasaytirish imkonini beradi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, mustaqillikning ilk davridayoq yillarida biz
mustahkam poydevorga ega bo'lgan bank tizimini shakllantirdik va rivojlantirdik.
Bizning bank tizimimiz mamlakatimizni har tomonlama taraqqiy ettirish, xalq
farovonligini oshirish maqsadida amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarni
muvaffaqiyatli davom ettirish ishiga bundan buyon ham o'zining salmoqli hissasini
qo'shib boradi.
Ayni paytda MDH davlatlarida, jumladan O’zbekistonda ham monetar
siyosatning ochiq bozordagi operatsiyalar, valyuta siyosati, majburiy zahira
talablari, foiz siyosati, depozit operatsiyalari kabi bir qator bilvosita vositalaridan
samarali foydalanilmoqda.
Shuningdek, tijorat banklarining bo’sh pul mablag’larini mahsus depozitlarga va
26

Markaziy bankning qimmatli qog’ozlariga jalb qilish bo’yicha operatsiyalar ham
muntazam ravishda o’tkazilmoqda. Ushbu operatsiyalar bir kunlik, bir haftalik,
ikki haftalik depozit auksionlari ko’rinishida amalga oshirilmoqda. Ushbu
vositalar, o’z navbatida, Markaziy bankka monetar siyosat samaradorligini oshirish
imkonini bermoqda.
Monetar siyosatning bilvosita vositalarini qo’llash xususida mamlakat
Prezidenti Shavkat Mirziyoyev, jumladan, shunday deydilar: ”Kassa rejalarini
nazorat qilish singari eskirgan usullardan voz kechib, yalpi pul massasini
boshqarishning foiz stavkalari kabi bozor iqtisodiyoti tamoyillariga asoslangan,
zamonaviy, tez moslashuvchan uslublari joriy etilgani bu boradagi muhim qadam
bo’ldi” 7
.
So’nggi yillarda mamlakatimizda monetar siyosat sohasida qator ijobiy
natijalarga erishildi.Ularning asosiylari quyidagilar:
1. Investitsiya loyihalari va davlat byudjeti taqchilligini O’zbekiston
Respublikasi Markaziy banki kreditlari hisobidan moliyalashtirish amaliyotiga
chek qo’yildi. Bu esa, monetar siyosatni yuritishda Markaziy bank mustaqilligini
yanada oshirish imkonini berdi;
2. Bank tizimida yagona vakillik hisobraqamiga va yagona balans dasturiga
o’tilishi, o’z navbatida, bank tizimining aktivlari, passivlari va likvidliligini
tartibga solish samaradorligini oshirishga hamda bank tizimining risklarini
kamaytirishga olib keldi.
3. Amaldagi mavjud almashuv kurslari birxillashtirilishi natijasida, milliy
valyutaning barqarorligi ta’minlanmoqda. Inflyatsiya va foiz stavkalari sezilarli
darajada pasaytirildi. Bu esa, aholi va xo’jalik yuriyuvchi sub’yektlarning bank
tizimi va milliy valyutaga bo’lgan ishonchining oshishiga, aholining banklardagi
omonatlari miqdorining sezilarli darajada o’sishiga olib keladi.
4. Xalqaro bankchilik tajribasidan kelib chiqqan holda, majburiy zahiralarga
deponetlanadigan mablag’larni hisoblash uslubiyotining takomillashtirilishi, bank
7
Shavkat Mirziyoyev Erishgan marralarimizni mustahkamlab, islohotlar yo’lidan izchil borish asosiy vazifamiz. T.:
“O’zbekiston “, 2020. 7-bet.
27

tizimining likvidligi va pul massasini tartibga solish samaradorligini yanada osirish
imkonini berdi.
Uning miqdori tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lariga nisbatan foizda
belgilanadi. Ushbu vosita orqali banklarning minimal likviqliligi ta’minlanadi.
Bank tizimining amaldagi likvidlilik darajasini inobatga olgan holda, ayni paytda
majburiy zahira talablari me’yori yuridik shaxslarning milliy va xorijiy valyutada
1yilgacha jalb qilingan mablag’lari bo’yicha 15 foizni tashkil etmoqda.
Shuningdek, 3 yilgacha jalb qilingan depozitlarga 12 foiz, 3 yildan yuqori bo’lgan
muddatga jalb qilingan depozitlar uchun 10,5 foizni tashkil etmoqda.
Jismoniy shaxslarning depozitlari va yuridik shaxslarning xorijiy
valyutadagi depozitlari, shuningdek qimmatli qog’ozlarga jalb qilingan mablag’lar
majburiy zahira jamg’armasiga deponentlashdan ozod qilingan va Markaziy
bankda mablag’larni majburiy zahiralarga deponentlashning o’rtacha oylik
uslubiga ko’ra hisoblash mehanizmi joriy qilingan.
Mamlakatimiz prezidentining 2019 yil 5 avgustdagi ”Banklardagi depozit
hisobvaraqlardan naqd pul to’lovlarini uzluksiz ta’minlash kafolatlari to’g’risida”
PQ-147-sonli qarori asosida banklardagi depozit hisobvaraqlaridan naqd pullarni
olish yuzasidan barcha cheklovlar olib tashlanib, naqd pul mablag’larini
mijozlarning birinchi talabi bo’yicha uzluksiz berilishi yo’lga qo’yildi. Bu esa,
aholi va xo’jalik sub’yektlarini bank tizimiga bo’lgan ishonchini yanada
oshirishini ta’minladi.
O’zbekistonda monetar siyosatni asosiy yo’nalishlarini Markaziy bankning
Monetar siyosat departamenti tomonidan departament va mustaqil boshqarmalar
hamkorligida ishlab chiqiladi.
Xususan, har moliya yili boshlanishidan oldin Markaziy bank tomonidan
mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishining 9 oyi yakunlari tahlil qilinib, IV choragi
bashorat ko’rsatkichlari ishlab chiqiladi.
Hukumat tomonidan iqtisodiy o’sish sur’atlari va inflyatsiya darajasi kabi
belgilangan maqsadli ko’rsatkichlar asosida Markaziy bank kelgusi yil uchun pul-
kredit ko’rsatkichlari bo’yicha maqsadli ko’rsatkichlarni belgilaydi va moneatar
28

siyosatning asosiy yo’nalishlarini ishlab chiqadi.
Moliya yili boshlanishidan 1 oy oldin Markaziy bank monetar siyosat asosiy
yo’nalishlarini Oliy Majlisga taqdim etadi.
Tegishli taklif va tavsiyalardan so’ng monetar siyosat asosiy yo’nalishlari
Markaziy bank boshqaruvi tomonidan tasdiqlanadi va ijrosi yil davomida amalga
oshirib boriladi. Buning uchun Markaziy bank ixtiyoridagi monetar vositalardan
foydalangan holda, bank tizimi va pul bozori likvidligi va butun iqtisodiyotni
tartibga soladi.
Pul - kredit ta’limotlarining asosiy masalaridan biri monetar siyosatning maqsadli
ko’rsatkichlarini to’g’ri tanlash masalasi hisoblanadi.
Jahon iqtisodiy amaliyotidan ma’lumki, monetar siyosatning asosiy yo’nalishlari
muhokama qilinayotganda Markaziy bankning ma’sul mutaxassislari asosiy
e’tiborni mamlakatda iqtisodiy o’sish, narxlar, foiz stavkalari, moliya va valyuta
bozorlarining barqarorligini ta’minlash hamda mustahkamlash kabi bir qator
masalalarga qaratadilar.
Yuqorida qayd etilgan maqsadlarga erishishda mamlakatda amalga oshirilayotgan
makroiqtisodiy, monetar va fiskal siyosatning muvofiqligini ta’minlash muhim
ahamiyatga ega. Aks holda qo’yilgan maqsadlarga muvaffaqiyatli darajada erishib
bo’lmaydi.
Markaziy bank monetar siyosatni amalga oshirish va uning maqsadlariga
erishishda yetarli darajada samara berishi mumkin bo’lgan bir yoki bir necha
maqsadli ko’rsatkichlarni tanlab olishi muhim ahamiyatga egadir. Odatda
Markaziy bank monetar siyosatining oraliq maqsadi sifatida pul agregatlari,
jumladan, pul massasi yoki pul bazasidan foydalanadi.
Markaziy bank monetar siyosatni amalga oshirayotganda yakkayu – yagona
monetar ko’rsatkichga asoslanmasligi kerak. Chunki har bir ko’rsatkich ma’lum
kamchiliklarga ega bo’lishi bilan birga, ular iqtisodiyotdagi ma’lumotlarni to’liq
o’zida aks ettira olmaydi. Masalan, Markaziy bank monetar ko’rsatkichlardan biri-
pul massasi orqali iqtisodiyotda pulga bo’lgan real talab va taklifni aniqlash,
monetizatsiya darajasi, pulning aylanish tezligi yoki pul massasining inflyatsiyaga,
29

almashuv kursiga, foiz stavkalariga va umuman iqtisodiyotga qay darajada ta’sir
etishi kabi ayrim masalalarni aniqlashi mumkin, xolos.
Shuningdek, iqtisodiy konyunkturaning o’zgarishi, makroiqtisodiy va moliyaviy
ma’lumotlar hamda bank tizimining monetar siyosat pirovard maqsadlariga ta’sir
etish ko’lami kabi ma’lumotlarga ega bo’lish markaziy banklar uchun muhim
ahamiyat kasb etadi.
O’z navbatida, monetar siyosatning asosiy yo’nalishlarida makroiqtisodiy
siyosatning maqsadlari, iqtisodiy konyunkturaning tahlili, jumladan, real sektor,
davlat byudjeti, investitsiya, tashqi savdo aylanmasi, to’lov balansi, asosiy
makroiqtisodiy va monetar ko’rsatkichlar holati, bank tizimining rivojlanishi kabi
bir qator ma’lumotlar mujassamlashgan bo’ladi. Ushbu ma’lumotlarni tahlil qilish
asosida markaziy bank inflyatsiyaning yoki pul massasining maqsadli
ko’rsatkichlarini belgilab oladi va unga erishish uchun o’z ixtiyoridagi barcha
vosita hamda usullardan samarali foydalanadi.
30

Xulosa
Xulosa o’rnida Pul-kredit ta’limotlarining asosiy masalalaridan biri monetar
siyosatning maqsadli ko‘rsatkichlarini to‘g‘ri tanlash masalasi hisoblanadi.
Jahon iqtisodiy amaliyotidan ma’lumki, monetar siyosatning asosiy yo‘nalishlari
muhokama qilinayotganda Markaziy bankning mas’ul mutaxassilari asosiy
e’tiborni mamlakatda iqtisodiy o‘sish, narxlar, foiz stavkalari, moliya va valyuta
bozorlarining barqarorligini ta’minlash hamda mustahkamlash kabi bir qator
masalalarga qaratadilar.
Yuqorida qayd etilgan maqsadlarga erishishda mamlakatda amalga oshirilayotgan
makroiqtisodiy, monetar va fiskal siyosatning muvofiqligini ta’minlash muhim
ahamiyatga ega. Aks holda qo‘yilgan maqsadlarga muvaffaqiyatli darajada erishib
bo‘lmaydi.
Markaziy bank monetar siyosatni amalga oshirish va uning maqsadlariga
erishishda yetarli darajada samara berishi mumkin bo‘lgan bir yoki bir-necha
maqsadli ko‘rsatkichlarni tanlab olishi muhim ahamiyatga egadir. Odatda
markaziy bank monetar siyosatning oraliq maqsadi sifatida pul agaregatlaridan,
jumladan, pul massasi yoki pul bazasidan foydalanadi.
Markaziy bank monetar siyosatni amalga oshirayotganda yakkayu-yagona monetar
ko‘rsatkichga asoslanmasligi kerak. Chunki har bir ko‘rsatkich ma’lum
kamchiliklarga bo‘lishi bilan birga, ular iqtisodiyotdagi ma’lumotlarni to‘liq o‘zida
aks ettira olmaydi. Masalan, markaziy bank monetar ko‘rsatkichlardan biri - pul
massasi orqali iqtisodiyotda pulga bo‘lgan real talab va taklifni aniqlash,
monetizatsiya darajasi, pulning aylanish tezligi yoki pul massasining inflyatsiyaga,
almashuv kursiga, foiz stavkalariga va umuman iqtisodiyotga qay darajada ta’sir
etishi kabi ayrim masalalarni aniqlashi mumkin, xolos.
Iqtisodiyotda shunga o‘xshash ziddiyatli holatlar iqtisodiyotni, jumladan, bank
tizimi va moliya bozorlarini erkinlashtirish jarayonlarining chuqurlashuvi,
almashuv kursi bo‘yicha cheklovlarni olib tashlash natijasida kuchayadi. Bunday
31

salbiy holatlarni bartaraf etish uchun makroiqtisodiy va monetar siyosatning
moslashuvchan bo‘lishini talab etadi.
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki pul-kredit siyosatini takomillashtirish
bo’yicha takliflarim quyidagilardan iborat:
1. Pul-kredit siyosatining bozor instrumentlaridan ya’ni, ochiq bozor siyosati,
valyuta siyosati, deposit siyosatilaridan foydalanishni yo’lga qo’yish kerak;
2. Qimmatli qog’ozlar bozorini rivojlantirish zarur. Buning uchun yirik yuridik
shaxslarga birja savdolarida ishtirok etish uchun imkoniyat yaratib berish,
shuningdek fond birjasini zamonaviy talablarga javob berishini ta’minlash zarur;
3. Davlat yirik tijorat loyihalarini amalga oshirishda o’z mablag’lari hisobidan
foydalanishi va bosh islohotchi sifatida qatnashishi lozim;
4. Respublikamiz hududidagi yirik kompaniya va firmalarga obligatsiyalar
chiqarish uchun huquqiy va amaliy imkoniyatlar bilan ta’minlash;
5. Naqd pulsiz hisob-kitoblar o’rtasidagi farqni bartaraf etish uchun chora-
tadbirlarni kengaytirish zarur. Buning uchun mamlakatimizda naqd pulsiz hisob-
kitoblar bo’yicha yangi xizmat turlarini joriy qilish zarur.
32

Foydalanilgan adabiyotlar royxati
1. O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T.: O'zbekiston, 2018. – 76
2. O'zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to'g'risidagi qonuni”.
11.11.2019 yil, № O'RQ-580.
3. O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki
to’g’risida”gi Qonuni. – T.: “O‘zbekiston ” 2019 yil.
4. “Banklar va bank faoliyati to'g'risida”gi Qonun va unga sharhlar; 2019 yil.
5. O‘zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi
qonuni. O‘zbekiston Respublikasining valyutani tartibga solishga oid normativ-
huquqiy hujjatlari to'plami. - Toshkent: O‘zbekiston , 2019 yil.
6. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi “2022-2026
yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida”
gi PF-60-sonli Farmoni.
7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 18 noyabrdagi “Inflyatsion
targetlash rejimiga bosqichma-bosqich o'tish orqali pul-kredit siyosatini
takomillashtirish to'g'risida”gi PF-5877 – sonli Farmoni.
8. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947- sonli
Farmoni. O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi to‘g‘risida. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. -
Toshkent, 2017. - № 6 (766). - 70-modda.
Foydalanilgan internet saytlari
1. www.cbu.uz (O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki);
2. www.lex.uz (O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi);
3. www.stat.uz (O’zbekiston Respublikasi statistika ko’mitasi);
4. www.my.gov.uz (Yagona interaktiv davlat xizmatlari portal);
5. www.xb.uz (Aksiyadorlik tijorat Xalq banki);
6. www.banker.uz (Banklar to’g’risidagi sayt).
33

O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining maqsadi operatsiyalari va ularni takomillashtirish yo’llari

Sotib olish