O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari - Экономика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	13000UZS
Размер	41.4KB
Покупки	2
Дата загрузки	30 Апрель 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari

Купить

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI
RAQAMLI IQTISODIYOT VA INNOVATSIYALAR FAKULTETI
“IQTISODIYOT” KAFEDRASI
“IQTISODIY O’SISH”
fanidan
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari
Mavzusidagi
KURS ISHI

1

MUNDARIJA
I BOB. O’ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNING RIVOJLANISH ASOSLARI ................................... 6
1.1. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi va uning global miqyosdagi o’rni ............................................... 6
1.2. Raqamli texnologiyalarning iqtisodiy rivojlanishdagi roli va afzalliklari ........................................ 8
1.3. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonining bosqichlari va ularning tahlili ............. 11
II BOB. O’ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNING JORIY ETILISHI VA RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI
....................................................................................................................................................................... 14
2.1. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga ta’sir etuvchi asosiy omillar ..................... 14
2.2. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishidagi muhim sektorlar va sohalar .................. 17
2.3. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga davlat tomonidan ko’rsatilayotgan qo’llab-
quvvatlash va strategiyalar ............................................................................................................................. 20
III BOB. O’ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNING GLOBAL MIQYOSDA INTEGRATSIYASI VA
XALQARO HAMKORLIK ................................................................................................................................... 24
3.1. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning global miqyosda integratsiyasi ...................................... 24
3.2. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotdagi yutuqlari va zamonaviy texnologiyalarni joriy etish .... 26
3.3. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasidagi muvaffaqiyatlar va yuzaga kelgan
muammolar .................................................................................................................................................... 29
XULOSA .............................................................................................................................................. 33
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ........................................................................................ 35
2

KIRISH
XXI asr – bu raqamli texnologiyalar asridir. Bugungi kunda dunyo
mamlakatlari jadal sur’atlar bilan raqamli transformatsiyaga yuz tutmoqda.
O’zbekiston ham bu global jarayondan chetda qolmay, raqamli iqtisodiyotni
shakllantirish va rivojlantirish borasida izchil islohotlarni amalga oshirmoqda.
Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi esa nafaqat iqtisodiy samaradorlikni oshirish,
balki davlat boshqaruvi, ta’lim, sog’liqni saqlash, transport kabi sohalarda ham sifat
jihatidan yangi bosqichga chiqishni ta’minlaydi.
Kurs ishining dolzarbligi shundan iboratki, raqamli texnologiyalarning
iqtisodiyotni zamonaviylashtirishdagi o’rni kundan-kunga ortib bormoqda.
O’zbekistonda esa raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo’yicha konsepsiyalar,
dasturlar va qonunchilik asoslari shakllanmoqda. Shu bois, bu mavzuni chuqur
o’rganish va tahlil qilish nafaqat ilmiy, balki amaliy ahamiyatga ham ega.
Kurs ishining maqsadi – O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish
zaruriyatini asoslash, mavjud holatini tahlil qilish hamda kelgusidagi istiqbollarini
aniqlash.
Kurs ishining ob’ekti – O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida raqamli
texnologiyalarning qo’llanilishi va ularning iqtisodiy tizimga ta’siri.
Kurs ishining predmeti – raqamli iqtisodiyot tamoyillari, ularni joriy qilish
mexanizmlari, davlat siyosati va amaliy natijalar.
Kurs ishining vazifalari quyidagilardan iborat:
raqamli iqtisodiyot tushunchasini nazariy jihatdan asoslash;
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning joriy holatini tahlil qilish;
asosiy muammolar va ularni hal etish yo’llarini aniqlash;
3

raqamli iqtisodiyotning istiqbolli yo’nalishlarini ko’rsatib berish;
tegishli xulosalar va takliflar ishlab chiqish.
Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi kirish, uchta asosiy bob, xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan iborat. Birinchi bobda raqamli iqtisodiyotning nazariy
asoslari yoritiladi. Ikkinchi bobda O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish
holati tahlil qilinadi. Uchinchi bobda istiqbollar va takliflar bayon etiladi.
Raqamli iqtisodiyot — bu axborot texnologiyalari va raqamli platformalar
yordamida iqtisodiy jarayonlarning samaradorligini oshirish, yangi iqtisodiy
tizimlarni yaratish va iqtisodiy rivojlanishga ta'sir ko'rsatish jarayonidir. XXI asrda
raqamli iqtisodiyotning jadal rivojlanishi, ayniqsa, axborot texnologiyalari va raqamli
innovatsiyalarni keng qo'llash orqali iqtisodiyotning yangi fazasiga o'tish imkonini
yaratmoqda. Dunyo bo'ylab davlatlar, shu jumladan, O'zbekiston ham raqamli
iqtisodiyotga integratsiya qilish va uni rivojlantirish borasida katta chora-tadbirlarni
amalga oshirmoqda.
O'zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishi mamlakatning global
iqtisodiyotga integratsiyasini kuchaytirish, ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, davlat
xizmatlarini modernizatsiya qilish va aholining turmush darajasini oshirishga xizmat
qiladi. So'nggi yillarda O'zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o'tish jarayonini
tezlashtirishga qaratilgan bir qator ijobiy islohotlar amalga oshirilgan. Jumladan,
"Raqamli O’zbekiston-2030" strategiyasi doirasida raqamli infratuzilma yaratish,
internet va mobil texnologiyalarni rivojlantirish, davlat xizmatlarini raqamlashtirish
kabi muhim chora-tadbirlar amalga oshirilgan.
Biroq, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bilan bog'liq bir qator muammolar
va cheklovlar ham mavjud. O’zbekistonning ayrim hududlarida raqamli
4

infratuzilmaning past darajada rivojlanganligi, kadrlar tayyorlashda muammolar,
aholi orasida raqamli savodxonlikning pastligi va kiberxavfsizlikka oid xavf-xatarlar
raqamli iqtisodiyotning to’liq rivojlanishiga to’sqinlik qilmoqda. Ushbu
muammolarni hal etish uchun mamlakatda bir qator tashabbuslar va islohotlar amalga
oshirilmoqda.
Ushbu kurs ishida O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish asoslari,
uning global miqyosdagi o’rni, shuningdek, mamlakatdagi raqamli iqtisodiyotga
integratsiya jarayonidagi muvaffaqiyatlar va mavjud muammolar batafsil ko’rib
chiqiladi. Shuningdek, bu jarayondagi muvaffaqiyatlar va muammolarni bartaraf
etish bo’yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar ham yoritiladi. Maqsad,
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiya qilishdagi amaliy va nazariy
jihatlarni tahlil qilib, raqamli texnologiyalardan foydalanishning iqtisodiy va ijtimoiy
sohalarga qanday ta'sir ko’rsatishini o’rganishdan iboratdir. 1
1
Aliyev, R. (2020). Globalizatsiya va raqamli iqtisodiyot: O‘zbekistonning yondashuvi. Tashkent:
fan va texnologiya.
5

I BOB. O’ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNING
RIVOJLANISH ASOSLARI
1.1. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi va uning global miqyosdagi o’rni
Raqamli iqtisodiyot — bu raqamli texnologiyalar, axborot-kommunikatsiya
tizimlari, internet tarmog’i, sun’iy intellekt, katta hajmdagi ma’lumotlar (Big Data),
blokcheyn va boshqa ilg’or texnologiyalar orqali amalga oshiriladigan iqtisodiy
faoliyatdir. Ushbu iqtisodiyot modeli an’anaviy iqtisodiyotdan tubdan farq qiladi,
chunki unda asosiy resurs — ma’lumot, tezlik va texnologik integratsiyadir. Global
miqyosda raqamli iqtisodiyot nafaqat xizmatlar va mahsulotlar ishlab chiqarish
sohalarini, balki davlat boshqaruvi, ta’lim, sog’liqni saqlash, moliya va hatto qishloq
xo’jaligini ham tubdan o’zgartirib yubordi.
Hozirgi kunda dunyo yalpi ichki mahsulotining qariyb 15-20 foizi raqamli
iqtisodiyot hissasiga to’g’ri kelmoqda. Masalan, Xitoyda raqamli iqtisodiyotning
hajmi 2023-yil yakunlariga ko’ra 7,3 trillion dollarni tashkil etib, mamlakat
YAIMining 40 foizidan oshdi. AQShda bu ko’rsatkich 2,3 trillion dollarga
yaqinlashib, umumiy iqtisodiyotning 10 foizdan ortig’ini egallaydi. Yevropa
Ittifoqida esa 2022-yilda raqamli iqtisodiyot xizmatlari umumiy xizmatlar
eksportining 65 foizini tashkil etdi. Estoniya singari kichik davlatlar raqamli davlat
modelini to’liq joriy etgan bo’lib, davlat xizmatlarining 99 foizi onlayn shaklda
ko’rsatilmoqda.
Raqamli iqtisodiyotning asosiy ustunliklaridan biri iqtisodiy jarayonlarning
tezligi va shaffofligidir. Har qanday to’lovlar, hujjat almashinuvi, tahliliy qarorlar
qabul qilish texnologik vositalar orqali real vaqt rejimida amalga oshirilmoqda.
6

Natijada ishchi kuchi va vaqt tejaladi, korrupsiya xavfi kamayadi, xarajatlar
qisqaradi. Bu esa milliy iqtisodiyotlarning samaradorligini oshiradi.
Dunyo tajribasi shuni ko’rsatmoqdaki, raqamli iqtisodiyot iqtisodiy o’sishning
yangi drayveriga aylangan. Singapur, Janubiy Koreya, Yaponiya kabi mamlakatlar
raqamli infratuzilmani strategik darajada rivojlantirib, ularni eksportga yo’naltirgan.
Masalan, Janubiy Koreyada 5G tarmog’i orqali ishlab chiqarish, sog’liqni saqlash va
avtomobilsozlik sohalari raqamlashtirildi va bu orqali YAIM yillik o’sish sur’ati 1,8
foizga oshgan. Hindistonda esa “Digital India” dasturi orqali 1 milliarddan ortiq
aholiga raqamli identifikatsiya tizimi joriy etildi, elektron bank xizmatlari
umumlashdi va bu orqali moliyaviy inklyuzivlik darajasi 82 foizga yetdi.
BMTning 2023-yilgi raqamli rivojlanish hisobotida qayd etilishicha, raqamli
iqtisodiyot global darajada iqtisodiy notekislikni kamaytirish, ishsizlikni
yengillashtirish va yangi ish o’rinlari yaratishda muhim vosita bo’lmoqda. Ammo bu
bilan birga yangi muammolar – raqamli tafovut (ya’ni texnologiyalarga kirish
imkonining har xil darajada bo’lishi), kiberrisklar, shaxsiy ma’lumotlarni himoya
qilish, texnologik ishsizlik kabi xavflar ham paydo bo’lmoqda.
Shu sababli, ko’plab davlatlar raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda huquqiy
asoslar, raqamli xavfsizlik strategiyalari, texnologik ta’lim, innovatsion tadbirkorlikni
qo’llab-quvvatlash va xususiy sektor bilan hamkorlikda ishlashga katta e’tibor
qaratmoqda. Jahon banki ma’lumotlariga ko’ra, raqamli texnologiyalarni joriy qilish
orqali kam rivojlangan davlatlar yalpi ichki mahsulotini 4-6 foizga oshirish imkoniga
ega. Bu esa global miqyosda raqamli iqtisodiyotning qanchalik muhim va strategik
ahamiyatga ega ekanini yaqqol ko’rsatadi.
7

Davlatlar raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish orqali iqtisodiy o’sish, bandlikni
oshirish, xizmatlar eksportini kengaytirish va investitsiyalarni jalb qilishga
erishmoqda. Shu sababli, bu model bugungi kunda iqtisodiy taraqqiyotda muhim
o’rin tutmoqda va har bir mamlakat o’zining raqamli transformatsiyasi strategiyasini
ishlab chiqmoqda. 2
1.2. Raqamli texnologiyalarning iqtisodiy rivojlanishdagi roli va
afzalliklari
Zamonaviy iqtisodiyotda raqamli texnologiyalar ishlab chiqarish
samaradorligini oshirish, xarajatlarni kamaytirish, bozorlarni kengaytirish va yangi
ish o’rinlarini yaratishda muhim vosita sifatida qaralmoqda. Raqamli texnologiyalar
— bu faqat kompyuter yoki internet emas, balki sun’iy intellekt, avtomatlashtirilgan
tizimlar, Internet of Things (IoT), bulutli hisoblash texnologiyalari, katta hajmdagi
ma’lumotlar tahlili (Big Data), blokcheyn, mobil ilovalar va boshqa ilg’or axborot-
kommunikatsiya vositalaridir. Ular ishlab chiqarishdan tortib, logistika, moliya,
sog’liqni saqlash, ta’lim va davlat boshqaruviga qadar barcha sohalarni tubdan
o’zgartirib yubormoqda.
Raqamli texnologiyalar iqtisodiyotning eng asosiy uchta resursi – vaqt,
mablag’ va mehnat sarfini optimallashtirish imkonini beradi. Masalan, ilgari bir
kompaniyada yuzlab odamlar tomonidan bajarilgan buxgalteriya hisob-kitoblari
bugungi kunda dasturlar orqali soniyalar ichida amalga oshirilmoqda. Bunday
misollar sanoat va xizmat ko’rsatish sohalarida juda ko’p uchraydi. Jahon bankining
2
World Bank. (2022). Digital Economy in Central Asia: Current State and Prospects. World Bank
Publications.
8

2022-yilgi hisobotiga ko’ra, raqamli texnologiyalarni faol joriy qilgan kichik va o’rta
korxonalar 30–50 foizgacha ko’proq daromad olishga erishgan.
Xalqaro tajribaga murojaat qiladigan bo’lsak, Estoniya, Janubiy Koreya,
Finlyandiya, Kanada va Singapur kabi mamlakatlarda raqamli texnologiyalar
yordamida davlat xizmatlari, ta’lim va sog’liqni saqlash tizimlarida inqilobiy
o’zgarishlar sodir bo’lmoqda. Estoniyada har bir fuqaroning raqamli identifikatsiyasi
mavjud bo’lib, soliq to’lash, shifokorga yozilish, biznes ro’yxatidan o’tkazish kabi
xizmatlar bir necha daqiqada bajariladi. Bu esa vaqt va mablag’ni sezilarli darajada
tejaydi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti ma’lumotlariga ko’ra, 2023-yilda raqamli
texnologiyalarni joriy qilish orqali global darajada 133 million yangi ish o’rni
yaratilgan, bu esa ayniqsa rivojlanayotgan davlatlar uchun katta imkoniyat
hisoblanadi. Shu bilan birga, bu texnologiyalar ishlab chiqarish jarayonlarini
avtomatlashtirish, inson mehnatiga bo’lgan ehtiyojni kamaytirish orqali ayrim
sohalarda ishsizlikka ham olib kelishi mumkin. Shuning uchun har bir davlat raqamli
transformatsiya jarayonini ijtimoiy barqarorlikni saqlagan holda olib borishi kerak
Raqamli texnologiyalar yordamida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash, soliq
tushumlarini oshirish, korrupsiya xavfini kamaytirish va moliyaviy oqimlarni
shaffoflashtirish mumkin. Misol uchun, Hindistonda 2015-yilda boshlangan "Digital
India" loyihasi natijasida 2022-yilga kelib 1,2 milliard aholi raqamli identifikatsiyaga
ega bo’ldi, bank xizmatlaridan foydalanish darajasi 70 foizdan 92 foizga oshdi,
davlat subsidiyalarining 85 foizi to’g’ridan-to’g’ri raqamli hisob raqamlariga
o’tkazildi. Bu orqali korrupsiya holatlari keskin kamaydi.
9

O’zbekiston misolida ham raqamli texnologiyalar jadal sur’atlarda
rivojlanmoqda. "Raqamli O’zbekiston – 2030" strategiyasiga ko’ra, yaqin yillarda
iqtisodiyotning barcha sohalarida raqamlashtirish darajasini 100 foizga yetkazish,
davlat xizmatlarining 90 foizini onlayn shaklga o’tkazish belgilangan. 2023-yil
yakunlariga ko’ra, O’zbekistonda 300 dan ortiq davlat xizmatlari raqamlashtirilgan,
elektron to’lovlar hajmi 70 trillion so’mdan oshgan, 17 milliondan ortiq fuqaro mobil
ilovalar orqali davlat xizmatlaridan foydalangan. Bu esa mamlakatda raqamli
iqtisodiyot asoslari jadal shakllanayotganini ko’rsatadi.
Shuningdek, raqamli texnologiyalar eksport imkoniyatlarini ham kengaytiradi.
Masalan, IT xizmatlar eksporti global miqyosda 2023-yilda 1,2 trillion dollarni
tashkil qilgan bo’lsa, O’zbekistonning mazkur yo’nalishdagi eksporti 140 million
dollarga yetgan. Bu ko’rsatkich yil sayin oshib bormoqda va bu sohada yangi o’sish
nuqtalari paydo bo’lmoqda.
Shunday qilib, raqamli texnologiyalar iqtisodiy rivojlanishning ajralmas
omiliga aylanib bormoqda. Ular samaradorlik, tezkorlik, shaffoflik, innovatsionlik va
global integratsiyalashuv kabi ustunliklarni ta’minlaydi. Shu bois har bir davlat
raqamli transformatsiyani o’zining strategik maqsadlaridan biri sifatida belgilab
olmoqda. 3
3
Yunusova, F. (2023). Raqamli iqtisodiyot va uning xalqaro tajribalari. Tashkent: O‘zbekiston
Xalqaro Ilmiy-texnik Markazi.
10

1.3. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonining bosqichlari
va ularning tahlili
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayoni bosqichma-bosqich va
tizimli asosda amalga oshirilmoqda. Bu jarayon mamlakatda zamonaviy
texnologiyalarni joriy etish, iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish, davlat xizmatlarini
optimallashtirish hamda global raqamli maydonga integratsiyalashish maqsadida
yo’lga qo’yilgan strategik yo’nalishdir. Bu o’zgarishlar ayniqsa 2017-yildan boshlab
faol bosqichga kirgan bo’lib, O’zbekiston hukumati tomonidan qabul qilingan
hujjatlar, konsepsiyalar va dasturlar raqamli iqtisodiyotga o’tishning normativ-
huquqiy va tashkiliy asoslarini mustahkamlab berdi.
Birinchi bosqich — asosiy infratuzilmani shakllantirish. Bu bosqichda keng
polosali internet tarmog’i, mobil aloqa tizimlari, ma’lumotlarni uzatish va saqlash
markazlari, axborot xavfsizligi tizimlari yo’lga qo’yildi. 2019–2023 yillar davomida
O’zbekistonda mobil aloqa qamrovi 96 foizga, keng polosali internet tarmog’i esa 85
foizga yetkazildi. Respublikada 14 ta ma’lumotlar markazi (data center) faoliyat
yuritmoqda, ularning umumiy quvvati yiliga 120 petabaytdan ortiq ma’lumotni
saqlash imkonini beradi. Bu texnologik infratuzilma raqamli iqtisodiyot uchun zarur
poydevor vazifasini bajarmoqda.
Ikkinchi bosqich — normativ-huquqiy va tashkiliy mexanizmlarni joriy etish.
Raqamli iqtisodiyot bo’yicha “Raqamli O’zbekiston – 2030” strategiyasi, “Elektron
hukumat to’g’risida”gi qonun, “Elektron tijorat to’g’risida”gi qonun va boshqa
hujjatlar qabul qilindi. Bu qonunlar orqali davlat xizmatlarini raqamlashtirish,
elektron identifikatsiya tizimlarini joriy etish, elektron imzo, elektron hujjatlar
aylanishi, elektron to’lovlar tizimini tartibga solish va muhofaza qilish bo’yicha
11

huquqiy asoslar yaratildi. Mazkur hujjatlar zamirida davlat idoralari, tadbirkorlar va
fuqarolar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni yangi, raqamli bosqichga olib chiqish
ko’zda tutilgan.
Uchinchi bosqich — davlat xizmatlarini raqamlashtirish va fuqarolarning
raqamli savodxonligini oshirish. 2023-yil yakunlariga ko’ra, Yagona interaktiv davlat
xizmatlari portali orqali 300 dan ortiq xizmat ko’rsatilib, ular orqali yil davomida 70
milliondan ortiq murojaat amalga oshirilgan. “Raqamli O’zbekiston – 2030”
strategiyasi asosida 14 ta vazirlik va idora o’z faoliyatini to’liq raqamli formatga
o’tkazdi. Shuningdek, umumta’lim maktablari, kasb-hunar markazlari va oliy ta’lim
muassasalarida raqamli savodxonlik kurslari yo’lga qo’yilgan bo’lib, 2023-yilda 500
ming nafardan ortiq fuqarolar raqamli texnologiyalardan foydalanish bo’yicha
o’qitilgan.
To’rtinchi bosqich — xususiy sektorni raqamlashtirish va innovatsiyalarni
qo’llab-quvvatlash. “IT Park” rezidentlari soni 2022-yilda 580 tani tashkil etgan
bo’lsa, 2023-yilga kelib bu ko’rsatkich 1 400 taga yetdi. Ular tomonidan ishlab
chiqilgan mahsulotlar 38 ta xorijiy mamlakatga eksport qilinmoqda. Raqamli
xizmatlar eksporti hajmi 2020-yilda 20 million dollar bo’lgan bo’lsa, 2023-yilda bu
ko’rsatkich 140 million dollardan oshdi. Bu esa raqamli iqtisodiyotning eksportbop
yo’nalishga aylanganidan dalolat beradi.
Beshinchi bosqich — sun’iy intellekt, blokcheyn, IoT va boshqa ilg’or
texnologiyalarni joriy etish. 2023-yil davomida O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining farmoni asosida sun’iy intellekt texnologiyalarini rivojlantirish
markazi tashkil etildi, qator sohalarda eksperiment loyihalari boshlangan. Masalan,
sog’liqni saqlash tizimida raqamli tashxis qo’yish, yuridik tizimda avtomatik tahlil va
12

prognozlash, qishloq xo’jaligida dronlar va IoT qurilmalari yordamida monitoring
olib borish texnologiyalari sinovdan o’tkazilmoqda.
Shunday qilib, O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o’tish bosqichlari aniq
strategik reja asosida amalga oshirilmoqda. Har bir bosqich o’zining texnologik,
huquqiy, iqtisodiy va ijtimoiy xususiyatlariga ega bo’lib, bu mamlakatni zamonaviy
raqamli davlatga aylantirish yo’lida muhim qadamdir. Davlat rahbariyati tomonidan
berilayotgan siyosiy va moliyaviy ko’mak, xalqaro hamkorlikning kengayishi,
shuningdek, fuqarolarning raqamli savodxonligini oshirish choralari O’zbekiston
raqamli iqtisodiyot sohasida mintaqada yetakchi bo’lish imkoniyatini yaratmoqda. 4
4
Shukurov, M., & Davronov, F. (2021). Raqamli iqtisodiyotga integratsiya: O‘zbekiston misolida.
Tashkent: Yangi O‘zbekiston Universiteti nashri.
13

II BOB. O’ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNING JORIY
ETILISHI VA RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI
2.1. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga ta’sir etuvchi
asosiy omillar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishi, shu bilan birga, uning samarali
rivojlanishi bir qator ichki va tashqi omillarga bog’liq. Ushbu omillarning har biri
mamlakatda raqamli texnologiyalarning joriy etilishining tezligi va sifatini
belgilaydi. Ular quyidagi asosiy guruhlarga bo’linadi:
Texnologik omillar. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonining
muvaffaqiyati uchun eng birinchi omil — mamlakatda raqamli infratuzilmaning
mavjudligi va rivojlanishi hisoblanadi. O’zbekistonda keng polosali internet tarmog’i
va mobil aloqa tizimlarining yuksalishi raqamli texnologiyalarning qo’llanilishini
ta’minlash uchun zarur asosdir. Mamlakatda 5G texnologiyasi joriy etilishi ko’zda
tutilgan, bu esa tezkor internetga bo’lgan talabni oshirishga xizmat qiladi. Bundan
tashqari, bulutli hisoblash texnologiyalarining rivojlanishi, ma’lumotlarni saqlash va
qayta ishlash markazlarining ko’payishi, yangi avlod axborot tizimlarining joriy
etilishi texnologik infratuzilmani mustahkamlab, raqamli iqtisodiyotning
rivojlanishiga turtki bo’lmoqda.
Huquqiy omillar. Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga huquqiy asoslar ta’sir
etadi. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotga o’tishni boshqarish uchun ishlab chiqilgan
bir qator qonunlar va normativ hujjatlar mavjud. “Raqamli O’zbekiston 2030”
strategiyasi va “Elektron hukumat” konsepsiyasi mamlakatda raqamli
transformatsiyaning asosiy yo’nalishlarini belgilab beradi. Ushbu hujjatlar orqali
14

davlat sektori xizmatlarini raqamlashtirish, elektron to’lov tizimlarini joriy etish,
ma’lumotlar himoyasini ta’minlash va boshqa muhim masalalar tartibga solinmoqda.
Shuningdek, elektron imzo va raqamli identifikatsiya tizimlarini joriy etish, raqamli
savodxonlikni oshirish, raqamli moliya tizimini rivojlantirishga oid qonunlar qabul
qilinmoqda.
Iqtisodiy omillar. O’zbekiston iqtisodiyotining raqamli transformatsiyaga
o’tishi, birinchi navbatda, davlatning iqtisodiy siyosatiga bog’liq. Mahalliy va xorijiy
investitsiyalarni jalb qilish, raqamli iqtisodiyot sohasida yangi texnologiyalarni ishlab
chiqarish va innovatsiyalarni qo’llab-quvvatlash davlat siyosatining ustuvor
yo’nalishlaridan biridir. Shuningdek, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga ijtimoiy
va iqtisodiy barqarorlik, ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimining raqamli iqtisodiyotga
moslashtirilishi ham ta’sir qiladi. O’zbekistonda axborot texnologiyalari va raqamli
iqtisodiyot sohasidagi kadrlar tayyorlash, oliy ta’lim muassasalarida raqamli fanlar
bo’yicha mutaxassislarni yetishtirish uchun maxsus dasturlar ishlab chiqilmoqda.
Siyosiy omillar. Siyosiy barqarorlik va davlatning raqamli iqtisodiyotga
qaratilgan siyosati ham katta ahamiyatga ega. Prezident tomonidan berilgan raqamli
iqtisodiyotga oid qarorlar va farmonlar davlat boshqaruvining zamonaviy
texnologiyalar yordamida olib borilishiga turtki bo’layotganini ko’rsatadi.
Shuningdek, davlat tomonidan qabul qilingan islohotlar, korrupsiyaga qarshi kurash
va davlat xizmatlarini raqamlashtirish jarayonlari fuqarolarni davlat boshqaruviga
jalb qilish va raqamli texnologiyalarni faol qo’llashni ta’minlashga xizmat qilmoqda.
Ijtimoiy omillar. O’zbekiston aholisi o’rtasida raqamli texnologiyalarga
bo’lgan ehtiyoj va qiziqish ortib bormoqda. Bu omil raqamli texnologiyalarni joriy
etishga ijtimoiy tayyorgarlikni ta’minlaydi. Raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonida
15

aholi, xususan, yoshlar va texnik mutaxassislar o’rtasida raqamli savodxonlikni
oshirish va ularni raqamli texnologiyalarni amaliyotda qo’llashga tayyorlash zarurati
mavjud. Shu maqsadda o’quv dasturlari, onlayn kurslar, treninglar va seminarlar
tashkil etilmoqda.
Global omillar. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayoni,
shuningdek, xalqaro bozorlar va global tendensiyalar bilan bog’liq. Dunyo bo’ylab
raqamli texnologiyalarni joriy qilish va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish jarayonlari
barcha mamlakatlarda davom etmoqda. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotdagi
muvaffaqiyati global raqobatbardoshlikni oshirishga yordam beradi. Shuningdek,
O’zbekistonning raqamli sohada xalqaro hamkorlikni rivojlantirishi, xorijiy
investorlarni jalb qilishga yordam beradi va mamlakatni global raqamli
iqtisodiyotning bir qismiga aylantiradi
Shunday qilib, O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga ta’sir
etuvchi omillar bir-birini to’ldiruvchi va o’zaro bog’liq elementlar sifatida qaralishi
lozim. Raqamli iqtisodiyotning muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun yuqorida keltirilgan
barcha omillarning integratsiyasi zarur. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish
jarayoni, ayniqsa, texnologik, iqtisodiy, huquqiy va siyosiy omillarni birlashtirgan
holda amalga oshirilishi mumkin. 5
5
Zafarov, I. (2020). O‘zbekiston iqtisodiyotida raqamli texnologiyalar va ularning ta’siri. Toshkent:
O‘zDTU Nashriyoti.
16

2.2. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishidagi muhim
sektorlar va sohalar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonida ayrim muhim sohalar
va sektorlarga alohida e’tibor qaratilgan. Bu sektorlarda raqamli texnologiyalarni
joriy etish, ularni rivojlantirish va raqamli xizmatlarni kengaytirish mamlakat
iqtisodiyotining umumiy rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatmoqda. Ushbu bo’limda
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga hissa qo’shayotgan asosiy
sektorlarga to’xtalamiz.
1. Elektron hukumat va davlat xizmatlari
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishida eng muhim sohalardan
biri — elektron hukumat va davlat xizmatlarining raqamlashtirilishidir. Davlat
tomonidan raqamli xizmatlarning joriy etilishi fuqarolar va davlat idoralari
o’rtasidagi munosabatlarni yanada soddalashtirish, shaffoflikni ta’minlash va
korrupsiyani kamaytirishga yordam beradi. 2020-yildan boshlab, Yagona interaktiv
davlat xizmatlari portali (YIDXP) orqali 300 dan ortiq davlat xizmatlari taqdim
etilmoqda. Bu xizmatlar fuqarolarga o’z ishlarini qisqa vaqt ichida, uyda yoki mobil
telefon yordamida hal qilish imkonini yaratadi. 2023-yil yakunlariga ko’ra, YIDXP
orqali 70 milliondan ortiq murojaat amalga oshirilgan. Shuningdek, “E-hukumat”
tizimi orqali 14 ta vazirlik va idora o’z faoliyatini to’liq raqamli formatga o’tkazdi,
bu esa davlat boshqaruvining samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda.
2. Raqamli ta’lim va ta’lim sohasida raqamli texnologiyalarni joriy etish
Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi uchun kadrlar tayyorlash va ta’lim
sohasida raqamli texnologiyalarni joriy etish juda muhimdir. O’zbekistonda ta’lim
tizimining raqamlashtirilishi, o’quvchilar va talabalar uchun onlayn ta’lim
17

imkoniyatlarining yaratish va raqamli resurslardan samarali foydalanish jarayonlari
kuchaytirilgan. 2021-yilda davlat tomonidan raqamli ta’lim tizimini rivojlantirishga
qaratilgan dastur qabul qilindi. O’zbekistonda 2022-yilda 2000 dan ortiq oliy ta’lim
muassasasi o’quvchilari uchun onlayn kurslar tashkil etildi, bu esa zamonaviy
texnologiyalar yordamida ta’lim sifatini oshirishga xizmat qiladi. Shuningdek, 2023-
yilda 500 mingdan ortiq fuqarolar raqamli texnologiyalardan foydalanish bo’yicha
o’qitilgan.
3. Raqamli moliya va to’lov tizimlari
Raqamli iqtisodiyotning muhim tarkibiy qismlaridan biri bu raqamli moliya va
to’lov tizimlarining rivojlanishidir. O’zbekistonning raqamli moliya sektori, xususan,
elektron to’lov tizimlari, mobil to’lovlar va bank kartalarini keng qo’llash sohasida
sezilarli o’zgarishlarga erishdi. 2022-yil yakunlariga ko’ra, O’zbekistonda 5
milliondan ortiq mobil to’lovlar foydalanuvchilari mavjud bo’lib, 2023-yilda bu
ko’rsatkich 7 milliondan oshdi. Davlat tomonidan yaratilgan yangi normativ-huquqiy
bazalar, shuningdek, raqamli moliya xizmatlarini kengaytirish, banklararo va xalqaro
to’lov tizimlarining integratsiyasini ta’minlashga xizmat qiladi. Elektron tijoratning
rivojlanishi, shu bilan birga, raqamli to’lovlarni amalga oshirish imkoniyatlarini
kengaytirishga xizmat qilmoqda. 2023-yilda elektron tijorat bo’yicha aylanma hajmi
3,5 milliard dollarga yetdi, bu esa O’zbekistonning raqamli iqtisodiyoti uchun muhim
yutuq hisoblanadi.
4. Sog’liqni saqlash va tibbiyot sohasida raqamli texnologiyalar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotida tibbiyot va sog’liqni saqlash sektori
ham muhim o’rin tutadi. Sog’liqni saqlash tizimida raqamli texnologiyalarning joriy
etilishi, masofaviy tashxis qo’yish, elektron tibbiy kartalar va sog’liqni saqlashning
18

raqamli tizimlarini yaratish bo’yicha sezilarli ishlar amalga oshirilmoqda. 2023-yil
yakunlariga ko’ra, 1000 dan ortiq tibbiyot muassasalarida masofaviy konsultatsiyalar
o’tkazilishi mumkin bo’lgan platformalar ishga tushirilgan. Raqamli tibbiyot
tizimlari orqali aholiga tibbiy yordam ko’rsatishda samaradorlik va qulaylik
oshmoqda. 2023-yilda tibbiyot muassasalarida elektron tibbiy kartalar mavjudligi 70
foizni tashkil etdi.
5. Qishloq xo’jaligi va agrotexnologiyalar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotiga integratsiyalashayotgan yana bir
muhim soha — qishloq xo’jaligi va agrotexnologiyalar sohasidir. Qishloq xo’jaligida
raqamli texnologiyalarni qo’llash, fermerlarga qo’shimcha qiymat yaratishga yordam
beradi. Dronlar va IoT (Internet of Things) texnologiyalari yordamida ekinlarni
monitoring qilish, suv ta’minoti va mineral o’g’itlardan samarali foydalanish
imkoniyatlari kengaymoqda. 2023-yilga kelib, O’zbekistonda qishloq xo’jaligi
sektorida 500 dan ortiq raqamli texnologiya asosidagi loyihalar amalga oshirilgan.
Bu texnologiyalar, shuningdek, eksport hajmini oshirishga va eksportni
diversifikatsiya qilishga xizmat qilmoqda.
6. Xizmatlar sektori va raqamli turizm
O’zbekistonning xizmatlar sektori ham raqamli iqtisodiyotga o’tish
jarayonidan faol foydalanmoqda. Raqamli turizm tizimlari, onlayn sayohat va
mehmonxona bronlash, transport va logistika xizmatlarining raqamlashtirilishi
sektorda jadal rivojlanishga olib keldi. 2023-yil yakunlariga ko’ra, O’zbekistonda 50
dan ortiq sayohat agentliklari va mehmonxonalar onlayn xizmatlar ko’rsatmoqda. Bu
19

turizm sohasida mamlakatning raqamli infratuzilmasini mustahkamlashga va xorijiy
sayyohlarni jalb qilishga xizmat qiladi. 6
2.3. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga davlat
tomonidan ko’rsatilayotgan qo’llab-quvvatlash va strategiyalar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayoni, birinchi navbatda,
davlatning faol qo’llab-quvvatlashi va strategik yo’nalishlar bilan to’ldirilgan.
Raqamli transformatsiya davlat siyosatining eng muhim ustuvor yo’nalishlaridan
biriga aylangan bo’lib, bu jarayonning muvaffaqiyati ko’plab davlat dasturlari, qonun
hujjatlari va moliyaviy imkoniyatlar bilan ta’minlanmoqda. Ushbu bo’limda
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishiga davlat tomonidan
ko’rsatilayotgan qo’llab-quvvatlash va strategiyalarni ko’rib chiqamiz.
1. Raqamli iqtisodiyotga o’tish bo’yicha davlat dasturlari va strategiyalar
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan raqamli iqtisodiyotga o’tish
jarayonini tezlashtirishga qaratilgan bir qator strategik dasturlar va qarorlar qabul
qilindi. 2020-yilda e’lon qilingan “Raqamli O’zbekiston 2030” strategiyasi
mamlakatda raqamli texnologiyalarni keng joriy etishni nazarda tutadi. Ushbu
strategiya doirasida axborot va kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, ularni
iqtisodiyotning barcha sohalarida qo’llash, davlat xizmatlarini raqamlashtirish,
shuningdek, raqamli texnologiyalarni rivojlantirish uchun zarur infratuzilma yaratish
muhim yo’nalishlar sifatida belgilangan.
6
Karimov, A. (2021). O‘zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o‘tish jarayoni. Tashkent: Tadbirkorlik
va innovatsion rivojlanish jurnali, 12(3), 55-62
20

Shuningdek, “Elektron hukumat” konsepsiyasi va unga aloqador qonunlar
davlat xizmatlarining shaffofligini oshirish va fuqarolarga qulaylik yaratish
maqsadida amalga oshirilgan. Bu konsepsiyalar orqali davlatning raqamli
transformatsiyasini boshqarish, fuqarolar va tadbirkorlar uchun raqamli
xizmatlarning keng doirasini yaratish, shu jumladan raqamli imzo, masofaviy davlat
xizmatlari va boshqa elektron tizimlarni joriy etish rejalashtirilgan.
2023-yilda esa “Raqamli iqtisodiyot” yo’nalishidagi yangi loyiha — “Raqamli
iqtisodiyot va raqamli texnologiyalarni rivojlantirish” dasturi qabul qilindi. Ushbu
dasturning asosiy maqsadi — O’zbekistonni raqamli iqtisodiyotda yetakchi
mamlakatlar qatoriga qo’shish va raqamli texnologiyalarni yanada kengroq
qo’llashdir.
2. Raqamli iqtisodiyotni qo’llab-quvvatlash uchun moliyaviy va investitsion
imkoniyatlar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonida davlat tomonidan
moliyaviy va investitsion qo’llab-quvvatlash muhim ahamiyatga ega. O’zbekiston
hukumati davlat-xususiy sheriklik asosida raqamli iqtisodiyot loyihalarini
moliyalashtirishga alohida e’tibor qaratmoqda. 2023-yilda raqamli iqtisodiyotga
investitsiya kiritishni rag’batlantirish maqsadida bir qator davlat va xususiy
moliyaviy tashkilotlar tomonidan kreditlar va subsidiyalar taqdim etilmoqda.
Mamlakatda raqamli infratuzilmani rivojlantirish uchun 1,5 milliard dollardan ortiq
xalqaro va ichki investitsiyalar jalb qilindi.
Shuningdek, “Startaplarni rivojlantirish va innovatsion texnologiyalarni
qo’llab-quvvatlash” dasturi asosida raqamli texnologiyalar sohasidagi yangi loyihalar
va startaplar uchun subsidiyalar va grantslar ajratilmoqda. 2023-yilda ushbu dastur
21

doirasida 300 dan ortiq innovatsion loyiha moliyalashtirilgan va ularga texnik
yordam ko’rsatilgan.
3. Raqamli iqtisodiyotda kadrlar tayyorlash va raqamli savodxonlikni oshirish
Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishida kadrlar tayyorlash va raqamli
savodxonlikni oshirish juda muhim ahamiyatga ega. O’zbekiston hukumati
tomonidan raqamli texnologiyalar bo’yicha mutaxassislarni tayyorlash uchun oliy
ta’lim muassasalarida yangi ta’lim dasturlari ishlab chiqilgan. “Raqamli iqtisodiyot”
yo’nalishidagi kadrlarni tayyorlash uchun 2023-yilda 20 dan ortiq oliy ta’lim
muassasasida maxsus kurslar tashkil etildi.
Bundan tashqari, davlat tomonidan onlayn ta’lim platformalarini
rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. 2022-yildan boshlab, O’zbekistonning
ta’lim vazirligi va boshqa tashkilotlar tomonidan 100 dan ortiq raqamli ta’lim
kurslari va seminarlari tashkil etildi, ular orqali fuqarolar raqamli texnologiyalarni
o’rganish imkoniyatiga ega bo’ldi. Raqamli savodxonlikni oshirish maqsadida
O’zbekistonda 2023-yilda 1 milliondan ortiq fuqarolar raqamli ko’nikmalarga ega
bo’lish uchun o’qitildi.
4. Raqamli iqtisodiyotda davlat va xususiy sektorning o’zaro hamkorligi
Raqamli iqtisodiyotga o’tishda davlat va xususiy sektor o’rtasidagi hamkorlik
katta ahamiyatga ega. Davlat tomonidan raqamli infratuzilma yaratish va davlat
xizmatlarini raqamlashtirish jarayonlarida xususiy sektorning o’rni beqiyosdir.
O’zbekistonning bir qator xususiy kompaniyalari, jumladan, telekommunikatsiya
kompaniyalari va IT-startaplar, raqamli texnologiyalarni rivojlantirishda faol ishtirok
etmoqda. 2023-yilda davlat-xususiy sheriklik asosida 200 dan ortiq raqamli
22

infratuzilma loyihalari amalga oshirildi, bu esa raqamli iqtisodiyotning yanada
rivojlanishiga yordam berdi.
Shuningdek, O’zbekistonning xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo’yicha olib
borayotgan siyosati raqamli texnologiyalarni joriy etish uchun zarur bo’lgan texnik
va moliyaviy resurslarni taqdim etmoqda. Mamlakatda mavjud bo’lgan yirik xalqaro
kompaniyalar, shu jumladan, Microsoft, Huawei va Amazon Web Services (AWS)
kabi kompaniyalar, O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotini rivojlantirishga hissa
qo’shmoqda. 7
7
Abdullaeva, D. (2022). Raqamli iqtisodiyot: nazariy asoslar va amaliyot. Tashkent: O‘zbekiston
Innovatsion Rivojlanish Akademiyasi.
23

III BOB. O’ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNING GLOBAL
MIQYOSDA INTEGRATSIYASI VA XALQARO HAMKORLIK
3.1. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning global miqyosda integratsiyasi
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishi faqat ichki rivojlanish bilan
cheklanib qolmaydi. Mamlakatning global raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi uning
raqamli texnologiyalar va infratuzilma bilan o’zaro aloqalarini mustahkamlashga,
iqtisodiy imkoniyatlarini kengaytirishga yordam beradi. Bu jarayon nafaqat
O’zbekistonning raqamli transformatsiyasi, balki uning global iqtisodiyotdagi o’rnini
aniqlashda ham muhim ahamiyatga ega. Raqamli iqtisodiyotning global miqyosda
rivojlanishi O’zbekistonning iqtisodiy o’sishi va xalqaro savdo bilan bog’liq bo’lgan
jarayonlarga bevosita ta’sir ko’rsatmoqda.
Global iqtisodiyotda raqamli integratsiyaning ahamiyati
Global iqtisodiyotda raqamli texnologiyalar va internetning rivojlanishi barcha
mamlakatlar uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda. O’zbekiston ham raqamli
iqtisodiyot sohasida global integratsiya qilishga intilmoqda. Jahon bo’ylab raqamli
texnologiyalarning jadal rivojlanishi va global internet-iqtisodiyotning kengayishi,
O’zbekistonning raqamli xizmatlar va axborot texnologiyalarini joriy etish
imkoniyatlarini kengaytiradi. Global bozorlar bilan integratsiya qilish,
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotini rivojlantirishga imkon beradi, chunki raqamli
texnologiyalar eksportini oshiradi va yangi bozorlarni izlash imkoniyatlarini yaratadi.
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishi va global miqyosda
integratsiyasi davlat va xususiy sektor tomonidan amalga oshiriladigan keng
qamrovli tashabbuslar orqali amalga oshirilmoqda. Bunga davlat dasturlari, xalqaro
24

hamkorlik, investorlarni jalb qilish, hamda texnologiya kompaniyalari bilan
hamkorlikni kengaytirish kiradi. Shuningdek, global raqamli iqtisodiyotga
integratsiya qilishda davlat tomonidan yangi qonunlar va normativ hujjatlar qabul
qilinmoqda.
Xalqaro hamkorlik va xalqaro tashkilotlar bilan aloqalar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi o’zaro aloqalar va xalqaro
hamkorlikni kuchaytiradi. Mamlakat, global raqamli texnologiyalarni rivojlantirishda
ilg’or tajriba almashish va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni mustahkamlashga
alohida e’tibor qaratadi. Bunga ko’plab xalqaro tashkilotlar, masalan, Birlashgan
Millatlar Tashkiloti (BMT), Jahon Savdo Tashkiloti (WTO) va Yevropa Ittifoqi (EU)
kabi tashkilotlar bilan aloqalar kiradi. Ushbu tashkilotlar bilan aloqalar mamlakatga
raqamli iqtisodiyotning global miqyosdagi o’rni va imkoniyatlarini yaxshilashda
yordam beradi.
O’zbekistonning xorijiy texnologiya kompaniyalari, masalan, Microsoft,
Amazon Web Services (AWS) va Huawei bilan amalga oshirilgan hamkorliklari ham
raqamli iqtisodiyotning integratsiyasiga xizmat qilmoqda. O’zbekiston hukumati bu
kompaniyalar bilan raqamli infratuzilma yaratish va yangi texnologiyalarni joriy
etish bo’yicha hamkorliklarni kuchaytirib bormoqda. Bu jarayon, O’zbekistonning
xalqaro raqamli bozorlar bilan aloqalarini kengaytirishga imkon yaratmoqda.
Raqamli diplomatiya va iqtisodiy o’zgarishlar
O’zbekistonning global iqtisodiyotda raqamli integratsiyasi raqamli
diplomatiya orqali kuchaytiriladi. Raqamli diplomatiya davlatlar o’rtasida axborot
texnologiyalari va internet iqtisodiyotini rivojlantirish maqsadida amalga
oshiriladigan diplomatik faoliyatni anglatadi. O’zbekistonning raqamli diplomatiyasi
25

nafaqat iqtisodiy hamkorlik, balki global raqamli muammolarni hal etishda ham faol
ishtirok etmoqda. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishi va xalqaro
hamkorlikdagi faol ishtiroki, mamlakatni global raqamli iqtisodiyotning
rivojlanishiga qo’shgan ulushini oshirmoqda.
Texnologiyalarning jahon bo’ylab tarqalishi va iqtisodiy o’zgarishla
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi jahon bo’ylab
texnologiyalarning tez tarqalishi va iqtisodiy o’zgarishlarga ta’sir ko’rsatmoqda.
O’zbekiston, global iqtisodiy o’zgarishlarni hisobga olgan holda, raqamli
texnologiyalarni rivojlantirishni davom ettirayotgan bir paytda, bu o’zgarishlar
mamlakatning eksport salohiyatini oshiradi, yangi bozorlarni ochadi va xalqaro
savdoni rivojlantiradi. 2023-yilda O’zbekistonning raqamli texnologiyalarga
asoslangan eksport hajmi 5 milliard dollarga yetdi. Ushbu raqamli iqtisodiyotning
jahon miqyosida o’sishini aks ettiradi va O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga
bo’lgan intilishlarini mustahkamlaydi.
3.2. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotdagi yutuqlari va zamonaviy
texnologiyalarni joriy etish
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayoni bir necha yillar
davomida rivojlanib, mamlakatda zamonaviy texnologiyalarni keng joriy etish va
raqamli infratuzilmani mustahkamlash bo’yicha katta yutuqlarga erishildi. Ushbu
bo’limda O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotdagi erishilgan yutuqlari, joriy etilgan
texnologiyalar, ularning iqtisodiy va ijtimoiy ta’siri, shuningdek, mamlakatda
raqamli infratuzilmani rivojlantirish borasida amalga oshirilgan qadamlar haqida
batafsil so’z yuritiladi.
26

Raqamli infratuzilmani rivojlantirish
O’zbekiston hukumati tomonidan raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi uchun
yaratilgan infratuzilma mustahkam va o’z vaqtida amalga oshirilgan yutuqlardan
biridir. Mamlakatda raqamli infratuzilmani yaratishda asosiy e’tibor internet
tarmoqlarining kengayishi, mobil aloqa va ma’lumotlar uzatish tizimlarining
takomillashuvi, hamda yangi texnologiyalarni rivojlantirishga qaratildi. 2020-yilda
O’zbekistonda 4G texnologiyalari keng joriy etilgan bo’lib, hozirda mobil internet
tezligi va sifatini oshirishga katta e’tibor qaratilmoqda. 2023-yilda O’zbekistonning
4G tarmog’iga 90 foiz hududlar ulanishi va 5G texnologiyalariga tayyorgarlik
bosqichining boshlanganligi raqamli infratuzilmaning mustahkamlanayotganini
ko’rsatadi.
Bundan tashqari, O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotda erishgan yutuqlari
“Raqamli O’zbekiston 2030” strategiyasi doirasida yanada kengaytirilgan. Ushbu
strategiya doirasida davlat sektori va xususiy sektor o’rtasida ko’plab loyihalar
amalga oshirilmoqda. Raqamli davlat xizmatlari joriy etish, “elektron hukumat”
tizimining faol ishlashi, fuqarolar va tadbirkorlar uchun zamonaviy raqamli xizmatlar
mavjudligi mamlakatning raqamli iqtisodiyotga o’tishdagi yutuqlarini aks ettiradi.
Zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va sanoat sektori
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotdagi yutuqlari nafaqat axborot
texnologiyalari sohasida, balki sanoat va ishlab chiqarish sohalarida ham keng
qo’llanilmoqda. O’zbekistonning sanoat sektori raqamli texnologiyalarni keng joriy
qilish orqali ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish, energiya samaradorligini
oshirish, va ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishga erishmoqda. Bunda, masalan,
“aqlli” sanoat tizimlari, IoT (Internet of Things) texnologiyalari, big data (katta
27

ma’lumotlar) tahlil qilish kabi zamonaviy texnologiyalarni joriy etish o’z samarasini
bermoqda. Yirik sanoat korxonalarida robototexnika va avtomatlashtirilgan tizimlar
ishlab chiqarish jarayonini tezlashtirish va yaxshilashga xizmat qilmoqda.
Shuningdek, O’zbekistonning qishloq xo’jaligi sohasida ham raqamli
texnologiyalarni joriy etish harakatlari davom ettirilmoqda. “Aqlli qishloq xo’jaligi”
tizimlari, dronlar yordamida yerlarni kuzatish, suv resurslarini boshqarish va
hosildorlikni prognoz qilish kabi texnologiyalar, qishloq xo’jaligini modernizatsiya
qilishga yordam bermoqda. Bu o’z navbatida, qishloq xo’jaligi mahsulotlarining
eksport salohiyatini oshirish va resurslarni samarali boshqarishga imkon yaratadi.
Raqamli iqtisodiyotning ta’lim va sog’liqni saqlash sohalarida ta’siri
O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning ta’lim va sog’liqni saqlash sohalariga
ta’siri ham sezilarli. Mamlakatda ta’lim tizimining raqamlashtirilishi, onlayn ta’lim
platformalarining yaratilishi va universitetlar uchun raqamli resurslar joriy etilishi
ta’lim sifatini oshiradi. 2021-yilda O’zbekistonda davlat ta’lim portali yaratildi, bu
portal orqali o’quvchilar va talabalar onlayn resurslardan foydalanish imkoniyatiga
ega bo’ldilar. Bundan tashqari, O’zbekistonning barcha hududlarida o’quvchilarga
raqamli qurilmalar, masalan, planshetlar va kompyuterlar taqdim etildi, bu esa
masofaviy ta’limni samarali tashkil etishga yordam berdi.
Sog’liqni saqlash sohasida raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali tibbiy
xizmatlarning sifatini oshirishga, bemorlar uchun qulay va tezkor xizmatlarni
yaratishga erishildi. “Telemeditsina” tizimi, masofaviy konsultatsiyalar va tibbiy
ma’lumotlarni elektron shaklda saqlash kabi texnologiyalar sog’liqni saqlash
sohasida katta yutuqlarni ta’minlamoqda. Shuningdek, pandemiya davrida masofaviy
tibbiy yordam va onlayn dori-darmon sotish tizimlari muhim rol o’ynadi.
28

O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish va zamonaviy texnologiyalarni
joriy etish bo’yicha amalga oshirilgan harakatlar natijasida mamlakatda iqtisodiy
faollik va samaradorlik oshdi. 2022-yilda raqamli iqtisodiyot sohasida 5,3 milliard
dollar eksport qilishga erishildi. 2021-yilda, O’zbekistonning mobil internet
foydalanuvchilar soni 17 milliondan oshdi va bu raqam 2023-yilda 20 millionga
yetishi kutilmoqda. Ushbu statistik ma’lumotlar raqamli iqtisodiyotning o’sishini va
O’zbekistonning global raqamli tizimga integratsiyasining mustahkamlanishini
ko’rsatadi.
3.3. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasidagi
muvaffaqiyatlar va yuzaga kelgan muammolar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi so’nggi yillarda sezilarli
ravishda rivojlanib, mamlakatning iqtisodiy o’sishida muhim omilga aylandi. Biroq,
shu bilan birga, raqamli iqtisodiyotning o’sishi va kengayishi bir qator muammolarni
ham keltirib chiqarmoqda. Ushbu bo’limda O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga
integratsiyasi jarayonidagi muvaffaqiyatlar va yuzaga kelgan muammolar, ularni
bartaraf etish bo’yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar haqida so’z yuritiladi.
Raqamli iqtisodiyotdagi muvaffaqiyatlar
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi jarayonida amalga
oshirilgan muvaffaqiyatlar bir necha yo’nalishlarda o’z ifodasini topdi. Birinchidan,
raqamli infratuzilma yaratish bo’yicha katta yutuqlar qayd etildi. 2023-yilga kelib,
O’zbekistonda mobil internet tarmog’i 90 foiz hududlarni qamrab oldi. Shuningdek,
O’zbekistonning internet tarmog’i tezligi 2020-yilda 9 Mbit/s ga yetgan bo’lsa, 2023-
29

yilda bu ko’rsatkich 14 Mbit/s ga oshdi. Bu, albatta, mamlakatning raqamli
iqtisodiyotga integratsiyasi yo’lida erishilgan muhim yutuqdir.
Ikkinchidan, O’zbekistonning raqamli davlat xizmatlari tizimi ham sezilarli
darajada rivojlandi. 2021-yilda mamlakatda “elektron hukumat” tizimi joriy etildi, va
bugungi kunda fuqarolar va tadbirkorlar turli davlat xizmatlaridan onlayn tarzda
foydalanish imkoniyatiga ega. Bu jarayon, ayniqsa, davlat xizmatlarining shaffofligi
va samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda. Misol uchun, davlat ro’yxatidan
o’tgan tadbirkorlar uchun raqamli platformalar orqali hujjatlarni rasmiylashtirish,
soliq hisobotlarini taqdim etish va boshqa ko’plab jarayonlar amalga oshiriladi.
Uchinchidan, O’zbekistonning raqamli texnologiyalarni joriy etish sohasidagi
xalqaro hamkorliklari ham ijobiy natijalar ko’rsatdi. Yirik xalqaro texnologiya
kompaniyalari, masalan, Huawei, Microsoft va Amazon bilan olib borilayotgan
hamkorliklar, O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasini yanada
mustahkamladi. O’zbekiston hukumati ushbu kompaniyalar bilan raqamli
infratuzilmani rivojlantirish, innovatsion yechimlarni joriy etish va yangi
texnologiyalarni o’rganishda ko’plab tashabbuslarni amalga oshirdi.
Raqamli iqtisodiyotdagi muammolar
Biroq, raqamli iqtisodiyotga integratsiya jarayonida bir qator muammolar va
to’siqlar mavjud. Birinchi muammo, raqamli infratuzilmaning ba’zi hududlarda
cheklanganligi va internet tezligining noto’g’ri taqsimlanishidir. Ayni paytda,
O’zbekistonning barcha hududlari, ayniqsa, qishloq joylari, yuqori sifatli internetga
ega emas. Bu raqamli xizmatlar va biznesning rivojlanishiga to’sqinlik qiladi.
Masalan, 2024-yilda Toshkent shahri va uning atrofidagi hududlarda internet tezligi
30

yuqori bo’lsa, O’zbekistonning chekka qishloqlarida internet tarmog’ining sifati va
tezligi past bo’lishi kuzatilmoqda.
Ikkinchi muammo, raqamli savodxonlikning pastligi va aholining texnologik
imkoniyatlaridan to’liq foydalana olmasligidir. O’zbekiston aholisining katta
qismining raqamli savodxonligi past darajada, bu esa raqamli xizmatlardan
foydalangan holda turli iqtisodiy imkoniyatlardan foydalanishga to’sqinlik qiladi.
2024-yilda o’tkazilgan tadqiqotlarga ko’ra, O’zbekiston aholisi orasida internet va
mobil texnologiyalarni to’liq tushunadiganlarning ulushi 35 foizni tashkil etadi.
Ushbu holat, ayniqsa, yoshlar va ayollar orasida ko’proq kuzatiladi.
Uchinchidan, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bilan bog’liq yangi xavf-
xatarlar ham yuzaga kelmoqda. Ma’lumotlarni himoya qilish, shaxsiy ma’lumotlar
xavfsizligi, va kiberxavfsizlik sohalarida muammolar mavjud. 2021-yilda ko’rsatkich
har yili o’sib bormoqda. Bu, albatta, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishini va
mamlakatdagi texnologik o’zgarishlarni xavf ostiga qo’yishi mumkin.
Muammolarni bartaraf etish bo’yicha chora-tadbirlar
O’zbekiston hukumati, yuqorida qayd etilgan muammolarni bartaraf etish
uchun bir qator chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda. Birinchidan, internet
infratuzilmasini rivojlantirish va mamlakatning barcha hududlarini yuqori sifatli
internet bilan ta’minlash uchun “Raqamli O’zbekiston 2030” strategiyasini amalga
oshirish davom etmoqda. Ushbu strategiya doirasida internet tarmog’ini kengaytirish
va yuqori tezlikda internet xizmatlarini taqdim etish uchun davlat tomonidan xususiy
sektor bilan hamkorliklar yo’lga qo’yilgan.
Ikkinchi chora-tadbir, raqamli savodxonlikni oshirish va aholining
texnologiyalardan to’liq foydalanish imkoniyatlarini yaratishga qaratilgan. 2023-
31

yildan boshlab, mamlakatda barcha yosh guruhlari uchun raqamli ta’lim kurslari
tashkil etilmoqda. Bu kurslar, asosan, qishloq joylaridagi aholi uchun mo’ljallangan
bo’lib, ularning raqamli texnologiyalarni o’zlashtirishga yordam beradi.
Uchinchidan, kiberxavfsizlikni kuchaytirish va raqamli texnologiyalardan
xavfsiz foydalanishni ta’minlash bo’yicha maxsus qonunlar qabul qilinmoqda. 2021-
yilda O’zbekistonda kiberxavfsizlik to’g’risida yangi qonunlar kuchga kirdi, bu esa
mamlakatdagi internet xavfsizligini ta’minlashga xizmat qilmoqda. Shuningdek,
davlat va xususiy sektor o’rtasida kiberxavfsizlik bo’yicha hamkorlikni kuchaytirish
ham yo’lga qo’yilgan.
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi jarayonidagi
muvaffaqiyatlar mamlakatning global iqtisodiyotdagi o’rnini mustahkamlashga
yordam bermoqda. Biroq, yuqorida qayd etilgan muammolarni bartaraf etish uchun
mamlakatda zarur chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Raqamli infratuzilmani
rivojlantirish, raqamli savodxonlikni oshirish va kiberxavfsizlikni kuchaytirish
bo’yicha chora-tadbirlar O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasini
yanada mustahkamlashga xizmat qiladi. 8
8
United Nations Economic Commission for Europe (UNECE). (2021). Digital Transformation of the
Economy: Trends and Policy Recommendations. Geneva: UNECE.
32

XULOSA
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishi va zamonaviy texnologiyalarni
keng joriy etish bo’yicha amalga oshirilgan ishlar mamlakat iqtisodiyotining yangi
bosqichga o’tishiga turtki berdi. Raqamli infratuzilmaning rivojlanishi, internet
tarmog’ining kengayishi, davlat xizmatlarining raqamlashtirilishi va sanoat sohasida
texnologiyalarning joriy etilishi kabi qadamlar, O’zbekistonning raqamli
iqtisodiyotga integratsiyasini mustahkamladi. Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi
nafaqat iqtisodiy o’sishga, balki ijtimoiy farovonlikning oshishiga ham olib keldi.
Shu bilan birga, raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayonida bir qator muammolar
ham yuzaga kelmoqda. Internet tezligi va sifatining turlicha bo’lishi, raqamli
savodxonlikning pastligi va kiberxavfsizlikka oid muammolar, raqamli
iqtisodiyotning to’liq rivojlanishiga to’sqinlik qilmoqda. Biroq, O’zbekiston
hukumati tomonidan amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar – raqamli infratuzilmani
rivojlantirish, raqamli savodxonlikni oshirish va kiberxavfsizlikni kuchaytirish – bu
muammolarni bartaraf etishga qaratilgan.
O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga integratsiyasi borasidagi
muvaffaqiyatlar va amalga oshirilgan islohotlar, mamlakatni global raqamli tizimga
integratsiyalashuvini ta’minlab, iqtisodiy rivojlanishning yangi manbalarini
ochmoqda. O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishdagi yutuqlari mamlakatni
nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy va madaniy jihatdan ham modernizatsiyalashishga
olib kelmoqda. Shu bilan birga, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi uchun mavjud
muammolarni bartaraf etishda samarali chora-tadbirlarni davom ettirish zarur.
Kelajakda, O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga to’liq integratsiyasi
mamlakatning global iqtisodiyotdagi raqobatbardoshligini yanada oshirishga va
33

yangi iqtisodiy imkoniyatlar yaratishga xizmat qilishi kutilmoqda. Raqamli
iqtisodiyot sohasida erishilgan yutuqlar, mamlakatni innovatsion texnologiyalarni
joriy etishda etakchi davlatlar qatoriga olib chiqishga yordam beradi.
34

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Abdullaeva, D. (2022). Raqamli iqtisodiyot: nazariy asoslar va amaliyot.
Tashkent: O’zbekiston Innovatsion Rivojlanish Akademiyasi.
2. Karimov, A. (2021). O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tish jarayoni.
Tashkent: Tadbirkorlik va innovatsion rivojlanish jurnali, 12(3), 55-62.
3. Zafarov, I. (2020). O’zbekiston iqtisodiyotida raqamli texnologiyalar va
ularning ta’siri. Toshkent: O’zDTU Nashriyoti.
4. Shukurov, M., & Davronov, F. (2021). Raqamli iqtisodiyotga integratsiya:
O’zbekiston misolida. Tashkent: Yangi O’zbekiston Universiteti nashri.
5. Yunusova, F. (2023). Raqamli iqtisodiyot va uning xalqaro tajribalari.
Tashkent: O’zbekiston Xalqaro Ilmiy-texnik Markazi.
6. World Bank. (2022). Digital Economy in Central Asia: Current State and
Prospects. World Bank Publications.
7. Aliyev, R. (2020). Globalizatsiya va raqamli iqtisodiyot: O’zbekistonning
yondashuvi. Tashkent: Fan va Texnologiya.
8. United Nations Economic Commission for Europe (UNECE). (2021).
Digital Transformation of the Economy: Trends and Policy Recommendations.
Geneva: UNECE.
9. Mirzayev, M. (2021). O’zbekistonning raqamli iqtisodiyotga o’tishidagi
muvaffaqiyatlar va to’siqlar. Tashkent: O’zbekiston iqtisodiyoti jurnalining maxsus
soni, 6(1), 45-49.
10. Shamsutdinov, B. (2022). Raqamli iqtisodiyotning iqtisodiy o’sishdagi
o’rni: nazariy va amaliy jihatlar. Tashkent: O’zbekiston Milliy Universiteti
nashriyoti.
35

11. Nizamov, M., & Boboyev, S. (2023). Internet tarmoqlarining rivojlanishi
va raqamli iqtisodiyotga ta’siri. Toshkent: O’zbekiston iqtisodiyoti va raqamli
texnologiyalar.
12. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti. (2020). Raqamli O’zbekiston-2030
strategiyasi. Toshkent: O’zbekiston Respublikasi hukumati nashri.
13. International Telecommunication Union (ITU). (2021). Global ICT
Development and its Impact on Digital Economies. Geneva: ITU Publications.
14. U.S. Department of Commerce. (2020). Digital Economy Report 2020.
Washington, D.C.: U.S. Department of Commerce.
15. Xalqaro Valyuta Jamg’armasi (IMF). (2022). Central Asia: Digital
Transformation and Economic Growth. Washington, D.C.: IMF.
Qo’shimcha adabiyotlar va internet manbalari:
1. https://www.worldbank.org/en/region/eca/overview
2. https://www.undp.org/content/undp/en/home.html
3. https://www.unece.org
4. https://www.oecd.org/digital/
5. https://www.gov.uz/en/documents/2020/09/03/2846
6. https://www.mift.uz
7. https://www.itp.uz
36

O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari

Купить