Информация о документе

Цена 24000UZS
Размер 118.1KB
Покупки 0
Дата загрузки 13 Май 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

194 Продаж

O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991-2022-yillar)

Купить
Mavzu: O’zbekistonning Ge rmaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991-202 2 -yillar) Mundarija Kirish............................................................................................................... I bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o‘rnatilishi va mustahkamlanishi ………………………………………….. 1.1. O‘zbekiston ning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari…………….. ... 1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o`rnatilishi……………………………………………………....II bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo– investitsiyaviy hamkorlik aloqalar ining rivojlanishi ................................ 2.1. O‘zbekiston ning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalar ining kengayib borishi ................................................................................................................ 2.2 . O‘zbekiston va Germaniyaning sa vdo-investitsiya sohasidagi hamkorligi… ……….. ... ................................................................................. III bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji 3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalar ning rivojlanishi …………………………………………………………………….... 3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik… …… ... Xulosa… ……………………………………………………………………… .. F oydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxati ................................................ Kirish Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi globallashuv davrida xalqaro munosabatlar tizimida o z o rnini munosib tarzda saqlab qolishga, shuningdek jahonʻ ʻ hamjamiyatiga to liq integratsiyalashishga intilish jahonning deyarli barcha ʻ mamlakatlari faoliyatida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Dunyoda biron-bir mamlakat o z qobig iga o ralib, boshqa davlatlar bilan hamkorlik qilmasdan ʻ ʻ ʻ taraqqiyotga erishgan emas. Ota-bobolarimiz qadimda buni yaxshi bilishgan. Sharq va G arb mamlakatlarini bir-biriga bog lagan Buyuk Ipak yo li doimiy tijoriy va ʻ ʻ ʻ madaniy aloqalarga intilish tufayli yuzaga kelgan. Ana shu tarixiy yo lning ʻ markazida joylashgan O zbekiston asrlar davomida dinlar, millatlar va ʻ madaniyatlarning tutashuv nuqtasi bo lgan. Insoniyatning mushtarak mulkiga ʻ aylangan ko plab olamshumul kashfiyotlar ham aynan shu zaminda tug ilgan. ʻ ʻ Ayniqsa, Sohibqiron Amir Temur va Temuriylar davrida ilm-fan, ma'rifat, me’morchilik va milliy san’at turlari yuksak darajada rivojlangan. Dunyodagi yirik davlatlarning hukmdorlari Samarqandga o z elchilarini yuborishga intilgan. ʻ Tojirlarimiz karvonlari esa dunyoning to rt tomoniga to xtovsiz qatnab turgan ʻ ʻ 1 . Sohibqironning Fransiya, Angliya, Ispaniya qirollari, o nlab qo shni davlatlarning ʻ ʻ hukmdorlari bilan yozishmalari o sha davrdagi jo shqin siyosiy, madaniy va tijoriy ʻ ʻ aloqalardan guvohlik beradi. 1 Murodov H., Muhammadiyev N., Jamolov G . O zbekiston jahon hamjamiyati safida. Toshkent: G afur G ulom ʻ ʻ ʻ ʻ nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti. 2000. –B.4. Bugungi globallashuv davrida jahonning geosiyosiy imkoniyatlariga ega bo lgan davlatlari bilan aloqalar ahamiyati kundan-kunga oshib bormoqda.ʻ Shuning uchun ham tashqi aloqalar geografiyasini kengaytirishga ustuvor ahamiyat qaratib, iqtisodiy diplomatiyani kuchaytirish ayni damda dolzarb hisoblanmoqda. Shundan kelib chiqib geosiyosiy va geostrategik ahamiyatga ega bo lgan ʻ Germaniya Federativ Respublikasi bilan hamkorlik O zbekiston uchun jahon va ʻ mintaqada o z strategiyasi va pozitsiyasini mustahkamlashda dolzarb ahamiyat ʻ kasb etmoqda, mazkur hamkorlikning O zbekistonning iqtisodiy va madaniy ʻ rivojlanishiga munosib o rni bor. ʻ Qayd etish kerakki, hozirgi kunda O zbekistonning iqtisodiy va madaniy ʻ rivojlanishi hamda bu jarayonda Germaniya bilan hamkorligi tarixi o rganilib, bu ʻ bo yicha qator ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Tadqiqotlarda erishilgan natijalar ʻ bu jarayonlar yuzasidan tegishli xulosalar chiqarish imkonini berishi tabiiy. Shuning uchun ham O zbekiston-Germaniya hamkorligi tarixini yangi ilmiy ʻ materiallar asosida tadqiq etish va undan tegishli ilmiy xulosalar chiqarish muhim ahamiyatga ega. Jahon miqyosidagi murakkab jarayonlar va Vatanimiz bosib o tgan taraqqiyot ʻ natijalarini tahlil qilish Yangi O zbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishida ʻ muhim rol o ynab kelayotgan va iqtisodiy salohiyati katta bo lgan “Yevropaning ʻ ʻ yetakchi davlatlari, avvalambor, Germaniya, Fransiya va Buyuk Britaniya, Markaziy va Sharqiy Yevropa davlatlari bilan o zaro manfaatli hamkorlikni ʻ rivojlantish” 2 va “oliy darajadagi tashriflar orqali Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalarini yanada kengaytirish” 3 muhim va zarur ekanligini ko‘rsatmoqda. 2 “Xalq so zi” gazetasi. “2016 ʻ - yil 9 - sentabr soni. 3 Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.). 07.00.01. -“O zbekiston tarixi”. ʻ ʻ -Tarix fan. bo yicha falsafa doktori (PhD) diss. avtoreferati. Samarqand: 2022. -B.5. ʻ O zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning ta’kidlashicha, “Bizʻ dunyodagi barcha davlatlar bilan yaqindan hamkorlik qilish va amaliy muloqot uchun ochiqmiz” 4 . Bu esa O zbekistonning iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti ʻ yo lida chet mamlakatlar bilan siyosiyo, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy aloqalari ʻ rivojlanishining tarixiy bosqichlari va yo nalishlarini o rganishni taqozo etadi. ʻ ʻ Istiqlolga erishgan dastlabki yillaridanoq mustaqil O’zbekiston oldida mamlakat ichki va tashqi siyosati masalalari bilan bog’liq nihoyatda muhim ikki yo’nalishdagi vazifalar turardi. Birinchisi, mamlakat ichkarisida jamiyat hayotining barcha sohalarida tub o’zgarishlarni amalga oshirish bo’lsa, ikkinchisi keng ko’lamli xalqaro hamkorlik aloqalarini yo’lga qo’yish va jahon integratsiyasi tizimiga kirib borish edi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezident Islom Karimovning sa’y-harakatlari bilan har ikkala yo’nalishda ham vazifalar muvaffaqiyatli amalga oshirilib kelindi. Birinchi Prezident o’zining “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” nomli asarida O’zbekistonning xalqaro hamkorlik aloqalari to’g’risida shunday fikr bildirgan edi: “ Keng miqyosdagi xalqaro aloqalar jahon madaniyatini yanada chuqurroq bilish, umuminsoniy qadriyatlardan bahramand bo’lish uchun qulay zamin yaratdi. Ayni mahalda o’zbek xalqining turli faoliyat sohalaridagi iste’dodi rivojlanishiga, uning tadbirkorlik va kirishimlilik, bir necha chet tillarini tez o’rganib olish kabi noyob fazilatlari to’la-to’kis ro’yobga chiqishiga imkon berdi. Ana shu aloqalar tufayli milliy mehmonnavozlik va sahovat an’analari yanada rivojlandi. Bunday aloqalarning kengayishi haqiqiy ma’naviy va madaniy qadriyatlarni munosib baholash imkonini berdi” 5 . 4 Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent: ʻ “O zbekiston”, 2016.-B.6. ʻ 5 Karimov I.A. O’ zbеkiston XXI asr bo‘sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshken t : “O’ zb е kiston ” , 1997 . – B .149. Aytish joizki, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda, O zbekistonning jahonʻ hamjamiyatiga integratsiyalashuvini ta’minlashda Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki kabi xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar bilan hamkorlik ijobiy samara bermoqda. O zbekiston xalq xo jaligidagi aniq loyihalarga sarflanayotgan xorijiy sarmoyalar ʻ ʻ miqdori yildan yilga ortib bormoqda. MDIda O’zbekiston va Germaniya o`rtasidagi hamkorlik aloqalari haqida so’z borar ekan, hamkorlikning inson ma’naviy hayotida tutgan o’rni va roli shu sohadagi xalqaro hamkorlik va aloqalarning ahamiyatini belgilovchi mezon ekanligini ta’kidlash lozim bo‘ladi. O’zbekistonning Germaniya bilan turli sohalarda keng miqyosli hamkorlik aloqalarini yo’lga qo’yganligi va uning mustaqil yirtimizning kechmishida salmoqli hissaga ega bo’lib borayotganligi, xalqimiz ma’naviyatiga muayyan ta’sir etayotganligi hamda O`zbekiston- Germaniya o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy sohalardagi hamkorlik aloqalarining tobora tizimli va yaxlit xususiyat kasb etib borayotgan xalqaro munosabatlar sohasidagi roli va ahamiyatini baholash muammoni chuqur va atroflicha tadqiq etish zaruratini anglatadi. O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik aloqalarga kirishishi, avvalo xalqimizning o’z boy madaniy merosi, yuksak insoniy qobiliyatlari bilan jahon xalqlari orasida teng huquqli, o z o rni va salohiyatiga ega xalq sifatidagi butun ʼ ʼ qadriyatlari va imkoniyatlari tiklanishiga yordam bermoqda. Вunday aloqalar jahonda tinchlik va xavfsizlikni, xalqlar, millatlar o rtasidagi barqaror va do stona ʼ ʼ munosabatlarni ta minlash va mustahkamlashning muhim omillaridan biri ʼ hisoblanadi. O zbekiston – Germaniya aloqalari rivoji mavzusining dolzarbligi ʼ quyidagi faktorlarda yaqqol namoyon bo ladi: ʼ Birinchidan, o z taraqqiyot yo lida yuksak madaniy va umuminsoniyʼ ʼ qadriyatlar talablariga asoslangan O zbekistonning xalqimizning farovon, munosib ʼ turmushini ta minlash maqsadida ilg or mamlakatlar qatoriga qo shilishi, ʼ ʼ ʼ taraqqiyotga erishish yo lidagi intilishlari ko p jihatdan uning Germaniya bilan ʼ ʼ xalqaro hamkorlik aloqalari bilan bog liqligi; ʼ Ikkinchidan, dunyoda fan-texnika taraqqiyotining bugungi darajasi va imkoniyatlaridan turli maqsadlarda foydalanish, urush va tinchlik muammolari, ekologik, ma naviy-mafkuraviy va boshqa global muammolarning mavjud ʼ sharoitda yechimiga erishish, xavfini kamaytirish maqsadida insonlarning o zaro ʼ va tabiat bilan uyg un yashashlari zarurati va buning uchun tegishli ko nikmalarga ʼ ʼ ega bo lish, ularni tarbiyalab va rivojlantirib borishda, ezgu g oyalarni targ ib ʼ ʼ ʼ etish, turli muammolardan ogoh etishda madaniyat, xususan, san at sohalarining, ʼ bu boradagi xalqaro aloqalarning ahamiyatini ortib borishi; Uchinchidan, globallashuv jarayonining milliy madaniyatlarga, madaniy rang-baranglikka solayotgan xavfi, bu jarayonda o zlikni, milliy o ziga xoslikni ʼ ʼ saqlab qolish zarurati (Izoh: Hozirgi kunda boy milliy an ana va qadriyatlarga ʼ egalik tufayli madaniy o ziga xosliklar mavjud, ammo axborot almashinuvining ʼ hozirgi darajasi, OАVning, axborot oqimining targ ibotchilik roli va ta siri, ʼ ʼ moddiy boyliklarni yaratishning monopollashuvi madaniy xilma-xillikka xavf tug dirmoqda) kabi sabablar tufayli mustaqil O zbekistonning Germaniya bilan ʼ ʼ hamkorlik aloqalarini ilmiy-nazariy jihatdan asoslab, tahlil va tadqiq etish ayni paytda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda . Bunda O‘zbekistonning jahon madaniy tizimidagi faoliyatiga yuqoridan qarash va baho berish , xalqaro hamkorlik aloqalarining barcha qirralarini, shakl va yo nalishlarini ko ra bilish va ochib ʼ ʼ berish muhimdir. MDIda O zbekiston – Germaniya aloqalari rivojining muhim qismi: savdo-ʼ iqtisodiy, madaniy-ma rifiy sohalardagi xalqaro hamkorlik aloqalari shu nuqtai ʼ nazardan tadqiq etilgan. Turli davrlarda madaniyat va madaniy muloqotlarning roli va ahamiyati jamiyatning mazmuniga va ijtimoiy borliq xususiyatlariga bog liq ʼ bo ladi. Mustaqil O zbekistonning ma rifat va madaniyat mamlakati bo lishiga ʼ ʼ ʼ ʼ intilishi, iqtisodiy, huquqiy va siyosiy faoliyati ham madaniy va umuminsoniy tamoyillarga asoslanishi hozirgi davr ijtimoiy borlig i xususiyatlari va talablariga ʼ muvofiq keladi. O zbekistonning Germaniya bilan turli sohalarda amalga oshirayotgan ʼ ishlarini,erishayotgan yutuqlarni va milliy-madaniy merosni targ ib etish va shu ʼ orqali O zbekistonni, o zbek xalqini dunyoga tanitish, uning jahon madaniyatiga ʼ ʼ qo shgan hissasini asoslashga qaratilgan hamkorlik aloqalarining tahlil etilishi va ʼ tarix sahifalaridan o rin olishi muhim siyosiy-g oyaviy ahamiyatga ega. Mazkur ʼ ʼ magistrlik dissertatsiyasi milliy-ma naviy tiklanish jarayonlarida yoshlarni ʼ vatanparvarlik, milliy g urur, ajdodlarimiz va ular yaratgan boy madaniy merosga ʼ hurmat ruhida tarbiyalashda ham muhim ilmiy manba bo lib xizmat qiladi. ʼ Mavzuning o‘rganilganlik darajasi. Tanlangan mavzuning hozirgi kundagi o‘rganilish darajasi shundan dalolat beradiki, mazkur masala bo‘yicha shu paytgacha qator tadqiqotlar amalga oshirilgan. O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosati va dunyo mamlakatlari bilan hamkorligi respublikamiz hamda xorijiy davlatlarning bir qancha tarixchi, siyosatshunos, huquqshunos va boshqa bir qancha soha vakillari tomonidan tadqiq etilmoqda. O‘rganilayotgan muammo bo‘yicha yaratilgan adabiyotlar ko‘lamidan kelib chiqib, ularni ikki guruhga: mahalliy va xorijiy olimlar tomonidan amalga oshirilgan tadqiqotlarga bo‘lib o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Birinchi yo nalishdagi mualliflar O zbekiston Respublikasining shakllanishi,ʻ ʻ tashqi siyosati, diplomatiyasi, jahon mamlakatlari va xalqaro tashkilotlar bilan ikki va ko p tomonlama munosabatlarini tadqiq qilishgan. Mazkur tadqiqotlar ʻ jumlasiga A.Kasimov 6 , L.Petrova, I.Vaskin 7 , А.Аkilov, А.Rasulev, А.Bedrinsev 8 , S.Sharopova 9 , E.Nuriddinov 10 , L.Babaxodjayeva 11 , L.Xudayqulova 12 , F.Ismatullayev 13 , M.Rahimov 14 , I.Azizov 15 , D.Sayfullayev 16 va S.Umarovlarning 17 ilmiy izlanishlarini misol qilish mumkin. Ikkinchi yo nalishdagi adabiyotlar ikki davlat hamkorligi tarixiga ʻ bag ishlangan. Bu kabi tadqiqotlar sirasiga A.Sultanov, D.Misharev, B.To raqulov, ʻ ʻ M.Yakubovalarning ilmiy izlanishlarini kiritish mumkin. Jumladan, tadqiqotchi olim D.Misharev O zbekiston va Germaniya o rtasidagi o zaro aloqalarning 1991- ʻ ʻ ʻ 2002- yillar tarixini yoritib bergan 18 . A.Sultonov tomonidan esa O zbekiston va ʻ 6 Касымов А., Петрова Л. Внешняя политика Узбекистана в свете концепции ненасилия. Ташкент,1992. 7 Васькин И. Основные направления внешней политики Республики Узбекистан. Ташкент: “ Узбекистан ” , 1994. 8 Акилов А., Расулев А., Бедринцев А. Узбекистан: внешнеэкономическая деятельность и интеграция в мировое хозяйство. Ташкент: “ Узбекистан ” , 1996. 9 Шаропова С.Ш. Внешняя политика Республики Узбекистан: культурно-исторический и социальные факторы. Ташкент: “ Адолат ” , 2000. 10 Нуриддинов Э. Международное сотрудничество Республики Узбекистан со странами Европы. Ташкент: “ Чулпон ” , 2002. 11 Бабаходжаева Л. Международное культурно-гуманитарное сотрудничество Республики Узбекистан. Ташкент: “ Фан ” , 2007. 12 Худайкулова Л.С. Интеграция Узбекистана в мировое сообщество на примере сотрудничества с Европейским Союзом. 1991-1999 гг.( Программа Тасис Темпус): Дисс.канд.ист.наук. Ташкент: НУУз, 2002. 13 Ismatullaev F. O zbekiston Respublikasining ʻ Ye vropa Ittifoqi bilan hamkorligining o rnatilishi va rivojlanishi ʻ (1991-2005- yillar): Tarix fan nomzodi...diss.avtoref. Toshkent: O z MU.,2011. ʻ 14 Рахимов М. Сотрудничество Узбекистана с зарубежными организациями в обеспечении стабильности и устойчивого развития в Центральной Азии (1991-2010 годы): Автореф. дисс….докт. истор.наук. Ташкент: 2012. 15 Азизов И. Взаимодействие Республики Узбекистан с Организацией по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) в решении актуальных задач страны (1991-2017 гг): Автореферат дисс..докт.фил. (Р hD ) по истори наук. Ташкент : 2019. 16 Sayfullaev D. O zbekiston Respublikasi madaniy diplomatiyasining shakllanishi va rivojlanishi. Tarix fan.doktori ʻ (DSc)...diss. avtoref. Toshkent: ShU., 2020. 17 Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa ʻ ʻ doktori (PhD) diss.avtoref.Samarqand: 2022. 18 Мишарев Д.Ю. Экономические, научно-технические и культурные связи независимого Узбекистана с Германией: Дисс…канд. ист.наук. Ташкент: 2004. Germaniyaning gumanitar sohadagi hamkorligi, sog liqni saqlash va ekologiya,ʻ shuningdek, nemis fondlari ishtirokidagi aloqalari tadqiq qilingan 19 . Ikkinchi guruh tadqiqotlarini keng qamrovli adabiyotlar tashkil qiladi. V.Brian 20 , К.Маrtin 21 , F.Bindi 22 , М.Саm 23 , С.Аlschen, А.Strokov, Z.Abduganiyeva, B. Yuldashev, А.Egamov, R.Sattarov vа Т.Dadabayevning tadqiqotlarida Yevropa Ittifoqi, GFR va O‘zbekistonning tashqi siyosati masalalari yoritib berilgan. Tadqiqot mavzusiga oid manbalarni tahlil qilish shundan dalolat beradiki, O‘zbekiston-Germaniya hamkorlik aloqalari muammosining turli masalalari ilmiy- nazariy asoslari ishlab chiqilgan, ular tarixiy nuqtai nazardan tahlil etilgan. Ta’kidlash joizki, xalqaro hamkorlik aloqalarini O‘zbekiston davlati va jamiyatining xalqaro munosabatlar tizimidagi alohida faoliyat sohasida, uning mustaqillik yillarida O‘zbekistonga xos bo‘lgan jihatlari, xususiyatlari, jamiyat milliy-madaniy taraqqiyoti yo‘lidagi ahamiyati yagona konsepsiya asosida, bir butun tizim sifatida tahlil qilingan bo‘lsa-da, uning turli sohalarini bir-biri bilan muayyan aloqadorlikda, yaxlit va tizimli ravishda olib qaralgan tadqiqot ishlari ko‘plab amalga oshirilgan degan fikrdan biroz yiroqmiz. O‘zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik aloqalariga doir mavjud ilmiy manbalar yuqorida ta'kidlab o‘tganimizdek, hududiy va sohaviy mazmunga ega. MDIning maqsadi: O zbekiston ʼ - Germaniya aloqalari rivoji mavzusini chuqur va atroflicha tadqiq etishning dolzarbligi va muhimligi, uni kontseptual metodologik asosda, yaxlit va tizimli ravishda o rganishdan iborat. ʼ 19 Султанов А.В. История сотрудничества Узбекистана со странами Европы в гуманитарной сфере 1991-2001 гг. (на примере Австрии, Германии, Швейцарии). Дисс…канд.ист.наук. Ташкент: 2006. 20 Brian W. Understanding European Foreijn Policy. Polgrave edition. -New York, 2001. 21 Martin K. A history of modern Germany, 1800-2000. Blackwell publishing, 2006. USA.-P.455. 22 The foreijn of the European Union: assessing Europe’s role in the world/ Federiga Bindi, editor.-Washington: The Brookings institution, 2010. –P.386. 23 Sam M.A. Germany in the modern world: a new history. Published by Rowman & Littlefield Publishers, Inc. USA.2011.-P.263. MDIning vazifalari: Ilmiy ishning ustuvor maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi asosiy vazifalarni hal etish belgilandi: - O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991 – 202 2-yy)ning asosiy jihatlarini ko‘rsatib berish; -O zbekiston-Germaniya hamkorlik aloqalarining rivojlanib borish jarayonlarigaʼ doir fakt va ma lumotlarni tizimli, tarixiy yondashuv asosida tadqiq etish; ʼ - savdo-investitsiya sohasidagi aloqalarni tahlil qilish ; -ta’lim va ilm-fan sohalaridagi hamkorlikning holati va istiqbollari bilan bog’liq masalalarni yoritib berish; -O‘zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik aloqalarining ahamiyatini, xalqimiz ma'naviyatiga ta'siri, milliy-madaniy taraqqiyot jarayonlaridagi rolini ilmiy tahlil qilishdan iborat. MDI ning obyekti sifatida O’zbekiston Respublikasining 1991 – 2022- yillarda Germaniya Federativ Respublikasi bilan iqtisodiy va madaniy hamkorlik tarixi olingan. MDIning predmetini O‘zbekiston Respublikasining Germaniya bilan savdo-iqtisodiy, madaniy-ma’naviy va ilmiy-ma’rifiy sohalardagi o‘zaro hamkorligi tashkil etadi. Tadqiqotning usullari. Magistrlik dissertatsiyasi stastistik, qiyosiy va xronologik tahlillar, tizimli va xolislik yondashuvlari asosida bajarilgan. MDIning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: O‘zbekiston Respublikasi va Germaniya Federativ Respublikasi hamkorligi tarixining besh bosqichi, ya’ni hamkorlikning o‘rnatilishi, hamkorlik huquqiy asoslarining yaratilishi (1991–1994-yy.), tomonlar o‘rtasidagi munosabatlarning mustahkamlanishi va rivojlanib borishi (1995–2004-yy.), aloqalarning pasayishi (2005–2007-yy), qayta aloqalarning yo‘lga qo‘ilishi (2008–2016-yy.) va yangi tashqi siyosatdagi hamkorlikning yuksalib borishi (2017– 2022-yy.) asoslab berilgan. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlikning o‘sish va kamayish holatlariga jahon bozorida mahsulotlar tan narxining tushishi (1998- 1999-yy), jahon moliyaviy inqirozi (2008-y.) hamda turli pandemiyalarning ta’sir qilganligi dalillangan. O‘zbekiston va Germaniya o’rtasidagi ilmiy-madaniy hamkorlikning rivojlanishida har ikkala xalq vakillari tomonidan tashkil etilgan bir qancha ilmiy jamiyartlar, shuningdek, “O‘zbekiston-Germaniya” do‘stlik jamiyati, respublika nemis madaniyat markazlarining faoliyati muhim rol tutishi isbotlangan. Magistrlik disserta t siyasining nazariy va uslubiy asoslari. Magistrlik dissertatsiyasini уoritish jаrауonidа B irinсhi Рrezidentimiz hаmdа Resрublikаmiz ning amaldagi Рrezidenti Sh.M.Mirziуo y evlаrning аsаrlаridа ilgаri surilgаn Vatаnimiz o`tmishini mаnbаlаr аsosidа hаqqoniу o ‘ rgаnish, xolislik va tаrixiуlik tаmoуillаri nаzаriу аsos vazifаsini bаjаrdi. M uаmmoni уаngi tаrixiу tаfаkkurning konseрtuаl nuqtаi- nаzаridаn idrok etishgа, tаrixiу voqeаlаr xаrаkterini ulаrning reаl mаzmuni аsosidа, hozirgi zаmon tаrix fаni ehtiyojlari kontekstidа oсhib berishgа аsosiу e’tibor berildi. MDI natijalarining aprobatsiyasi. Magistrlik dissertatsiyasi natijalari ... ta , jumladan ...ta xalqaro va ....ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida aprobatsiyadan o‘tkazilgan. Ма gistrlik dissertatsiyasi ishining tuzilishi . Mazkur tadqiqot ishi K irish, uch bob , olti раrаgrаf, xulosа, foуdаlаnilgаn аdаbiуotlаr ro‘уxаtidan iborat tаrkibiy tuzilishga ega. Magistrlik dissertatsiya ishining umumiу hаjmi …betni tаshkil etаdi. I BOB. O‘ZBEKISTON VA GERMANIYA O‘RTASIDAGI HAMKORLIK ALOQALARINING O‘RNATILISHI VA MUSTAHKAMLANISHI 1.1.O‘zbekiston ning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari O zbekiston davlat mustaqilligiga erishganidan so ng, avvalo, o z tashqiʻ ʻ ʻ siyosatini xalqaro hamjamiyatning to laqonli subyekti sifatida amalga oshirish ʻ uchun real imkoniyatlarga ega bo ldi. Ikkinchidan, hozirgi dunyoda 200 dan ortiq ʻ mustaqil davlat bo lsa-da, hammasi ham mustaqil tashqi siyosat yurita olmaydi. ʻ O zbekiston esa qisqa vaqt ichida mustaqil davlat sifatida mustaqil tashqi siyosat ʻ olib bora olishini amalda isbotladi 24 . Bu-jahon siyosatida davlatning nufuzini belgilovchi muhim mezondir. 24 Jo rayev S., G ofurov S., Alimboyev S. O zbekiston va jahon hamjamiyati. Toshkent: “Akademiya”, 2005. -B.4. ʻ ʻ ʻ O‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqi prinsipining to‘la ro‘yobga chiqarilishi xalqning o‘z siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy maqomini o‘zi belgilashini, ya'ni o‘z davlat tuzilishini o‘zi aniqlanishini, iqtisodiy hayot ustidan mutlaq nazorat o‘rnatishini, ta’lim, ilm-fan, madaniyat va shu kabi boshqa masalalarni mustaqil ravishda o‘zi hal etishini taqozo etadi, ya'ni mazkur huquqning sub'ektlari o‘z xatti-harakatlari bilan shu huquqning ob'ektiv tomonini ro‘yobga chiqarishga intiladi. Xalqlarning o‘z siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy maqomini o‘zi erkin belgilashini xalqlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilashi huquqning “ichki tomoni” deb, xalqaro huquq normalariga muvofiq o‘z siyosiy maqomini belgilashga, o‘zga mustaqil davlat bilan qo‘shilishga bo‘lgan huquqini uning “tashqi tomoni” deb atash mumkin . Ammo mazkur prinsipning ikki tomoni borligini, u ikki mustaqil prinsipdan (o‘z taqdirini o‘zi belgilashning ichki prinsipi va o‘z taqdirini o‘zi belgilashning tashqi prinsipi) tashkil topgan deb tushunmaslik kerak . Ana shu “ichki va tashqi tomonlar”ning birligi xalqlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqining mazmunini tashkil etadi. Bu ikki tomonni bir-biridan ayri holda tushunish mumkin emas, chunki bir tomon ikkinchisini taqozo qiladi va uni to‘ldiradi. Bizga ma’lumki, yangi tahrirdagi Konstitutsiyamizga muhim g‘oya va qoidalarni aks ettiruvchi qator asosiy o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosatidagi ayrim o‘zgarishlarni alohida ta'kidlash kerak. Yangi tahrirdagi Kontitutsiyaga kiritilgan o‘zgarishga ko‘ra,Konstitutsiyaning muqaddimasida milliy davlatchilikni takomillashtirishning yangi bosqichida O‘zbekiston konstitutsiyaviy rivojlanishining bir qator ustuvor yo‘nalishlari belgilab berildi. Shulardan biri bu O‘zbekiston jahon hamjamiyati, eng avvalo, qo‘shni davlatlar bilan hamkorlik, o‘zaro bir-birini qo‘llab-quvvatlash, tinchlik va totuvlik asosidagi do‘stona munosabatlarni mustahkamlash hamda rivojlantirishga intilishidir 25 . Bundan tashqari, yangi tahrirdagi Konstitusiyamizda davlatning tashqi siyosat bobida davlatning tashqi siyosati prinsiplari “davlatlarning hududiy yaxlitligi” qoidasi bilan to‘ldirildi va “tinchliksevar tashqi siyosat” uning asosiy vektori sifatida belgilangandi. Ya’ni, yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi 17-moddasida O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub'ekti ekanligi yana bir bor mustahkamlandi 26 . Jumladan, Konstitusiyamizning 17-moddasida: “O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub y ektidir. O‘zbekistonning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan boshqa prinsip va normalariga asoslanadi”, 27 deb ta’kidlanadi. Shu o‘rinda aytib o‘tish kerakki, avvalgi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida tashqi siyosat bobi faqatgina bitta moddadan iborat bo‘lgan bo‘lsa, yangi tahrirdagi Konstitusiyada esa ushbu bobga yana bir modda qo‘shildi. Yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining tashqi siyosat bobi 18-modda bilan to‘ldirilib, ushbu moddada O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki va ko‘p tomonlama munosabatlarni har taraflama rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshirishi belgilandi: “O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki 25 https://yuz.uz/news/ozbekistonning-tashqi-siyosati-qanday-maqsadlarni-kozlaydi 26 https://yuz.uz/news/ozbekistonning-tashqi-siyosati-qanday-maqsadlarni-kozlaydi 27 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. 8-b. va ko‘p tomonlama munosabatlarni har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi davlatning, xalqning oliy manfaatlaridan, uning farovonligi va xavfsizligidan kelib chiqqan holda ittifoqlar tuzishi, hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi hamda ulardan chiqishi mumkin” 28 . Darhaqiqat O zbekistonda amalga oshirayotgan tashqi siyosat xalqaroʻ huquqning umum e'tirof etilgan prinsiplariga asoslanuvchi, do stona va ʻ tinchliksevar tashqi siyosatdir. Har bir xalq o z taqdirini mustaqil tarzda o zi ʻ ʻ belgilash, o z iqtisodiy taraqqiyot yo lini erkin tanlash, tabiiy boyliklaridan o z ʻ ʻ ʻ xohish-irodasi bo yicha foydalanish, milliy va madaniy an'analarini saqlash va ʻ erkin rivojlantirish huquqiga ega. Shu maqsadga erishish yo lida harakat ʻ qilayotgan millatga davlatlar hamjamiyati, alohida davlatlar har tomonlama ko mak berishlari va hurmat qilishlari lozim ʻ 29 . “Fuqarolik va siyosiy huquqlar to g risidagi xalqaro pakt” va “Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar ʻ ʻ to g risidagi xalqaro pakt”da belgilanganidek, “...barcha xalqlar o z maqsadlariga ʻ ʻ ʻ erishmoq uchun o z tabiiy boyliklari va resurslariga egalik qiladi, bunda o zaro ʻ ʻ foyda prinsipiga asoslangan xalqaro iqtisodiy hamkorlik va xalqaro huquqdan kelib chiqadigan biron-bir majburiyatga zarar etkazmasligi lozim”. Yevropa Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining yakunlovchi hujjatida belgilanganidek, “...ishtirok etuvchi davlatlar xalqlarning teng huquqligini va o z ʻ taqdirini belgilash huquqini hurmat qiladilar. Xalqlarning teng huquqliligi va o z ʻ taqdirini belgilash prinsipidan kelib chiqib, barcha xalqlar to la erkinlik sharoitida ʻ doim, qachon bo lmasin, o zlari xohlaganidek o z ichki va tashqi siyosiy ʻ ʻ ʻ 28 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. - B.8. 29 Международное публичное право. Учебник./ Под.ред. К.А.Бекяшева. М . : “П РОСПЕКТ ” , 1999.-С.70; Rahimova M. Ха lqaro huquq . Тоshkent: “Аkademiya”, 2005. -B.42. maqomini tashqaridan aralashuvsiz belgilash hamda o z xohishiga ko ra o ziningʻ ʻ ʻ siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlanishini amalga oshirish huquqiga ega” 30 . Bizga ma ’ lumki, bugungi kunda mamlakatimiz jahon siyosatining markazlaridan biriga va global tashabbuslar muallifiga aylanmoqda. O zbekiston ʻ dunyoning 130 dan ortiq mamlakati bilan diplomatik aloqalar o rnatgan, xorijiy ʻ davlatlar va xalqaro tashkilotlarda O zbekistonning 55 ta diplomatik va konsullik ʻ vakolatxonalari mavjud, mamlakatimiz 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlarning a’zosi bo lib, turli ko p tomonlama hamkorlik tuzilmalari bilan o zaro sherikchilik ʻ ʻ ʻ aloqalarini rivojlantirmoqda. Bugungi davr mazkur siyosatni izchillik bilan davom ettirishni t alab etmoqda. Hozirgi tahlikali davrda (ayni paytda) davlatlarning hududiy yaxlitligini hurmat qilish prinsipiga amal qilish tashqi siyosatda barqarorlikni ta’minlashning muhim omilidir. Konstitusiyamizda O zbekiston amalga oshirayotgan tashqi siyosatining ʻ asosiy prinsipi qatorida “davlatlarning hududiy yaxlitligi” prinsipini mustahkamlash hamda “tinchliksevar tashqi siyosat” to g risidagi alohida ʻ ʻ normaning aks ettirilishi mamlakatimizning xalqaro siyosiy maydondagi o z ʻ xalqaro majburiyatlarini bajaruvchi, ishonchli sherik sifatida mavqeini mustahkamlash uchun zarurdir. Mazkur prinsipning Konstitusiyamizga qo shilishi O zbekistonning hududiy ʻ ʻ yaxlitligini dunyodagi barcha boshqa davlatlar tan olishi va hurmat qilishi, yaxshi qo shnichilik, o zaro ishonch, do stona aloqalarni rivojlantirish, sarhadlarimiz ʻ ʻ ʻ osoyishtaligi, xalqimiz xavfsizligi, tinch-totuv hayot kechirishi va rivojlanishimizning barqarorligini ta'minlash uchun xizmat qiladi. Bundan tashqari, 30 Karimov I.A. Mustaqillik-barcha ezgu reja va marralarimizning mustahkam mezonidir /O quv qo llanma. ʻ ʻ Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014.-B.19. yangi tahrirdagi O zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 18-moddasi 2-ʻ qismiga nazar soladigan bo lsak, unda O zbekiston Respublikasi davlatning, ʻ ʻ xalqning oliy manfaatlaridan, uning farovonligi va xavfsizligidan kelib chiqqan holda ittifoqlar tuzishi, hamdo stliklar va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi ʻ hamda ulardan chiqishi mumkin ekani belgilab o tilgan ʻ 31 . Mazkur norma mazmun-mohiyatidan kelib chiqqan holda aytishimiz mumkinki, O zbekiston u yoki bu ko rinishdagi xalqaro ittifoqchilik kengashlariga ʻ ʻ faqat va faqat xalq manfaatlarini ko zlab kirishi yoki undan chiqishi mumkin. ʻ Masalan, bir paytlar O zbekiston Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti ʻ (KXShT) a’zosi bo lgan ʻ 32 . Biroq, ushbu tashkilot o z yo nalishini ʻ ʻ harbiylashtirgach, undan chiqishga qaror qilgan. Bu kabi holatlarda, albatta, xalqning manfaatlaridan kelib chiqib yo l tutish kerakligi Konstitusiyada ʻ mustahkamlab qo yilayotgani esa tashqi siyosatdagi aniq strategiyalarni amalga ʻ oshirishga xizmat qiladi. Butun dunyoga ma ’ lumki, O zbekiston ʻ – tinchliksevar yurt. Boshqa mamlakatlar bilan do stona, iliq munosabatli aloqalarni o rnatish esa xalq ʻ ʻ farovonligi va mamlakat tinchligi ta'minlashning eng muhim shartlaridan biridir. Konstitusiyaga tashqi siyosat bo yicha alohida moddalarga qo shimchalar ʻ ʻ kiritishning zarurati ham ana shunda - tahlikali davrda barcha davlatlar bilan do stona va tinchliksevar munosabatlarni o rnatish juda muhim. Bundan tashqari, ʻ ʻ o zbek xalqi tinchlikning qadrini biladigan xalq. Bir kun janjal bo lgan xonadonda ʻ ʻ qirq kun baraka qochadi, degan xalq maqollari bejizga paydo bo lmagan. Bizning ʻ xalqimiz katta mojarolar u yoqda tursin, yon qo shnilari o rtasida kichik ʻ ʻ aytishuvga ham murosasiz yondashadi, har doim duolarida tinchlik bo lsin, deb ʻ 31 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. - B.8,9. 32 https://yuz.uz/news/ozbekistonning-tashqi-siyosati-qanday-maqsadlarni-kozlaydi so raydi. Endilikda xalqning bunday xohish-irodasi esa uning asosiy qonuni -ʻ Konstitusiyada ham o z aksini topdi. ʻ Tarixdan ma'lumki, urushning h ech qachon yaxshisi bo lmagan. Dunyoda ʻ hozir ham turli ko rinishlarda urushlar, ommaviy to qnashuvlar bo lib turgani ʻ ʻ ʻ insoniyatni tashvishga solmoqda. Ayrim davlatlarda qonli to qnashuvlar 20-30 ʻ yillardan beri to xtamayapti. Ammo shunga qaramasdan, O zbekiston tashqi ʻ ʻ siyosatida bir qator ijobiy o zgarishlarni kuzatishimiz mumkin. Chunki ʻ O zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari bilan do stona, yaqin qo shnichilik va ʻ ʻ ʻ o zaro manfaatli aloqalarni rivojlantirmoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev ʻ tashabbusi bilan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat uchrashuvlarini o tkazish yo lga qo yildi. Qo shnilarimiz bilan chegaralar ochildi, ʻ ʻ ʻ ʻ uzoq yillar davomida bir-birini ko ra olmagan qon-qarindoshlar yana uchrashdi. ʻ Bir so z bilan aytganda, barcha davlatlar bilan do stona va tinchliksevar tashqi ʻ ʻ siyosatni olib borishga doir mazkur yangi prinsipning Konstitusiyamizga kiritilishi achchiq xatolardan chiqarilgan to g ri xulosadir. Boshqa davlatlar bilan xalqning ʻ ʻ manfaatlarini ustun qo yib, ikki va ko p tomonlama foydali do stona ʻ ʻ ʻ munosabatlarni yo lga qo yish - hozirgi zamonda eng to g ri qaror hisoblanadi. ʻ ʻ ʻ ʻ Birgina misol: 2013-yilda respublikamizda xotin-qizlar tadbirkorligini moliyaviy qo llab-quvvatlash uchun xorijiy mablag lar ham keng jalb etilgan edi. ʻ ʻ Xalqaro taraqqiyot uyushmasi, Germaniya xalqaro hamkorlik bo yicha jamg arma ʻ ʻ kassalari fondi, Jahon banki, BMT Taraqqiyot dasturining loyihalari bunga misoldir. Xususan, Germaniya xalqaro hamkorlik bo yicha jamg arma kassalari ʻ ʻ fondining xotin-qizlar tadbirkorligini qo llab-quvvatlash loyihasi doirasida Navoiy, ʻ Surxondaryo va Toshkent viloyatlarida faoliyat yuritayotgan ishbilarmon ayollarga xizmat ko rsatish, ishlab chiqarish, parrandachilik, chorvachilik, qishloq xo jaligi ʻ ʻ mahsulotlari etishtirishni rivojlantirish uchun 815 million so mdan ko proqʻ ʻ sarmoyalar ajratildi 33 . Ta ’ kidlash lozimki, O zbekiston barcha xorijiy hamkorlar bilan o zaro ʻ ʻ foydali munosabatlarni rivojlantirishdan manfaatdor bo lib, asosiy tashqi siyosiy ʻ harakatlarini 2017 – 2021-yillarda O zbekiston Respublikasini rivojlantirishning ʻ beshta ustuvor yo nalishi bo yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan eng ʻ ʻ muhim sohalarga qaratgan. Ushbu hujjat mamlakatning tashqi siyosat sohasida quyidagi eng muhim ustuvor yo nalishlarini shakllantiradi: ʻ - davlat mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, mamlakatning xalqaro munosabatlarning to laqonli sub'ekti sifatida o rni va rolini yanada ʻ ʻ mustahkamlash, rivojlangan demokratik davlatlar qatoriga kirish, O zbekiston ʻ atrofida xavfsizlik, barqarorlik va do stona qo shnichilik munosabatlar mintaqasini ʻ ʻ yaratish; - O zbekiston Respublikasining xalqaro nufuzini mustahkamlash, dunyo ʻ hamjamiyatiga mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlar to g risida ob'ektiv ʻ ʻ axborotni yetkazish; - O zbekiston tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyatining me'yoriy- ʻ huquqiy bazasini, shuningdek xalqaro hamkorlikning shartnoma-huquqiy asoslarini takomillashtirish; - O zbekiston davlat chegarasini delimita ʻ t siya va demarkatsiya qilish masalalarini tartibga solish 34 . 33 Amalga oshirilayotgan islohotlarimizni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati qurish-yorug ʻ kelajagimizning asosiy omilidir. / Birinchi Prezident I.AKarimovning O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining ʻ 21 yilligiga bag ishlangan tantanali marosimdagi ma'ruzasini o rganish bo yicha o quv-uslubiy qo llanma. ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014. -B.71. 34 https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana Umuman olganda, O zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi ustuvorʻ yo nalishlari barqaror, adolatli va demokratik davlat qurishga, mamlakatning ʻ tashqi oshkoraligini ilgari surishga hamda regional va ko p tomonlama o zaro ʻ ʻ hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Eng muhim asoslar: Mamlakat hozirgi tashqi siyosiy faoliyatining ustuvor yo nalishlari Harakatlar strategiyasida ko rsatilgan vazifalar doirasida bo lib, ʻ ʻ ʻ xalqaro maydonda aloqalarni kengaytirishga yangi yondashuvlarni ishlab chiqish bo yicha amaliy qadamlarda o z aksini topmoqda. Shu munosabat bilan Turkiya, ʻ ʻ Hindiston, Xitoy, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Afg oniston, Qozog iston, ʻ ʻ Turkmaniston kabi dunyo mamlakatlari bilan ko p qirrali hamkorlikni yanada ʻ rivojlantirishga doir bir qator tegishli dasturiy hujjatlar ishlab chiqilgan va qabul qilingan, “yo l xaritalari” tasdiqlangan ʻ 35 . Oliy va yuqori darajalardagi tashriflar davomida mamlakatning milliy manfaatlariga javob beradigan hamda yaqin va uzoq xorijiy davlatlar bilan aloqalarni kengaytirishga qaratilgan faol, ochiq, pragmatik va chuqur o ylangan ʻ tashqi siyosiy yo nalishni rivojlantirish bo yicha keng ko lamli ishlar amalga ʻ ʻ ʻ oshirilmoqda. Yangi ustuvor yo nalishlar va yondashuvlar tashqi siyosiy ʻ boshqarma tuzilishining tubdan isloh qilinishini talab etdi. Tashqi ishlar vazirligida yangi bo linmalar tashkil etildi, Belarus va Ummonda vakolatxonalar, Rossiya va ʻ Qozog istondagi shaharlarda bir qator bosh konsulliklar ochildi, diplomatik ʻ faoliyatning iqtisodiy tarkibi kuchaytirildi. Xalqaro maydondagi hamkorlik ilg or dunyo tajribasini o rganish, xorijiy ʻ ʻ mamlakatlar bilan aloqalarni yo lga qo yish orqali O zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy ʻ ʻ ʻ rivojlantirish bo yicha vazifalarni hal qilishga yordam berishi kerak, bu ʻ 35 https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana mamlakatda maksimal qulay amaliy va investision muhitni shakllantirishga o zʻ hissasini qo shadi. ʻ Bu borada Respublika tashqi siyosiy strategiyasi xorijiy mamlakatlar bilan savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish, xorijiy investisiyalarni, ilg or ʻ texnologiyalarni ishlab chiqarishga jalb etish, mahalliy eksport geografiyasini kengaytirish sohasida yangi qirralarni ochdi. Natijada 2019-yilda mamlakatimizga bevosita xorijiy investisiyalar oqimi o sdi. Ularning hajmi 4,2 mlrd. dollarni ʻ tashkil etdi, bu 2018- yildagiga nisbatan 3,7 baravar ko proqdir ʻ 36 . 2020-yilning birinchi yarim yilligi yakunlariga ko ra, Covid-19 tarqalishini ʻ to xtatish bilan bog liq barcha murakkabliklar va cheklanishlarga qaramay, ʻ ʻ O zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investisiyalar hajmi 4,8 mlrd. dollar, shu ʻ jumladan, bevosita xorijiy investisiyalar – 3,2 mlrd. dollarni tashkil etdi. Bunga so nggi 10 yil ichida birinchi marta mamlakatning Iqtisodiy hamkorlik va ʻ rivojlanish tashkilotining kredit xavfi reytingidagi pozisiyasi yaxshilanganligi sabab bo ldi. ʻ Jahon banki “Biznes yuritish” reytingida mamlakat 7 ta pozisiyaga ko tarildi ʻ va biznesni ro yxatdan o tkazish ko rsatkichi bo yicha 190 ta davlat orasida 8- ʻ ʻ ʻ ʻ o rinni egalladi, eng yaxshi islohotchi mamlakatlar safiga kiritildi. Dunyodagi eng ʻ obro li jurnallardan biri - “Economist” (Buyuk Britaniya) O zbekistonni yil ʻ ʻ mamlakati- 2017-yildan e'tiboran islohotlar eng jadal sur'atlar bilan amalga oshirilayotgan davlat sifatida e'tirof qildi. O zbekiston 86 ta davlat fuqarolari uchun vizasiz rejimni va 57 ta davlat ʻ fuqarolari uchun soddalashtirilgan vizali rejimni joriy qildi. O tgan yilda ʻ mamlakatga 6,7 mln. xorijiy turist keldi – bu 2016-yildagi ko rsatkichga nisbatan ʻ 4,7 mln. yoki 3,3 baravar ko proqdir. ʻ 36 https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana O zbekistonning amalga oshirilayotgan yangi tashqi siyosati xalqaroʻ hamjamiyat tomonidan munosib baholanmoqda. Xususan, AQShdagi Gudzon instituti Harbiy-siyosiy tadqiqotlar markazi direktori Richard Vays fikricha, O zbekistonning tashqi siyosiy tashabbuslari butun Markaziy Osiyo uchun yangi ʻ imkoniyatlarni ochmoqda. Respublika mavjud muammolarni birgalikda hal qilish g oyasidan iborat kun tartibini ilgari surmoqda. ʻ Rim geosiyosiy tadqiqotlar instituti (IsAG) Yevrosiyo dasturi ilmiy xodimi Fabrissi Vielmini qayd etishicha, uzoq vaqt regional jarayonlardan chetda bo lgan ʻ O zbekiston bugungi kunda yangicha harakat qilmoqda. Mintaqa yuragi ʻ hisoblangan Toshkent Markaziy Osiyoda barqarorlashtiruvchi davlat tabiiy rolini o ziga qaytarib olmoqda ʻ 37 . Rossiya Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti katta ilmiy xodimi Andrey Grozin ham hozirgi paytda Markaziy Osiyoda davlatlararo munosabatlar tizimi shakllanayotganligiga e'tibor qaratadi. Uning so zlariga qaraganda, so nggi ʻ ʻ vaqtda Toshkent turli xil yo nalishlar bo yicha yuqori faollikni namoyon qildi. ʻ ʻ Mintaqa mamlakatlari o rtasidagi munosabatlarda sezilarli sog lomlashish belgilari ʻ ʻ yaqqol ifodalanmoqda. Toshkent tashqi siyosiy yo nalishining yangi qadami afg on yo nalishidagi ʻ ʻ ʻ faollashuvdan iborat bo ldi. O zbekiston Afg oniston bilan ikki tomonlama ʻ ʻ ʻ aloqalarni sezilarli darajada kengaytirdi, afg on muammosini hal qilish bo yicha ʻ ʻ ko p tomonlama harakatlarga faol qo shildi. Afg oniston Prezidenti Ashraf ʻ ʻ ʻ G anining O zbekistonga rasmiy tashrifi ikki tomonlama munosabatlarda “ikki ʻ ʻ mamlakat o rtasidagi siyosiy munosabatlar va amaliy hamkorlikning sifat jihatdan ʻ yangi darajasini”, shu jumladan, Surxon – Puli-Xumri elektr uzatish liniyasi va Mozori-Sharif – Hirot temir yo l qurilishi yirik loyihalarini amalga oshirish ʻ 37 https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana bo yicha kelishuvlarni mustahkamlagan yirik voqea bo ldi. Termizda Afg onistonʻ ʻ ʻ fuqarolari uchun Ta'lim markazi ochildi. Hozirgi vaqtga kelib, afg onistonlik 136 nafar talaba ushbu Ta’lim ʻ markazini bitirib, ulardan 96 nafari- o zbek tili va adabiyoti yo nalishi bo yicha ʻ ʻ ʻ bakalavr diplomlarini olgan, 40 nafari – rus tili, qishloq xo jaligi va tadbirkorlik ʻ bo yicha qisqa muddatli kurslarni tamomlagan. Bugungi kunda ulardan ayrimlari ʻ Afg oniston parlamentida, vazirliklari va muassasalarida ishlamoqda, mamlakat ʻ oliy ta'lim muassasalarida muallimlik qilmoqda, mustaqil biznesni yuritmoqda. Toshkent Afg oniston bo yicha tinchlik jarayoni boshlanishiga muhim hissa ʻ ʻ qo shgan yuqori darajali “Tinchlik jarayoni, xavfsizlik sohasida hamkorlik va ʻ regional o zaro munosabat” xalqaro konferensiyasining tashabbuschisi bo ldi va ʻ ʻ uni o tkazdi. ʻ 2020-yilning 24-yanvarida O zbekiston Respublikasi Prezidenti o zining ʻ ʻ Oliy Majlisga Murojaatnomasida yaqin yillarda mamlakatni modernizatsiya qilish bo yicha strategik vazifalarni hal etishga qaratilgan keng ko lamli demokratik ʻ ʻ o zgartirishlar va tarkibiy islohotlarni amalga oshirish masalalarini oldingi o ringa ʻ ʻ olib chiqdi 38 . Murojaatnomada tashqi iqtisodiy siyosatning asosiy ustuvor yo nalishlari belgilangan. 2020 yil – “Ilm-fan, ta'lim va raqamli iqtisodiyotni ʻ rivojlantirish yili” deb e’lon qilinishi O zbekistonda barcha sohalarda raqobatlasha ʻ oladigan jamiyat va infratuzilmani yaratish zaruriyatini alohida qayd etadi. Buning uchun, eng avvalo, ilg or xorijiy tajribadan, zamonaviy innovasion, ʻ pedagogik texnologiyalar va ilmiy loyihalardan foydalanish, mamlakatning ta'lim va ilmiy-tadqiqotchilik muassasalari faoliyatini samarali o zaro muvofiqlashtirish ʻ asosida yuqori malakali mutaxassislarni, shu jumladan, tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida mutaxassislarni tarbiyalab voyaga etkazish talab 38 “Xalq so‘zi” gazetasi. 2020-yil 25-yanvar. qilinadi. Bevosita Prezidentimiz tomonidan xorijiy tajribadan foydalanilgan holda fanni rivojlantirishga hamda xorijiy universitetlar va ilmiy markazlar bilan hamkorlikni yo lga qo yishga ham katta e'tibor qaratilgan.ʻ ʻ Yangilangan ustuvor yo nalishlar: O zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi ʻ ʻ muhim ustuvor yo nalishi dunyoning etakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlari ʻ bilan strategik sheriklik hamda hamkorlikning muvozanatlangan tizimini shakllantirishdan iborat. Bunday yondashuv iqtisodiyotni modernizasiyalash, barqarorlik va xavfsizlikni qo llab-quvvatlash, Markaziy Osiyoda hamkorlik uchun ʻ qulay shart-sharoitlarni yaratish vazifalarining samarali hal qilinishini ta'minlashga qaratilgan. Yuqori darajali aloqalar tufayli Toshkent dunyoning etakchi davlatlari bilan munosabatlarni tubdan yangi darajaga olib chiqdi. Rossiya Federatsiyasi bilan ko p ʻ rejali strategik hamkorlik va ittifoqchilik munosabatlari izchil rivojlanib bormoqda. Hozirgacha tuzilgan strategik hamkorlik to g risida, ittifoqchilik munosabatlari ʻ ʻ to g risidagi shartnomalar, shuningdek, RF va O zbekiston o rtasidagi strategik ʻ ʻ ʻ ʻ hamkorlikni chuqurlashtirish to g risidagi Deklarasiya yangi mazmun bilan ʻ ʻ to ldirilmoqda va amaliy tatbiq qilinmoqda. ʻ O zbekistonning bugungi kunda AQSH bilan teng huquqlilik, o zaro hurmat, ʻ ʻ ishonch va bir-birining manfaatlarini hisobga olish tamoyillari asosida barqaror va oldindan bashorat qilinadigan tarzda rivojlanib borayotgan strategik hamkorligi sifat jihatdan yangi darajaga ko tarildi. Taraflarning kelgusi harakatlari strategik ʻ hamkorlikning o zaro foydali yo nalishlarini topishga qaratilishi kerak. ʻ ʻ Turkiya Respublikasi bilan munosabatlar strategik darajaga olib chiqilgan. O zbekiston-Turkiya munosabatlarini har tomonlama mustahkamlash va ʻ rivojlantirish O zbekistonning yangi tashqi siyosiy yo nalishiga to liq muvofiqdir. ʻ ʻ ʻ Bunda turk xalqi bilan til, din, an'analar va urf-odatlarning umumiyligi o zaro ʻ hurmat va bir-birining manfaatlarini hisobga olish tamoyillariga asoslangan hamkorlikni har tomonlama chuqurlashtirish va kengaytirish uchun mustahkam poydevor yaratadi. 2020-yil 19 – 20-fevralda O zbekiston Respublikasi Prezidentiʻ Shavkat Mirziyoyevning Turkiya Prezidenti Rejep Tayyip Erdo g on taklifi bilan ʻ ʻ ushbu mamlakatga rasmiy tashrifi strategik munosabat faollashuvining yorqin dalolati bo ldi. ʻ O zbekiston dunyo siyosati va iqtisodiyotida eng muhim rollardan birini ʻ o ynayotgan Xitoy Xalq Respublikasi bilan yaqin regional qo shni va do stona ʻ ʻ ʻ davlat sifatida strategik hamkorlikni mustahkamlamoqda. Koreya Respublikasi bilan ikki tomonlama munosabatlar masalalarining butun majmui bo yicha ʻ strategik hamkorlikni mustahkamlashda xuddi shunday yutuqlar kuzatilmoqda. Bevosita Koreya investisiyalari va ilg or texnologiyalarini, imtiyozli kreditlarini ʻ faol jalb qilish hamda sanoat, energetika, infratuzilma, avtomobilsozlik, fan va innovasiyalar, sog liqni saqlash va turizmni rivojlantirish sohalarida yuqori ʻ texnologik loyihalarni amalga oshirish uchun moliya-texnik yordam ko rsatilishi ʻ mamlakatimiz manfaatlariga javob beradi. Xulosa qilib aytganda, O zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi ustuvor ʻ yo nalishlari barqaror, adolatli va demokratik davlat qurishga, mamlakatning ʻ tashqi oshkoraligini ilgari surishga hamda regional va ko p tomonlama o zaro ʻ ʻ hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Xalqaro maydondagi hamkorlik ilg or ʻ dunyo tajribasini o rganish, xorijiy mamlakatlar bilan aloqalarni yo lga qo yish ʻ ʻ ʻ orqali O zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo yicha vazifalarni hal ʻ ʻ qilishga yordam bermoqda, bu mamlakatda maksimal qulay amaliy va investision muhitni shakllantirishga o z hissasini qo shmoqda. ʻ ʻ 1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o ‘ rnatilishi So nggi yillarda mamlakatlar o rtasidagi teng huquqlilik va ko ngillilikʻ ʻ ʻ asosida kuch ta’sirisiz, milliy davlat manfaatlariga daxl solmaslik, ichki ishlarga aralashmaslik, mustaqilligiga va davlat suverenitetiga tajovuz qilmaslik asosida barpo etilmoqda. Mamlakatlar o rtasida kuch ishlatish yo li bilan, bir mamlakatning ʻ ʻ ikkinchisini o ziga bo ysundirish, tengsizlikka, kuchli davlat manfaatlarinigina ʻ ʻ ko zlab o rnatiladigan aloqalar davri allaqachon o tib ketdi ʻ ʻ ʻ 39 . O zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, uni dunyo mamlakatlari ʻ ichida Germaniya Federativ Respublikasi birinchilardan bo lib tan oldi. 1992-yil 6- ʻ martda ikki davlat o rtasida diplomatik aloqalar o rnatildi. ʻ ʻ Bizga ma’lumki, Germaniya bilan ikki tomonlama aloqalar an’anaviy keng ko‘lamli xarakterga ega bo‘lib, turli jabhalarini qamrab olgan. Hamkorlikning salmoqli shartnoma-huquqiy bazasi yaratilgan. Ikki mamlakat o‘rtasida turli, jumladan oliy darajadagi siyosiy muloqot yo‘lga qo‘yilgan. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Germaniyaga rasmiy tashriflari (1993, 1995 va 2001-yillar), Germaniya Prezidenti R.Gerzogning O‘zbekistonga 39 Jo‘rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.15,16. davlat tashrifi (1995-yil) va Kansleri G.Shryoderning rasmiy tashrifi (2002-yil) amalga oshirilgan 40 . Tashqi ishlar vazirliklari o‘rtasida siyosiy maslahatlashuvlarning 14 ta doirasi o‘tkazilgan. Ta ‘ kidlash lozimki, O zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islomʻ Karimov Germaniyaga 1993, 1995 va 2001-yillarda rasmiy tashrifini amalga oshirdi. Yevropadagi eng yirik mamlakatlardan biri bo lgan Germaniya Federativ ʻ Respublikasiga O zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1993-yil ʻ aprel-may oylarida rasmiy tashrif buyurdi. 1993-yil 5-mayda mamlakatimiz delegatsiyasining O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov boshchiligida Germaniya Federativ Respublikasiga qilgan rasmiy tashrifi muvaffaqiyatli tugagani to‘g’risidagi xabar e’lon qilindi 41 . Rasmiy tashrif davomida GFR Prezidenti R.fon Vayszekker, kansler G.Kol va boshqa ishbilarmonlar vakillari bilan uchrashuvlar o tkazildi. Muzokaralar ʻ yakuniga ko ra mablag sarflash, uni birgalikda himoyalashishga ko maklashish ʻ ʻ ʻ to g risida Shartnoma, madaniy hamkorlik va ilmiy-tadqiqot jamg armasini tuzish ʻ ʻ ʻ haqida bitimlar imzolandi 42 . Shu tariqa mamlakatlar o‘rtasida ikki tomonlama aloqalarning mustahkam poydevori qurildi. 1 995-yilda O‘zbekistonga Germaniya Federal Prezidenti Roman Hersogning davlat tashrifi amalga oshirildi, 2002-yilda esa mazkur mamlakatning Federal kansleri Gerhard Shryoderning rasmiy tashriflari bo‘lib o‘tdi. GFR Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer 2016-yilning mart oyida Federal tashqi ishlar vaziri sifatida Germaniyaning Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotiga (YEXHT) raisligi doirasida O‘zbekistonga tashrif buyurdi. Ikki mamlakatning o‘zaro munosabatlari tarixi O‘zbekiston va Germaniya so‘nggi yillar 40 https://gk-usbekistan.de/uz/ 41 Tyurikov V., Shog’ulomov R. 100 savolga 100 javob. 2-kitob. Toshkent: “O‘qituvchi”, 2001.-B.129. 42 Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. –B.206,207. davomida eng ishonchli sheriklardan biri bo‘lib kelayotganini ko‘rsatadi. Bu ikki tomonlama aloqalarning mustahkam poydevorga qurilgani va o‘zaro ishonchlilik xususiyatidan dalolatdir. Aytish joizki, u yoki bu siyosiy qarorlarni qabul qilishda muayyan davlatlar sanksiyalar asosida hamkorlikdagi harakatlarini rasmiylashtirish orqali amalga oshiradilar. Bu avvalo, davlat (bojxona) to siqlarii bartaraf etish, xorijiyʻ sarmoyalarni jalb qilish, investorlar, qo shma korxonalar faoliyati uchun qulay ʻ shart-sharoitlar yaratish va hk.lardan iboratdir. Dunyodagi integratsiyalashuv jarayonlari yagona va yaxlit dunyoni shakllantirish, mamlakatlararo hamkorlikka obyektiv tarzda ta'sir ko rsatadi. Bunday hamkorlikni talab qilinishini unutmaslik ʻ kerak 43 . Taniqli tarixchi olim G.Diligenskiy yozganidek: “Boy mamlakatlar va qashshoq mamlakatlar o rtasidagi qarama-qarshilik global sivilizatsiyaning ʻ yaxlitligiga asosiy xavfni tug diradi va uni hal etmay turib, sivilizatsiyaning ʻ ilgarilashuviga erishib bo lmaydi” ʻ 44 . Darhaqiqat, butun kuch-quvvati bor, mahorati, imkoniyatini xalq, davlat, mamlakat ravnaqi va istiqboliga yo‘naltirib, aholining turmush darajasini ko‘tarish, yashash sharoitini yaxshilashni bosh maqsad sifatida belgilangan davlat uchun nima zarur, deb so‘rasalar, hech ikkilanmay tinchlikka, to‘kin-sochinlikka, baxt-u kamolga olib boradigan yo‘l, o‘rnak bo‘la oladigan davlat boshqaruvi, shunday mamlakatning bor salohiyatini yuzaga chiqara oladigan xalq, millat, deya javob bergan bo‘lar edik. Dunyoda insoniyat taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shayotgan, tarixi ibratli, tajribasi boy, xalqi mehnatkash davlatlar bisyor. Germaniya ulardan biri hisoblanadi. Insoniyat turmush tarzini mutlaqo o‘zgartirib yuborgan inqilobiy ixtirolar – 43 Jo ra ʻ y ev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.17. 44 Дилигенский Г.Г. “Конец истории” или смена цивилизаций? Журн. “Вопросы философии”. 1991г. –С.30. avtomobilsozlikdan tortib og‘ir yo‘l-transport halokati chog‘ida inson hayotini saqlab qolish imkonini oshiradigan xavfsizlik yostiqchasigacha, rentgen apparatidan “aspirin” deb nomlanuvchi dori vositasigacha, kompyuterdan boshlab chip yoki juda ommabop mr3 audio formatigacha aynan Germaniyada kashf etilgan. Bu mamlakatda qadimdan ilm-fan, san’at, madaniyatga alohida e’tibor qaratilib kelingan. Bu ishlarga davlat byudjetidan katta mablag‘ ajratiladi. Qolaversa, alohida qobiliyat, xislatlar nemis xalqining qonida bor. Dunyo tan olgan yozuvchi, shoirlar Iogann Gyote, Frans Kafka, Erix Mariya Remark, Tomas Mann, Genrix Byoll, mashhur kompozitorlar: Iogann Sebastyan Bax, Kristof Villibald Glyuk, Feliks Mendelson, Lyudvig van Betxoven, Rixard Vagner, Iogannes Brams, Rixard Shtraus - bularning bari nafaqat nemis millatining, balki butun jahon xalqlarining buyuk ijodkorlaridir. O zbekiston va Germaniya o rtasidagi siyosiy muloqotlarning yangi bosqichiʻ ʻ O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyo ʻ y evning tashabbusi bilan boshlandi. 2017 – 2019-yillarda o‘ zaro munosabatlar yangi mazmun bilan boyitildi va kelajak sari dadil intilish xususiyatiga ega bo ldi. ʻ O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya ʻ Federativ Respublikasi Federal kansleri Angela Merkelning taklifiga binoan 2019- yil 20 – 22-yanvar kunlari ushbu mamlakatga rasmiy tashrif buyurdi. Ushbu tarixiy safar davlat rahbari sifatida Shavkat Mirziyoevning Germaniyaga birinchi va Yevropa Ittifoqi davlatlariga ikkinchi tashrifi bo ldi ʻ 45 . Tashrif mobaynida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Germaniya- O‘zbekiston ishchi kengashi, nemis iqtisodiyoti Sharq qo‘mitasi vakillari, Germaniya energetika agentligi, shuningdek “CLAAS”, “Knauf”, “Siemens Energy”, “Lasselsberger”, “Aurubis”, “Linde Group”, “Günter Papenburg”, “Falk- 45 “O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston” ʻ ʻ ʻ NMIU, 2019. –B.52. Porsche-Technik”, “Mangold Consulting”, “DB Engineering”, “Landesbank”, “Commerzbank”, “KfW”, “Deutsche Bank” kabi tuzilmalar mutasaddilari, rahbar xodimlari bilan uchrashdi. Unda ikki tomonlama hamkorlikni yanada rivojlantirish masalalari muhokama qilindi. Davlatimiz rahbarining 2023- yil 2 – 3-may kunlari Germaniyaga navbatdagi rasmiy tashrifi chog‘ida Germaniya Federal Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer bilan ko‘p tomonlama hamkorlikni yanada rivojlantirish yuzasidan hukumatlararo deklaratsiya imzolandi. Muloqot chog‘ida ushbu mamlakatning yetakchi kompaniyalari bilan innovatsion-texnologik sheriklikni kengaytirishga qaratilgan istiqbolli loyiha va dasturlar haqida so‘z bordi. Ta’kidlash joiz, madaniy-gumanitar hamkorlikni rivojlantirish masalasi ham ikki davlat rahbarlarining doimiy e’tiborida. Prezidentimiz oxirgi safari chog‘ida poytaxt Berlinda O‘zbekistonning tarixiy-madaniy merosiga oid ko‘rgazma ochilishida qatnashdi. Shuningdek, O‘zbekistonda nemis tilini o‘rganish bo‘yicha kompleks Dastur tayyorlash, Toshkentda faoliyat yuritayotgan Gyote instituti faoliyatini yanada kengaytirishga kelishib olindi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Germaniya Federal Kansleri Olaf Shols taklifiga binoan 2023-yil 28– 30-sentabr kunlari amaliy tashrif bilan Berlin shahrida bo‘ldi. Tashrif dasturiga muvofiq, Federal Kansler Olaf Shols va Federal Prezident Frank-Valter Shtaynmayer bilan ikki tomonlama muzokara, shuningdek, Markaziy Osiyo va Germaniya davlat rahbarlarining uchrashuvlari rejalashtirildi. Mamlakatimiz yetakchisi Germaniya iqtisodiyoti Sharqiy qo‘mitasi tomonidan tashkil etiladigan ishbilarmonlik tadbirlarida ham ishtirok etdi. I kki davlat rahbarlarining qat’iy irodasi, amaliy sa’y-harakatlari natijasida O‘zbekiston – Germaniya munosabatlari jadal rivojlanmoqda. Prezidentimizning Olmon diyoriga bu galgi tashrifi ham ikki davlat o‘rtasidagi har tomonlama manfaatli hamkorlikni yangi bosqichga ko‘tarishga xizmat qildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2019 - yil yanvar oyidagi Germaniya Federativ Respublikasiga tashrifi hamda Germaniya federal Prezidenti Frank- Valter Shtaynmayerning 2019-yilning may oyidagi O’zbekistonga tashrifi ikki tomonlama siyosiy, savdo-iqtisodiy va gumanitar- madaniy munosabatlarni yangi bosqichga chiqardi. Har ikkala mamlakat o‘rtasida, shuningdek, parlamentlararo aloqalar, huquq va xavfsizlik sohalarida hamda mudofaa vazirliklari yo‘nalishida hamkorlik faol rivojlanmoqda. Germaniya O‘zbekistonning Yevropadagi asosiy savdo-iqtisodiy hamkorlaridan biri hisoblanadi. 2017-yil yakunlariga ko‘ra, o‘zbek-german savdo aylanmasi hajmi 613,2 million AQSh dollari, 2018-yil yanvar – noyabr davrida 712,1 mln. AQSh dollarini tashkil etgan. Ikki mamlakat o‘rtasidagi moliyaviy va texnikaviy hamkorlikning umumiy hajmi 329,9 million yevrodan oshgan. Bugungi kunda O‘zbekistonda nemis madaniyati va tilini o‘rganishga katta qiziqish mavjud. Nemis tili respublikada eng ko‘p tarqalgan chet tillari orasida ikkinchi o‘rinni egallaydi. Hozirgi paytda oliy ta’lim sohasida Germaniyaning 30 dan ortiq oliy o‘quv yurtlari bilan sheriklik aloqalari o‘rnatilgan bo‘lib, talabalar, mutaxassislar va pedagog kadrlar almashinuvi yo‘lga qo‘yilgan. Ikki tomonlama madaniy-gumanitar munosabatlarni rivojlantirishda Toshkent va Berlin, Samarqand va Bremen, Buxoro va Bonn shaharlari o‘rtasidagi hamkorlik aloqalari muhim rol o‘ynaydi 46 . 2022- yilning 16- mart kuni “Taraqqiyot strategiyasi” markazi, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti, O‘zbekistonning Germaniyadagi elchixonasi hamda Germaniyaning Konrad 46 https://gk-usbekistan.de/uz/ Adenauer va Fridrix Ebert nomidagi jamg’armalari hamkorligida O'zbekiston Respublikasi va Germaniya Federativ Respublikasi o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatilganining 30 yilligiga bag’ishlangan xalqaro konferensiya tashkil etildi. Ikki mamlakat Tashqi ishlar vazirligi, elchixonalar xodimlari, parlamentlar deputatlari, “aql markazlari” ekspertlari, siyosiy va ishbilarmon doiralari hamda jamoat tashkilotlari vakillari ishtirok etgan konferensiyada o‘tgan vaqt davomida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalari doirasida erishilgan natijalar tahlil qilinib, o‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish bo‘yicha siyosat, xavfsizlik, savdo, texnologiya, innovatsiya, investitsiya va madaniy-gumanitar sohalardagi hamkorlik istiqbollari atroflicha muhokama qilindi. Konferensiya ishida jumladan, O‘zbekiston tomondan Oliy Majlis Qonunchilik palatasining xalqaro ishlar va parlamentlararo aloqalar Qo‘mitasi raisi Dilorom Fayziyeva, Oliy va O‘rta maxsus ta‘lim vazirining birinchi o‘rinbosari Komiljon Karimov, Prezident huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti direktori o‘rinbosari Akrom Ne'matov, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi ijrochi direktori Eldor Tulyakov, O‘zbekiston Respublikasining GFRdagi elchisi Nabijon Kasimov va boshqa vazirlik va idoralar vakillari qatnashdi. Germaniya tomonidan esa Germaniya Tashqi ishlar vazirligining Sharqiy Yevropa, Kavkaz va Markaziy Osiyo bo‘yicha vakili Matias Lyuttenberg, Bundestagning “Germaniya – Markaziy Osiyo” deputatlik guruhi raisi Manfred Grund, “Konrad Adenauer” jamg'armasi boshqaruvi raisi Norbert Lammert, “Fridrix Ebert” jamg'armasi boshqaruvi raisi Martin Shults va boshqa Germaniyaning yetakchi mahalliy va xorijiy tashkilotlaridan vakillar O‘zbekiston va Germaniya munosabatlarining turli sohalariga oid ma'ruzalar bilan ishtirok etdilar. Jumladan, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi ijrochi direktori Eldor Tulyakov o‘z ma’ruzasida Germaniya dunyoning yuksak rivojlangan, ulkan savdo- iqtisodiy resurslar, keng investitsion salohiyat va ilg’or texnologik ishlanmalarga ega davlatlardan biri hisoblanishini ta’kidladi. Bizga ma’lumki, O‘zbekiston o‘z mustaqilligini qo’lga kiritgan dastlabki yillardayoq – 1992-yil 6 - martda 47 Germaniya bilan faol diplomatik munosabatlar o'rnatgan. Aytish joizki, o‘tgan yillar mobaynida Yevropaning eng rivojlangan, ilg'or davlati Germaniya bilan o‘zaro hamkorlik qirralari tobora kengayib bormoqda. Ayniqsa, davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyevning 2019-yil 20–22-yanvar kunlari rasmiy tashrif bilan Germaniyada bo‘lishi ikki tomonlama aloqalar jadal rivojlanib, yangi mazmun-mohiyat kasb etib borayotgani, siyosiy muloqotlar faollashayotgani hamda o‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish istiqbollari yangicha tus olayotganini yaqqol ko‘rsatdi. Va o‘z navbatida GFR Federal Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayerning 2019-yil 27–29-may kunlari mamlakatimizga tashrifi ikki davlat o'rtasidagi o‘zaro teng manfaatlar asosidagi hamkorlikning yangi bir ufqini ochib berdi. Ta’kidlash lozimki, bugungi kunda “Taraqqiyot strategiyasi” markazi Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati (GITS), “Konrad Adenauer” va “Fridrix Ebert” nomidagi jamg'armalar bilan hamkorlikda bir qator loyihalarni amalga oshirilib kelinmoqda, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi hamda Germaniya Parlamenti o‘rtasida doimiy muloqot yo'lga qo'yilgan. 2019 va 2021-yillarda Markaz ekspertlarining Germaniya parlamentiga tashrifi tashkil etilgan bo‘lsa, 2021-yil oktabr oyida “Taraqqiyot strategiyasi” markazida germaniyalik deputatlar bilan uchrashuv va muloqotlar ham tashkil etildi. 47 Tyurikov V., Shog’ulomov R. 100 savolga 100 javob. 2-kitob. Toshkent: “O‘qituvchi”, 2001.-B.129. O zbekiston tashqi siyosiy kursining asosiy maqsadi davlat mustaqilligi vaʻ suverenitetini mustahkamlash, milliy manfaatlarni himoya qilish, mintaqada xavfsizlik va barqarorlikni ta'minlash, O zbekistonni barqaror rivojlantirish uchun ʻ qulay tashqi siyosatni shakllantirish, davlatning xalqaro avtoritetini barqarorlashtirish hisoblanadi 48 . Xulosa qilib aytganda, tashqi siyosatning asosiy ustuvor yo nalishlaridan ʻ biri Ye vropaning y etakchi davlatlari bilan, eng avvalo Germaniya bilan o zaro ʻ manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, savdo, investision va moliyaviy hamkorlikni rivojlantirish, yuksak texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta'lim, ekologiya, sog liqni saqlash va madaniyat sohasidagi o zaro manfaatli aloqalarni ʻ ʻ mustahkamlash belgilangan. Bu bejiz emas, albatta, chunki O zbekistonning ʻ hayotiy muhim manfaatlari ushbu mintaqadagi yetakchi mamlakat Germaniya bilan chambarchas bog liq. ʻ 48 История международных отношений Республики Узбекистан: коллективная монография. Под.ред. Р.Фармонова.-Ташкент: УМЭД, 2017.-С.12. II BOB. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo– investitsiyaviy hamkorlik aloqalar ining rivojlanishi 2.1. O‘zbekiston ning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalar ining kengayib borishi Integratsiyalashuv jarayoni mamlakatlararo aloqalarni umumiy qonuniyatlarga bo ysundira boradi, shu bois ham, bunday ʻ sharoitda biror mamlakatning faqat o z ehtiyojlarini qondirishga bo lgan intilishi samara ʻ ʻ bermaydi. Binobarin, bugungi kunda dastlab muayyan tarmoqlari ikkinchi bir mamlakatda davom ettirilmoqda. Bunday hol barcha mamlakatlardan hamjihat va hamkor bo lishni taqozo etmoqda ʻ 49 . Ayni shu hol tufayli hayotimiz o zaro ʻ manfaatli investisiyalar, qo shma korxonalar qurish, xalqaro banklar o rtasidagi ʻ ʻ hamkorliklar, savdo-iqtisodiy aloqalar qaror topmoqda. Bizga ma’lumki, asrlar mobaynida urushlar o chog i, jahon urushlarining ʻ ʻ asosiy ishtirokchisiga aylangan Yevropa davlatlari mintaqaviy hamkorlik tufayli 75 yildan ko proq vaqt ham o tibdiki, urushsiz yashamoqda. Yevropa hamkorligi ʻ ʻ haqida Yevropa Markaziy bankining sobiq vitse-prezidenti T.Padao-Shioppa, o zining “Yevropa-jamoaviy kuch” kitobida, “Urushdan keyin butun dunyo kabi ʻ Yevropa ham o sha davr qiyinchiliklariga duch keldi. Lekin hamkorlikdagi ʻ 49 Jo rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.19. ʻ harakati uni bu qiyinchiliklardan boshqalarga nisbatan tezroq va osonroq qutilishiga olib keldi. Yevropa Ittifoqining tajribasi dunyoni keyingi rivojlanishiga o rnak bo la oladiʻ ʻ 50 ”,-deb yozgan edi. Bugungi kunda aynan hamkorlik natijasida ushbu davlatlar dunyoning yetakchi davlatlari safidan o rin egalladi ʻ 51 . Ularning tarixiy tajribasidan kelib chiqib, dunyoning boshqa mintaqalarida joylashgan mamlakatlar ham mintaqaviy hamkorlik jarayonlarini shakllantirishga intilmoqda. Jumladan, mustaqil respublikamiz O zbekistonda ham bu jarayon o ziga xos tarzda kechmoqda. ʻ ʻ “Hamkorlik” tushunchasi ijtimoiy-falsafiy lug atlarda turlicha talqin etiladi. ʻ Hamkorlik-maqsad va manfaatlar to g ri kelganda ikki yoki undan ortiq tomon ʻ ʻ o rtasidagi ijobiy hamfaoliyat hisoblanadi ʻ 52 . Germaniya bilan O zbekiston Respublikasi o rtasida rasmiy munosabatlar ʻ ʻ 1992-yildan boshlangan bo lsa- ʻ da, ikki davlat o rtasidagi aloqalar uzoq davrga ʻ borib ta q aladi. XX asr boshlarida o zbek chevarlari orasida nemislarning ʻ “ Zinger ” tikuv mashinasi nihoyatda mashhur bo lgan ʻ ligini ko‘pchilik yaxshi bilsa kerak. O zbekiston mustaqillikka erishgach, ikki mamlakat o rtasida teng huquqli ʻ ʻ munosabat o rnatildi. ʻ O zbekistonning G arbiy Yevropadagi birinchi elchixonasi ʻ ʻ 1993-yil aynan Bonn shahrida ochildi. O sha paytdanoq o zaro aloqalar, ʻ ʻ delegatsiyalarning tashriflari yo lga qo yildi. ʻ ʻ 50 Padao-Shioppa T. Europe, a Civil Power. Lessons for EU Experience. London: Federal Trust for Education and Research. 2004. 51 Yeropa Ittifoqi YaIM hajmi bo yicha dunyoda etakchi o rinni egallaydi. http://cia.gov/libraru/publication/the- ʻ ʻ world-facebook/ 52 http://gufo.me.content_pol/sotrudnichestvo-1523 . Aytish o‘rinliki, rasmiy munosabatlar 1992-yildan o rnatilgan bo lsa-da,ʻ ʻ istiqlolimizning dastlabki yillaridanoq sanoat sohasidagi hamkorlik borasida ham ikki mamlakat o rtasida ulkan ishlar amalga oshirilib kelinmoqda. Ma’lumot ʻ o rnida ta’kidlash lozimki, mustaqillikning dastlabki o n yilligida birgina ʻ ʻ Germaniyaning moliyaviy yordami bilan Urganch mebelsozlik korxonasi qurildi. Undan tashqari, 90-yillarning oxirida 40 dan ortiq korxonaga nemis mablag i jalb ʻ etildi. Toshkent-Frankfurt telefon kanali ishga tushirildi. “Babnok” va “IMS” firmalari Farg onadagi to qimachilik korxonalari bilan hamkorlik qilmoqda. ʻ ʻ “ABD”, “Germed” firmalari tibbiyot sohasida muhim ishlarni amalga oshirmoqda. Germaniyaning “Mersedes-Bens” avtobuslari, “Zinger” tikuv mashinalari O zbekistonda juda mashhur bo lib ketdi ʻ ʻ 53 . Ma’lumot o‘rnida qayd etish lozimki, mamlakatimizda Germaniya sarmoyasi ishtirokida faoliyat yuritayotgan korxonalar soni 200 dan ortiqni tashkil etmoqda. Ularning 77 tasi yuz foiz nemis kapitali hisobiga tashkil etilgan. O‘zbekiston milliy banki Germaniyaning 57 ta banki bilan aloqa o'rnatgan. Toshkentda “Doyche-bank” bo‘limi tashkil etilgan. 2021-yilda ikki davlat o‘rtasida o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 762 million AQSH dollaridan ziyodni tashkil etgani va Germaniyaga eksport hajmi 4,1% ga oshgani ham hamkorlik aloqalarimiz tobora mustahkamlanib borayotganiga yaqqol dalildir. Integrasiyalashuv jarayoni mamlakatlararo aloqalarni umumiy qonuniyatlarga bo ysundira boradi, shu bois ham, bunday sharoitda biror ʻ mamlakatning faqat o z ehtiyojlarini qondirishga bo lgan intilishi samara ʻ ʻ bermaydi. Binobarin, bugungi kunda dastlab muayyan tarmoqlari ikkinchi bir mamlakatda davom ettirilmoqda 54 . 53 Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. –B. 207. 54 Jo rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.19. ʻ Germaniya Federal iqtisodiy hamkorlik vazirining 1992-yil avgustdagi rasmiy tashrifi ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirish eshiklarini ochib berdi. O zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1993-yil apreldaʻ Germaniyaga qilgan tashrifi o zaro savdo-iqtisodiy munosabatlarga muhim omil ʻ baxsh etgan burilish voqeasi bo ldi. Ushbu tashrif yakunida imzolangan “Kapital ʻ qo yilmalarni amalga oshirishga ko maklashish va ularni o zaro himoyalash ʻ ʻ ʻ to g risida” shartnoma, “Ilmiy tadqiqot va mutaxassislar jamg armasini vujudga ʻ ʻ ʻ keltirish” hamda “Madaniy hamkorlik” to g risida bitimlar ikki davlat o rtasidagi ʻ ʻ ʻ munosabatlarning huquqiy asosini belgilab berdi 55 . Hamkorlik dasturlarini muvofiqlashtirish va tezroq amalga oshirish maqsadida 1993-yil avgustda idoralararo komissiya hamda 1995-yil may oyida O zbekiston ʻ - Germaniya doimiy ishchi guruhi tuzildi. Mazkur komissiya va guruh muntazam ravishda yig ilishlar o tkazib, investitsiyalarni kafolatlash va ʻ ʻ sug urtalash, loyihalarni moliyalash, xususiylashtirishga ko maklashish, qimmatli ʻ ʻ qog ozlar bozorini vujudga keltirish kabi muhim masalalarni hal qilib kelayotir. ʻ 1993-yil Toshkentda Germaniya texnikaviy hamkorlik jamiyatining vakolatxonasi ochildi. Jamiyat faoliyati tufayli bozor iqtisodiyotiga oid seminar va o quv kurslari ʻ o tkazish yo li bilan mutaxassislar tayyorlash, iqtisodiy qonunchilik, ʻ ʻ xususiylashtirish, kichik va o rta tadbirkorlikni rivojlantirish, atrof ʻ - muhitni muhofaza qilish, shahar yo lovchi transportiga doir qonun va nizomlar ishlab ʻ chiqish, “ Onalik va bolalikni himoya qilish ” tadbirlari bo yicha maslahatlar berish ʻ dasturi amalga oshirila boshladi. Germaniyaning “Doyche bank AG”, “Komersbank”, “Kemikal bank AG”, “Mersedes-Bens”, “Villi-Bets” kabi bank va kompaniyalari bilan muntazam aloqalar davom etmoqda. Ikkala mamlakat o rtasidagi tovar ayirboshlash 76 mln.dollarni ʻ 55 https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari tashkil etdi. 1995-yil aprelda GFR Prezidenti Roman Gersog O zbekistonga tashrifʻ buyurdi 56 . Aytish joizki, O zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy ʻ banki Germaniyaning “ AKA ” , “ KfV ” , “ Berliner Bank ” va “ Doyche Bank ” kabi banklari bilan bazis bitimlari tuzgan. Shu bitimlar asosida kamida 778,7 mln. nemis markasi miqdorida turli loyihalarni mablag bilan ta minlash boshlandi. ʻ ʼ Birinchi Prezident imizning Germaniyaga 2001-yil 2 - 5 - aprel kunlari qilgan tashrifi ikki mamlakatning o zaro munosabatlarida sifat jihatdan yangi davr ʻ boshlanganini bildirdi. Tashrif davomida moliya, sayyo h lik, fan-texnika, narkotiklar kontrabandasiga qarshi kurash kabi sohalar bo yicha o zaro ʻ ʻ hamkorlikni yanada kengaytirishni nazarda tutuvchi o n to rtta hujjat imzolan ʻ ʻ gan e di. O zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika vazirligining ʻ ma lumotlariga ko ra, 1997-yilda mamlakatimizning dunyo mamlakatlari bilan ʼ ʻ tashqi savdo hajmlari bo yicha Germaniya 4-o rinni (Rossiya, Koreya ʻ ʻ Respublikasi, Shveysariyadan keyin), Yevropa mamlakatlari orasida esa 2-o rinni ʻ (Shveysariyadan keyin) egalladi. 2000-yilda o zaro savdo hajmi 291,9 mln. AQS ʻ H dollarini tashkil etdi. Ta’kidlash lozimki, O zbekistondan Germaniyaga paxta tolasi, mis va undan ʻ yasalgan buyumlar, boshqa rangli metallar yetkazib beriladi va turli xizmatlar ko rsatiladi. Germaniyadan O zbekiston Respublikasiga asbob ʻ ʻ - uskuna, baliq mahsulotlari, qand-shakar va qandolat mahsulotlari, bug doy uni, kimyoviy ʻ mahsulotlar, qora metall va undan tayyorlangan buyumlar, transport vositalari, saryog va o simlik yog i, optik asbob va apparat lar, sut mahsulotlari, qog oz va ʻ ʻ ʻ ʻ karton, plastmassa va undan yasalgan buyumlar, uchish apparatlari va boshqalar yetkazib beriladi va turli xizmatlar ko rsatiladi. Yengil sanoat, paxta va uning ʻ chiqitlarini qayta ishlash, tibbiyot va farmatsevtika preparatlari ishlab chiqarish, 56 Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. –B.206,207. qishloq xo jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, yuk va yo lovchi tashish, avtoservis,ʻ ʻ ilmiy ishlanmalar, savdo-sotiq va boshqa sohalarda bir nechta qo shma korxona ʻ faoliyat yuritayotir. Bizga ma’lumki, O zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi ʻ huzurida Germaniyaning 40 ta firma va kompaniyasi vakolatxonalari rasmiylashtirilgan. Ular qatorida “ Daymler Bens ” , “ Simens ” , “ Alkatel ” , “ Tissen ” , “ Lyuftganza ” , “ BASF ” , “ Salamander ” kabi jahonga mashhur firmalar bor 57 . “ Landtexnik-Tashkent ” , “ Chirkom ” , “ UzVinkler ” , “ Grasso ” , “ TashVirt ” , “ Intermed Ekosan ” , “ Nambum ” va boshqa qo shma korxonalar qishloq xo jaligi ʻ ʻ uskunalari tayyorlash, qishloq xo jaligi mashinalari va yo l texnikalari, telefon ʻ ʻ tarmoqlariga xizmat ko rsatish, novvoychilik uskunalarini olib kelish va ularni ʻ montaj qilish, tibbiy dorilarni yetkazib berish, go sht-yog mahsulotlari va qog oz ʻ ʻ ʻ ishlab chiqarish bilan mashg ul. ʻ Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarida 2016-yilning ikkinchi yarmidan boshlab ilg‘or tendensiyalar ko‘zga tashlanib, o‘zaro munosabatlarda yangi bosqich boshlandi. O‘tgan davr mobaynida O‘zbekiston xalqaro maydonda ochiq, izchil va pragmatik tashqi siyosatini davom ettirib, Markaziy Osiyo davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik aloqalarini jadal suratlarda olib bormoqda 58 . Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2017-yil 7-fevralda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni asosida mamlakat tashqi siyosati, jahonning rivojlangan mamlakatlari va xalqaro tashkilotlari bilan hamkorligini yangi bosqichga ko‘tarishning “Yo‘l xaritasi” 57 https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari 58 O‘zbekistonning eng yangi tarixi. Mualliflar jamoasi. O‘quv qo‘llanma.-Samarqand: Sam DU nashriyoti, 2022.- B.114 belgilab olindi. “Harakatlar strategiyasi” O‘zbekiston tashqi siyosiy faoliyatida yangi omillar, resurslar va o‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish, siyosiy va iqtisodiy diplomatik munosabatlarni chuqurlashtirish uchun asos yaratdi. Xalqaro ekspertlarning ta’kidlashicha, “Harakatlar strategiyasi”da belgilangan chora-tadbirlar BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlarining global dasturi bilan hamohangdir 59 .            Ikkala mamlakat o‘rtasida kechgan oliy darajadagi tashriflarga ham shu o‘rinda biroz to‘xtalib o‘tsak:   j ami 7 ta oliy darajadagi tashriflar Germaniyaga 1993, 1995, 2001 va 2019 - yillarda, O‘zbekistonga esa 1995, 2002 va 2019 - yillarda amalga oshirilgan. Hamda shuningdek, 2021 - yil 12 - mart kuni O‘zbekiston P rezidentining Germaniya kansleri Angela Merkel bilan videokonferensaloqa orqali muzokaralari bo‘lib o‘tgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2021-yil 17 va 30-avgust hamda 2022-yil 14-mart, 29-avgustda Germaniya Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer, shuningdek, 2021-yil 18-avgustda kansler Angela Merkel bilan qo‘ng‘iroqlashgan – jami 5 ta telefon orqali muloqot amalga oshirilgan. O‘zaro manfaatli munosabatlar natijasida ikki davlat o‘rtasidagi hukumatlar, parlamentlar va ishbilarmonlararo hamkorliklar ham yildan yilga faollashib borgan 60 . Ma’lumot uchun, O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida jami 145 ta shartnoma imzolangan bo‘lib, shundan 92 tasi davlatlararo va hukumatlararo, 20 tasi idoralararo va 33 tasi boshqa xususiyatga ega. Bizga ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2023-yil 29-sentabr kuni Berlin shahrida Germaniya iqtisodiyoti Sharqiy qo‘mitasi shafeligida tashkil etilgan Iqtisodiy forum ishida ishtirok etdi. Forum ishida 59 O‘zbekistonning eng yangi tarixi. Mualliflar jamoasi. O‘quv qo‘llanma.-Samarqand: Sam DU nashriyoti, 2022.- B.115. 60 http://pravacheloveka.uz/oz/news/xronologiya-ozbekiston-germaniya-munosabatlari-yaqin-tarixda-qay-tarafga- ozgardi Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Qasim-Jomart Toqayev, Qirg‘iz Respublikasi Prezidenti Sadir Japarov, Tojikiston Respublikasi Prezidenti Emomali Rahmon, Turkman xalqining milliy yetakchisi, Turkmaniston Xalq Maslahati Raisi Gurbanguli Berdimuhamedov ham qatnashdi. Germaniya tomonidan alohida topshiriqlar bo‘yicha federal vazir, Federal Kansler devoni rahbari Volfgang Shmidt, Iqtisodiyot va iqlimni muhofaza qilish federal vazirligi davlat kotibi Udo Filipp, Germaniya iqtisodiyoti Sharqiy qo‘mitasi raisi Katrina Klaas-Myulxoyzer qatnashdi. Forum ishida shuningdek, “CLAAS”, “Siemens Energy”, “Knauf”, “Linde”, “Papenburg”, “BayWa”, “WILO”, “IPEX-Bank”, “Commerzbank”, “AKA”, “Mangold Consulting”, “Deutsche Bahn”, “DB E.C.O.”, “Euler Hermes”, “Ernst Klett”, “SMS Group”, “Deutsche Bank”, “Evonik Industries”, “John Deere”, “BASF”, “Airbus” kabi Germaniyaning yetakchi kompaniya va banklari rahbarlari ham qatnashdi. O‘zbekiston yetakchisi bugungi tadbir Germaniya biznesida Markaziy Osiyo mamlakatlari bozoridagi faoliyatini kengaytirishga qiziqish ortib borayotganidan dalolat ekanini katta mamnuniyat bilan qayd etdi. Investitsiyaviy, innovatsiyaviy va texnologik hamkorlik masalalari, yuqori texnologik tarmoqlarda, shuningdek, “yashil” energetika, xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash, logistika va transport, kadrlar tayyorlash bo‘yicha kooperatsiya loyihalarini amalga oshirish istiqbollari ko‘rsatib o‘tildi. “... Biz sizlar bilan birgalikda mamlakatimiz iqtisodiyotining yetakchi tarmoqlarini modernizatsiya qilish bo‘yicha katta ish olib bormoqdamiz, samarali qo‘shilgan qiymat zanjirlari va minglab yangi ish o‘rinlarini yaratmoqdamiz. Biz ochiq muloqot uchun yangi maydonlar va doimiy platformalar paydo bo‘lishidan manfaatdormiz”, 61 -deb ta’kidladi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev. Shundan so‘ng Prezidentimiz keyingi yillarda O‘zbekiston bilan Germaniya o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy va investitsiyaviy munosabatlar rivojlanib borayotgani mamnuniyat bilan qayd etildi. Qo‘shma loyiha va korxonalar soni ikki barobar ko‘paydi. “...Barchangiz ko‘p qirrali O‘zbekiston-Germaniya munosabatlarini rivojlantirish uchun haqiqatda katta hissa qo‘shyapsiz, loyihalaringiz esa uzoq muddatli muvaffaqiyatli hamkorlikka misol bo‘la oladi. Men buni juda qadrlayman”, - dedi davlatimiz rahbari. Mamlakatimiz yetakchisi Germaniya kompaniyalari bilan hamkorlikni yanada kengaytirishning ustuvor jihatlariga to‘xtalib, qator istiqbolli yo‘nalishlarni ko‘rsatib o‘tdi. Bundan ko‘zlanayotgan asosiy maqsad, bu, eng avvalo, kooperatsiyani rivojlantirish hamda Germaniya kompaniyalarining O‘zbekistondagi faoliyatini kengaytirishdir. Davlatimiz rahbari shuningdek, xaridorgir sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun katta imkoniyatlar mavjudligini ta’kidladi 62 . Mintaqaviy loyihalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Prezidentimiz O‘zbekistonda Germaniya yetakchi ishlab chiqaruvchilarining yuqori sanoat texnologiyalari bo‘yicha Markaziy Osiyo ko‘rgazmasini o‘tkazish taklifini bildirdi. Sheriklikning eng muhim yo‘nalishlaridan biri - “yashil” energetika. O‘zbekiston rahbari muqobil energetikani rivojlantirish borasida germaniyalik hamkorlar bilan muvaffaqiyatli tajriba va istiqbolli kooperatsiya loyihalari borligini qayd etdi. Mintaqa darajasida “yashil” iqtisodiyot loyihalarini amalga oshirish uchun Germaniya muhandislik-loyihalashtirish markazlari va sanoat xoldinglari bilan hamkorlik dasturini ishlab chiqish va qabul qilish taklif etildi. O‘zbekiston 61 https://president.uz/oz/lists/view/6701 62 https://president.uz/oz/lists/view/6701 Prezidenti eng muhim xomashyo resurslari sohasida ularni qayta ishlashga ilg‘or texnologik yechimlarni jalb qilish va sanoat mahsulotlarining eksportini tashkil etish bo‘yicha qo‘shma loyihalar muhimligini ta’kidladi. Mazkur forum ishida Oziq-ovqat xavfsizligi masalalariga alohida e’tibor qaratildi. “...Markaziy Osiyo ichki ehtiyojlarni to‘liq ta’minlash va Yevropa mamlakatlariga sifatli oziq-ovqat mahsulotlarini eksport qilish uchun zarur salohiyatga ega”, 63 - dedi davlatimiz rahbari. Shu ma’noda, yurtimiz qishloq va suv xo‘jaligi sohalariga Germaniya kompaniyalarining energiya samarador va raqamli texnologiyalarini jalb qilishga tayyor ekani ta’kidlandi 64 . Oziq-ovqat sohasida qo‘shma mintaqaviy tadbirlar o‘tkazish taklif qilindi. Prezidentimiz transport va logistika borasidagi hamkorlikka ham to‘xtaldi. Markaziy Osiyoni Yevropa bilan bog‘laydigan samarali yo‘nalishlarni rivojlantirish muhimligi qayd etildi. Transport loyihalarini ekspertiza jihatidan qo‘llab-quvvatlash uchun Germaniyaning yetakchi tashkilot va kompaniyalari mutaxassislarini jalb qilish taklifi bildirildi. Malakali mutaxassislarni tayyorlash borasidagi tashabbuslarni qo‘llab- quvvatlash ko‘p qirrali O‘zbekiston-Germaniya hamkorligini rivojlantirishning muhim yo‘nalishi sifatida qayd etildi. Yakunda davlatimiz rahbari O‘zbekistondagi ishbilarmonlik tashabbuslari va qo‘shma investitsiya loyihalariga har tomonlama ko‘maklashishga tayyorligini tasdiqlab, Markaziy Osiyo Germaniya biznesi uchun katta imkoniyatlar mintaqasi ekanini ta’kidladi. Bizga ma’lumki, 2023-yil 2-may kuni Berlin shahrida bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston-Germaniya biznes forumida IT Park Uzbekistan direktori Farhod Ibragimov, IT Park direktorining innovatsiyalar bo‘yicha o‘rinbosari Jahongir Rajabov va boshqalardan iborat IT Park delegatsiyasi ishtirok etdi. Tadbirda 63 https://president.uz/oz/lists/view/6701 64 https://president.uz/oz/lists/view/6701 so nggi yillarda O zbekiston va Germaniya o rtasidagi ikki tomonlamaʻ ʻ ʻ munosabatlarning faol rivojlanishi ta kidlandi, bu ikki davlat rahbarlarining ʼ ishonchi va siyosiy irodasi tufayli amalga oshirildi. Shu tariqa, so nggi 5 yil ichida ʻ ikki tomonlama savdo hajmi ikki baravar oshdi va 2022-yil oxiriga kelib ko rsatkichlar 50 foizga o sdi va birinchi marta 1 milliard yevrodan oshdi. ʻ ʻ Sarmoyaviy hamkorlikda ham, sanoat hamkorligida ham dinamika kuzatilmoqda. O‘zbekistonda nemis kapitali ishtirokida tashkil etilgan korxonalar soni so‘nggi bir necha yil ichida qariyb uch barobar ortib, 200 tadan oshdi. Germaniya investitsiyalarining umumiy hajmi 2017-yildan buyon 11 barobar o‘sdi va 4 milliard yevrodan oshdi. Germaniyaning “MAN”, “CLAAS”, “Knauf”, “GP Papenburg”, “Viessmann”, “Deutsche Kabel”, “LEMKEN” kabi ko‘plab kompaniyalari O‘zbekistonda allaqachon faol va muvaffaqiyatli biznes yuritib, yangi ishlab chiqarishni ishga tushirmoqda 65 . Germaniya ishbilarmon doiralari e tibori O zbekistonda xorijiy ʼ ʻ investorlarning qulay mehnat qilishi uchun yaratilgan shart-sharoitlar, shuningdek, O zbekiston iqtisodiyotining kuchli tomonlariga qaratildi. Xususan, yuqori kadrlar ʻ salohiyati, strategik geografik joylashuvi, MDH davlatlari bilan erkin savdo rejimlari, boy xomashyo resurslari hamda qo‘shma loyiha va tashabbuslarda rahbariyat va davlatning bevosita qo‘llab-quvvatlanishi. Forumda B2B formatida muzokaralar olib borildi, shuningdek O zbekiston iqtisodiyotining turli ʻ tarmoqlariga oid aniq misollar va loyihalar taqdimoti o tkazildi. ʻ Biznes-forum yakunlari bo yicha 9 milliard dollarlik savdo-sotiq, investisiya ʻ va texnologiya bo yicha shartnomalar imzolandi. Xususan, forum doirasida 2-may ʻ kuni O zbekiston Respublikasi Raqamli texnologiyalar vazirligi va Amazon Web ʻ 65 https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari Services (AWS), EMEA SARL kompaniyasi o rtasida o zaro anglashuvʻ ʻ memorandumini imzolashga bag ishlangan tantanali marosim bo lib o tdi ʻ ʻ ʻ 66 . Bulutli hisoblash sanoati bo yicha jahonda yetakchi bo lgan AWS bilan ʻ ʻ hamkorlik O zbekistonning modernizatsiya va raqamli transformatsiyasini ilgari ʻ surish uchun noyob imkoniyat bo ladi. Xususan, hujjat tomonlarga O zbekistonda ʻ ʻ davlat sektorining raqamli transformatsiyasi, va bulutli texnologiyalarni qo llab- ʻ quvvatlovchi raqamli savodxonlik, raqamli ko nikmalar va tadqiqotlar, ʻ innovatsiyalar, fundamental siyosat sohasidagi bilim va ilg or tajribalar sohasida ʻ qo shma muhokamalar tashkil etish imkoniyatlarini baholash imkonini beradi. ʻ Marosimda ta kidlanganidek, ushbu memorandum doirasidagi hamkorlik ʼ AWS ning SI/MT ta limi va tadqiqotlari bo yicha umumiy ko rsatmalarni o zaro ʼ ʼ ʻ ʻ ʻ almashishni o z ichiga olishi mumkin. ʻ Hujjatga ko ra, vazirlik AWS ga bulutli hisoblash, ma lumotlar tasnifi va ʻ ʼ ʼ ma lumotlar maxfiyligiga oid qonunlar, me yoriy hujjatlar va siyosat loyihalari ʼ ʼ bo yicha soha konsultatsiyalarida ishtirok etish imkoniyatini beradi O z navbatida, ʻ ʻ AWS qonunchilikka oid ma lumotlar, maslahatlar va AWS ning umumiy amaliy ʼ ʼ tajribalarini almashish orqali vazirlikni qo llab-quvvatlaydi. Bundan tashqari, IT ʻ Park rezidenti Websale-Distribution (RevoTech) va Germaniyaning “Duvenbeck” kompaniyasi o rtasida hamkorlikdagi yirik BPO loyihasini ishga tushirish bo yicha ʻ ʻ muzokaralar olib borilmoqda. Loyiha 100 million dollardan ortiq investitsiyalarni jalb etish va kompaniya yaratishni nazarda tutadi. Qo shma kompaniya AQShda logistika xizmatlarini ʻ ko rsatadi va biznes jarayonlarini O zbekistonga autsorsing qiladi, bu esa har ikki ʻ ʻ tomon uchun ham g alaba qozonadi. Loyihani amalga oshirish natijasida 500 dan ʻ 66 https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari ortiq ish o rni yaratiladi, eksport xizmatlaridan 50 million dollardan ortiq daromadʻ keladi. Forum doirasida IT Park delegatsiyasi Germaniyada IT Park vakolatxonasi ochilgan FZD Global GmbH kompaniyasi direktori Fazliddin Ahmedov bilan ham uchrashdi. Tomonlar IT Park rezident kompaniyalari tomonidan Germaniya va Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga xizmatlar eksporti hajmini oshirish, IT Park ning ʼ Geydelbergdagi vakolatxonasi faoliyati va uning 2023-2024-yillarga mo ljallangan ʻ ish rejasini muhokama qildi 67 . O zbekiston vakillari Innovationszentren assotsiatsiyasi boshqaruvi a zosi, ʻ ʼ Berlin ilmiy-texnologik parki rahbari Adlershof hamda Vista GmbH texnologiya markazi va inkubator boshqaruvi direktori Piter Ambre bilan ham uchrashdi. Piter Ambre IT Park bilan ta lim sohasida hamkorlik qilishga qiziqish bildirdi va IT ʼ bo limi boshlig idan hamkorlik rejasini ishlab chiqishni so radi. Yig ilishda ʻ ʻ ʻ ʻ assotsiatsiya tarkibiga kiruvchi IT-kompaniyalarni O zbekistonga taklif etish va ʻ barcha imkoniyatlar bilan tanishtirish takliflari ham bildirildi 68 . Ma’lumki, Germaniya Xalqaro Hamkorlik jamiyati (GIZ) GmbH O’zbekistonda iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot Federal vazirligi (BMZ), shuningdek, tashqi va ichki ishlar vazirligi kabi boshqa federal idoralar buyurtmasi bo’yicha loyihalarni amalga oshirmoqda. O’zbekistonda GIZ Davlat byurosi 1992-yildan boshlab Toshkentda faoliyat yuritadi. Filiallari Andijon, Surxondaryo viloyatlari hamda Qoraqalpog`iston Respublikasida joylashgan. Xalqaro hamkorlik doirasida GIZ iqtisodiyot, sog’liqni saqlash, ta’lim, tabiiy resurslarni muhofaza qilish, shuningdek, ijtimoiy va madaniy integratsiyalarni rivojlantirish sohasidagi islohotlarni qo’llab-quvvatlaydi. O’zbekiston-Germaniya hamkorligining asosiy nuqtasi barqaror iqtisodiy rivojlanishga ko’maklashish va 67 https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari 68 https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari sog’liqni saqlash sohasidir. Bundan tashqari, xususiy iqtisodiyotni rivojlantirish orqali iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish va agrar sektorni takomillashtirshni o`z oldiga maqsad qilgan. Xulosa qilib aytganda, yangilanayotgan O‘zbekiston o‘z taraqqiyot yo‘lida dadil qadam tashlar ekan, bunda eng avvalo rivojlangan davlatlar bilan ishonchli va strategik hamkorlikni izchil yo‘lga qo‘yayotgani muhim ahamiyat kasb etmoqda. Albatta, bunda ko‘plab sohalarda nafaqat Yevropada balki dunyo miqyosida yetakchilardan hisoblangan Germaniya bilan ijtimoiy, iqtisodiy, savdo, logistika va boshqa ko‘plab sohalarda o‘zaro sheriklik munosabatlarining o‘rnatilgani har ikkala davlat manfaatlariga xizmat qilmoqda. 2.2. O‘zbekiston va Germaniyaning sa vdo-investitsiya sohasidagi hamkorligi O zbekiston tashqi iqtisodiy siyosatida mamlakatning iqtisodiy salohiyatiniʻ rivojlantirish, jahon bozorida munosib o rin egallab, raqobatbardosh mahsulotlarni ʻ ishlab chiqarish, eksport hajmini oshirish, iqtisodiy yuksalish orqali jahon arenasida o z o rniga ega bo lish kabi qarashlar va maqsadlar bo lgani kabi, ʻ ʻ ʻ ʻ Germaniya tashqi iqtisodiy siyosatining ham bir qancha maqsadlarini ta'kidlab o tish joiz: ʻ -birinchidan, xorijiy mamlakatlarda nemis savdo tarmog ini takomillashtirish; ʻ - ikkinchidan, tashqi iqtisodiy aloqalar federal agentligi byurolarining global tarmog ini kengaytirish; ʻ - uchinchidan, investision kafolatni beruvchi tartibotni vujudga keltirish; - to rtinchidan, davlat va biznesning innovasion hamkorligini ro yobga ʻ ʻ chiqarish 69 . Aytish o rinliki, 1993-yildan boshlab O zbekiston Respublikasi va ʻ ʻ Germaniya hukumatlari o rtasida moliyaviy va texnik hamkorlik masalalarini ʻ ko rib chiqish uchun hukumatlararo maslahatlashuvlar yo lga qo yildi. 1997 - yil ʻ ʻ ʻ 14-fevraldagi Vazirlar Mahkamasining №81-son qarori bilan Germaniyaning Frankfurt-Mayn shahrida O zbekiston Respublikasi savdo uyi ochilishi ʻ munosabatlarni mustahkamlab berdi 70 . 2015-yilda ta’sis etilgan “O zbekiston – ʻ Germaniya” va “Germaniya – O zbekiston” ishbilarmonlar kengashlari ʻ mamlakatlar o rtasidagi serqirra hamkorlikni izchil rivojlantirishda muhim o rin ʻ ʻ tutdi. Bizga ma’lumki, 1994-yilda Germaniya savdo-sanoat palatalari birlashmasi Toshkentda Germaniya iqtisodiyoti vakili byurosini ochdi. Uning asosiy vazifasi o zbek va nemis ishbilarmonlarini axborot bilan ta minlashdan iborat ʻ ʼ dir . O sha ʻ yilning iyunida Toshkentda K.Adenauer jamg armasining vakolatxonasi ochildi. ʻ 69 Никитин В. Исторический опыт и приоритеты внешней политики современной Германии // Послевоенная история Германии:российско-немецкий опыт и перспективы. Материалы конференции российских и немецких историков. Сборник статей. Под.ред.Б.Бонвеча и А.Ю.Ватлина. -Москва: 2007. –С.199. 70 Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa ʻ ʻ doktori (PhD) diss.avtoref. – Samarqand: 2022. Gannover xalqaro yarmarkasi ishlab turgan davrda (1994-yil aprel) o tkazilganʻ “ O zbekist ʻ o n iqtisodiyoti kunlari ” G FR jamoatchiligi va ishbilarmonlarini g oyat ʻ qiziqtirdi. G FR P rezidentining 1995-yil 11 – 13 - aprelda Toshkentga qilgan tashrifi davomida ikkala mamlakatning ishbilarmonlari ishtirokida qo shma biznes- ʻ seminar o tkazildi ʻ 71 . Keyingi yillarda O zbekiston banklari, Fanlar akademiyasi va turli vazirliklari ʻ hamda muassasalari xodimlari uchun amaliy mashg ulotlar, konferensiyalar va ʻ foydali uchrashuvlar bo lib o tdi. 1995-yilda Shtutgart shahridagi Linden-muzeyda ʻ ʻ “ O zbekist ʻ o n. Buyuk Ipak yo li merosi ʻ ” mavzusida ochilgan ko rgazma ʻ O zbekiston ʻ - Germaniya hamkorligini rivojlantirishda sezilarli voqea bo ldi. ʻ 1996-yil 18 – 19 - iyunda “ Germaniya -M arkaziy Osiyo ” jamiyati, “ Doyche Bank ” , Frankfurt - mayn shahri magistrata va O zbekiston Respublikasining ʻ G FRdagi elchixonasi tashabbusi bilan Frankfurt shahrida “ Germaniyada O zbekiston ʻ i q tisodiyoti kunlari ” xalqaro anjumani o tkazildi. ʻ Germaniya iqtisodiyoti yildan yilga rivojlanayotgan davlatlardan biridir. Ekspertlarning ta’kidlashicha, Germaniya iqtisodiyoti AQSH, Xitoy va Yaponiyadan keyingi o‘rinda turadi. BMT ning aholisi turmush darajasi eng yuqori bo‘lgan mamlakatlarni aniqlaydigan indeksi bo‘yicha Germaniya 191 davlat orasida 9-o‘rinni egallagan. Bundan 70-75 yil muqaddam Ikkinchi jahon urushida iqtisodiyoti to‘la izdan chiqqan yurt bugun yalpi ichki mahsulot miqdori bo‘yicha jahonda eng yuqori ko‘rsatkichlardan biriga erishgan. Dunyo olimlari zamonaviy bozor iqtisodiyotining ilmiy-nazariy va amaliy asosini “nemis iqtisodiyoti mo‘’jizasi” mualliflari Lyudvig Erxard va Frans Oppengeymer nomi bilan bog‘lashadi. Germaniya O‘zbekistonga mahsulot eksport qilish bo‘yicha Xitoy, Rossiya, Qozog‘iston, Turkiya, Koreya Respublikasi va Qirg‘izistondan keyin 7-o‘rinda turadi. Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston bilan 71 https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari Germaniya o‘rtasidagi munosabat so‘nggi yillarda jadal rivojlanmoqda. Buni so‘nggi olti yil ichida Germaniya O‘zbekistonga mahsulot yetkazib berishni 2,2 barobarga oshirgani misolida ham ko‘rish mumkin. Boshqacha aytganda, ikki davlat o‘rtasida tovar va xizmat ayirboshlash 530 million dollardan 1,2 milliard dollarga ko‘tarildi 72 . Yaqin yillarda o‘zaro mahsulot turlarini ko‘paytirish, diversifikatsiya qilish hisobiga ayni ko‘rsatkich yana ikki barobar o‘sishi kutilyapti. Iqlimi, suvi, tuprog‘i, ob-havosi biznikidan farq qiladigan Germaniyada O‘zbekistonning ajoyib tabiati, saxiy quyoshi mahsuli, mirishkor dehqon, mohir bog‘bonlarimiz qo‘li bilan yetishtirgan meva-sabzavot, ayniqsa, nemislar yaxshi ko‘radigan ho‘l va quritilgan meva, sof paxta-yu toza ipakdan tayyorlangan to‘qimachilik mahsulotlari, tikilgan tayyor kiyim-kechak, shuningdek, sanoat mahsulotlari juda xaridorgir. Har qanday yurt taraqqiyoti ko‘p jihatdan mamlakatga jalb etilayotgan investitsiyaga bog‘liq. Shu ma’noda O‘zbekistondek ildam rivojlanayotgan mamlakat boy va texnologik jihatdan rivojlangan davlatlar bilan investitsiyaviy hamkorlikni yaxshi yo‘lga qo‘yishi eng to‘g‘ri yo‘l. Binobarin, Germaniya hozirgacha O‘zbekistonga kiritgan 5,5 milliard dollar investitsiyaning 4 milliardi so‘nggi bir-ikki yilga to‘g‘ri keladi. Bugungi kunda O‘zbekistonda yuzdan ortiq qo‘shma korxona to‘la nemis kapitali yoki mahalliy tadbirkorlar bilan hamkorlikda ishlamoqda. Mashhur “KLAAS” konserni, “Lemken” qishloq xo‘jaligi texnikasi ishlab chiqaradigan korxona, shisha tolasi tayyorlaydigan “Falk Porshe”, yo‘l qurilishi uchun asfalt-beton qorishmasi yetkazib beradigan “Pappenburg” kompaniyasi, shuningdek, “Xyugo Boss”, “Karl Gross”, “Digel”, “Engelberg Straus”, “Doyche Kabel” kabi bank, biznes tuzilmalari mamlakatimiz taraqqiyotiga xizmat qilmoqda. 72 https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari Yana bir mashhur korxona -“MAN Nutzfahrzeuge AG” “O‘zavtosanoat” aksionerlik kompaniyasi bilan hamkorlikda Samarqandda 3 million yevro ustav fondiga ega avtomobil texnikasi ishlab chiqaruvchi qo‘shma korxona tashkil etgan. Ayni paytda Samarqand avtomobil zavodida 18 tonnagacha yuk tashiydigan avtomashinalar, 37 yo‘lovchi sig‘imli avtobuslar yig‘ilmoqda. Korxona yiliga to‘rt mingta mashina ishlab chiqarish quvvatiga ega. O‘zaro tovar aylanmasi va investitsiyalar haqida so‘z ketganda, birgina 2021- yilda Germaniyadan o‘zlashtirilgan investitsiyalar hajmi 1,1 milliard dollarni (+37,5 foiz) tashkil etib, ular neft-gaz va farmatsevtika sanoati, qurilish materiallari ishlab chiqarish loyihalarini amalga oshirishga yo‘naltirilgan. 2022- yil yakuniga ko‘ra, bu ko‘rsatkich 769,1 million dollarni tashkil qilgan 73 . Bizga ma’lumki, Germaniya Savdo-sanoat palatasi boshqaruvi a zosi doktorʼ Folker Trayer boshchiligidagi Germaniya delegatsiyasining yurtimizga tashrifi doirasida 2023- yil 14-sentabrda Toshkent shahrida “O zbekistonda Germaniya ʻ iqtisodiyoti kuni”ga bag ishlab, O zbekiston-Germaniya o rtasidagi savdo- ʻ ʻ ʻ iqtisodiy, investitsiyaviy hamda sanoat kooperatsiyasini rivojlantirishga doir bir qator tadbirlar bo lib o tdi. ʻ ʻ Davra suhbati davomida ikki tomonlama hamkorlik masalalari va istiqbolli loyihalar muhokama qilindi. Spikerlar o z qutlov nutqida O zbekiston ʻ ʻ Germaniyani Yevropa Ittifoqining strategik hamkori deb bilishi hamda bugungi kunda ikkala tomon ham o zaro munosabatlarni yanada rivojlantirish uchun barcha ʻ sa y-harakatlarni amalga oshirayotganligini ta kidladilar. Shuningdek,yangi ʼ ʼ istiqbolli tashabbuslarni ilgari surish orqali ikki mamlakat o rtasidagi hamkorlik ʻ samaradorligini oshirish zarurligiga e tibor qaratildi. Ma lumot uchun: so nggi ikki ʼ ʼ ʻ 73 http://pravacheloveka.uz/oz/news/xronologiya-ozbekiston-germaniya-munosabatlari-yaqin-tarixda-qay-tarafga- ozgardi yil ichida O zbekistonga kiritilgan Germaniya investitsiyalarining umumiy hajmiʻ qariyb 2 milliard yevroni tashkil etdi. Hozirgi paytda Germaniya hamkorlari bilan birga qiymati 100 milliarddan ortiq bo lgan 10 dan ko proq qo shma loyihalar amalga oshirilyapti. So nggi 6 yil ʻ ʻ ʻ ʻ ichida O zbekistonda Germaniya kapitali ishtirokida tashkil etilgan korxonalar soni ʻ qariyb 3 barobar o sdi va bugungi kunda bu ko rsatkich 200 taga etdi. 2023- ʻ ʻ yilning 6 oyi davomida 17 ta qo shma korxona ishga tushirildi. ʻ Davra suhbatidan so ng B2G formatidagi uchrashuvlar va “O zbekistonda ʻ ʻ Germaniya iqtisodiyoti kuni 2023” konferensiyasi tashkil etildi. Konferensiyada Germaniya va O zbekiston biznes hamjamiyatining 300dan ortiq vakillari, ʻ investorlar, shuningdek, O zbekiston vazirliklari va idoralari rahbarlari va ʻ mutaxassislari qatnashdi. Konferensiya dasturiga “O zbekistonda nemis dual ʻ ta lim tizimi: imkoniyatlar va istiqbollar” va “O zbekiston va Germaniya ʼ ʻ o rtasidagi energetika sohasini o zgartirish borasida hamkorlik” mavzularidagi ʻ ʻ panel munozaralari kiritildi, deb xabar beradi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi matbuot xizmati. Konferensiya ishtirokchilarining ta kidlashicha, bu kabi yirik xalqaro ʼ tadbirlar ishbilarmonlik aloqalarini yanada kengaytirish, ikki tomonlama savdoni rivojlantirish, qo shma investitsiya loyihalari va tashabbuslarini ilgari surish ʻ istiqbollari va imkoniyatlarini aniqlash, umuman, har ikki mamlakat ishbilarmon doiralari o rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashda muhim rol o ynaydi ʻ ʻ 74 . O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi direktori o'rinbosari Muhsinjon Xolmuxamedovning ta’kidlashicha, “…Germaniya Federativ Respublikasi mamlakatimizning muhim savdo sherigi hisoblanadi. O‘zaro savdo hajmi so‘nggi yillarda jadal rivojlandi va 74 https://yuz.uz/uz/news/germaniya-bilan-savdo--iqtisodiy-va-investitsiyaviy-munosabatlar-yanada-kengayadi 2020-yilda qariyb 714 million AQSH dollarini tashkil qildi. Taniqli nemis investorlari “MAN”, “Knauf” va “Klaas” kabi yirik kompaniyalar bugungi kunda mamlakatimizda o'z faoliyatini olib bormoqda. Shu bilan birga, Germaniya O‘zbekistonning eng yuqori 6 ta import hamkorlaridan biri hisoblanadi. O‘zbekistonning eksport mahsulotlari bozori qatorida esa eng yuqori 18- o‘rinni egallaydi. 2017- yilga nisbatan O‘zbekistonning jami eksport hajmi deyarli ikki barobarga o‘sgan va bu ko‘rsatkich 32,4 mln AQSH dollaridan 62,2 mln AQSH dollariga yetdi. Import hajmi esa ushbu muddatda 1.6 barobarga oshdi va 587 mln AQSH dollaridan 927,5 mln AQSH dollariga yetdi. Ikki mamlakat o'rtasidagi o‘zaro aloqalar bugun xalqaro maydonda ham ishonchli, muhim va uzoq muddatli hamkorlar sifatida e'tirof etilmoqda. Ikki tomonlama hamkorlikning barcha yo'nalishlari- siyosiy muloqot, parlamentlararo aloqalar, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy, madaniy-gumanitar va boshqa ko'plab sohalarga doir ustuvor yo'nalishlar va dolzarb vazifalarning hayotga tadbiq etilishi esa, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar samaradorligini ta'minlashda alohida o'rin tutadi. Bugungi kunga kelib, Germaniya va O’zbekiston elektrotexnika korxonlari o’rtasida € 113.3 mln yevroga teng 9 ta hamkorlik kelishuvlari imzolan ганлигини шу ўринда эътироф этиш жоиздир. O zbekiston Prezidenti Shavkatʼ Mirziyoyevning Germaniyaga tashrifi arafasida Berlin shahrida O zbekiston-Germaniya biznes-forumi bo lib o tdi. Unda ikki mamlakat 250 dan ʻ ʼ ʼ ortiq yirik kompaniyalari, banklari, davlat idoralari va sanoat birlashmalari rahbarlari ishtirok etdi. Iqtisodiyotimizning boshqa sohalari qatori “O’zeltexsanoat” uyushmasi raisi boshchiligidagi mutasaddilarimiz germaniyalik hamkorlar bilan yangi 113.3 mln yevroga teng 9 ta kelishuv va hamkorlik shartnomalarini imzoladilar. Ushbu kelishuvlarning 7 tasi investitsiyaviy, 2 tasi eksport xarakteriga ega. Bunda, 35 mln yevrolik mahsulotlar Germaniyaga eksport qilinadi, 78.3 mln yevrolik investitsiya loyihalari hamkorlikda amalga oshiriladi. Imzolangan kelishuvlarga ko’ra, uyushmaga a’zo “O’zelektroapparat- Elektroshit”, “Texnopark”, “Gierus”, “Next Generation Product”, “Vades Group”, “Uzkabel, “United Cable-Co”, “Procab”, “Akfa engineering and management” korxonalari va Germaniyaning “Siemens AG”, “Diehl Metering”, TEC- Components”, “Gierus”, “Enertech”, “Viessmann Werke”, “Infineon Technologies”, “Niehoff”, “Leoni”, “Garden Dreams International”, RBB aluminium Vertrip”, “Benkam Europe” kompaniyalari hamkorlik qiladilar. 2023-2026-yillar oralig’ida realizatsiyasi amalga oshiriladigan ushbu hamkorlik loyihalari rivojlanib borayotgan mamlakatimiz iqtisodiyoti uchun yangi kuch va energiya sifatida xizmat qiladi. Texnologiyalar sohasida nafaqat Yevropada balki butun dunyoda yetakchi davlatlardan biri bo’lgan Germaniya bilan sohadagi hamkorlik, yurtimiz elektrotexnika sanoati rivojida ulkan ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston Respublikasining Germaniya Federativ Respublikasida elchixonasi yordamida O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi raisi Davron Vahobov boshchiligidagi palata delegatsiyasi hamda ITSV vakillari Germaniyaga tashrifi davomida Essen shahrida joylashgan Yevropadagi eng yirik poyabzal ishlab chiqaruvchi Deichmann kompaniyasida bo‘ldi. Hozirgi kunda O‘zbekistonda tadbirkorlik sohasini rivojlantirishga ko‘plab imkoniyatlar yaratilib kelinmoqda. Birgina charm-poyabzal yo‘nalishida ham kun sayin katta o‘zgarishlar bo‘lmoqda. Yurtimizning tadbirkorlari eng rivojlangan nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish borasida doimiy ishlar olib bormoqda. Ikki tomonlama hamkorliklarga yo‘l ochish maqsadida, 2023- yilning 17-may kuni O‘zbekiston Respublikasining Germaniya Federativ Respublikasida elchixonasi yordami bilan O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi vakillari Yevropadagi eng yirik poyabzal ishlab chiqaruvchi Deichmann kompaniyasi bilan uchrashuv o‘tkazdi 75 . Ma’lumot uchun: Deichmann kompaniyasining dunyo bo‘ylab 5 ming ga yaqin do‘konlari mavjud bo‘lib, yillik tovar aylanmasi 7 mlrd yevro ni tashkil etadi. Kompaniya ishlab chiqarishda asosan sun’iy charm (70 foiz) hamda tabiiy charm mahsulotlaridan (30 foiz) foydalanadi. Bugungi kunda kompaniya Xitoy, Hindiston, Turkiya kabi mamlakatlarda mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ygan. Uchrashuv davomida mamlakatimiz charm-poyabzal sohasida mavjud xomashyo bazasi, chet ellik investorlar uchun yaratilgan imkoniyatlar hamda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar haqida ma’lumotlar berildi. Muzokaralar davomida O‘zbekistonda nemis brendi uchun tabiiy va sun’iy charmdan oyoq- kiyimlar ishlab chiqarish, mamlakatimiz ichki bozorini sifatli mahsulotlar bilan ta’minlash va qo‘shni davlatlarga eksport kilish masalalari ko‘rib chiqildi. Kompaniya vakillari o‘zbek bozoriga kirish uchun uning potensiali va raqobatbardoshliligini chuqur o‘rganib chiqish kerakligini bildirdi. “Deichmann” kompaniyasining faoliyatini boshlash uchun O‘zbekiston bozorida kamida 30 ta do‘kon ochish zarurligi qayd etildi. U chrashuvda sh uningdek, mamlakatimizda kompaniyaning brend savdo-do‘konlarini tashkil etish orqali “F ashion tourism ”ni rivojlantirish masalasi ham ko‘rib chiqildi. O‘zaro hamkorlik yakunida kompaniya vakillari Savdo-sanoat palatasi bilan hamkorlik qilish bo‘yicha yo‘l xaritasini ishlab chiqish kelishib olindi 76 . 75 https://kun.uz/96250199?q=%2Fuz%2F96250199 76 https://kun.uz/96250199?q=%2Fuz%2F96250199 2021-yil 12-yanvarida bo‘lib o‘tgan uchrashuvda O`zbekiston Oziq-ovqat sanoati uyushmasi Germaniya Xalqaro Hamkorlik jamiyati (GIZ) GmbH bilan yangi ish o’rinlarini yaratish, yurtimiz hududlarida mutaxassislar malakasini oshirish va ta’lim dasturlari orqali yetuk kadrlar yetkazib berish masalalari muhokama qilindi 77 . Aytish joizki, Olmaliq kon-metallurgiya kombinati malakali mutaxassislarni tayyorlash maqsadida bir necha yillardan buyon qator xorij davlatlarining oliygohlari bilan hamkorlik qilib keladi. Shunday hamkorlik aloqalari doirasida Olmaliq kon-metallurgiya kombinatiga Germaniya davlatining Frayberg texnika universiteti Konchilik akademiyasi rektori K.D. Barbknext va Drezden shahri xususiy universiteti prezidenti X.Myuller-Shtaynxagenlar tashrif buyurishdi 78 . Tashrif davomida OKMK rahbariyati va Germaniyalik mehmonlar o‘rtasida o‘zaro manfaatli hamkorlik aloqalari yuzasidan muzokaralar o‘tkazildi. Shuningdek, mehmonlarga kombinatda transformatsiya jarayoni, raqamlashtirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar xususida ma'lumotlar berildi. Delegatsiya vakillari Qalmoqqir, “Yoshlik-1” konlari, yangi barpo etilayotgan 3-Mis boyitish fabrikasi, Mis boyitish fabrikasi, Mis eritish zavodi, Markaziy ta'mirlash mexanika zavodi, Nodir metallar va qattiq qotishmalar ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi faoliyatlari bilan ham yaqindan tanishishdi. Tashrif yakunida OKMK va Frayberg texnika universiteti Konchilik akademiyasi o‘rtasida kombinatga malakali mutaxassislar tayyorlash bo‘yicha memorandum imzolandi. Mazkur t ashrif va muzokaralar davomida qator kelishuvlarga erishildi. Jumladan, Frayberg akademiyasining 60 ta yo‘nalish bo‘yicha ta'lim dasturlari (bakalavriat, magistratura, doktorantura) asosida yuqori malakali kadrlarni 77 https://ufia.uz/germaniyaning-xalqaro-hamkorlik-jamiyati-giz-gmbh-bilan-oziq-ovqat-sohasida-mutaxassis- kadrlarni-tayyorlash-boyicha-memorandum-imzolandi/ 78 https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi tayyorlash, Frayberg akademiyasi bakalavr yo‘nalishida tahsil olish uchun taklif etilgan nomzodlar tayyorlash kurslarini (nemis tili, matematika, fizika) beg‘araz asosda O‘zbekistonda tashkil etish, ularni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash hamda istiqbolli mutaxassislarni qisqa va uzoq muddatli o‘quv kurslarida o‘qitish. O‘zbekistondan borgan Frayberg akademiyasi bitiruvchilarini tajriba orttirishlari uchun Germaniya korxonalarida 5 yilga ishga joylashtirishni o‘z zimmalariga olish, Kombinat ishlab chiqarish-texnologik jarayonlaridagi muammolar ilmiy- tadqiqotlariga universitetlarning professor-o‘qituvchilarini jalb qilish. Ularning ilmiy ishlanmalarini kombinat ishlab chiqarish jarayonlariga tadbiq etish 79 . Shuningdek, universitetlar qoshida mavjud bo‘lgan Suv resurslari menejmenti ilmiy markazlari salohiyatidan O‘zbekiston, shu jumladan kombinat sharoitida foydalanish, Frayberg akademiyasining yirik kon-transport texnikalari unumdorligini oshirishga oid dasturiy ta'minotini kombinatda tadbiq etish, kombinatda olinadigan noyob metallardan akademiya laboratoriyalarida ilmiy izlanishlar o‘tkazish, ilmiy loyihalarni ishlab chiqarishga joriy etishga, konchilik sohasida Frayberg akademiyasining robototexnika yutuqlaridan keng foydalanish imkoniyatlarini ko‘rish bo‘yicha kelishuvga erishildi. Ma’lumot o‘rnida ta’kidlagan bo‘lardik: Frayberg konchilik akademiyasi 1739-yilda tashkil topgan bo‘lib, Germaniyaning eng nufuzli texnik oliygohlaridan biri hisoblanadi. 250 yillik tarixga ega Oliygoh konchilik va metallurgiya sohasining malakali mutaxassislarini tayyorlash bo‘yicha yetakchi sanaladi. Mineralogiya, geologiya, metallurgiya, materiallarni o‘rganish, energetika va ekologiya kabi yo‘nalishlarda bu yerda tahsil olgan talabalar tomonidan sanoat sohasida o‘nlab kashfiyotlar yaratilgan. Jumladan, indiy va germaniy kimeviy elementlari ham aynan Frayberg konchilik akademiyasi tomonidan kashf qilingan. 79 https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi Hozirda esa akademiyada yarim o‘tkazgichlar bo‘yicha ilmiy tadqiqot ishlari samarali olib borilmoqda. E’tiborli jihati, Frayberg konchilik akademiyasi o‘zini zamonaviy, ekotejamkor texnologiyalarni tatbiq etishi bilan hurmat qozongan. “… Olmaliq kon-metallurgiya kombinati bilan hamkorlik aloqalarini o‘rnatilganidan behad xursandmiz. Bugun kombinat faoliyati bilan yaqindan tanishib, uning zaxiralari boyligi, istiqbolli loyihalar amalga oshirilayotganini, korxonaning barqaror faoliyat yuritayotgani dalili ekanligini ko‘rdik, - deydi K.D. Barbknext. … Bizda tahsil olgan talabalar Germaniya sanoat korxonalarida va OKMKda amaliyot o‘tab, sanoat sohasini rivojlanishiga yanada katta hissa qo‘shishlariga ishonamiz” 80 . “O‘zbekiston bilan avvalroq hamkorlik aloqalarini o‘rnatmaginimizga afsusdamiz. O‘ylaymanki, ushbu hamkorligimiz bardavomlik kasb etadi” 81 . 2020-yildan boshlab Yevropa Ittifoqi mamlakatimizning Jahon savdo tashkilotiga kirishi uchun zarur tartib-qoidalarni bajarish uchun texnik yordam ko’rsatishni nazarda tutuvchi “O’zbekiston tashqi savdosiga ko’maklashish” loyihasini moliyalashtirib kelmoqda. O’zbekiston Prezidenti “Mamlakatimiz GSP+ imtiyozli savdo tizimiga kiritilganidan keyin Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan tovar ayirboshlashning o’sish dinamikasi hayratlanarli”, deb ta’kidladi. Biz O’zbekiston YeIning barcha shartlarini bajarganini, jumladan, GSP+ tizimining benefisiar maqomini olish uchun 27 ta xalqaro konvensiyani ratifikatsiya qilganini ta’kidlaymiz. 2021-yil 10-apreldan boshlab Yevropa Ittifoqi ushbu tizim bo’yicha mamlakatimizdan olib kiriladigan tovarlarga imtiyozli tariflarni qo’llashni boshladi. Natijada 2021-yilda eksport 33,4 foizga oshdi, import esa 4,7 foizga qisqardi. O’tgan yili umumiy savdo aylanmasining 9,2 foizi, eksportning 3,3 foizi va O’zbekiston umumiy importining 13 foizi Yevropa Ittifoqi hissasiga to’g’ri 80 https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi \ 81 https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi keldi. So’nggi besh yilda O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan tovar ayirboshlash hajmi 50,5 foizga – 2,6 milliard dollardan 3,9 milliard dollarga, eksport 39,2 foizga, import 52,6 foizga o’sdi. Eksportning o’sish tendentsiyasi joriy yilda ham davom etdi. Agar joriy yilning to’qqiz oyida Yevropa Ittifoqi bilan tovar ayirboshlash hajmi 14,2 foizga o’sib, 3,1 milliard dollarni tashkil etgan bo’lsa, eksport 68,1 foizga, import 5,8 foizga o’sdi. O zbekistonning Yevropaʻ Ittifoqi mamlakatlari orasida umumiy savdo hajmi bo yicha asosiy savdo ʻ hamkorlari Germaniya (umumiy savdoning 19,7 foizi), Litva (13), Italiya (11,1), Niderlandiya (7,4), Fransiya (7,2), Polsha (6). 4), Latviya (6,0), Chexiya (5,1), Ispaniya (4,1), Vengriya (3), Avstriya (2,7). 2017-yildan boshlab Yevropa investitsiya banki va Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki O’zbekiston bilan hamkorlikni tikladi, bu esa investorlarning respublikamizda ishlashga qiziqishi ortishiga xizmat qildi. Shunday qilib, Yevropa davlatlari kapitali ishtirokidagi qo’shma korxonalar soni 2017-yildan buyon 2,4 barobarga ko’paydi – 440 tadan 53 1052 taga, shulardan 300 dan ortig’i 100 foiz Yevropa kapitaliga ega 82 . Xulosa qilib aytganda, nemis ishbilarmonlari kelgusi istiqbolda ham O zbekiston va undagi tadbirkorlar bilan hamkorlik qilishdan manfaatdordir. Bu ʻ kabi amaliy ishlardan O zbekiston ham manfaatdor bo lib, kelgusida ikki ʻ ʻ davlatning savdo-iqtisodiy sohada hamkorlik qilishi yuzasidan o zining istiqbolli – ʻ Germaniya – O zbekiston tashqi savdo palatasini tuzish taklifini bildirgan edi. Shu ʻ bilan birga 2019-yilgi tashrif doirasida o zaro tovar aylanishini 1 mlrd. AQSh ʻ dollariga yetkazish taklifi ham ilgari surilgan edi. Bu kabi istiqbolli rejalarning keyingi yillarda amalga oshishi O‘zbekiston bilan Germaniyaning savdo-iqtisodiy 82 О. Хакимов. Директор Центра экономических исследований и реформ при Администрации Президента Республики Узбекистан. Роль Узбекистана в расширении сотрудничества Европы и Центральной Азии. “Янги Ўзбекистон” 03.11.2022 . sohada hamkorligini yanada rivojlantirib, nemis investisiyasini yurtimizga keng ko lamda kirib kelishiga xizmat qilmoqda.ʻ III BOB . O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji 3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalar ning rivojlanishi Mustaqil O‘zbekiston tashqi siyosatining geografiyasi kun sayin kengayib bormoqda . O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning davlat ʻ tashriflari boshqa mamlakatlar bilan do stona aloqalar o rnatishda, o zaro ʻ ʻ ʻ manfaatli hamkorlikni rivojlantirishda katta rol o ynamoqda. Та’kidlash joizki, ʻ “O zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to g risida”gi Qonun ʻ ʻ ʻ 83 , 83 O zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to g risidagi qonun // O zbekiston Respublikasi Oliy ʻ ʻ ʻ ʻ Kengashining Axborotnomasi, 1991.y, 11-son, 246-modda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 84 , “Tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasi” 85 hamda “Harakatlar strategiyasi” 86 O‘zbekiston tashqi siyosatining strategiyasi, tamoyillari va asosiy yo‘nalishlarini belgilab berdi. Ikki tomonlama munosabatlar rivojida O zbekistonda yashaydiganʻ nemislarning ulkan hissasini alohida e’tirof etish joiz bo ladi. Bugungi kunda ʻ O zbekistonda istiqomat qiladigan 8 mingdan ziyod nemislar Germaniya bilan ʻ yaqindan aloqada bo lib, o z milliy an'ana va madaniyatini saqlab, rivojlantirib ʻ ʻ kelmoqda. Shu o‘rinda ta’kidlash lozimki, 1992-yilda Toshkentda Nemis milliy madaniy markazi (“Vidergeburg” (“Wiedergeburt” – o zbekcha ma'nosi ʻ “Tiklanish”) ochilgan edi. Bugun ga kelib ush bu markaz Buxoro, Samarqand, Farg ona va Toshkent viloyatlarida o z filiallariga ega. ʻ ʻ Nemis madaniyat markazlari muntazam ravishda konsert, professional va havaskorlik ko rgazmalari, tanlovlar va modalar ko rgazmalari kabi ko plab ʻ ʻ ʻ madaniy tadbirlarni tashkil etib kelmoqda. Germaniyada O zbekistonga ʻ bag ishlangan turli ko rsatuv va ko rgazmalar, O zbekistonda esa hamkorlikda ʻ ʻ ʻ ʻ turli madaniy tadbirlar tashkil etib kelinmoqda. Har yili nemis markazi jamoalari “Navro z” va “Mustaqillik” bayramlarida faol qatnashib, xalq amaliy ijodiga ʻ bag ishlangan ko rgazmalarni tashkil etadi. Samarqand va Toshkent shaharlarida ʻ ʻ har yili O zbekistondagi nemis markazlari o rtasida “Xalqlar do stligi” shiori ʻ ʻ ʻ ostida raqs va teatrlar festivali bo lib o tadi. Nemis markazlarining badiiy ʻ ʻ jamoalari bir necha bor do stlik va madaniyat, shuningdek, “O zbekiston-umumiy ʻ ʻ uyimiz” respublika festivallari sovrindori bo lishgan. ʻ 84 O zbekiston Respublikasi ʻ Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. 85 O zbekiston Respublikas ʻ ining Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi // O zbekiston Respublikasi ʻ Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi. Toshkent, 2012.- №9.1 . – B.9-15. 86 O zbekiston Respublikasi ʻ Prezidentining O zbekiston Respublikasi ʻ ni yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g’risidagi Farmoni // O zbekiston Respublikasi ʻ Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi. Toshkent, 2017. № 2.-B.72-85. O zbekiston tashqi siyosiy kursining asosiy maqsadi davlat mustaqilligi vaʻ suverenitetini mustahkamlash, milliy manfaatlarni himoya qilish, mintaqada xavfsizlik va barqarorlikni ta'minlash, O zbekistonni barqaror rivojlantirish uchun ʻ qulay tashqi siyosatni shakllantirish, davlatning xalqaro avtoritetini barqarorlashtirish hisoblanadi 87 . O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalar ning rivojlanishi haqida so‘z ketganda, 1993-yilda imzolangan va 2002-yilda kuchga kirgan „Germaniya Federativ Respublikasi va O‘zbekiston Respublikasi o‘rtasida madaniyat sohasida aloqalar to’g’risida shartnoma“ madaniy hamkorlikning asosi bo’lib xizmat qilayotganligini ta’kidlash lozim bo‘ladi. O zbekiston ʻ - Germaniya munosabatlarida Toshkent va Berlin shaharlari o rtasidagi hamkorlik muhim ahamiyatga ega. Ikki davlat poytaxtlarining ʻ hamkorligi faqat iqtisodiy sohani emas, ijtimoiy-madaniy sohalarni ham keng qamrab olgan. Germaniya poytaxti Bonndan Berlinga ko chirilgach, 2001-yil ʻ 3-aprelda Berlinda O zbekiston elchixonasining yangi binosi ochi ʻ l di. Unda O zbekiston Respublikasi ʻ Birinchi Prezidenti Islom Karimov qatnashdi. Ikki tomonlama munosabatlarda madaniyat, san at, fan, xalq ta limi, ʼ ʼ ommaviy axborot vositalari, sog liqni saqlash va sport sohalaridagi hamkorlik ham ʻ katta ahamiyatga ega. Germaniyada O zbekist ʻ o n madaniyati kunlari doirasida Berlin, Potsdam, Dortmund, Bonn, Shtutgart, Gamburg, Myunxen, Gannover, Visbaden shaharlarida O zbekistonning musiqa, tasviriy va teatr san ati keng ʻ ʼ namoyish etilganligi buning yorqin misolidir. Mamlakatimiz teatr va kino ustalari Tyubing, Berlin, Kotbus, Manxaym, Myulxaymda o tkazilgan festivallarda ham ʻ faol ishtirok et moqdalar . 87 История международных отношений Республики Узбекистан: коллективная монография. Под.ред. Р.Фармонова. Ташкент: УМЭД, 2017.-С.12 Ta’kidlash lozimki, o z navbatida respublikamizda ham Germaniyaʻ madaniyati kunlari muvaffaqiyatli o t ʻ kazilmoqda . Ikki tomonlama hamkorlikning rivojiga K.Adenauer, F.Ebert jamg armalari, Gyote nomidagi institut, G ʻ ermaniya oliy o quv yurtlari, universitetlari rektorlari konferensiyasi, ʻ “ Doyche Velle ” telekompaniyasi , “ Germaniya-O zbekiston ʻ ” do stlik jamiyati, ʻ “ EPOG ” Berlin jamoat madaniy birlashmasi katta hissa qo shmoqdalar. ʻ Bugungi kunda O zbekist ʻ o n Milliy universiteti va Samarqand davlat universitet lar i ning Germaniyaning Gumboldt nomidagi , shuningdek, Bamberg va Gyottingen shaharlaridagi universitetlar i bilan ilmiy hamkorligi samarali davom etmoqda . K. Adenauer jamg armasi ko magida Sant Augustin shahrida ʻ ʻ “ Amir Temur va uning jahon tarixida tutgan o rni ʻ ” mavzuida ilmiy konferensiya, “ Orol ekologik fojiasinnng milliy va xalqaro aspektlari ” simpoziumlari o tkazildi. Jurnalistlar ʻ guruhi va nemis ijodiy ziyolilari vakillari tashabbusi bilan Orol haqida hujjatli film olishga kirishildi. Qoraqalpog iston bolalar kasalxonalariga dori ʻ - darmonlar va tibbiyot uskunalari uchun mablag yig ish tashkil qilindi va bu hududda suv ʻ ʻ tozalash inshootlarini yaratish uchun mablag to plandi. ʻ ʻ Germaniya tomonining O‘zbekistonda madaniyat sohasidagi faoliyatining asosiy yo'nalishlaridan biri – bu madaniy merosni saqlash sohasidagi hamkorlik hisoblanadi. Jumladan, Germaniyaning xalq hunarmandchiligi va yodgorliklarni asrash bo‘yicha sobiq markazi Samarqandning tarixiy “Shohi Zinda” majmuasida joylashgan “Shodi-Mulk og’a maqbarasi”ni ta’mirlash ishlarida ishtirok etdi. Germaniya Tashqi ishlar vazirligining moliyaviy ko‘magida Potsdam maxsus oliygohi bilan hamkorlikda ushbu loyiha davom ettirildi va 2005-yilda me’morchilikning muhim yodgorliklaridan biri bo'lmish dunyoga mashhur Registon maydonida joylashgan “Tillaqori” madrasasining gumbazi bilan birgalikda ta’mirlash ishlari o‘z nihoyasiga yetkazildi. Potsdam maxsus oliygohi hozirda Temuriylarning Samarqanddagi maqbarasi Ishratxonani ta’mirlash ishlarini olib bormoqda. Germaniya Tadqiqotlar jamiyatining moliyaviy ko'magida Buxoroda ham Bamberg Universitetining Buxoroning eski shahar qismini o'rganish bo'yicha sohalararo yirik loyihasi ish olib bormoqda 88 . Hech kimga sir emaski, O zbekiston va Germaniya turli qit alardaʻ ʼ joylashgan davlatdir. Biror shubha yo qki, O zbekiston sayyoramizdagi eng ʻ ʻ qadimiy insoniyat sivilizatsiyasiga ega davlatdir. Germaniya esa G arb ʻ sivilizatsiyasi tarixida asosiy o rinni egallaydi. Germaniya bilan O zbekiston ʻ ʻ Respublikasi o rtasida rasmiy munosabatlar 1992-yildan boshlangan bo lsa ham, ʻ ʻ ikki davlat o rtasidagi aloqalar uzoq davrga borib taqaladi. ʻ Mamlakatlar o rtasidagi siyosiy muloqotlar eng yuqori darajada saqlanib ʻ qolmoqda. Mamlakatlarimiz o rtasidagi diplomatik munosabatlar o rnatilgandan ʻ ʻ buyon 5 ta oliy darajadagi tashriflar amalga oshirildi. O zbekiston Respublikasi ʻ Birinchi Prezidenti Islom Karimovning rasmiy tashriflari (1993, 1995 va 2001-yillar), shuningdek, Germaniya Federativ Respublikasi Prezidenti Roman Gertsog (1995-yil) va kansler Gerxard Shrederning (2002-yil) O zbekistonga ʻ rasmiy tashrifi amalga oshirilgan. I.A.Karimovning 2001-yil 2–5-aprel kunlari Germaniya Federativ Respublikasiga, 2002-yil 9–10-may kunlari esa Federal kansler Gerxard Shrederning O zbekistonga rasmiy tashriflari O zbekiston va Germaniya ʻ ʻ o rtasidagi o zaro manfaatli hamkorlikni yangi bosqichga ko tardi. Germaniyaga ʻ ʻ ʻ tashrif chog ida moliyaviy, sayyohlik, ilmiy ʻ - texnikaviy sohalarda, shuningdek, narkotik kontrabandasiga qarshi kurashda o zaro hamkorlikni yanada ʻ kengaytirishni nazarda tutuvchi 14 ta hujjat imzolandi 89 . 88 https://taschkent.diplo.de/uz-uz/themen/-/1600116 89 Фармонов Р, Жураев К, Рахимов М, Муминова Ф, Турсунова Р и др . “История международных отношений Республики Узбекистан”: коллективная монография. Т ашкент : УМЭД, 2017. - С 109. Yengil sanoat, paxta va uning chiqitlarini qayta ishlash, tibbiyot va farmatsevtika preparatlari ishlab chiqarish, qishloq xo jaligi mahsulotlarini qaytaʻ ishlash, yuk va yo lovchi tashish, avtoservis, ilmiy ishlanmalar, savdo-sotiq va ʻ boshqa sohalarda bir nechta qo shma korxona faoliyat faoliyat ʻ yuritayotir.Uzbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi huzuridagi Germaniyaning 40 ta firma va kompaniyasi vakolatxonalari rasmiylashtirilgan. Ular qatorida “Daymler Bens”, “Simens”, “Alkatel”, “Tissen”, “Lyuftganza”, “BASF”, “Salomandr” kabi jahonga mashhur firmalar bor.“Layadtexnik- Toshkent”, “Chekom”, “O zbekiston -Vinkler”, “Grasso”, “Tash Virt”, “Intermed ʻ ekosan”, “Nambum” va boshqa qo shma korxonalar, qishloq xo jalik uskunalar ʻ ʻ tayyorlash, qishloq xo jalik mashinalari va yo l texnikalari, telefon tarmoqlariga ʻ ʻ xizmat ko rsatish, navvoychilik ustaxonalarini olib kelish va ularni montaj qilish, ʻ tibbiy dorilarni yetkazib berish, go sht-yog mahsulotlari va qog oz ishlab ʻ ʻ ʻ chiqarishbilan mashg ul. ʻ O zbekiston-Germaniya munosabatlarida Toshkent va Berlin shaharlari ʻ o rtasidagi hamkorlik faqat iqtisodiy sohani emas, balki ijtimoiy-ma daniy ʻ ʼ sohalarni ham keng qamrab olgan edi. Germaniya poytaxti Bonndan Berlinga ko chirilgach, 2001- yil 3- aprelda Berlinda O zbekiston elchixonasining yangi ʻ ʻ binosi ochildi. Unda O zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ʻ qatnashdi. Ikki tomonlama munosabatlarda madaniyat, san at, fan, xalq ta limi, ʼ ʼ ommaviy axborot vositalari sog liqni saqlash va sport sohalaridagi hamkorlik ham ʻ katta ahamiyatga egaligi ta’kidlandi. Germaniyada O zbekiston madaniyati kunlari doirasida Berlin, Potsdam, ʻ Dortmund, Bonn, Shtutgart, Gamburg, Myunxen, Gannover va Visbaden shaharlarida O zbekistonning musiqa, tasviriy va teatr san ati keng namoyish ʻ ʼ etilganligi buning yorqin misolidir. Mamlakatimiz teatr va kino ustalari Tyubing, Berlin, Kotbus va Manxaymda o tkazilgan festivallarda ham faol ishtirok etishdi. ʻ O z navbatida respublikamizda ham Germaniya madaniyati kunlari ʻ muvofaqiyatli o tdi. Konrad Adinauyer jamgarmasi ko magida Sant-Augustin ʻ ʻ shahrida Amir Temur va uning jahon tarixida tutgan o rni mavzusida ilmiy ʻ konferensnya, “Orol-Ekologik” fojeasining milliy va xalqaro aspektlari simpoziumlari o tkazildi. Jurnalistlar guruhi va nemis ijodiy ziyolilar vakillari ʻ tashabbusi bilan Orol haqida hujjatli film olishga kirishildi. Qoraqalpog iston ʻ bolalar kasalxonalari uchun mablag yig ish tashkil qilindi va bu hududda suv ʻ ʻ tozalash inshootlarini yaratish uchun mablag to plandi. O zbekiston Milliy ʻ ʻ ʻ Universiteti va Samarqand universitetining Gumboldt nomidagi hamda Bamberg va Gyottingen shaharlaridagi universitetlar bilan hamkorligi samarali rivojlanayotir “Professional ta limni rivojlantirishga ko maklashish” loyihasi doirasida ʼ ʻ imzolangan bitimga ko ra, ajratilgan mablag O zbekistondagi o quv yurtlari ʻ ʻ ʻ ʻ talabalarining kasbiy tayyorgarligini yaxshilash, malakasini oshirish, o qitish ʻ uslubiyatini takomillashtirish, turli ilmiy loyihalarni hayotga tatbiq etishga sarflanadi 90 . Ikki davlat o rtasida diplomatik munosabatlar o rnatilganining 25 yilligi ʻ ʻ munosabati bilan Germaniya Federal kansleri Angela Merkel O zbekiston ʻ Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga tabrik yo lladi. Tabrikda, jumladan ʻ shunday deyiladi: “25 yil oldin mamlakatlarimiz o rtasida diplomatik munosabatlar ʻ o rnatildi. O shandan beri aloqalarimizning rivojlanishi ko p qirrali bo ldi. ʻ ʻ ʻ ʻ Germaniya va O zbekiston iqtisodiyot, xavfsizlik va madaniyat sohalarida ʻ shuningdek, xalqaro tashkilotlar doirasida ishonchli hamkorlikni amalga oshirmoqda. GFR hukumati O zbekiston Respublikasining hamkori sifatida ʻ 90 O zbekiston milliy Ensiklopediyasi. Birinchi jild.Toshkent: Davlat ilmiy nashriyoti, 2000. ʻ parlament vakolatlarini kuchaytirish, iqtisodiyotni erkinlashtirish va sud-huquq tizimini isloh qilishga qaratilgan 2017 – 2021-yillarga mo ljallangan mamlakatniʻ rivojlantirish bo yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirishda sizni qo llab- ʻ ʻ quvvatlashga tayyormiz”. Men O zbekistonga va uning xalqiga tinch, erkin kelajak ʻ va farovonlik, shuningdek, mamlakatlarimizga o zaro hamkorlikni yanada ʻ kengayishini tilayman” 91 . O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya ʻ Federativ Respublikasi Federal kansleri Angela Merkelning taklifiga binoan 2019-yil 20–22-yanvar kunlari rasmiy tashrif bilan Germaniya Federativ Respublikasida bo ldi. Prezidentlar Germaniya tashabbusi bilan ishlab ʻ chiqilayotgan, Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo bo yicha yangi strategiyasi ʻ asosida munosabatlarni mustahkamlash muhimligini qayd etdi 92 . Germaniya O zbekistonning texnologiya va investitsiyalar sohasidagi asosiy sheriklaridan ʻ biridir. Mamlakatlarimiz o rtasida savdo sohasida eng ko p qulaylik yaratish tizimi ʻ ʻ joriy etilgan. O tgan yili tovar ayirboshlash hajmi 700 million yevrodan oshgan ʻ 93 . O zbekistonda germaniyalik investorlar ishtirokida 132 ta firma va ʻ kompaniya faoliyat yuritmoqda. Shundan 33 tasi yuz foiz nemis kapitali asosida tuzilgan, 31 tasi yurtimizda o z vakolatxonasini ochgan. ʻ O zbekiston milliy banki ʻ Germaniyaning 57 ta banki bilan aloqa o rnatgan. Toshkentda “Doyche-bank” ʻ bo limi tashkil etilgan. Mamlakatimizda dunyoga mashhur nemis kompaniyalari ʻ bilan amalga oshirilgan yirik loyihalar muvaffaqiyati o zaro manfaatli ʻ investitsiyaviy hamkorlikka misol bo la oladi. “MAN” konserni bilan sheriklikda ʻ zamonaviy yuk avtomobillari, “Claas” va “Lemken” kompaniyalari bilan qishloq 91 “Шавкат Мирзиёев и Ангела Меркелъ обменялисъ поздравлениями” //http://ru.sputnik newс-uz.cом 92 “ Ха lq so‘zi ” gazetasi . 2019- yil 23- yanvar soni. 93 https://www.gazeta.uz>bitimlar xo jaligi texnikalari, “Knauf” bilan qurilish materiallari, “Deutsche Kabel” bilanʻ kabel-o tkazgich mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda. ʻ Germaniyalik mutaxassislar ishtirokida “Qarshi – Termiz” temir yo li ʻ elektrlashtirilmoqda. O zbekistonda 8 mingdan ziyod nemis millatiga mansub ʻ yurtdoshlarimiz tinch va osoyishta yashamoqda. Madaniyati va an analarini saqlab, ʼ rivojlantirishi uchun barcha sharoit yaratilgan. 400 mingdan ortiq o quvchi nemis ʻ tilini o rganmoqda. Yaqinda Toshkent, Samarqand va Buxorodagi maktablarga ʻ buyuk nemis olim va yozuvchilari nomlari berildi. Toshkentdagi Gyote instituti, Konrad Adenauer va Fridrix Ebert nomidagi jamg armalar, Germaniya akademik ʻ almashinuvlar xizmati (DAAD) vakolatxonalari va boshqa tashkilotlar xalqlarimiz o rtasidagi madaniy-ma rifiy aloqalarni rivojlantirishga hissa qo shmoqda. ʻ ʼ ʻ Poytaxtimiz va bir necha viloyatlarda bo limlari bo lgan “Vidergeburt” nemis ʻ ʻ madaniyat markazi, “O zbekiston – Germaniya” do stlik jamiyati faoliyat ʻ ʻ yuritmoqda. Bizga ma’lumki, O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ʻ 2023-yilning 3-may kuni rasmiy davlat tashrifi bilan Germaniyaga bordi. Germaniyaga tashrif doirasida Shavkat Mirziyoyev va Germaniya Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer Berlin shahridagi jahonga mashhur Jeyms Simon galereyasida “O zbekistonning arxeologik xazinalari. Makedoniyalik ʻ Aleksandrdann Kushonlar saltanatigacha” nomli noyob ko rgazmani ochdi. Qariyb ʻ to rt yil davomida ikki mamlakat arxeologlari, tarixchilari, san atshunoslari va ʻ ʼ muzey xodimlari tadbirni tashkillashtirish ustida fidokorona mehnat qilgan. Germaniyalik mutaxassislar ishtirokida 50 ga yaqin eng qimmatli osori-atiqalar restavratsiya qilingan 94 . 94 Хамраев С. (2023). ИСТОРИЧЕСКИЕ ПЕРИОДЫ СТАНОВЛЕНИЯ ЭКОТУРИЗМА В МИРЕ. Инновационные исследования в науке , 2 (10), 15-17. 2024-yil 14-yanvar kuniga qadar davom etgan ko rgazmada Berlin davlatʻ muzeylari to plamlaridan 65 ta va O zbekiston muzeylari to plamlaridan 285 ta ʻ ʻ ʻ eksponat namoyishga qo yilgan. Ularning ko pi O zbekiston tashqarisida ilk bor ʻ ʻ ʻ ko rsatilgan. Ko rgazma mamlakatning qadimiy va boy madaniyati, bugungi ʻ ʻ O zbekiston va Markaziy Osiyo hududida joylashgan ilk davlatlarning mil.avv. VI ʻ asrdan milodiy IV asrgacha bo lgan davrni qamrab olgan tarixi haqida so zlaydi. ʻ ʻ Bu yerdagi durdonalar orasida Kushon saltanatining Dalvarzintepa va Х olchayon qo rg onlaridan topilgan aslzodalar, askar va badavlat ayollar haykallari bor ʻ ʻ 95 . Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda O zbekiston va Germaniya o rtasidagi ʻ ʻ diplomatik aloqalar o z rivojlanishining yangi bosqichiga qadam qo ymoqda. ʻ ʻ O zbekiston va Germaniya o rtasidagi turli sohalarga oid imzolangan hujjatlar, ʻ ʻ kelishuvlar ikki davlat o rtasidagi ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy sohalarning yanada ʻ rivojlanishiga hissa qo shmoqda. Ikki davlat o rtasidagi madaniy aloqalar ʻ ʻ rivojlanmoqda. Fan va ta lim sohasiga oid ko plab kelishuvlarga erishilmoqda. ʼ ʻ O zbekiston va Germaniya oliy o quv yurtlari o rtasida hamkorliklar yo lga ʻ ʻ ʻ ʻ qo yilmoqda. Madaniy sohaga oid ko plab almashinuvlarga erishilmoqda. ʻ ʻ 3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik 95 daryo.uz/2023/05/04/ozbekiston-va-germaniya-prezidentlari-o‘zbek-xalqi-madaniy-tarixiy-merosiga-bagishlangan- ko‘rgazmani-ochib-berdi O zbekiston tashqi siyosatining asosiy ustuvor yo nalishlaridan biri sifatidaʻ ʻ Yevropaning yetakchi davlatlari bilan, eng avvalo Germaniya bilan o zaro ʻ manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, savdo, investision va moliyaviy hamkorlikni rivojlantirish, yuksak texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta’lim, ekologiya, sog liqni saqlash va madaniyat sohasidagi o zaro manfaatli aloqalarni ʻ ʻ mustahkamlash belgilangan 96 . Nemis tili O zbekistonda o rganiladigan g arb tillari ichida ommalashuvi ʻ ʻ ʻ jihatidan ikkinchi o rinda turadi. Germaniya hukumati nemis tilini O zbekistonda ʻ ʻ targ ib qilish maqsadida 1994 –1995-o quv yilida nemis tilidan dars beruvchi ʻ ʻ ikkita o qituvchini O zbekistonga yubordi ʻ ʻ 97 . 1994-yil 2-7-may kunlari madaniy hamkorlik bo yicha o zbek-german qo shma komissiyasining birinchi yig ilishi ʻ ʻ ʻ ʻ bo lib o tdi. Natijada 124 ta ta'lim sohasi vakillarini Germaniyaga yuborish ʻ ʻ kelishib olindi. Nemis tili o qitiladigan maktablar soni 2016-yilga kelib 1994 – ʻ yilgi 3065 tadan 1477 taga yoki 51% ga, o quvchilar soni esa 897789 nafardan ʻ 315000 nafarga yoki 65% ga, shunga monand o qituvchilar soni ham 6950 tadan ʻ 3000 taga yoki 57% ga qisqargan. Bunga bir qancha omillarni sabab qilib ko rsatishimiz mumkin. Birinchidan, ko plab nemis millati vakillarining Vatanimz ʻ ʻ hududidan ko chib ketishi, ikkinchidan esa respublikamiz O zbekistonda asosiy ʻ ʻ e’tibor ingliz tilini o rganishga qaratilganligida edi. ʻ Maktab ta'limi sohasida hamkorlikni rivojlanishida Tashqi ishlar vazirligi, Xalq ta'limi vazirligi va Germaniyaning “Xorijdagi maktablar Markaziy boshqarmasi” (ZfA), Toshkentdagi Gyote instituti bilan birga 2009-yilning iyulida boshlangan “Maktablar: kelajak hamkorligi” loyihasi katta ahamiyatga ega bo ldi . ʻ 96 O zbekiston Respublikas ʻ ining Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi // O zbekiston Respublikasi ʻ Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi. Toshkent, 2012.- №9.1 . – B. 13 . 97 Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa ʻ ʻ doktori (PhD) diss.avtoref.Samarqand: 2022.- B.20. 2009–2014-yillar mobaynida 21 ta o zbek maktab va liseylariga yordamʻ ko rsatildi. ʻ Davlatlarimizning BMT, YEXHT, Yevropa Ittifoqi kabi xalqaro tashkilotlar doirasida global va mintaqaviy masalalar bo'yicha pozitsiyasi bir xil ekani, Toshkent va Berlin ko'plab masalalar, xususan terrorizm, uyushgan jinoyatchilik, giyohvand moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurash bo‘yicha yakdil qarashlarga ega ekani xalqaro maydonda ham samarali hamkorlik qilish imkonini bermoqda. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vaziri o'rinbosari Komiljon Karimovning ta’kidlashicha, “…Mamlakatlarimiz o‘rtasidagi ta’lim sohasidagi aloqalarni rivojlantirishda Germaniya akademik almashinuv xizmati (DAAD)ning rolini alohida ta’kidlash lozim. DAAD yo‘nalishi bo‘yicha O‘zbekiston fuqarolari uchun har yili 40 tagacha stipendiya ajratiladi. Albatta, biz o‘zbek yoshlari uchun DAAD stipendiyalari sonini oshirishdan manfaatdormiz. O'zbekistonning 40 dan ortiq oliy o'quv yurtlari Germaniyaning 55 dan ortiq oliy o‘quv yurtlari va ilmiy-ta'lim tashkilotlari bilan 114 ta hamkorlik tog‘risidagi shartnoma va memorandumlar doirasida hamkorlik loyihalarini amalga oshrib kelmoqda. 2021-yilda Toshkent shahrida tashkil etilgan “Yangi O‘zbekiston” universitetining tashkil etilishi ham Germaniya va O‘zbekiston ta’lim sohasidagi hamkorlik loyihalaridan biri sanaladi. Hozirgi kunda yangi tashkil etilgan universitetda Germaniyaning Myunxen Texnika Universiteti standartlari asosida ta’lim dasturlari yuqori darajada amalga oshirib kelinmoqda. Mа’lumki, hаr bir millаt о‘zigа хоs bо‘lgаn tilgа, mа’nаviуаtgа, urf-оdаtlаr, аn’аnаlаr vа qаdriуаtlаr tizimigа egа. Hоzirgi kundа Ye r уuzidа 3000 gа уаqin millаtlаr mаvjud bо‘lib, ulаrdаn 200 gа уаqiniginа о‘z dаvlаtсhiligigа egа. Qоlgаn millаtlаr shu dаvlаtlаr iсhidа уаshаb о‘zlаrining аsrlаrdаn аsrlаrgа о‘tib shаkllаngаn urf-оdаt vа аn’аnаlаrini dаvоm ettirib kelmоqdа. Ауni pауtdа, kо‘p millаtli О‘zbekistоndа hаm turli millаt vаkillаri ushbu уurtni о‘z V аtаnidek his qilgаn hоldа, milliу mаdаniуаti, sаn’аti, urf-оdаtlаri, qаdriуаtlаri, diniу munоsаbаtlаri vа e’tiqоdini nаmоуish etish imkоniуаtigа egа. Birinсhi Prezident tа’kidlаgаnidek, “ Ming уillаr mоbауnidа Mаrkаziу Оsiуо g‘оуаt хilmа-хil dinlаr, mаdаniуаtlаr vа turmush tаrzlаri tutаshgаn tinсh-tоtuv уаshаgаn mаrkаz bо‘lib keldi, etnik sаbr-tоqаt, bаg‘rikenglik hауоt bо‘rоnlаridаn оmоn qоlish vа rivоjlаnish uсhun zаrur tаbiiу me’уоrlаrgа ауlаndi ” 98 . 1995-yilda Toshkent shahrida O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimov va Germaniya Federal Prezidenti R.Gertsog o‘rtasida erishilgan kelishuv bo‘yicha O‘zbekistonda yashaydigan nemislar masalalari bo‘yicha O‘zbekiston-Germaniya hukumatlararo komissiyasi tashkil etildi. Hukumatlararo komissiyaning vazifasi, O‘zbekistonda yashaydigan nemislarning ijtimoiy holatini o‘rganish hamda yaxshilash ta'lim, madaniyat, til va diniy e'tiqod masalalari bo‘yicha o‘ziga hosligini saqlash va qo‘llab-quvvatlashga ko‘maklashishdan iboratdir. Bugungi kunda yurtimizda istiqomat qilib kelayotgan 8 ming nafardan ziyod nemis millatiga mansub fuqarolarni birlashtiruvchi “Vidergeburt” nemis madaniyat markazi, “O’zbekiston-Germaniya” do'stlik jamiyatlari nemis madaniyati va an'analarini saqlash, asrab-avaylash va rivojlantirishga munosib hissa qo'shib kelmoqda 99 . “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy markazi: O‘zbekistonda birinchi nemis jamoalari XVII – XVIII asrlarda shakllana boshlagan. O‘sha davrda bu o‘lkaga Germaniyadan muhandislar, quruvchilar, temir yo‘lchilar, shifokorlar, 98 Каримов И.А.. Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йўлида. 6 жилд. Тошкент:“Ўзбекистон”,1998.128 - б. 99 “O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston”ʻ ʻ ʻ NMIU, 2019. –B.171. o‘qituvchilar, olimlar, fermerlar va boshqa oliy ma'lumotli nemislar ko‘chib kela boshlagan. XIX –XX asrning nihoyalariga kelib bu yerda mashhur tarixchilar va sharqshunoslar – V.Bartold, A.Shmidt, A.Kun, Ye.Betger, selektsiyachi R.Shreder, shifokorlar K.Rayngard va X.TSenner, pianinochi R.Kerer, rassom G.Brim va boshqa elga taniqli nemislar faoliyat ko‘rsatganlar. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining ma'lumotlariga ko‘ra mamlakatimizda 3 ming 976 nafar nemis millati vakillari istiqomat qilib keladi, shu jumladan, Toshkent shahrida 696 kishi yashaydi. Nemis millati vakillari asosan Toshkent shahar, Toshkent, Buxoro, Farg‘ona, Jizzax, Sirdaryo va Samarqand viloyatlarida istiqomat qiladilar. Mamlakatimizda millatlararo totuvlik, hamjihatlik, do‘stlik va bag‘rikenglik rishtalarini rivojlantirish, nemis xalqining noyob ma'naviy merosini, madaniyatini, ana'nalarini, urf-odatlarini, tilini va tarixini saqlab qolish, rivojlantirish hamda o‘sib kelayotgan kelajak avlodga yetkazish maqsadida 1992-yil 16-iyul kuni Adliya vazirligidan 42-son bilan “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy markazi davlat ro‘yxatidan o‘tkazildi (2013 - yil 18 - iyun 178p-son bilan qayta ro‘yxatga olingan) . 2017-yil 25-fevraldan boshlab “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy markazi raisi lavozimida Ye.Mironova, rais o‘rinbosarlari lavozimida esa S.Zaytseva va I.Shchurlar faoliyat ko‘rsatib kelmoqdalar. Markazning kunlik hayotida Toshkent shahrida 70 kishidan ortiq, viloyatlarda esa 130 kishidan ortiq faollar ishtirok etadilar 100 . Markaz Toshkent, Buxoro, Samarqand va Farg‘ona viloyatlaridagi hududiy tuzilmalarini faoliyatini muvofiqlashtirib keladi. Uning kunlik faoliyati davomida turli klublar, to‘garaklar va ijodiy jamoalarning harakati yo‘lga qo‘yilgan. 100 https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar Markaz “GIZ” jamiyati bilan hamkorlikda ijtimoiy sohaga oid loyihalarni amalga oshirib kelmoqda, jumladan 2019 - yili “Sen y orklub” nuroniylar klubi tuzilgan bo‘lib, unda nemis millatiga mansub bemor va kam ta'minlangan oilalarga ko‘maklashish va g‘amhorlk ko‘rsatishga qaratilgan bir qator aktsiyalar tashkil etildi. Markaz yoshlari (Ostern) bahor bayrami, (Erntedankfest) hosil bayrami, (Weihnachten) Rojdestvo kabi milliy bayramlarda faol ishtirok etib keladilar hamda har yili avgust oyida nemislarni O‘rta Osiyo mintaqasiga deportatsiya qilingan kuni sifatida “Xotiralash kuni”ni nishonlaydilar 101 . Markaz faollari har yili davlat imiz bayramlarida faol ishtirok etib keladilar. Nemis tilini, madaniyatini, an'analarini va urf-odatlarini tiklash va rivojlantirish maqsadida teatrlashtirilgan bilingual musiqiy maydoncha yaratilgan. Unda markazning yoshlari o‘zbek va nemis tillarida qo‘shiqlar kuylardilar, raqsga tushadilar, o‘zaro fikr almashishadi va turli sahna ko‘rinishlarini bir birlariga namoyish etadilar. Markaz O‘zbekistondagi Germaniya elchixonasi ko‘magida nemis yoshlarni Germaniyaga sayohatga jo‘natish, yoshlar lagerlarida dam olish imkoniyatiga ega bo‘lmoqdalar. 2019-yili O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning GFRga rasmiy tashrifi doirasida O‘zbekiston nemis madaniy markazi yoshlari Berlin shahrida bo‘lib o‘tgan ivent-tadbirida turli qo‘shiq va raqslari bilan ishtirok etdilar. Germaniya Prezidenti F.Shtaynmayerning mamlakatimizga tashrifi doirasida Markaz yoshlari Xiva shahrida bo‘lib o‘tgan kontsertda o‘z chiqishlari bilan ishtirok etdilar. O‘zbekistonda yashaydigan nemislar masalalari bo‘yicha hukumatlararo komissiyaning doimiy yig‘ilishlari o‘tkazib kelinadi . X ususan 2011, 2013 va 2015- yillarda yig‘ilish Germaniyada o‘tkazildi. 2012-yili Germaniya Ichki ishlar vaziri o‘rinbosari K.Bergner O‘zbekistonga tashrifi chog‘ida Toshkent, Buxoro, Farg‘ona 101 https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar va Samarqand shaharlariga tashrif buyurib u yerdagi milliy madaniy markazlar bilan yaqindan tanishdi. 2014-yili “Milliy ozchiliklar masalalari bo‘yicha” GFR hukumatining vakolatli vakili, Germaniya Bundestagi deputati X.Koshik rahbarligida nemis delegatsiyasi O‘zbekiston ga tashrif buyurdilar. Tashrif doirasida Respublika Baynalmilal madaniyat markazi va “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy markazi faoliyati bilan yaqindan tanishdilar. Hukumatlararo komissiyasining uchrashuvi doirasida 2019-yili O‘zbekistonga “Milliy ozchiliklar masalalari bo‘yicha” GFR hukumatining vakolatli vakili, Germaniya Bundestagi deputati d-r B.Fabritsius tashrif buyurdi. B.Fabritsius boshchiligidagi delegatsiyasi a'zolari Buxoro va Samarqand viloyatlaridagi nemis madaniy markazlarining faoliyati bilan yaqindan tanishib o‘zaro fikr almashdilar 102 . 2019 – 2021-yillar davomida Markaz tomonidan 100 dan ortiq turli tadirlar o‘tkazildi, xususan, 2021-yilning sentabr oyida “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislari madaniy markazining 30 yillik yubileyi bo‘lib o‘tdi. Tadbirga Germaniya Federativ Respublikasi hukumatining vakolatli vakili, Germaniya Bundestagi deputati d-r B.Fabritsius boshchiligidagi delegatsiya a'zolari tashrif buyurdilar. Yubiley doirasida konferentsiya, fotoko‘rgazma, Toshkent shahri bo‘ylab sayohat va rasmiy qabul kechasi bo‘lib o‘tdi . Mamlakatimizning turli sohalariga qo‘shgan fidokorona xizmatlari uchun bir qator nemis millati vakillari Vatanimizning oliy mukofotlari bilan taqdirlanganlar. Xususan, V.Gyunter (1993-y.) O‘zbekiston Prezidentining Faxriy yorlig‘i bilan, T.Ekel (1994-y.), O.Meyer (2001-y.), N.Ayxvald (2007-y.), M.Rekk (2009-y.), M.Geytsinlar (2012-y.) “Do‘stlik” ordeni bilan, I.Shchur (2004-y.) “Mehnat shuhrati” ordeni bilan, N.Kayzer (2017-y.) “Shuhrat” medali bilan, R.Shreder 102 https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar (2005-y.) “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni bilan hamda Ye.Mironova (2021-y.) “Do‘stlik” ordeni bilan taqdirlanganlar 103 . Nemis madaniy markazining faoliyati “Народное слово”, “Правда Востока”, “Вечерный Ташкент”, “Новости Узбекистана”, “Uzbekistan today” gazetalari, “Garmoniya”, “Yagona oilada” jurnallarida keng yoritib kelinmoqda. Shuningdek, ta’kidlash muhimki, O'zbekistonda Konrad Adenauer va Fridrix Ebert nomidagi jamg'armalar, Germaniya akademik almashuvlar xizmati (DAAD) vakolatxonalari, Gyote instituti va boshqa qator tashkilotlar faoliyati izchil yo'lga qo'yilgan”. Aytish joizki, bugungi kunda ayniqsa bu tilni o rganishga yoshlarʻ o rtasida qiziqish katta bo lib, mamlakatimizda 400 mingga yaqin o quvchilar ʻ ʻ ʻ ushbu tilni o rganmoqda. ʻ O zbekistonda 1623 ta maktabda o quvchilar nemis tilini o rganayotgan ʻ ʻ ʻ bo lsa, 10 ta maxsus maktabda esa nemis tili chuqurlashtirib o qitilmoqda ʻ ʻ 104 . Ulardan Toshkent, Samarqand, Marg ilon, Farg ona va Buxoro shaharlaridagi 6 ta ʻ ʻ maktab Nemis tili bo yicha maxsus diplom (DSD) berish huquqiga ega. Hozirgi ʻ paytda Germaniyaning 80 dan ortiq oliy o quv yurtlari bilan yaqindan sherikchilik ʻ aloqalari o rnatilib, ushbu nufuzli universitetlarda 800 dan ziyod o zbekistonlik ʻ ʻ talabalar tahsil olmoqda va o z ilmiy tadqiqotlarini davom ettirmoqda. Bu raqam ʻ yil sayin o sib bormoqda. ʻ Germaniyaning madaniyat sohasidagi vositachisi rolini bajaradigan Gyote- instituti, (ZfA) – (Xorijdagi maktablar markaziy boshqarmasi), Fridrix Ebert nomidagi va Konrad Adenauer nomidagi jamg’armalar hamda DVV (Germaniya 103 https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar 104 O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. ʻ ʻ Toshkent: “O zbekiston” NMIU, ʻ 2019. –B.17 2 . Xalq universitetlari uyushmasining xalqaro hamkorlik boshqarmasi) tashkilotlari O‘zbekistonda o‘zlarining 20 nafar atrofida xodimlari yordamida faoliyat yuritadi. Oliy ta’lim (DAADning 3 nafar o‘qituvchisi va nemis tili bo'yicha bitta yordamchisi O‘zbekiston oliygohlarida dars berishadi) va “Nemis tili chet tili sifatida“ (umumiy hisobda 3 nafar o‘qituvchi) yo‘nalishlaridagi loyihalar samarali ish olib borishmoqda 105 . Shu o rinda eʻ ’ tiborimizni Germaniya akademik almashinuvlar xizmati (DAAD) faoliyatiga e'tiborimizni qaratish o rinlidir: ʻ Germaniya akademik almashinuvlar xizmati (DAAD) - 1925-yilda tashkil etilgan bu tashkilot xalqaro akademik almashinuvlarni qo llab-quvvatlash ʻ bo yicha Germaniyadagi yirik birlashmadir. U mamlakatlararo ilmiy xodimlar va ʻ talabalar almashinuvini amalga oshiradi. DAAD O zbekistondagi faoliyatini 1994- ʻ yilda boshlagan. Ushbu birlashmaning asosiy maqsadi barcha yo nalishlar ʻ bo yicha ikki mamlakat o rtasida ilmiy hamkorlikni yo lga qo yishdan iborat. ʻ ʻ ʻ ʻ DAAD alohida manfaatdor shaxslar va muassasalarni Germaniya ta'lim tizimi, u erda o qish va ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish imkoniyatlari haqida ʻ xabardor etib boradi. U keng ko lamli stipendiyalar dasturi doirasida barcha ʻ yo nalish va mutaxassisliklar bo yicha o zbek talabalari va olimlariga ʻ ʻ ʻ yordamlashadi 106 . DAAD nemis olimlarining O zbekiston oliy o quv yurtlariga ʻ ʻ qisqa va uzoq muddatlarga kelib-ketishlarini moliyalashtiradi. Shuningdek, bu Xizmat maxsus dasturlar doirasida O zbekiston oliy o quv yurtlaridagi nemis tili ʻ ʻ fakultetlariga yordam beradi. Toshkentdagi Gyote instituti. Gyote instituti Germaniya Federativ Respublikasining madaniy muassasasi hisoblanadi. Dunyoning ko plab ʻ mamlakatlarida o z bo limlariga ega bo lgan ushbu muassasa faoliyati xorijda ʻ ʻ ʻ 105 https://taschkent.diplo.de/uz-uz/themen/-/1600116 106 “O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston” ʻ ʻ ʻ NMIU, 2019. –B.174. nemis tilini ommalashtirish va madaniyat sohasida xalqaro hamkorlikni kengaytirishga yo naltirilgan.ʻ Toshkentdagi Gyote institutining asosiy maqsadlaridan biri-xalqaro madaniy aloqalarni qo llab-quvvatlashdan iborat. Institut o zbek-nemis madaniy ʻ ʻ almashinuvlarini zamonaviy san'at, dizayn va arxitektura sohasiga bag ishlangan ʻ konferensiya, seminar, ko rgazmalar va kinofilmlar namoyishini tashkil etish ʻ orqali amalga oshiradi. Hozirgi paytda Toshkentda Gyote instituti qoshida Nemis o’quv zali faoliyat yuritmoqda. 2002- yilda Samarqandda o‘quv zali va Farg'onada axborot-kutubxona fondi ochilgan. Ayniqsa, Gyote institutining til kurslari juda talabgor. O‘zbekiston nemis tilini o‘rganuvchilar miqdori bo‘yicha dunyoda beshinchi o‘rinda turadi. Кonrad Adenauer nomidagi jamg arma. ʻ Konrad Adenauer nomidagi Jamg arma Germaniya Xristian-demokratlar ittifoqi tomonidan asos solingan eng ʻ yirik siyosiy jamg arma hisoblanadi. ʻ Jamg arma 1956-yilda GFRning urushdan keyingi birinchi kansleri Konrad ʻ Adenauer tashabbusi bilan tashkil etilib, 1964-yildan buyon uning nomi bilan atalib kelinadi. Jamg armaning oliy organi-boshqaruv bo lib, uning tarkibiga ʻ ʻ kansler Angela Merkel ham kiradi. Hozirgi kunda Jamg arma dunyoning 120 ʻ mamlakatida o z vakolatxonasiga ega. ʻ Mazkur Jamg arma O zbekistondagi ʻ ʻ faoliyatini 1994-yilda boshlagan 107 . Uning respublikadagi asosiy vazifasi ikki tomonlama aloqalarni mustahkamlash, jamiyatni demokratlashtirish, huquqiy davlat qurilishi va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jarayonlariga ko maklashishdan ʻ iborat. Fridrix Ebert nomidagi jamg arma. ʻ Fridrix Ebert nomidagi Jamg arma ʻ Germaniya Sotsial-demokratlar partiyasiga yaqin bo lgan eng yirik siyosiy ʻ 107 “O zbekiston-Germaniya: o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi”[Matn]. Toshkent: “O zbekiston” ʻ ʻ ʻ NMIU, 2019. –B.174. jamg armalardan biridir.ʻ GFR Tashqi ishlar vazirligi tashqi siyosatning ko plab ʻ masalalari yuzasidan mamlakat pozitsiyalarini shakllantirishda Jamg armaning ʻ ekspertlari bilan maslahatlashadi. Hozirgi kunda Jamg arma dunyoning 80 ʻ davlatida o z vakolatxonasiga ega, 100 dan ortiq mamlakatlar bilan hamkorlikni ʻ yo lga qo ygan. ʻ ʻ Jamg armaning O zbekistondagi vakolatxonasi 1997-yildan buyon faoliyat ʻ ʻ ko rsatib kelmoqda. U fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat rivojlanishi, ijtimoiy ʻ siyosat va xotin-qizlar tashkilotlarini qo llab-quvvatlash kabi ko plab masalalarda ʻ ʻ ko maklashishni o zining asosiy vazifalari deb biladi. Fridrix Ebert nomidagi ʻ ʻ jamg arma Oliy Majlis, Ombudsman, Adliya vazirligi va boshqa davlat va jamoat ʻ tashkilotlari bilan faol hamkorlik qilib kelmoqda. Jumladan, 2023-yilning yanvarida Tashqi ishlar vazirligida O‘zbekiston va Fridrix Ebert nomidagi jamg‘arma o‘rtasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirish masalalari muhokama qilindi 108 . O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligida Fridrix Ebert nomidagi jamg‘armaning O‘zbekistondagi hududiy direktori etib tayinlangan Filipp Yan bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Muzokaralar chog‘ida O‘zbekiston-Germaniya munosabatlarini yanada rivojlantirish masalalari, 2023-yilda jamg‘arma bilan rejalashtirilgan qo‘shma tadbirlar jadvali muhokama qilindi 109 . Uchrashuv chog’ida Germaniya bilan turli sohalarda o‘zaro manfaatli aloqalarni mustahkamlash, jamg‘arma bilan hamkorlikni faollashtirish, jumladan, O‘zbekistonning iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy sohalardagi aloqalarini yanada rivojlantirishga qaratilgan qo‘shma tadbirlarni tashkil etish amaliyotini davom ettirish muhimligi ta’kidlandi. 108 https://kun.uz/news/2023/01/26/ozbekiston-va-fridrix-ebert-jamgarmasi-ortasidagi-hamkorlik-muhokama-qilindi 109 https://kun.uz/news/2023/01/26/ozbekiston-va-fridrix-ebert-jamgarmasi-ortasidagi-hamkorlik-muhokama-qilindi O‘zbekistonda ta’lim tizimida o‘tkazilayotgan islohotlar sababli ta’lim sohasi Germaniya bilan hamkorligimizning muhim qismi hisoblanadi. Bu bir tomondan til targ'iboti ishlariga tegishli: nemis tilining chet tili sifatidagi yaxshi o‘rnini (hozirda u o‘rganilayotgan chet tillar orasida ikkinchi o‘rinda turadi) ta’minlash maqsadida nemis tilini o‘qitish tizimi yangi talablarga mos ravishda ishlab chiqilishi kerak. Shu bilan bir qatorda Germaniya Xalq universitetlari uyushmasi tomonidan o’tkaziladigan katta yoshlilarni o‘qitish loyihasi hamda Xalqaro hamkorlik bo'yicha Germaniya jamiyatining (GIZ) asosan turizm, axborot texnologiyalari va iqtisodiy kasblarga qaratilgan professional ta'lim sohasidagi loyihalari istiqbolsizlikning oldini olishga katta hissa qo'shadi. O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vaziri Ibrohim Abdurahmonov O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri boshchiligidagi delegatsiya tarkibida GFRda bo’lib, tashrif doirasida qator uchrashuvlar olib bordi va ikki tomonlama hamkorlikni rivojlantirish bo’yicha qator kelishuvlarga erishdi. Xususan, Germaniya Federal Ta’lim va tadqiqotlar vazirligi (BMBF) Davlat kotibi Tomas Reychel bilan uchrashuv o’tkazildi. Uchrashuvda hamkorlikda amalga oshirilgan ishlar va istiqboldagi rejalar muhokama qilindi. T omonlar O’zbekiston – Germaniya olimlari o’rtasida muloqotni rivojlantirish maqsadida Qo’shma ilmiy loyihalar tanlovini tashkil etish va ushbu maqsadda moliyaviy mablag’larni jalb etishga kelishdilar. O’zbekistonlik yosh olimlar uchun ilmiy stajirovka dasturlarini tashkil etish. BMBF bilan hamkorlikda yurtimiz olim va tadqiqotchilarning Germaniyaning ilg’or ilmiy muassasalari va laboratoriyalarida malakasi oshirilishi muhokama qilindi. Shuningdek, Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati (GIZ) bilan “ O’zbekistonda kasb-hunar ta’limi tizimini isloh qilish va modernizatsiyalash jarayonlari qo’llab- quvvatlash ” hamda “ Markaziy Osiyoda iqtisodiy o’sish tarmoqlari uchun professional ta’lim ” loyihalarini amalga oshirish bo’yicha muzokaralar olib borildi. Bundan tashqari, professional ta’lim sohasida Germaniyaning “KfW” banki ko’magida “ Professional ta’lim tizimini takomillashtirish ” loyihasini qo’llab- quvvatlashga kelishildi 110 . 2023-yilning 17 – 24-iyun kunlari O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi vakillarining Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati (GIZ) bilan amalga oshirilayotgan “Markaziy Osiyoda iqtisodiy o‘sish sektorlari uchun professional ta’lim” (RECA5) loyihasi doirasida dual ta’lim asosida kadrlar tayyorlash jarayoni bilan tanishish uchun Germaniyaga o‘quv-amaliy tashrifi tashkil etildi. Asosiy maqsad – ta’lim tizimini isloh qilishni qo‘llab-quvvatlash doirasida olingan bilimlarni amalda qo‘llash maqsadida ishtirokchilarni Germaniyadagi dual ta’lim tizimi bilan yaqindan tanishtirishdan iborat. Safarining birinchi kuni Vazirlik vakillarini Reynland-Pfals federal yerining Bosh vaziri Malu Dreyer xonim qabul qildi. Shundan so‘ng, Ta’limni nazorat va xizmat ko‘rsatish boshqarmasiga (Trier) tashrif uyushtiriladi, unda ishtirokchilar kasb-hunar ta’limi muassasalarida sifatni ta’minlash, ishlab chiqarishda sifat nazoratini amalga oshirish tajribasi o‘rganishdi. Kasb-hunar ta’limi muassasalarida kadrlar tayyorlash jarayoni, uzluksiz ta’lim, o‘ziga xos xususiyatlari, dual ta’limni tashkil holati, bitiruvchilarni yakuniy baholash tizimi bilan tanishish uchun Koblens shahri Hunarmandchilik palatasiga tashrif amalga oshirildi . Germaniyada amaliy dual ta’lim nafaqat kasb-hunar ta’limi, balki xususiy sektor faol ishtirokida oliy ta’lim bosqichida ham amalga oshiriladi. Shu bilan birga, o‘quv safari davomida oliy va professional ta’lim tizimida dual ta’limda o‘qitish jarayoni bilan yaqindan tanishish uchun Koblens shahridagi Yuliusa 110 https://1-resjst.uz/2023/03/11/germaniya-va-ozbekiston-oliy-talim-va-ilm-fan-sohasida-hamkorlik- mustahkamlanmoqda/ Vegelera nomidagi kasb-hunar maktabi va Koblens amaliy fanlar universiteti uchrashuvlar tashkil qilindi. Tashrif davomida ish beruvchi korxonalar hamda Germaniyaning dual kasbiy ta’lim tizimida muhim rol o‘ynaydigan organ - Kasbiy ta’lim Federal instituti (BiBB) faoliyati bilan yaqindan tanishish va ularning tajribalarini o‘rganish rejalashtirilgan 111 . 2019 - yilning 31-mart – 6-aprel kunlari O‘zbekiston delegatsiyasi ta’lim sohasida hamkorlikni rivojlantirish maqsadida Germaniyaga tashrif buyurgan edi. Delegatsiya tarkibi O‘zbekiston Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Kasb-hunar ta’limi markazi, kasb-hunar ta’limi tizimidagi o‘qituvchilarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti, Xalq ta’limi tizimi rahbar va mutaxassis xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti, O‘zDJTU qoshidagi xorijiy tillarni o‘qitishning innovatsion usullarini rivojlantirish Respublika ilmiy-amaliy markazi, Davlat test markazi mutaxassislaridan tashkil topgan. Tashrif doirasida delegatsiya vakillari Berlin va Brandenburg shaharlarida GFRning Madaniyat va ta’lim vazirligi, Senatning ta’lim, yoshlar va oila sohasidagi boshqaruvi, Berlin kasb-hunar ta’limi Markazi, Postdamdagi Gumbold gimnaziyasi, Berlindagi bilingvistik maktablari, ta’lim sohasida sifatni yaxshilash instituti, Berlin Brandenburg maktab media institutlarida uchrashuv va muzokaralar o‘tkazgan edi 112 . Shuningdek, A. Avloniy nomidagi xalq ta’limi tizimi rahbar va mutaxassis xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti hamda Berlin Brandenburg maktab media instituti o‘rtasida hamkorlik aloqalarini o‘rnatish bo‘yicha hujjat loyihalari ko‘rib chiqilgan. 111 https://edu.profedu.uz/news/80 112 https://daryo.uz/2019/04/10/o%25ca%25bbzbekiston-delegatsiyasi-ta%25ca%25bclim-sohasida-hamkorlikni- rivojlantirish-maqsadida-germaniyaga-tashrif-buyurdi Berlin texnika universiteti bilan Germaniya federal ta’lim tizimining tuzilishi, maktab, o‘rta ta’lim turlari, universitetlarga kirish, PISA xalqaro baholash tartibi bo‘yicha nemis tajribasi, nazariy va amaliy jihatlari muhokama qilingan.O‘zbekiston delegatsiyasi Germaniyadagi o‘quv dasturlar, o‘quv rejalar va yakuniy maktab imtihonlariga qo‘yiladigan yagona talablar, ularning kasbiy tayyorgarligi kabi masalalar bo‘yicha ma’lumot olgan va tajriba almashinilgan. Xususan, ta’lim sohasida nemis pedagogik texnologiyalaridan samarali foydalanish, jumladan: “Maktablar kelajak hamkorlari” tashabbusi (PASCH), O‘zbekistonda nufuzli universitetlarning filiallarining ochilishi, nemis tilini chuqur o‘rganish va Germaniyaning yetakchi oliy o‘quv yurtlari bilan aloqalarni rivojlantirish bo‘yicha maktablar tarmog‘ini kengaytirish istiqbollari rejalashtirilgan 113 . Ta’kidlagan bo‘lardik, O‘zbekistonning 40 dan ortiq oliy o‘quv yurtlari Germaniyaning 55 dan ortiq oliy o‘quv yurtlari va ilmiy-ta'lim tashkilotlari bilan 114 ta hamkorlik tog‘risidagi shartnoma va memorandumlar doirasida hamkorlik loyihalarini amalga oshrib kelmoqda. 2021-yilda Toshkent shahrida tashkil etilgan “Yangi O‘zbekiston” universitetining tashkil etilishi ham Germaniya va O‘zbekiston ta’lim sohasidagi hamkorlik loyihalaridan biri sanaladi. Hozirgi kunda yangi tashkil etilgan universitetda Germaniyaning Myunxen Texnika Universiteti standartlari asosida ta’lim dasturlari yuqori darajada amalga oshirib kelinmoqda. Yurtimizda istiqomat qilib kelayotgan 8 ming nafardan ziyod nemis millatiga mansub fuqarolarni birlashtiruvchi “Vidergeburt” nemis madaniyat markazi, “O’zbekiston – Germaniya” do'stlik jamiyatlari nemis madaniyati va an'analarini saqlash, asrab-avaylash va rivojlantirishga munosib hissa qo'shib kelmoqda. Shuningdek, O'zbekistonda Konrad Adenauer va Fridrix Ebert 113 https://daryo.uz/2019/04/10/o%25ca%25bbzbekiston-delegatsiyasi-ta%25ca%25bclim-sohasida-hamkorlikni- rivojlantirish-maqsadida-germaniyaga-tashrif-buyurdi nomidagi jamg'armalar, Germaniya akademik almashuvlar xizmati (DAAD) vakolatxonalari, Gyote instituti va boshqa qator tashkilotlar faoliyati izchil yo'lga qo‘yilgan”. Do‘stona muloqot shaklida bo'lib o‘tgan konferensiya yakunida ikki mamlakat ishtirokchilari tomonidan keng ko'lamli hamkorlik aloqalarini yanada rivojlantirish, muvaffaqiyatli kelishuvlarni davom ettirishga kelishib olindi 114 . O zbekiston va Germaniya o rtasidagi ilm-fan va ta'lim sohasidagiʻ ʻ hamkorlikning rivojida ma'lum ma'noda o zbek va nemis xalqi vakillari tomonidan ʻ tashkil qilingan nodavlat-notijorat hisoblanadigan ilmiy jamiyatlarning ham salmoqli hissasi bor. Jumladan. Bunga misol sifatida 2002-yilda Frayburg shahrida tuzilgan “Olmon-O zbek” ilmiy jamiyati, Germaniya Federativ Respublikasining ʻ Berlin shahrida ishlab va ilmiy izlanish olib borayotgan vatandoshlarimiz tashabbusi bilan 2015-yilda shakllantirilgan “Nihol” O zbek-Olmon ilmiy-madaniy ʻ jamiyati faoliyatini aytib o tishimiz mumkin bo‘ladi ʻ 115 . O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya ʻ Federativ Respublikasi Federal kansleri Angela Merkelning taklifiga binoan 2019- yil 20 – 22-yanvar kunlari ushbu mamlakatga rasmiy tashrif buyurdi. Ushbu tarixiy safar davlat rahbari sifatida Shavkat Mirziyoevning Germaniyaga birinchi bo ldi ʻ 116 . Berlin shahrida O zbekiston Respublikasi Prezidentini Germaniyada ta’lim ʻ olayotgan va ilmiy faoliyat bilan shug ullanayotgan bir guruh o zbek yoshlari ham ʻ ʻ katta quvonch bilan kutib olishdi. Davlat rahbari ularning tahsil olishi, olib borayotgan ilmiy tadqiqot ishlari hamda kelajakdagi maqsad va rejalari bilan yaqindan tanishdi. “Rivojlangan davlatlar yuqori natijalarga har sohada ilmiy yondashuvni yo lga qo yish orqali erishgan. Biz ham bu borada katta izlanishlar ʻ ʻ 114 https://yuz.uz/uz/news/ozbekiston-va-germaniya-munosabatlarining-30-yilligiga-bagishlangan-xalqaro- konferentsiya-otkazild i 115 Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa ʻ ʻ doktori (PhD) diss.avtoref.Samarqand: 2022.- B.2 1 . 116 “O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston” ʻ ʻ ʻ NMIU, 2019. –B.52. bosqichida turibmiz......O zbekiston hayotining har jabhasi uchun sizlarning bilim vaʻ “nou-xau”laringiz juda zarur. Bilimimiz qancha zo r bo lsa, biz shunchalik ʻ ʻ kuchlimiz. Sizlarni ona Vataningiz intizorlik bilan kutmoqda”,-dedi Shavkat Mirziyoyev. Shundan so‘ng Prezidentimiz yoshlarga o qishda va olib borayotgan ʻ tadqiqotlarini muvaffaqiyatli yakunlashda omad tilab, ularning olgan bilim va tajribalari O zbekiston taraqqiyoti uchun xizmat qilajagiga umid bildirdi. ʻ Xulosa qilib aytganda, O zbekistonda kechayotgan yangilanishlar ʻ germaniyalik hamkorlarimizda chuqur taassurot qoldirmoqda. Mamlakatimiz rahbari Sh.M.Mirziyoyev tomonidan jadal ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar o tkazilayotganligi tufayli hamkorlik uchun keng imkoniyatlar eshigi ochilmoqda. ʻ Va natijada Germaniya va O zbekiston o rtasidagi madaniy-ma’rifiy aloqalar yil ʻ ʻ sayin mustahkamlanib bormoqda. Germaniyalik hamkorlarimizning maqsadi ham bizning niyatlarimiz bilan mushtarak, ya’ni, ikki mamlakatning talabalari va olimlari o rtasida hamkorlikni yanada mustahkamlashdir. Faqat tadbirkorlarning ʻ o zaro tajriba almashinuvi emas, balki yoshlar vakillari, olimlar o rtasida ham bu ʻ ʻ jarayonni jadal yo lga qo yilishi juda muhimdir. ʻ ʻ Germaniyaning Berlin, Drezden, Leypsig, Shtutgart va boshqa shaharlaridagi muzeylarda O zbekistonning noyob san'at va tarixiy eksponatlari ʻ saqlanishidan yaxshi xabardormiz. Mamlakatimiz Prezidentining Germaniyaga rasmiy tashrifi nafaqat iqtisodiyot, balki fan va madaniy-gumanitar sohalarda ham hamkorlikning yangi qirralarini ochishga xizmat qilmoqda. Xulosa Bugungi dunyoda xalqaro munosabatlar tizimida o z o rnini munosib tarzdaʻ ʻ saqlab qolishga, shu bilan birga jahon hamjamiyatiga to liq integrasiyalashishga ʻ intilish dunyoning deyarli barcha mamlakatlari faoliyatida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shu boisdan dunyoning geosiyosiy imkoniyatlariga ega bo lgan ʻ davlatlari bilan aloqalar ahamiyati oshmoqda. Shuning uchun ham an'anaviy hamkorlarimiz bilan munosabatlarni yanada rivojlantirish, tashqi aloqalar geografiyasini kengaytirishga ustuvor ahamiyat qaratib, iqtisodiy diplomatiyani kuchaytirish bugungi kunda dolzarb hisoblanmoqda. Shundan kelib chiqib geosiyosiy va geostrategik ahamiyatga ega bo lgan Germaniya Federativ ʻ Respublikasi bilan hamkorlik O zbekiston uchun jahon va mintaqada o z ʻ ʻ strategiyasi va pozitsiyasini mustahkamlashda dolzarb ahamiyat kasb etib, O zbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga munosib hissa qo shib ʻ ʻ kelmoqda. Jahon miqyosida geosiyosiy o zgarishlar sodir bo lishi natijasida vujudga ʻ ʻ kelgan xalqaro munosabatlar tizimida O zbekiston o z o rni va o z so ziga ega ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ bo lishi uchun Yevropaning rivojlangan davlatlari, birinchi navbatda Germaniya, ʻ Fransiya va Buyuk Britaniya bilan aloqalarni yo lga qo yishi zarur edi. Bu borada ʻ ʻ tashqi siyosatning tamoyillari va asosiy yo nalishlari shakllantirildi. Shunday bir ʻ vaziyatda Yevropa yo nalishi alohida ajralib turar edi. Va shu boisdan ham 1992- ʻ yil martda Yevropa mintaqasidagi davlat Germaniya bilan Osiyo qit’asida joylashgan O zbekiston o rtasida hamkorlik o rnatildi. ʻ ʻ ʻ Ikki mamlakatning o zaro munosabatlari tarixi mustaqil O zbekiston va ʻ ʻ Germaniya Federativ Respublikasi keyingi yillar mobaynida eng ishonchli sheriklardan biri bo lib kelayotganligini ko rsatmoqda. Bu ikki tomonlama ʻ ʻ aloqalarning mustahkam poydevorga qurilganligi va o zaro ishonchlilik kasbʻ etayotganligidan dalolatdir. Chunki, ikki davlat o rtasidagi hamkorlik keng ʻ qamrovligi bilan alohida ajralib turadi. Mamlakatlar o rtasida barcha sohalarda ʻ aloqalar yo lga qo yilgan. Ayniqsa, Germaniya Federativ Respublikasi Yevropa ʻ ʻ Ittifoqi davlatlari ichida O zbekistonga investitsiya kiritish bo yicha yetakchi ʻ ʻ davlatlardan biridir. Shu sababli yildan yilga savdo-iqtisodiy hamkorlik mustahkamlanib, o zaro savdo aylanmasi 1992-yilda 310 mln. AQSH dollaridan ʻ 2021-yilga kelib 762.7 mln. AQSH dollarini tashkil qildi. Iqtisodiy imkoniyatlarga ega bo lgan O zbekiston Respublikasi nemis ʻ ʻ ishbilarmon doiralarining doimo diqqat-markazida bo lib kelgan. Konvertatsiya, ʻ bank tizimi, bank tizimi fond birjasi, investitsiyani sug urtalash kabi sohalarda ʻ ba’zi bir muammolarga duch kelinsa-da, ikki mamlakat o rtasidagi keng qamrovli ʻ aloqalar to xtab qolmadi. ʻ Hozirgi kunda O zbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishi hamda bu ʻ jarayonda Germaniya bilan hamkorligi tarixini o rganish va tahlil qilish asosida ʻ ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Shu boisdan O zbekiston-Germaniya hamkorligi ʻ tarixini yangi ilmiy qarashlar va yondashuvlar asosida tadqiq etish, shuningdek, dolzarb muammolarni umumlashtirilgan holda ilmiy xulocalar chiqarish katta ahamiyatga ega. Jahon miqyosidagi murakkab jarayonlar va mamlakatimiz bosib o tgan ʻ taraqqiyot natijalarini tahlili Yangi O zbekistonning iqtisodiy va madaniy ʻ rivojlanishida jahon siyosatida muhim rol o ynab kelayotgan va iqtisodiy ʻ imkoniyatlari katta bo lgan “Yevropaning yetakchi davlatlari, avvalambor, ʻ Germaniya, Fransiya va Buyuk Britaniya, Markaziy va Sharqiy Yevropa davlatlari bilan o zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish” va “oliy darajadagi tashriflar ʻ orqali Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalarini yanada kengaytirish” muhim va zarur ekanligini ko rsatmoqda. O zbekiston jahon hamjamiyatidaʻ ʻ o zining munosib o rni va mavqeyiga ega. Biz dunyodagi barcha davlatlar bilan ʻ ʻ yaqindan hamkorlik qilish va amaliy muloqot uchun ochiqmiz. Bu esa O zbekistonning iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti yo lida xorijiy mamlakatlar bilan ʻ ʻ siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy aloqalari rivojlanishining tarixiy bosqichlari va yo nalishlarini o rganishni taqozo etadi. ʻ ʻ FO Y DАLАNILGАN АDАBI Y OTLАR R O’Y XАTI: Rаhbаriy аdаbiуotlаr: 1. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O zbekiston davlatini ʻ birgalikda barpo etamiz. Toshkent: “O zbekiston”, 2016. ʻ 2. Mirziуo y ev S h .M. Buуuk kelаjаgimizni mаrd va olijаnob xаlqimiz bilаn birgа qurаmiz. Toshkent: “ O‘zbekiston ”, 2017. 3. Mirziуo y ev Sh. M. Tаnqidiу tаhlil, qаt’iу-intizom va shаxsiу jаvobgаrlik - hаr bir rаhbаr fаoliуаtining kundаlik qoidаsi bo‘lishi kerаk. T oshkent : “ O‘zbekiston ” , 2017. 4. O ‘zbekiston Рrezidentining “O‘zbekiston Resрublikаsini уаnаdа rivojlаntirish bo‘уiсhа Hаrаkаtlаr strаtegiуаsi to‘g‘risidа”gi РF-4947-son Fаrmoni / “ Xаlq so‘zi ” 2017-уil 8-fevrаl. 5. O zbekiston Respublikas ʻ ining Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi // O zbekiston Respublikasi ʻ Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi. Toshkent, 2012. №9.1 . 6. Kаrimov I.А. Tаrixiу xotirаsiz kelаjаk уo‘q. T oshkent : “ Shаrq ” ,1998. 7. Karimov I.A. O’ zbеkiston XXI asr bo‘sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent: “O’ zbеkiston” , 1997 . 8. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2011. 9. Karimov I.A. Mustaqillik – barcha ezgu reja va marralarimizning mustahkam mezonidir /O quv qo llanma. Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy ʻ ʻ uyi. 2014. 10. Amalga oshirilayotgan islohotlarimizni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati qurish-yorug kelajagimizning asosiy omilidir / Birinchi Prezidentʻ I.A.Karimovning O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 21 yilligiga ʻ bag ishlangan tantanali marosimdagi ma'ruzasini o rganish bo yicha o quv-uslubiy ʻ ʻ ʻ ʻ qo llanma. Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014. ʻ 1 1 . O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. Аsosiу аdаbiуotlаr: 1. O’zbekiston m illiy Ensiklopediyasi . Toshkent: Davlat ilmiy-nash riyoti. 2000- 2005. 2 . “Ijtimoiy sheriklik-jamiyat taraqqiyoti omili”. Toshkent: “Tafakkur” nashriyoti, 2019. 3. E shov B.J. O‘zbekistondа dаvlаt va mаhаlliу boshqаruv tаrixi. Dаrslik. Toshkent: “Yangi аsr аvlodi”, 2012. 4. Ҳамдамов С., Жўраев Н. Ўзбекистон тарихи ( Б иринчи китоб). Т ошкент : “ Шарқ ” , 2011. 5. Murt а zаyeva R.X. va boshqаlаr. O‘zbekiston tаrixi. Dаrslik. Toshkent: “Yаngi аsr аvlodi”, 2005. 6. Murtаzаyeva R.X. va boshqаlаr. O‘zbekiston tаrixi. O‘quv qo‘llаnmа. Toshkent: “Аkаdemiуа”, 2010. 7. Murodov H., Muhammadiyev N., Jamolov G . O zbekiston jahon hamjamiyati ʻ ʻ safida. Toshkent: G afur G ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti ʻ ʻ , 2000. 8. Нуриддинов Э. Международное сотрудничество Республики Узбекистан со странами Европы. Ташкент: “ Чулпон ” , 2002. 9. O‘zbekiston SSR Ensikloрediуаsi. T oshkent :1984. 10. “O zbekiston-Germaniya: ʻ o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” ʻ [Matn]. Toshkent: “O zbekiston” NMIU, 2019. ʻ 11. Jo‘rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008 1 2 . Jo rayev S., G ofurov S., Alimboyev S. O zbekiston va jahon hamjamiyati. ʻ ʻ ʻ Toshkent: “Akademiya”, 2005. 1 3 . Rahimova M. Ха lqaro huquq . Тоshkent: “Аkademiya”, 2005. 14. Tyurikov V., Shog’ulomov R. 100 savolga 100 javob. 2-kitob. Toshkent: “O‘qituvchi”, 2001. 15. Фармонов Р, Жураев К., Рахимов М., Муминова Ф., Турсунова Р. и др . “ История международных отношений Республики Узбекистан ”: коллективная монография . Т ашкент : УМЭД , 2017. Qo‘shimcha manbalar: 1. А hmedov B. Та rixdan saboqlar . Т oshkent : “ O‘qituvchi ” , 1994 . 2 . Ўзбекистон пойтахти Тошкент 2200 ёшда (Тошкент шаҳрининг 2200 йиллик юбилейига бағишланган Халқаро илмий конфереция материаллари). Т ошкент : “ Фан ” , 2009. 3. O’zbekiston tarixi. Maruzalar to’plami. Toshkent: “Universitet”, 2007 . 4. Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. 5. Қорабоев У.,Соатов Ғ. Ўзбекистон маданияти. Тошкент:“ Таффаккур бўстони”, 2011. 6 . Зиёев Ҳ. Истиқлол - маънавият негизи. Т ошкент : “ Маънавият ” , 1998. 7 . Международное публичное право. Учебник./ Под.ред. К.А.Бекяшева. М осква : Изд-во “П роспект ” ,1999. 8. Хамраев С. (2023). И сторические периоды становления экотуризма в мире. Инновационные исследования в науке , 2 (10), 15-17.

O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991-2022-yillar)

Mundarija

Kirish...............................................................................................................

I bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o‘rnatilishi va mustahkamlanishi…………………………………………..

 

1.1. O‘zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari…………….....

1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o`rnatilishi……………………………………………………....

 

II bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo–investitsiyaviy hamkorlik aloqalarining rivojlanishi................................

2.1. O‘zbekistonning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalarining kengayib borishi................................................................................................................

2.2. O‘zbekiston va Germaniyaning savdo-investitsiya sohasidagi hamkorligi…………......................................................................................

 

III bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji

3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalarning rivojlanishi……………………………………………………………………....

3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik…………

Купить