O'zbekistonning MDH davlatlari bilan o'zaro hamkorligi - Tarix - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	68.3KB
Xaridlar	11
Yuklab olingan sana	14 Fevral 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tarix

Sotuvchi

Kenjayev Kenja

Ro'yxatga olish sanasi 27 Yanvar 2024

830 Sotish

O'zbekistonning MDH davlatlari bilan o'zaro hamkorligi

Sotib olish

O'ZBEKISTONNING MDH DAVLATLARI BILAN O'ZARO
HAMKORLIGI
Mundarija:
Kirish ............................................................................................................................................................ 2
I.Bob.O'zbekistonning mdh davlatlari bilan o'zaro hamkorligi ..................................................................... 5
1.2.Yangi Oʻzbekiston – yangi qoʻshnichilik ............................................................................................... 10
1.3.Oʻzbekiston va Markaziy Osiyo davlatlarining strategik hamkorliklari. ................................................ 14
II.Bob.O`zbekistonning mustaqil tashqi siyosati va uning asosiy tamoyillari ............................................. 23
2.1.O‘zbekiston va rossiya strategik aloqalari: hamkorlik dinamikasi va yangicha yondashuvlar .............. 23
2.2.O`zbekistonning mustaqil tashqi siyosati va uning asosiy tamoyillari .................................................. 32
Xulosa ........................................................................................................................................................ 36
Foydalanilgan adabiyotlar: ........................................................................................................................ 37
1

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: MDH davlatlari bilan o'zaro hamkorlikni
rivojlantirish mamlakatimiz tashqi siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan
biridir. Bu borada 2020 yil tariximizda muhim iz qoldirdi. Joriy yilda
O'zbekiston MDHga raislik qilishdek mas'uliyatli vazifani ilk bor o'z
zimmasiga oldi.
Shu o'rinda, O'zbekistonning MDHga raislik davri pandemiya va uning
salbiy oqibatlariga qarshi kurash sharoitiga to'g'ri kelganini ta'kidlash joiz.
Rejalashtirilgan tadbirlarning ko'p qismi yangi noodatiy sharoitlarda va
onlayn formatlarda bo'lib o'tdi. Shunga qaramay, keskin vaziyatda, har
qanday sharoitda ham O'zbekiston xalqaro majburiyatlarni bajarishda o'ziga
xos salohiyatni namoyish etdi. Hamkorlikning huquqiy asoslarini
mustahkamlashga bag'ishlangan 70 dan ortiq muhim ko'p tomonlama
hujjatlarning qabul qilinishi MDHning ushbu davrdagi samarali faoliyatidan
dalolat beradi. SHu bilan birga, ushbu yil davomida qabul qilingan
hujjatlarning ko'p qismi dasturiy xarakterga ega ekanligi bilan ajralib turdi.
YA'ni, rejalashtirilgan tadbirlar aniq ko'rsatilgan holda dasturlar, strategiyalar
va yo'l xaritalari shaklida qabul qilindi.
Yana bir jihat - O'zbekistonning savdo-sotiq doirasidagi alohida
sheriklar bilan bu yilgi savdosi 20 foizdan oshdi. MDH doirasidagi
O'zbekiston faoliyatining samarali ekanligi ekspertlarning yuqori bahosi bilan
ham tasdiqlanadi.
Ushbu davr mobaynida O'zbekiston MDH doirasida ikkita shartnomaga
qo'shildi. Bular -2006 yil 28 noyabrda Minsk shahrida MDH Davlat
rahbarlari kengashi majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi
ishtirokchi-davlatlarining gumanitar hamkorlik bo'yicha kengashi to'g'risidagi
bitim;
2

2008 yil 10 oktyabrda Bishkek shahrida MDH Davlat rahbarlari
kengashining majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi
ishtirokchi-davlatlarining hududlararo va chegara oldi hamkorligi bo'yicha
kengashi to'g'risidagi bitim. MDH doirasidagi ushbu yangi kelishuvlarga
qo'shilish mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi.
Bundan tashqari, 20 mart kuni O'zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi ishtirokchi-
davlatlarining yoshlar bilan ishlash sohasida hamkorlik to'g'risidagi bitimiga
O'zbekistonning qo'shilishi to'g'risida farmonni imzoladi. Ma'lumki,
O'zbekiston BMTning 72-sessiyasida Yoshlar huquqlari to'g'risidagi
konventsiyani qabul qilish tashabbusini ilgari surgan edi.Joriy yilda ushbu
konventsiya loyihasi muhokamasiga bag'ishlangan yoshlar huquqlari bo'yicha
Samarqand veb-forumi bo'lib o'tdi. MDHning yoshlar bilan ishlash
sohasidagi hamkorlik to'g'risidagi bitimiga qo'shilish davlatimizning yoshlar
huquqlarini ta'minlash borasidagi sa'y-harakatlarining mantiqiy davomi
hisoblanadi.
Ushbu davrning eng muhim natijasi MDHning 2030 yilgacha bo'lgan
davr uchun iqtisodiy rivojlanish strategiyasining qabul qilinishi bo'ldi. 29
may kuni MDH davlatlari Hukumat rahbarlari kengashining
videokonferentsiya orqali yig'ilishi bo'lib o'tdi. Uchrashuv doirasida
MDHning 2030 yilgacha bo'lgan davrda iqtisodiy rivojlanish strategiyasi
loyihasi muhokama qilindi, keyinchalik strategiya MDH hukumatlari
rahbarlari tomonidan ma'qullandi.
Strategiya keng qamrovli hujjat hisoblanadi. Ushbu hujjatda hozirgi
paytda “global iqtisodiyot yuqori turbulentlik va noaniqlik bilan ajralib
turishi” ta'kidlangan. Strategiya ishtirokchi davlatlar o'rtasida iqtisodiy o'zaro
aloqalarning 30 dan ortiq yo'nalishlari bo'yicha o'zaro manfaatli hamkorlikni
izchil rivojlantirish, milliy iqtisodiyotlarning raqobatbardoshligi va
3

Hamdo'stlik mamlakatlari fuqarolari farovonligini oshirishni, uning
ishtirokchi-davlatlarining jahon iqtisodiy aloqalarida mavqeini
mustahkamlashni nazarda tutadi. Strategiyani amalga oshirish ikki bosqichga
(2021–2025 va 2026–2030 yy.) bo'lingan rejalar asosida amalga oshiriladi.
MDHga raislik nafaqat O'zbekistonning imiji va obro'sini
mustahkamladi, davlatimizning ishonchli xalqaro sherik sifatida yuqori
salohiyatini namoyish etdi, balki MDH maqomini mustahkamlashga ham
hissa qo'shdi. Jumladan, BMT Bosh Assambleyasining maxsus
rezolyutsiyasini qabul qilishda muhim qadam bo'ldi. Birlashgan Millatlar
Tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi o'rtasidagi hamkorlik maxsus
rezolyutsiyasi 2020 yil 23 noyabrda N`yu-Yorkdagi (AQSH) Birlashgan
Millatlar Tashkilotining shtab-kvartirasida 75-sessiya doirasida qabul qilindi.
O'zbekistonning ushbu tashabbusi nafaqat MDH a'zolari o'rtasidagi o'zaro
aloqalarni kuchaytirishga, balki, MDHni global darajada mustahkamlashga
ham hissa qo'shdi.
Kurs ishining maqsadi : O'zbekistonning MDH davlatlari bilan o'zaro
hamkorligi haqida
Kurs ishining vazifasi : Yangi O zbekiston – yangi qo shnichilikʻ ʻ
Kurs ishining ob'ekti : O zbekiston va Markaziy Osiyo davlatlarining
ʻ
strategik hamkorliklari
Kurs ishining predmeti : O`zbekistonning mustaqil tashqi siyosati va
uning asosiy tamoyillari
Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa
va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
4

I.Bob.O'zbekistonning mdh davlatlari bilan o'zaro hamkorligi
1.1.MDH davlatlarining hamkorlik munosabatlari
Mustaqil Davlatlar Hamdo stligi (MDH) — davlatlararo tashkilot. 1991 yil 8-ʻ
dekabrda Minskda Belorussiya, Rossiya, Ukraina tomonidan tuzilgan. Ana shu
davlat rahbarlari imzo chekkan Bitimda SSSR chuqur tanazzulga uchrab
parchalanib ketish natijasida yo q bo lganligi qayd qilindi, uchala davlat siyosiy,
ʻ ʻ
iqtisodiy, gumanitar, madaniy va boshqa sohalarda hamkorlikni rivojlantirishga
intilishini bayon etdi. 1991-yil 21-dekabrda Bitimga Ozarbayjon, Armaniston,
Qozog iston, Qirg iziston, Moldaviya, Tojikiston, Turkmaniston, O zbekiston
ʻ ʻ ʻ
qo shildi, ular Belorussiya, Rossiya va Ukraina bilan birga MDHning maqsad va
ʻ
qoidalari to g risidagi Deklaratsiyaga Olmaota shahrida imzo chekdilar. 1993-yil
ʻ ʻ
MDHga Gruziya qo shiddi. 1993-yil MDH Ustavi qabul qilindi, u davlatlarning
ʻ
inson huquqlari va erkinliklarini ta minlash, tashqi siyosiy faoliyatini
ʼ
muvofiqlashtirish, umumiy iqtisodiy makonni vujudga keltirish, transport va aloqa
tizimlarini rivojlantirish, aholi sog lig i va atrof muhitni muhofaza qilish, ijtimoiy
ʻ ʻ
masalalar va immigratsiya siyosati, uyushgan jinoyatchilikka karshi kurash,
mudofaa siyosatida hamkorlik qilish va tashqi chegaralarni qo riklashda
ʻ
birgalikda faoliyat yuritishni nazarda tutadi. MDH haqiqiy a zolari bilan birga
ʼ
MDH faoliyatining ayrim turlarida qatnashuvchi a zolar bo lishi mumkin.
ʼ ʻ
MDHning quyidagi organlari tashkil qilingan: Davlat boshliqlari kengashi,
Hukumat boshliqlari kengashi, Tashqi ishlar vazirlari kengashi, Davlatlararo
iqtisodiy qo mita, markazi SanktPeterburgda bo lgan Parlamentlararo assambleya
ʻ ʻ
va boshqa MDHning doimiy ishlovchi organi Minsk shahrida joylashgan
Muvofiqlashtiruvchi maslahat qo mita hisoblanadi. Uning qoshida doimiy
ʻ
kotibiyat ishlaydi. Davlat boshliqlari kengashi 1 yilda kamida 2-marta o tkaziladi.
ʻ
MDH organlarining faoliyati MDH Nizomi bilan tartibga solinadi. 1
MDH sobiq SSSR hududida fuqarolik urushi kelib chiqishining oldini oldi,
mamlakatlarni bosqichmabosqich xalqaro munosabatlar tizimiga kirib,
mustaqilliklari, suverenitetini mustahkamlashga ko mak berdi. MDH o z faoliyati
ʻ ʻ
1
Mirziyoyev Sh.M. “Qonun ustuvorligi - inson manfaatlarini ta’minlash taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.
“O‘zbekiston”, 2017-yil.
5

davomida haddan ta-shqari ko p qarorlar qabul qildi-yu, lekin aksariyat hollardaʻ
ularning kupi bajarilmadi. Hozir MDH ga kiruvchi davlatlarning aholisi 283 mln.
kishini tashkil etadi. Bu aholining 120,5 mln. iqtisodiyotda mashg uldir. Ularning
ʻ
29,4 foizi sanoat va qurilishda, 21,5 foizi qishloq xo jaligi, o rmon va baliqchilik
ʻ ʻ
sohasida ishlaydi.
O zbekiston o z milliy manfaatlaridan kelib chiqqan holda MDHda ishtirok
ʻ ʻ
etmoqda. U MDHga davlatlar ustidan tuzilgan tashkilot sifatida emas, balki
mustaqil davlatlarning harakatlarini muvofiklashtiruvchi organ sifatida qaraydi.
MDH hududida davlatlarning teng huquqligi asosida yagona iqtisodiy makonni
yaratish, tashkilotda umuman iqtisodiy munosabatlarning ustuvorligiga erishish,
davlatlar o rtasida savdoiqtisodiy aloqalarni rivojlantirish uchun harakat qiladi.
ʻ
O‘tgan yillar MDH mamlakatlari ikki tomonlama va ko‘p tomonlama shartnoma
munosabatlari doirasida teng huquqli sherikchilik asosida o‘zaro foydali
hamkorlik ishlari uchun keng imkoniyatlar mavjudligini tasdiqladi. Bunday
hamkorlik hamdo‘stlik mamlakatlarining hududiy yaqinligi va iqtisodiy jihatdan
bog‘langanligina emas, balki chuqur tarixiy ildizlar va mintaqaviy aloqalar, katta
tarixiy davr mobaynida xalqlarimizning taqdiri mushtarakligi ham asos bo‘ldi.
Mintaqamiz xalqlarining yaqinlashuvi – tabiiy kechayotgan jarayon. Bu
yaqinlik sobiq Ittifoq mavjud bo‘lganligidan qat’iy nazar hamma vaqt bo‘lib
kelgan. Bu haqiqiy integratsiya bo‘lib, sun’iy ravishda joriy etiladigan
integratsiyadan farq qiladi. Unga sovetlardan keyingi davlatlarning birortasi qarshi
emas, ayni chog‘da ularning birortasi ham o‘z mustaqilligidan voz kechmoqchi
emas. Biz uchun masalaning mohiyati mustaqillik yoki integratsiyani tanlash
emas, balki bu ikki yo‘nalishni uyg‘unlashtirishdan iboratdir. O‘zbekiston
rahbariyati MDHni haqiqiy mustaqil, suveren davlatlar integratsiyasi sifatida
ko‘rishni istadi.
Biroq, dastlabki yillarda MDH a’zo davlatlari munosabatlarida bir qator
muammolar ham bo‘lib turdi. Jumladan, bu tashkilot o‘z kengashlarida barcha
a’zo davlatlar taraqqiyoti uchun muhim hujjatlar qabul qilar, biroq ularning
bajarilishi sekin kechar edi. Ayrim kelishuvlar esa barbod bo‘lar edi. O‘zbekiston
6

davlati doimo bu tashkilotning muntazam ishlab turishi, uning qabul qilgan
qarorlarining bajarilishi tarafdori bo‘lib keldi. Prezident I.Karimovning bu
tashkilot kengashlariga qatnashuv oldidan ommaviy axborot vositalariga bergan
intervyularida aynan shu muammolar o‘z ifodasini topdi.
O‘zbekiston Respublikasi MDH davlatlari bilan iqtisodiy hamkorlikka
kirishar ekan, doimo ularning mustaqilligiga dahl qilmaslikka intildi va bunga
amal qildi. Bugungi kunda ham O‘zbekiston Respublikasi MDHga ko‘p
tomonlama hamkorlik uchun shart-sharoit yaratishdan manfaatdor suveren
mamlakatlar birlashmasi sifatida qaraydi. Davlatimiz rahbari 2012 yil 15 may kuni
Moskvada MDH davlatlari rahbarlari kengashining norasmiy uchrashuvida ham
hamdo‘stlik ko‘p qirrali hamkorlikni muvofiqlashtiruvchi vazifasini bajarishi, u
bevosita muzokara va davlatlararo muloqotlar, turli darajadagi ikki tomonlama
uchrashuvlar maydoni bo‘lib qolishi lozimligini yana bir ta’kidladi.
2012 yil 15 may kuni Moskva shahrida Kollektiv xafvsizlik shartnomasi
tashkiloti (ODKB) Kollektiv xafvsizlik kengashining yubiley (10 yillik)
sessiyasida ham Prezident I.A.Karimov ishtirok etib, yana bir bor O‘zbekiston
ODKBning asosiy maqsadi, avvalo a’zo davlatlarning tashqi tahdidlardan himoya
qilishdan iborat, deb bilishini ta’kidladi. Sessiyada ODKB faoliyatining
samaradorligi va uning yanada rivojlanishini ko‘p jihatdan barcha a’zo
davlatlarning hamjihatlik tamoyiliga amal qilishi hamda manfaatlar uyg‘unligiga
bog‘liq ekani bayon etildi.
O‘zbekiston Respublikasi MDH doirasida sun’iy ravishda joriy etiladigan
integratsiyaga hamda davlatlardan yuqori turuvchi tuzilmalarini parlament, ko‘plab
amaldorlar ishlaydigan ma’muriy idoralar, harbiy siyosiy organlarni tashkil etishga
qarshi. O‘zbekiston mustaqillik va integratsiyani uyg‘unlashtirish tarafdori,
MDHni haqiqiy mustaqil suveren davlatlar integratsiyasi sifatida ko‘rishni
xohlaydi. O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatida hamdo‘stlik mamlakatlari
bilan ikki tomonlama hamkorlikni yo‘lga qo‘yish va rivojlantirish alohida o‘rin
tutadi. Bu borada O‘zbekiston Respublikasining Rossiya Federatsiyasi (RF) bilan
davlatlararo teng huquqli munosabatlar o‘rnatish va rivojlantirishga alohida
7

ahamiyat berayotganligi muhimdir. 1991 yil 26 oktyabrda I.A.Karimov Moskvaga
tashrif buyurib, Rossiya Federatsiyasi (RF) Prezidenti B.Yelsin bilan ikki davlat
o‘rtasida muxtor vakolatxonalar ochish, bir-birlarining suverenitetini va hududiy
yaxlitligini hurmat qilish, tashqi siyosat va iqtisodiy masalalarida hamkorlik
qilishiga kelishib oldilar.
MDH davlatlari bilan o'zaro hamkorlikni rivojlantirish mamlakatimiz tashqi
siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biridir. Bu borada 2020 yil tariximizda
muhim iz qoldirdi. Joriy yilda O'zbekiston MDHga raislik qilishdek mas'uliyatli
vazifani ilk bor o'z zimmasiga oldi.
Shu o'rinda, O'zbekistonning MDHga raislik davri pandemiya va uning
salbiy oqibatlariga qarshi kurash sharoitiga to'g'ri kelganini ta'kidlash joiz.
Rejalashtirilgan tadbirlarning ko'p qismi yangi noodatiy sharoitlarda va onlayn
formatlarda bo'lib o'tdi. Shunga qaramay, keskin vaziyatda, har qanday sharoitda
ham O'zbekiston xalqaro majburiyatlarni bajarishda o'ziga xos salohiyatni
namoyish etdi. Hamkorlikning huquqiy asoslarini mustahkamlashga bag'ishlangan
70 dan ortiq muhim ko'p tomonlama hujjatlarning qabul qilinishi MDHning ushbu
davrdagi samarali faoliyatidan dalolat beradi. SHu bilan birga, ushbu yil davomida
qabul qilingan hujjatlarning ko'p qismi dasturiy xarakterga ega ekanligi bilan
ajralib turdi. YA'ni, rejalashtirilgan tadbirlar aniq ko'rsatilgan holda dasturlar,
strategiyalar va yo'l xaritalari shaklida qabul qilindi.
Yana bir jihat - O'zbekistonning savdo-sotiq doirasidagi alohida sheriklar
bilan bu yilgi savdosi 20 foizdan oshdi. MDH doirasidagi O'zbekiston
faoliyatining samarali ekanligi ekspertlarning yuqori bahosi bilan ham
tasdiqlanadi.
Ushbu davr mobaynida O'zbekiston MDH doirasida ikkita shartnomaga
qo'shildi. Bular -2006 yil 28 noyabrda Minsk shahrida MDH Davlat rahbarlari
kengashi majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi ishtirokchi-
davlatlarining gumanitar hamkorlik bo'yicha kengashi to'g'risidagi bitim;
2008 yil 10 oktyabrda Bishkek shahrida MDH Davlat rahbarlari
kengashining majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi ishtirokchi-
8

davlatlarining hududlararo va chegara oldi hamkorligi bo'yicha kengashi
to'g'risidagi bitim. MDH doirasidagi ushbu yangi kelishuvlarga qo'shilish
mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi.
Bundan tashqari, 20 mart kuni O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyev Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi ishtirokchi-davlatlarining yoshlar
bilan ishlash sohasida hamkorlik to'g'risidagi bitimiga O'zbekistonning qo'shilishi
to'g'risida farmonni imzoladi. Ma'lumki, O'zbekiston BMTning 72-sessiyasida
Yoshlar huquqlari to'g'risidagi konventsiyani qabul qilish tashabbusini ilgari
surgan edi.Joriy yilda ushbu konventsiya loyihasi muhokamasiga bag'ishlangan
yoshlar huquqlari bo'yicha Samarqand veb-forumi bo'lib o'tdi. MDHning yoshlar
bilan ishlash sohasidagi hamkorlik to'g'risidagi bitimiga qo'shilish davlatimizning
yoshlar huquqlarini ta'minlash borasidagi sa'y-harakatlarining mantiqiy davomi
hisoblanadi. 2
Ushbu davrning eng muhim natijasi MDHning 2030 yilgacha bo'lgan davr
uchun iqtisodiy rivojlanish strategiyasining qabul qilinishi bo'ldi. 29 may kuni
MDH davlatlari Hukumat rahbarlari kengashining videokonferentsiya orqali
yig'ilishi bo'lib o'tdi. Uchrashuv doirasida MDHning 2030 yilgacha bo'lgan davrda
iqtisodiy rivojlanish strategiyasi loyihasi muhokama qilindi, keyinchalik strategiya
MDH hukumatlari rahbarlari tomonidan ma'qullandi. Strategiya keng qamrovli
hujjat hisoblanadi. Ushbu hujjatda hozirgi paytda “global iqtisodiyot yuqori
turbulentlik va noaniqlik bilan ajralib turishi” ta'kidlangan. Strategiya ishtirokchi
davlatlar o'rtasida iqtisodiy o'zaro aloqalarning 30 dan ortiq yo'nalishlari bo'yicha
o'zaro manfaatli hamkorlikni izchil rivojlantirish, milliy iqtisodiyotlarning
raqobatbardoshligi va Hamdo'stlik mamlakatlari fuqarolari farovonligini
oshirishni, uning ishtirokchi-davlatlarining jahon iqtisodiy aloqalarida mavqeini
mustahkamlashni nazarda tutadi. Strategiyani amalga oshirish ikki bosqichga
(2021–2025 va 2026–2030 yy.) bo'lingan rejalar asosida amalga oshiriladi.
MDHga raislik nafaqat O'zbekistonning imiji va obro'sini mustahkamladi,
davlatimizning ishonchli xalqaro sherik sifatida yuqori salohiyatini namoyish etdi,
2
Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajaginiizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz”. O‘zbekiston, 2017-yil.
9

balki MDH maqomini mustahkamlashga ham hissa qo'shdi. Jumladan, BMT Bosh
Assambleyasining maxsus rezolyutsiyasini qabul qilishda muhim qadam bo'ldi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi o'rtasidagi
hamkorlik maxsus rezolyutsiyasi 2020 yil 23 noyabrda N`yu-Yorkdagi (AQSH)
Birlashgan Millatlar Tashkilotining shtab-kvartirasida 75-sessiya doirasida qabul
qilindi. O'zbekistonning ushbu tashabbusi nafaqat MDH a'zolari o'rtasidagi o'zaro
aloqalarni kuchaytirishga, balki, MDHni global darajada mustahkamlashga ham
hissa qo'shdi.
18 dekabr kuni MDH Davlat rahbarlari kengashining majlisida davlatimiz
rahbari O'zbekistonning MDHdagi raisligi yakunlarini sarhisob qilib, kelajakja
o'zaro hamkorlikning barcha yo'nalishlarini qamrab olgan bir qator tashabbuslarni
ilgari surdi. Jumladan, iqtisodiy sohada quyidagi chora-tadbirlarni taklif etdi:
- Hamdo'stlik doirasida “yashil” va soddalashtirilgan yo'laklar amaliyotini
amalga oshirish, elektron tijoratni rivojlantirish bo'yicha yagona platformani ishga
tushirish va “Yo'l xaritasi” ni qabul qilish;
- sanoat kooperatsiyasining keng qamrovli dasturini ishlab chiqish
ijtimoiy sohada:
- sanitariya-epidemiologiya tusdagi favqulodda vaziyatlarni monitoring qilish
va ularga barvaqt javob qaytarishning samarali tizimini shakllantirish;
- har yili ommaviy sport va madaniy tadbirlarni tashkil etgan holda “MDH
salomatlik marafoni”ni o'tkazish.
huquqiy sohada:
- huquqiy axborot almashish uchun MDHning yagona elektron platformasini
yaratish va radikallashuvdan qaytarish sohasidagi hamkorlik dasturini ishlab
chiqish. inson huquqlari sohasida:
- mehnat migrantlarining hujjatlarini o'zaro tan olishning yagona mexanizmini
yaratish va bu sohada alohida dastur qabul qilish.
1.2.Yangi O zbekiston – yangi qo shnichilikʻ ʻ
10

O zbek xalqi o zining boy va rang — barang madaniyatiga ega. Bu ko pginaʻ ʻ ʻ
qadimiy xalqlar madaniyati uyg unligi samarasidir. Markaziy Osiyo xalqlarining
ʻ
urf — odat va an analari ko p yillar davomida, zardushtiylar, baqtriyaliklar va
ʼ ʻ
so g dlar ma naviy merosi, boshqa tarafdan ko chmanchi qabilalar, keyinroq esa
ʻ ʻ ʼ ʻ
Qur oni Karimda ko zda tutilgan islom an analari asosida shakllandi.
ʼ ʻ ʼ
O zbekistonning hozirda ham qo shnilari – Qozog iston, Qirg iziston, Tojikiston,
ʻ ʻ ʻ ʻ
Turkmanistonda ham bu an analar saqlanib qolingan. Xuddi slavyan xalqlaridek
ʼ
Markaziy Osiyo xalqlari tarixan birga rivojlanishgan. Qadrdon davlatlardagi turli
xil bayramlar, ayniqsa Navro z bayrami keng nishonlanadi. Markaziy Osiyoda eng
ʻ
keng tarqalgan din Islom dini bo lganligi uchun ham diniy bayramlar o zgacha bir
ʻ ʻ
ruhda nishonlanadi. Avvaldan Markaziy Osiyo xalqlari qozoq, o zbek, turkman,
ʻ
tojik va qirg izlarga ajratilinmagan. Bu mustamlakachilar tomonidan amalga
ʻ
oshirilgan. Avval barcha turkiy xalqlar Turkistonda bir an ana, bir din, bir
ʼ
ma naviyatga asoslanishgan. Avvaliga Chor Rossiyasi, so ngra Sovet Ittifoqi kabi
ʼ ʻ
mustamlakachilarning siyosati tufayli bu birlik deyarli yo q bo ldi, Turkistonda
ʻ ʻ
“Bo lib tashla va hukmronlik qil” shiori ostida ish ko rildi. Hozirgi paytda eng
ʻ ʻ
muhim vazifamiz esa oradagi tushunmovchilik va masofalarni yo qotib,
ʻ
qo shnilarimizga yangi O zbekistonning yangi qo shnichiligini ko rsatishdir.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Mazkur maqolani tahlil qilish jarayonida ilmiy bilishning mantiqiylik, tarixiylik,
izchillik va obyektivlik usullaridan keng foydalanildi. Shuningdek, ma lumotlarni
ʼ
tahlil qilishda va kerakli takliflar berishda iqtisodiy analiz metodlariga alohida
urg u berildi. O zbekiston, O zbekistonning xalqaro maydonlaridagi o rni,
ʻ ʻ ʻ ʻ
O zbekiston-Markaziy Osiyo mavzularida prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev
ʻ
asarlaridan, shuningdek prezidentimiz keltirgan iqtiboslar to plamidan
ʻ
foydalanildi. Maqolada prezidentimizning 2020-yil so nggida keltirilgan
ʻ
iqtiboslari o rin olgan. Ko rishimiz mumkinki, shu 5 yil ichida O zbekiston
ʻ ʻ ʻ
xalqining farovonligi uchun muhim bo lgan ishlarga poydevor qo yildi. “Erkin va
ʻ ʻ
farovon, demokratik O zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz” asarida
ʻ
ko rish mumkinki, kitobda yozilgan ko plab jumlalar reallikka aylanib bo ldi va
ʻ ʻ ʻ
aylanmoqda.
11

O zbekiston munosabatlarida ancha yillar muzliklar paydo bo lgan bo lsa-daʻ ʻ ʻ
Shavkat Mirziyoyev rahbarligi ostida birinchi o rinda ana shu muzlar eritildi.
ʻ
Markaziy Osiyoda qisqa vaqt ichida « Yaxshi qo shnichilik munosabatlari
ʻ
tashabbuskori va arxitektori» nomini olgan Shavkat Mirziyoyev dunyoning 15
davlatiga 40 martadan ortiq tashrif buyurdilar va 5 davlat tomonidan turli xil
ordenlar bilan taqdirlandilar.
Prezidentimizning tashqi siyosatda birinchi amalga oshiradigan ishi aynan
Markaziy Osiyo davlatlari bilan yaxshi qo shnichilik munosabatlari o rnatish edi.
ʻ ʻ
Yaqin-yaqingacha bu davlatlar bilan aloqalar iliq emas edi. Lekin Shavkat
Mirziyoyev sharofatlari bilan yillar davomida paydo bo lgan muzliklar 1 yilda
ʻ
erib ketdi. To g ri hozirda pandemiya, lekin pandemiyadan oldingi 2017-2019
ʻ ʻ
yildagi qo shni davlatlar bilan aloqani va undan oldingi paytdagi aloqalarni bir
ʻ
taqqoslab ko ringchi?! Yangi O zbekistonimiz yangicha dunyoqarash bilan
ʻ ʻ
jahonning rivojlanayotgan davlatlari orasida o z o rnini topayabdi.
ʻ ʻ
Shuningdek, 2017-2020 yillar davomida O zbekistonning Markaziy Osiyo
ʻ
mamlakatlariga nisbatan ochiq, konstruktiv, puxta o ylangan va pragmatik siyosati
ʻ
natijasida suvdan foydalanish, O zbekiston va qo shni davlatlar o rtasidagi davlat
ʻ ʻ ʻ
chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish, transport
kommunikatsiyalaridan foydalanish, davlat chegaralarini kesib o tish kabi
ʻ
murakkab va chalkash muammolarga yechim topildi. Agar besh yil oldin o zbek-
ʻ
qirg iz davlat chegarasini kuniga 200−300 kishi kesib o tgan bo lsa, global
ʻ ʻ ʻ
pandemiya ta sirida joriy qilingan cheklovlarga qadar bu ko rsatgich kuniga 30
ʼ ʻ
ming kishiga yetgan, O zbekiston-Tojikiston chegarasini esa kuniga 20 ming
ʻ
fuqaro kesib o tgan.
ʻ 3
Bundan tashqari mamlakatimizda “Xalq boy bo lsa, davlat ham boy va
ʻ
qudratli bo ladi” shiori ostida aholi orasida tadbirkorlik faoliyatini rag batlantirish
ʻ ʻ
maqsadida imtiyozli kreditlar, soliq imtiyozlari va subsidiya berish siyosati olib
borilyapti. Bundan tashqari tadbirkorlik faoliyatidan byurokratiyani yo qotish ham
ʻ
3
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev raisligida joriy yilning 19 yanvar kuni ma’naviy-ma’rifiy
ishlar tizimini tubdan takomillashtirish, bu borada davlat va jamoat tashkilotlarining hamkorligini kuchaytirish
masalalari bo‘yicha o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida so‘zlagan nutqi.
12

muhim vazifalardan biri bo lib qolyapti. Bularning samarasi o laroq tadbirkorlikniʻ ʻ
ro yxatga olish indeksida 8-o ringa ko tarildik, umumiy biznes faoliyatini olib
ʻ ʻ ʻ
borish reytingida oxirgi 5 yil ichida 141-o rindan 69-o ringa ko tarildik. Eng
ʻ ʻ ʻ
asosiysi esa tadbirkorlar shaxsan prezident bilan uchrashyaptilar, muammo va
takliflarni erkin bildira olyaptilar.
Yana bir muhim o zgarish sifatida O zbekistondagi iqtisodiy-statistik
ʻ ʻ
ma lumotlarni aniqligi va shaffofligi oshirilganligidir. O zbekistondagi istalgan
ʼ ʻ
fuqaro stat.uz ga kirish orqali O zbekistondagi eng yangi ijtimoiy-iqtisodiy
ʻ
o zgarishlarining statistikasini ko rishi mumkin. Statistika qo mitasi hodimlarini
ʻ ʻ ʻ
doimiy malakasini oshirish va xalqaro standartlarga amal qilish orqali ma lumotlar
ʼ
yanada reallikka yaqin, aniqroq bo lmoqda. Shaxsan o zim uchun eng quvonarli
ʻ ʻ
o zgarishlardan biri bu palov indeksi tuzilganligidir. O zbekiston iqtisodiy holatini
ʻ ʻ
yanada aniqlashtirish maqsadida 2020-yil yanvar oyida “palov indeksi” tuzildi.
Dunyoning ko plab davlatlarida “BigMak indeksi”, Rossiyada “olivye indeksi”
ʻ
bo lganidek, bu indeks ham fuqarolarimiz sotib olish qobiliyati qanchalik
ʻ
o zgarganligini ko rsatib beradi.
ʻ ʻ
O zbekistonning xalqaro maydonlardagi o rni.
ʻ ʻ Birlashgan Millatlar
Tashkiloti dunyodagi 200 ga yaqin mamlakat a zo bo lgan eng yirik xalqaro
ʼ ʻ
tuzilma hisoblandi. O zbekiston mustaqillikka erishgach birinchi bo lib a zo
ʻ ʻ ʼ
bo lgan xalqaro tashkiloti ham aynan BMTdir. Bugungacha bu hamkorlik tinchlik
ʻ
va xavfsizlikni mustahkamlash, sog liqni saqlash, ekologiya, ta lim, madaniyat,
ʻ ʼ
turizm kabi ko plab sohalardagi o zaro davom etib kelmoqda.
ʻ ʻ
BMT Inson huquqlari bo yicha kengashining 46-sessiyasida davlatimiz
ʻ
rahbarining ishtirok etishi va nutq so zlashini ko rib, uni tahlil qilib xalqaro
ʻ ʻ
hamjamiyatning mamlakatimizga bo lgan munosabati qanday ekanligini anglash
ʻ
mumkin. Prezidentimizning nufuzli minbardagi nutqi mamlakatimiz inson va
uning huquqlari yo lida o zi tanlagan yo ldan ortga qaytmasligini, xalqaro
ʻ ʻ ʻ
huquqning inson huquqlariga oid umum e tirof etilgan prinsip va normalarini
ʼ
qat iy himoya qilishini va uni faol ilgari surishini yana bir bor namoyon etdi.
ʼ
Bugunga kelib O zbekiston BMTning to laqonli a zosi, shuningdek, 2015-yil
ʻ ʻ ʼ
13

sentabrda BMTga a zo barcha 193 ta davlat tomonidan qabul qilingan 2030-ʼ
yilgacha bo lgan davrda barqaror taraqqiyot sohasidagi kun tartibini imzolagan
ʻ
tomon sifatida xavfsiz va sog lom sayyorada barcha odamlar uchun tenglik,
ʻ
taraqqiyot, qadr-qimmat va adolat hukm suradigan tinchlikka intilish bo yicha
ʻ
global majburiyatni o z zimmasiga olgan. So nggi yillarda O zbekiston ichki
ʻ ʻ ʻ
siyosatida kuzatilayotgan keng qamrovli islohotlar, ochiqlik va yangilanishlar,
mamlakatning tashqi siyosatida ham yaqqol namoyon bo lmoqda. O zbekiston
ʻ ʻ
xalqaro munosabatlarning teng huquqli subyekti sifatida, mintaqa va global
darajada faol tashqi siyosatni yo lga qo yib, xorijiy hamkorlar bilan o zaro
ʻ ʻ ʻ
manfaatli munosabatlarni rivojlantirmoqda. Bunday izchil, aniq va konstruktiv
tashqi siyosatni xalqaro ekspertlar va kuzatuvchilar ham e tirof etmoqda. Jahon
ʼ
bo ylab tarqalgan koronavirus infeksiyasi va global darajadagi inqirozli xavf-
ʻ
xatarlar davrida ham O zbekiston mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlikni
ʻ
ta minlab, mintaqa davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik aloqalarini
ʼ
davom ettirishga alohida e tibor qaratdi.
ʼ
1.3.O zbekiston va Markaziy Osiyo davlatlarining strategik hamkorliklari.
ʻ
Ma lumki, O zbekiston tashqi siyosiy faoliyatining asosiy vazifalaridan biri –
ʼ ʻ
o z hududi atrofida tinchlik, barqarorlik va xavfsizlik muhitini shakllantirish
ʻ
hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan, Prezident Shavkat Mirziyoyev qo shnilarimiz –
ʻ
Markaziy Osiyo davlatlari bilan do stona, yaqin qo shnichilik va o zaro manfaatli
ʻ ʻ ʻ
aloqalarni rivojlantirish va mustahkamlashni asosiy ustuvor tashqi siyosiy
yo nalish sifatida belgilab berdi.
ʻ
2020 yil – “Ilm, ma rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” davlat
ʼ
dasturi doirasida O zbekiston ochiq va pragmatik tashqi siyosiy faoliyatini,
ʻ
jumladan, Markaziy Osiyo yo nalishida ham izchil davom ettirdi. Xususan,
ʻ
Markaziy Osiyo mintaqasidagi mamlakatlar bilan barcha sohalarda o zaro
ʻ
do stlik, yaxshi qo shnichilik va strategik sheriklik ruhidagi munosabatlarni sifat
ʻ ʻ
va mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqish borasida 2020 yil davomida
tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyat bo yicha davlat idoralari tomonidan 23 ta oliy
ʻ
14

darajada va 12 ta yuqori darajada tashrif va turli tadbirlar amalga oshirildi. Bu
jarayonda “xalq diplomatiyasi” amalda juda faol bo lgani kuzatildi. Xususan, xalqʻ
vakillari – olimlar va rassomlar, madaniyat va din arboblari, ishbilarmonlar va
yoshlar, turizm va sport tashkilotlari, jamoat birlashmalari va nodavlat tashkilotlar
ishtirokida 90 dan ortiq turli uchrashuvlar, anjumanlar, videokonfrensiyalar va
boshqa shu kabi tadbirlar o tkazildi.
ʻ 4
Global pandemiya xavfiga qaramay, Markaziy Osiyo davlatlari
rahbarlarining doimiy muloqoti ta minlandi va mamlakatlar o rtasida faol
ʼ ʻ
hamkorlik aloqalari davom ettirildi. Mintaqa davlatlari koronavirus infeksiyasi
tarqalishining dastlabki kunlaridanoq bir-birlariga ijtimoiy yordam ko rsatishni
ʻ
boshladilar. O zbekiston Qozog iston, Qirg iziston va Tojikistonga bir necha bor
ʻ ʻ ʻ
gumanitar yordam yubordi. Bunga javoban Qirg iziston va Tojikiston singari
ʻ
qo shnilarimiz Sardoba suv omborini tiklash uchun insonparvarlik yordamini
ʻ
ko rsatdilar. Shuningdek, 2020 yilning dekabr oyida O zbekiston ko magi bilan
ʻ ʻ ʻ
Qirg izistonda zarur tibbiy jihozlar va mebellar bilan to liq jihozlangan 200 o rinli
ʻ ʻ ʻ
yuqumli kasalliklar shifoxonasi foydalanishga topshirildi.
Bundan tashqari, pandemiya davrida koronavirusga qarshi kurashda tibbiyot
sohasida axborot va tajriba almashinuvi, o zaro gumanitar yordam ko rsatish,
ʻ ʻ
chegaralarda yuklarning uzluksiz harakatlanishini yo lga qo yishga erishildi. Bu
ʻ ʻ
esa mintaqada dunyoning boshqa davlatlariga nisbatan koronavirus bilan
kasallanish va uning natijasidagi o lim sonining kamligini ta minlash imkonini
ʻ ʼ
berdi.
Qolaversa, joriy yil yanvar oyida O zbekiston va Qozog iston hukumatlari
ʻ ʻ
AQSH bilan hamkorlikda mintaqada iqtisodiy aloqalarni kengaytirishga xizmat
qiladigan loyihalarni qo llab-quvvatlash uchun besh yil ichida kamida 1 mlrd.
ʻ
dollarga teng mablag larini jalb etish maqsadida “Markaziy Osiyo investitsiyaviy
ʻ
sherikligi” tashabbusini yo lga qo ydi. “C5+1” platformasi orqali amalga
ʻ ʻ
oshirilayotgan ushbu tashabbus Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotini
mustahkamlash va o sishini ta minlash maqsadida savdo-sotiqni oshirish,
ʻ ʼ
4
Prezident Shavkat Mirziyoevning 2021 yilning 15-16 iyul kunlari Toshkentda o‘tkazilgan “Markaziy va Janubiy
15

kompleks rivojlanishni rag batlantirish va ko p tomonlama aloqalarniʻ ʻ
chuqurlashtirish uchun barcha mavjud imkoniyatlardan foydalanishga intiladi.
Jahon hamjamiyatida Markaziy Osiyoning ahamiyati va roli oshib
borayotganini mintaqa va yirik davlatlar o rtasida ko p tomonlama hamkorlikning
ʻ ʻ
turli formatlari tashkil qilinayotganida ham ko rishimiz mumkin.
ʻ
Mavjud “Markaziy Osiyo – AQSH”, “Markaziy Osiyo – Yevropa ittifoqi”,
“Markaziy Osiyo – Koreya Respublikasi”, “Markaziy Osiyo – Yaponiya” kabi
muloqot formatlari qatoriga oxirgi yillarda “Markaziy Osiyo – Hindiston”,
“Markaziy Osiyo – Xitoy” va “Markaziy Osiyo – Rossiya Federatsiyasi” singari
yangi formatlar qo shildi. Mazkur holat, birinchidan, mintaqadagi ijobiy
ʻ
o zgarishlar natijasida yuzaga kelgan mutlaqo yangi muhit dunyoning yetakchi
ʻ
davlatlari tomonidan Markaziy Osiyoga nisbatan e tiborning oshganini ko rsatsa,
ʼ ʻ
ikkinchidan, chet el davlatlari mintaqa mamlakatlari bilan nafaqat ikki tomonlama
hamkorlik doirasida, balki yagona mintaqaviy ko p tomonlama munosabatlarni
ʻ
rivojlantirishga ahamiyat qaratayotganidan dalolatdir.
Shu bilan birga, mintaqa hamda boshqa davlat va xalqaro institutlar o rtasida
ʻ
yangi formatlarning tuzilishi bu, Markaziy Osiyoning geosiyosiy va iqtisodiy
ahamiyati oshib borishiga, shuningdek, mintaqaga xalqaro munosabatlardagi
yaxlit siyosiy-diplomatik subyekt sifatida qaralishiga olib kelmoqda.
Markaziy Osiyo davlatlarining yaxlit siyosiy-diplomatik subyekt sifatidagi
o rni hamda o zaro hamjihatligi va birdamligi Qirg izistonda 2020 yil oktabr
ʻ ʻ ʻ
oyida yuz bergan norozilik namoyishlari va tartibsizliklarga O zbekiston,
ʻ
Qozog iston, Turkmaniston va Tojikiston respublikalari Prezidentlari qo shma
ʻ ʻ
bayonot bilan munosabat bildirganliklarida ham kuzatildi. Qo shma bayonotda
ʻ
qardosh Qirg izistonda sodir bo layotgan voqealar jiddiy tashvish tug dirayotgani
ʻ ʻ ʻ
hamda Qirg izistonning barcha siyosiy partiyalari va jamoatchilik doiralari
ʻ
tinchlik va osoyishtalikni ta minlash, konstitutsiya va milliy qonunchilikka so zsiz
ʼ ʻ
rioya qilish bilan yuzaga kelgan muammolarni hal qilish uchun zarur bo lgan sa y-
ʻ ʼ
harakatlarni amalga oshirishiga umid bildirildi.
Qayd etish joizki, Markaziy Osiyo davlatlarining barqarorligi va
16

hamjihatligi,birinchidan, xalq farovonligiga, ikkinchidan, mintaqaning investitsion
jozibadorligini oshirib, xorijiy sherik davlatlar va investorlar bilan hamkorlik
uchun keng imkoniyatlar yaratishga xizmat qiladi. O zbekiston va mintaqaʻ
davlatlari o rtasida shakllangan va yanada mustahkamlanib borayotgan yangi
ʻ
muhit mazkur maqsadlarga erishishga hamda o zaro siyosiy, savdo-iqtisodiy,
ʻ
madaniy-gumanitar hamkorlikni kuchaytirishga xizmat qiladi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasida hamda
2021 yil “Yoshlarni qo llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili”
ʻ
Davlat dasturida Markaziy Osiyo davlatlari bilan yaqin qo shnichilik aloqalarini
ʻ
mustahkamlashga alohida ahamiyat qaratilgan.
Xususan, joriy yil Davlat dasturida Markaziy Osiyo davlatlari bilan
munosabatlarni izchil davom ettirish chora-tadbirlar rejasida:
 O zbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan ikki tomonlama va
ʻ
mintaqaviy aloqalarni sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish bo yicha
ʻ
kompleks chora-tadbirlar dasturini ishlab chiqish;
 oliy va yuqori darajada o zaro tashriflarni tashkil etish;
ʻ
 “Xalq diplomatiyasi” mexanizmlaridan samarali foydalanish;
 yaxshi qo shnichilik munosabatlarini mustahkamlash yo lidagi mavjud
ʻ ʻ
to siqlarni birgalikda hal etish;
ʻ
 savdo iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish va tovar ayirboshlash hajmining
o sishi
ʻ
va hamkorlikni mustahkamlash uchun qulay sharoitlar yaratish;
 mintaqaning tranzit va logistika salohiyatidan samarali foydalanish va
transport
infratuzilmasi rivojlanishini ta minlash;
ʼ
 Markaziy Osiyo mamlakatlarining mintaqalari (shu jumladan, chegara
hududlari) o rtasidagi hamkorlikni faollashtirish ko zda tutilgan.[6]
ʻ ʻ
Bundan tashqari, joriy yilda O zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari bilan
ʻ
aloqalarini ko p tomonlama hamkorlik mexanizmlari, jumladan, Birlashgan
ʻ
Millatlar Tashkiloti (BMT), Mustaqil Davlatlar Hamdo stligi (MDH), Shanxay
ʻ
17

Hamkorlik Tashkiloti (SHHT), Turkiy tilli davlatlar hamkorlik Kengashi
(TTDHK), Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti (YXHT) va boshqa
tuzilmalar doirasida ham rivojlantirishni, bunda nafaqat siyosiy-diplomatik
munosabatlar, balki iqtisodiy diplomatiya, parlamentlararo diplomatiya hamda
xalq diplomatiyasini kuchaytirish nazarda tutilmoqda.
Qolaversa, joriy yilda SHHTda O zbekiston Respublikasining 2021–2022ʻ
yillarda raisligini inobatga olib, mazkur yo nalishda ustuvor vazifalar va asosiy
ʻ
tadbirlarini ishlab chiqish ham Davlat dasturida rejalashtirilgan. SHHTda Rossiya,
Xitoy, Pokiston va Hindiston qatori Markaziy Osiyo davlatlaridan O zbekiston,
ʻ
Tojikiston, Qozog iston va Qirg izistonning a zo davlatlar ekanligi, ushbu xalqaro
ʻ ʻ ʼ
tashkilot doirasida hamkorlikni jadallashtirish alohida ahamiyat kasb etishini
ta kidlash mumkin.
ʼ
O zbekiston Prezidentining Parlamentga Murojaatnomasi va joriy yilgi
ʻ
Davlat dasturida qo shni Markaziy Osiyo davlatlariga alohida urg u berilishining
ʻ ʻ
muhimligi shundan iboratki, mazkur yo nalish O zbekiston tashqi siyosatining
ʻ ʻ
bosh ustuvor yo nalishi hisoblanadi. Bu O zbekiston Markaziy Osiyoning barcha
ʻ ʻ
davlatlari bilan chegaradosh mintaqadagi yagona davlatligi, mamlakatdagi har
qanday siyosiy, iqtisodiy va madaniy sohadagi o zgarishlarning bevosita
ʻ
mintaqaga ta sir etishi
ʼ
hamda Markaziy Osiyoning barqaror rivojlanishi mintaqaning barcha davlatlari
manfaatlariga xizmat qilishida namoyon bo lmoqda. O zbekistonning bugungi
ʻ ʻ
tashqi siyosati, xususan, yaxshi qo shnichilik va pragmatik mintaqaviy siyosati
ʻ
davlatning xalqaro nufuzini oshiribgina qolmay, Markaziy Osiyoning barqaror va
ulkan imkoniyatlarga ega hamkorlik makoniga aylanishiga xizmat qilmoqda.
O zbekistonning tashqi iqtisodiy faoliyati.
ʻ Qayd etish joizki, so nggi ʻ
yillarda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbuslarini qo shni davlatlar rahbarlari
ʻ
tomonidan qo llab-quvvatlanishi natijasida Markaziy Osiyoda siyosiy muloqot va
ʻ
o zaro ishonch mustahkamlandi, davlat rahbarlarining Maslahatlashuv
ʻ
uchrashuvlari yo lga qo yildi.
ʻ ʻ
Natijada mintaqadagi ikki va ko p tomonlama hamkorlik darajasi yangi
ʻ
18

bosqichga ko tarildi. Xususan, 2017-2019 yillar davomida Markaziy Osiyoʻ
mamlakatlari bilan savdo aylanmasi yillik o rtacha 50 foizdan ko proqqa o sib,
ʻ ʻ ʻ
5,2 mlrd. dollarga yetgan. 2020 yil natijalariga ko ra esa, global pandemiya
ʻ
sharoitiga qaramay, O zbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo
ʻ
aylanmasining umumiy hajmi 5 mlrd. dollarni tashkil etdi.
Jumladan, O zbekistonning umumiy tashqi savdo aylanmasida Markaziy
ʻ
Osiyo davlatlarining ulushi 2019 yildagi 12,4% dan, 2020 yilda 13,6 % ga oshgan.
O zbekistonning mintaqadagi umumiy tashqi savdo aylanmasida esa
ʻ
Qozog istonning ulushi 61%, Qirg iziston – 18,2%, Turkmaniston – 10,6% va
ʻ ʻ
Tojikistonning ulushi 10,2% ni tashkil etdi. 5
Markaziy Osiyo mamlakatlari o rtasida savdo-iqtisodiy munosabatlarning
ʻ
mana shunday yaxshilanishi, umuman aytganda, mintaqaning investitsiyaviy
jozibadorligini oshirishga yordam berdi. Xususan, 2017-2020 yillar oralig ida
ʻ
O zbekiston va mintaqa mamlakatlari o rtasida 300 dan ortiq shartnoma,
ʻ ʻ
shuningdek, qariyb 75 mlrd. dollarga teng shartnoma va bitimlar imzolangan.
O zbekiston statistika qo mitasining yangi ma lumotlariga ko ra
ʻ ʻ ʼ ʻ
O zbekistonning 2021 yil yanvar-iyun oyiga tashqi savdo hajmi 18 mlrd dollarga
ʻ
yetgan, shundan 10 944 mln dollar import, 7 056 mln dollar eksport tashkil etdi.
MDH davlatlari bilan 2021 yilgi yanvar-iyun oyidagi savdo hajmi 6 665,2 mln
dollarni shundan 2 274,2 mln dollar eksport, 4 391,0 dollar import tashkil etgan.
Shundan O zbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari O zbekistonning Markaziy
ʻ ʻ
Osiyo mamlakatlari bilan savdo 2 803,8 mln dollar tashkil etdi, shundan 1 174,6
mln dollar eksport, 1 629,2 mln dollar esa import hisoblanadi. [8]
Logistika: yangi savdo yo llari
ʻ . O zbekistonning hozirgi sharoitining potensiali ʻ
juda yuqori hisoblanadi. Markaziy Osiyoda hozirda kishi boshiga YIM eng katta
davlat Qozog iston hisoblansa-da, Qozog iston tashqi qarzining yildan-yilgi
ʻ ʻ
oshaverishi tufayli (YIM ga nisbatan 94%) O zbekiston kelgusi o sishda katta
ʻ ʻ
potensialga egadir. UzAvtoSanoat avtomobillari ham asosan Qozog istonga
ʻ
5
А.Абдураҳмонов «Саодатга элтувчи билим». – Т.: «Мовароуннаҳр», 2003 й 4. Кайковус “Қобуснома” 1994
й 53-бет М.Саттор “Ўзбек удумлари” Т., 1993й. 70- бет
19

eksport qilinadi. Afg oniston esa hozirda O zbekiston uchun riskka ega yuqoriʻ ʻ
foydali hamkor hisoblanadi. Hozirda Afg onistondagi vaziyat qaltis bo lsa-da,
ʻ ʻ
keyinchalik muammo hal etilgach O zbekiston o z tovarlari uchun yana bir
ʻ ʻ
davlatga va eng asosiysi okeanga chiqish imkoniyatlarini oshiradi.
Afg onistondan o tgacha biz Pokistondagi Karachi porti orqali dunyo suv
ʻ ʻ
logistikasiga qo shilamiz. O zbekiston noqulay geografik joylashuviga qaramay
ʻ ʻ
okeanga chiqishni uddalasa eksportdan keladigan foyda bir necha barobar
oshishiga shubham yo q. Okean logistikasi foydalari:
ʻ
 Bir birlik yuk uchun arzon narx;
 bir reysda katta hajmdagi yukni yetkazish imkoniyati;
 juda og ir konstruksiyalarni yetkazish imkoniyati (6 tonnadan 600
ʻ
ming
tonnagacha);
 yuqori xavfsizlik darajasi;
 universallik (deyarli istalgan turdagi yukni tashish imkoniyati).
Bu nafaqat O zbekistonga okean logistikasi balki Pokiston va
ʻ
Afg onistondagi
ʻ
davlatlar bilan savdo aloqalari yanada yaxshilanishi, dinimiz birligi tufayli o zaro
ʻ
do stlik aloqalari o rnatishimiz mumkin. To g ri hozirda Afg onistondagi vaziyat
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
beqaror, ammo ikki davlatlar o rtasida o zaro manfaatli munosabatlar qurishga
ʻ ʻ
intilish, O zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilov ancha
ʻ
tajribali diplomat ekanligi va Afg onistonning va dalari bu logistika loyihasining
ʻ ʼ
amalga oshish imkoniyatini ancha oshiradi. Lekin agar biz o ylagan yo l amalga
ʻ ʻ
oshmasa bizda yana Turkmaniston va Eron orqali ham okeanga chiqishimiz
mumkin. Bu Pokistondagi portdek manfaatli bo lmas, ammo Turkmaniston bilan
ʻ
yaxshi aloqalar okean logistikasi faoliyatiga yordam berishi mumkin.
Yangi tashqi savdo nazariyasi. Yana bir iqtisodiy maslahat – iqtisodiyot
bo yicha Nobel mukofotiga sazovor bo lgan Pol Krugmanning “yangi tashqi
ʻ ʻ
savdo” nazariyasiga ko ra tashqi savdo aloqalarini olib borishdir. Nazariyaga
ʻ
ko ra davlatlar o z hududida ko p va arzon bo lgan tovarlarni eksport, qimmat va
ʻ ʻ ʻ ʻ
20

defitsit tovarlarni esa import qilishi yetarli emas. Juda ko p iqtisodchilarning 50ʻ
yildan ortiq kuzatishlaridan ma lum bo ldiki, rivojlangan davlatlar bu qonunga
ʼ ʻ
amal qilishmaydi, aks holda faqatgina bir davlat bir tovarni ishlab chiqargan
bo lardi. Krugman fikricha bunga quyidagi sabablar bor:
ʻ
 Iste molchilarning tanlovga ega ekanliklari ularni quvontiradi va sotuvlarni
ʼ
oshiradi. Turli davlat tovarlari o rtasida raqobat yuzaga kelsa-da, tovarlarning
ʻ
shakli, narxi va boshqa xususiyatlariga ko ra har bir tovar o z mijozlariga ega
ʻ ʻ
bo ladi (masalan, Ford va Volksvagen mashinalari turli xil bo lsa-da, AQSh va
ʻ ʻ
Germaniya davlatlarida ancha katta hajmda sotiladi)
 Bunda “masshtabdan iqtisod” qonuni amal qiladi, ya ni kompaniyalar
ʼ
ko proq tovar ishlab chiqargan sari bir birlik mahsulot ularga arzonroqqa tushadi.
ʻ
Oqibatda kompaniya yanada foyda ko radi
ʻ
 Kompaniyalarning katta daromadga ega bo lishi ularni ko proq tovar ishlab
ʻ ʻ
chiqarishga, qudratli raqobatchilarga ega bo lishi esa xarajatlarni
ʻ
minimallashtirib, tovarlarni sifatli ishlab chiqarishga undaydi
Qisqa qilib aytganda “Transport xarajatlarini kamaytirish, shahar aholisining
ko payishi ishlab chiqarish hajmining ko payishiga, ish haqining oshishiga va
ʻ ʻ
tovarlarning xilma-xil yetkazib berilishiga olib keladi, bu esa o z navbatida
ʻ
shaharlarga migratsiyani (qo shimcha ishchi kuchini) rag batlantiradi”. Demak,
ʻ ʻ
O zbekiston avtosanoatining qo shni avtosanoatlar bilan raqobat qilishi,
ʻ ʻ
raqobatbardosh o xshash tovarlar oldi-sotdisini tashkil etish muhim hisoblanadi.
ʻ
Oqibatda, monopolistik bozor vujudga keladi. Qanchalik paradoksal ko rinmasin,
ʻ
bu iqtisodchilarning uzoq vaqt davomida kuzatishlari samarasi va bugungi kun
haqiqati. Aks holda AQSh faqat mashina, Belorus kartoshka, O zbekiston paxta
ʻ
eksporti bilan shug ullanardi.
ʻ
Ko plab ekspertlar fikricha MDH davlatlaridagi aholi, qulay iqtisodiy
ʻ
geografiya va o zaro manfaatli shartnomalar orqali Krugman keltirgan
ʻ
“masshtabdan o sishga” ega bo lish mumkin. Krugman nazariyasiga ko ra bunga
ʻ ʻ ʻ
300 mln aholi zarur va aynan MDH davlatlarida shuncha odam bor. Lekin bunda
barchaga adolatli shartnomalar tuzilishi shart, agar kimdir “ko rpani o ziga tortsa”
ʻ ʻ
21

bu boshqalarga va yakunda o ziga ham zarar yetkazadi.ʻ
Bundan tashqari O zbekiston bozorida ichki raqobatchilarni ko paytirish
ʻ ʻ
muhim hisoblanadi. Hozirda Yaponiya misolidan olsa Yaponiya avtosanoatida 4
ta gigant – Toyota, Honda, Nissan va Suzuki brendlari mavjud. Toyota, Nissan va
Honda esa AQSH da avtomobil sotilishi bo yicha Top-5 likka kirishgan. Shu
ʻ
oddiy misoldan ko rishimiz mumkinki ichki bozordagi kuchli raqobat tashqi
ʻ
bozor uchun raqobatbardosh tovar ishlab chiqarishga majbur qiladi. Albatta,
Krugman nazariyasini amalga oshirishdan oldin ichki raqobatchilarni ham hosil
qilish lozim.
O zbekiston Respublikasi davlat qarzi.
ʻ Hozirda ba zi insonlar O zbekiston ʼ ʻ
davlat qarzi ko payayotganligidan xavotirda. Bu ko rsatkich hozirda 23,2 mlrd.
ʻ ʻ
AQSH dollarini ni tashkil etadi. (YIM ga nisbatan 40.1%). Lekin shuni esda tutish
kerakki Yaponiyaning hozirgi davlat qarzining YIM ga nisbatan 266% ni tashkil
etadi. 6
O zbekistonda esa ahvol 6 barobar yaxshiroq. AQSh da bu ko rsatkich 140%ni
ʻ ʻ
tashkil etadi. Ammo AQSh va Yaponiya davlatlari to g ri yo lga qo yilgan
ʻ ʻ ʻ ʻ
iqtisodiy siyosat orqali bu qarzlar ularga katta xavf ko rsatmaydi. Bundan tashqari
ʻ
iqtisodchi-ekspert Bekzod Hoshimov so zlariga ko ra agar O zbekiston olgan
ʻ ʻ ʻ
qarzlar to g ri yo nalishga sarflansa, aholining yashash sharoitlarini yaxshilagan
ʻ ʻ ʻ
holda qarzlarning ko p qismini qaytara olishimiz mumkin.
ʻ
6
Ҳусайн Воиз Кошифий “Футувватномаи султоний ёхуд жавонардлик тариқати” Т.,
22

II.Bob. O`zbekistonning mustaqil tashqi siyosati va uning asosiy tamoyillari
2.1.O‘zbekiston va rossiya strategik aloqalari: hamkorlik dinamikasi va
yangicha yondashuvlar
O‘rta Osiyoning Sharqiy Yevropa xalqlari bilan xo‘jalik aloqalarining vujudga
kelishi va rivojlanishi uzoq o‘tmishga borib taqaladi. Ular o‘rtasidagi ko‘pqirrali
munosabatlar vaqt o‘tishi bilan mustahkamlanib, keng rivojlangan va chuqurlashib
borgan. Agar tarixga nazar tashlasak, O‘rta Osiyo uzoq davrlardan beri Eron,
Arabiston, Hindiston, Kavkaz, Rossiya va boshqa mamlakatlar bilan siyosiy,
iqtisodiy, savdo, diplomatik aloqalarda bo‘lib kelgan. Bu aloqalar xalqlarni bir-
biriga yaqinlashtirish bilan birga ularning ishlab chiqarish, fan va madaniyat
sohasida qo‘lga kiritgan yutuqlaridan o‘zaro foydalanishda ham muhim rol
o‘ynagan. Shuning uchun xalqaro aloqalarning ko‘lami har bir mamlakatning
tarixiy yuksalishining darajasini belgilab bergan.
O‘rta Osiyo bilan Rossiya o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganish borasida
tarixchi olimlar o‘zlarining jabhalarga oid ilmiy asarlarini yaratganlar. Ushbu
mintaqalar o‘rtasidagi siyosiy, iqtisodiy, savdo va diplomatik munosabatlarni
o‘rganishda akademik V.V. Bartold, sharqshunos olim A.N. Samoylovich, M.K.
Rojkova, A.S. Sadikov, H.Ziyoev, N.B. Baykova, N.A. Xalfin, «Turkestanskiy
sbornik», X.Gulomov, A.R. Muhammadjonov va T.N. Ne’matov, O‘.Mavlonov,
I.Ravshanov va boshqalarning asarlari qimmatlidir.
Biz ushbu materialda u tarixni o‘rganish yoki, uni tahlil qilish niyatidan
yiroqmiz. Yuqoridagilarni keltirishdan maqsad, O‘rta Osiyo bilan Rossiya
o‘rtasidagi aloqalarning tarixi naqadar uzoq davrlarga borib taqalishi va u hamma
vaqt ham ikki tomon uchun manfaatli bo‘lganligini yana bir bor eslatib o‘tishdir.
Ushbu mavzuda biz XX asrning so‘ngi bosqichida SSSR davlati parchalanib
ketgandan so‘ng sobiq mamlakat hududida qaror topgan mustaqil O‘zbekiston
Respublikasi va Rossiya federatsiyasi davlatlari o‘rtasida qadimdan mavjud
bo‘lgan turli yo‘nalishlardagi aloqalarning bugungi zamonaviy, yangicha takomili
xususida gap yuritmoqchimiz. Istiqlol tufayli mamlakatimizda qurilayotgan
23

demokratik, huquqiy, insonparvar jamiyat, bozor munosabatlariga o‘tish, jahon
hamjamiyati bilan mafkuraviy tazyiqlarsiz o‘zaro hamkorlik qilish imkoniyati –
bularning barisi O‘zbekistonning boshqa xalqlar bilan olib borayotgan aloqalarini
xalqchil qildi. O‘zbekiston, o‘zbek xalqining dunyodagi o‘ziga xos va mos o‘rni
borligi, uning jahon sivilizatsiyasiga qo‘shgan bebaho hissasining e’tirof etilishi
xalqimizning dunyo hamjamiyatidagi o‘rnini yanada mustahkamladi.
Postsovet hududda yangidan qaror topgan mustaqil davlatlar O‘zbekiston
Respublikasi va Rossiya federatsiyasi o‘rtasida diplomatik munosabatlar 1992
yilning 20 martida o‘rnatilgan. 1992 yilning 15 may kuni Toshkentda Kollektiv
xavfsizlik shartnomasi, 30 mayida Moskvada Rossiya Federatsiyasi va
O‘zbekiston Respublikasi o‘rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari,
do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitim imzolandi. U ikki tomonlama
munosabatlarning huquqiy poydevorini qo‘ydi. Rossiya va O‘zbekiston
o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy munosabatlarni tartibga soluvchi asosiy hujjat 1992 yil
13 noyabrdagi savdo munosabatlari to‘g‘risidagi davlatlararo bitimdir.
Ikki davlat o‘rtasidagi muntazam siyosiy aloqalar yuqori va oliy darajalarda
saqlanib kelinmoqda. Ikki davlat rahbariyati o‘rtasidagi muntazam aloqalar ko‘p
tomonlama tuzilmalar (MDH, SHHT, KXTSh, YOII) doirasida ham amalga
oshirilmoqda.
2003 yil o‘rtalaridan boshlab O‘zbekiston tashqi siyosatida G‘arb davlatlari
bilan aloqalarni yanada mutanosiblashtirishga tus berish yo‘nalishida moslashtira
borib Rossiya bilan siyosiy va iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish liniyasini
mustahkamlashga e’tiborni qaratdi.
Ikki davlat rahbarlari 2004 yil 16 iyunda Toshkentda bo‘lib o‘tgan ShHT sammiti
doirasida harbiy-siyosiy, savdo-iqtisodiy va gumanitar sohalardagi
hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab beruvchi ishchi uchrashuvda
muddatsiz strategik sheriklik to‘g‘risidagi bitimni imzoladilar. Bu bitim Markaziy
Osiyo mintaqasida xavfsizlikni mustahkamlash, ularning tashqi siyosati, mudofaa
va huquqni muhofaza qilish organlari hamda maxsus xizmatlari orqali maslahat
mexanizmlarini shakllantirishda tomonlar o‘rtasida yaqin hamkorlikni nazarda
24

tutadi.
2005 yildan Rossiya-O‘zbekiston hamkorligining holati va rivojlanish
istiqbollari, savdo-iqtisodiy hamkorlik masalalari, birinchi navbatda, yoqilg‘i-
energetika sohasiga katta e’tibor qaratib kelinmoqda.
Rossiya Federatsiyasi va O‘zbekiston Respublikasi o‘rtasida Ittifoqchilik
munosabatlari to‘g‘risidagi shartnoma (14 noyabr 2005 yil)ga asosan Rossiya
Federatsiyasi va O‘zbekiston Respublikasi o‘rtasidagi ikki tomonlama
munosabatlarning asosi sifatida ittifoqchilik tamoyillarini xalqaro huquqiy
mustahkamlashga qaratildi. Shartnomaga ko‘ra, tomonlar milliy, mintaqaviy va
xalqaro xavfsizlikni ta’minlash, tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash,
jumladan, terrorizmga qarshi kurashish, ommaviy qirg‘in qurollarini tarqatish,
giyohvand moddalarning noqonuniy aylanishi va boshqa yangi tahdid va
tahdidlarga qarshi kurashishda hamkorlik qilish majburiyatini oladilar. Agar
ulardan biri tashqi tajovuz ob’ektiga aylansa, ular bir-biriga yordam beradi. Shu
maqsadda ikki mamlakatning davlat, parlamentlar, hukumatlar, xavfsizlik
kengashlari, tashqi siyosat, mudofaa, huquq-tartibot va boshqa vazirlik va
idoralari rahbarlari o‘rtasida ikki tomonlama maslahatlashuvlar o‘tkazish
rejalashtirilgan. Shartnomaga muvofiq tomonlar harbiy va harbiy-texnik, savdo-
iqtisodiy va gumanitar sohalarda hamkorlikni oshirmoqda, odamlar o‘rtasida
bevosita aloqalarni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoit yaratmoqda.
2013 yil boshida O‘zbekistonda 846 ta Rossiya-O‘zbekiston kompaniyalari
faoliyat yuritgan bo‘lib, 127 ta Rossiya korxonalari vakolatxonalari
akkreditatsiyadan o‘tgan edi. Rossiyada o‘zbek kapitali ishtirokidagi 401 ta
kompaniya tashkil etilgan.
Yoqilg‘i-energetika majmui sohasida Rossiya-O‘zbekiston hamkorligi faol
rivojlanmoqda. Rossiyaning yirik neft va gaz kompaniyalari Gazprom va Lukoyl
O‘zbekistonda muvaffaqiyatli va samarali faoliyat yuritmoqda.
2018 yilda Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putin va O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev o‘rtasidagi muzokaralar yakunida
Rossiya Federatsiyasi hukumati bilan O‘zbekiston Respublikasi hukumati
25

o‘rtasida 2019-2024-yillarga mo‘ljallangan iqtisodiy hamkorlik dasturi imzolandi.
Hujjat savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish uchun asosiy ahamiyat kasb etdi.
U hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlarini aniqlash va ilgari surish, qo‘shma dastur
va loyihalarni amalga oshirish, investisiya sohasidagi hamkorlikni
chuqurlashtirish, shuningdek, milliy iqtisodiyot tuzilmasini diversifikatsiya qilish
va ikki mamlakatning eksport salohiyatini oshirish hamda tovar ayirboshlash
hajmini oshirishga qaratilgan qo‘shma loyihalarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan.
O‘zbekiston tashqi savdosining qariyb 20% 1
ini tashkil etadigan Rossiya bu
mamlakatning eng muhim savdo-iqtisodiy hamkori hisoblanadi. Rossiya
statistikasiga ko‘ra, 2016 yilda ikki mamlakat savdo aylanmasi 2726,0 mln
dollarni, shu jumladan, O‘zbekistonga Rossiya yetkazib berishi - 1965,0 mln
dollarni tashkil etgan. Bu raqamlar O‘zbekiston Rossiya mollari bozori ekanini
ko‘rsatadi.
Rossiya O‘zbekistonga: neft mahsulotlari (17%), qora va rangli metallar
(taxminan 17%), mexanik va elektr jihozlari (15%), yog‘och va qog‘oz (15%)
eksport qiladi 2
.
O‘zbekiston Rossiyaga: tabiiy gaz (32%), to‘qimachilik mahsulotlari
(taxminan 20%), yangi va qayta ishlangan meva-sabzavot mahsulotlari (4,5%)
yetkazib beradi 3
.
Rossiya O‘zbekistonning eng yirik sarmoyaviy sherigidir. Rossiyadan
O‘zbekistonga kiritilgan investisiyalar hajmi to‘qqiz milliard dollardan ziyodni
tashkil etadi. Asosiy Rossiya investorlari - PJSC LUKOIL, PJSC Gazprom, PJSC
Vimpelcom va boshqalar.
Rossiyada O‘zbekiston rezidentlari ishtirokidagi 600 dan ortiq korxona
ro‘yxatga olingan 4
.
Rossiya va O‘zbekiston iqtisodiyotning deyarli barcha sohalarida yaqin
aloqalarga ega. Birgina 2020 yilning 8 oyida respublikada 200 dan ortiq qo‘shma
korxona ochildi, 2021 dekabr holatiga Rossiya Federatsiyasi tadbirkorlari
tomonidan mamlakatimizda Rossiya kapitali bilan 2335 ta korxona ochilgan.
2018 yilda Rossiya va O‘zbekistonning birinchi mintaqalararo forumi
26

davomida 25 mlrd. dollarlik 800 ta savdo va sarmoyaviy bitim va memorandumlar
imzolandi. Tomonlar 2019-2024 yillarga mo‘ljallangan iqtisodiy hamkorlik
dasturini ham imzoladilar. Ularning aksariyati investisiya bitimlari (20,8 mlrd
dollar), yana 6,2 mlrd dollar savdo shartnomalari hissasiga to‘g‘ri keladi.
Dastur doirasida yaqin kelajakda O‘zbekistonda 79 ta yangi qo‘shma korxona, 23
ta savdo uyi va 20 ta logistika markazi tashkil etiladi. Rossiya energetika
kompaniyalari O‘zbekiston bilan yoqilg‘i-energetika sohasining barcha sohalarida
o‘zaro manfaatli hamkorlikni kengaytirishga tayyor. Bir qator gidroenergetika
loyihalarida hamkorlik ham muhokama qilinmoqda. Rossiyaning
Vneshekonombank moliyaviy ko‘magida beshta loyiha amalga oshirilmoqda,
jumladan, yangi (Darg‘om kanali va Quyichotqol GES tarkibida) mini-GESlar
qurish, mavjud Farhod va To‘palang GESlarini modernizatsiya qilish. Ushbu
istiqbollarning barchasi Toshkentning YeOII kuzatuvchisi maqomini olishi
munosabati bilan ochildi.
Yevrosiyo Iqtisodiy Oliy Kengashi 2020 yil 11 dekabr kuni O‘zbekistonga
kuzatuvchi maqomini berdi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyev ta’kidlaganidek, YI bilan yangi quvvatdagi hamkorlik respublikaga
o‘z mahsulotlari uchun qo‘shimcha bozorlar yaratish, alyans a’zolari bilan savdo
munosabatlaridagi to‘siqlarni bartaraf etish imkonini beradi, chunki Yevrosiyo
Iqtisodiy Ittifoqi mamlakatlari O‘zbekistonning asosiy va tabiiy savdo hamkorlari
qatoriga kiradi. 7
Rossiya va O‘zbekiston mintaqalararo hamkorlikni faol rivojlantirmoqda.
Rossiya Federatsiyasining 75 dan ortiq sub’ektlari respublika bilan doimiy va faol
savdo-iqtisodiy aloqalarni saqlab kelmoqda.
2021 yil 17 noyabrda O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasida mintaqalararo
hamkorlik II forumi bo‘lib o‘tdi. Forum doirasida o‘tkazilgan biznes uchrashuv va
muzokaralar natijasida umumiy qiymati to‘qqiz milliard dollarga teng 600 ga
yaqin ikki tomonlama bitim imzolandi.
7
Prezident Shavkat Mirziyoevning 2021 yilning 15-16 iyul kunlari Toshkentda o‘tkazilgan “Markaziy va Janubiy
Osiyo: mintaqaviy o‘zaro bog‘liqlik. Tahdidlar va imkoniyatlar” mavzusidagi konferensiyada so‘zlagan nutqi.
27

Rossiya va O‘zbekiston o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlik juda muvaffaqiyatli
rivojlanmoqda. Rossiya Federatsiyasi O‘zbekiston iqtisodiyotida Xitoydan keyingi
ikkinchi investor hisoblanadi. 2020 yil natijalariga ko‘ra (davlatlar organlari
tomonidan o‘rnatilgan pandemiya va cheklovlar tufayli qiyin), Rossiya va
O‘zbekiston o‘rtasida temir yo‘l va avtomobil transporti hajmi 2019 yilga nisbatan
27.4% va 27.9% ga oshdi. Sanoat kooperatsiyasi, jumladan, yuqori texnologiyali
sohalarda so‘nggi yillarda ikki mamlakatning iqtisodiy sherikligida muhim rol
o‘ynadi. Rossiya va O‘zbekiston o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlikning bugungi
kundagi flagmani, albatta, Jizzax viloyatida Rosatom ishtirokida atom elektr
stansiyasining qurilishi hisoblanadi. Bunday keng ko‘lamli loyihani amalga
oshirish ko‘plab malakali kadrlarni tayyorlashni talab qiladi. Shu munosabat bilan
2019 yilda Toshkentda yuqori texnologiyali soha mutaxassislarini tayyorlash
uchun Moskva fizika-yadro tadqiqotlari Milliy universitetining filiali ochilgani
tasodif emas.
Sanoat sohasidagi muvaffaqiyatli hamkorlikning namunasi va natijasi 2020
yilning dekabr oyida Toshkent metallurgiya zavodining ishga tushirilishi ham
bo‘ldi. Taxmin qilinishicha, bu korxona O‘zbekiston iqtisodiyotining metallurgiya
mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojlarining asosiy qismini qoplaydi hamda eksportga
ishlaydi. LUKOYL O‘zbekneftgaz bilan hamkorlikda Qandim gazni qayta ishlash
zavodini yaratish loyihasini amalga oshirgan O‘zbekiston iqtisodiyotidagi eng
yirik investorlardan biri bo‘lib qolmoqda. Qishloq xo‘jaligi mashinasozligini
rivojlantirishda ijobiy tajriba mavjud: kombayn ishlab chiqarish bo‘yicha
“Rostselmash” ishtirokida qo‘shma korxona faoliyat ko‘rsatadi va mahsulot ishlab
chiqaradi. Beeline brendi ostida faoliyat yurituvchi VEON Telecommunications
Holding kompaniyasi O‘zbekistonga 2006 yildan buyon 1 milliard dollardan ziyod
sarmoya kiritgan. Hozirda kompaniya O‘zbekistonning raqamli infratuzilmasini
rivojlantirishga hissa qo‘shish niyatida va 50 yilda ushbu loyihalarga qariyb 2021
mln. dollar sarmoya kiritishni rejalashtirmoqda. Bir qator sohalarda (atom
energiyasi, kosmik, harbiy-sanoat kompleksi, tibbiyot, IT) rivojlangan texnologik
salohiyatga ega davlat bo‘lgan Rossiya O‘zbekistonga texnologiya manbai va
28

muhandislik-texnologik konsalting hamkori sifatida qiziq.
Rossiya-O‘zbekiston munosabatlari majmuasida muhim o‘rinni mehnat
migratsiyasi masalalari egallaydi.
2020 yil oxirida rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, Rossiyada bir milliondan ortiq
o‘zbekistonlik muhojir mehnat qilgan. O‘zbekiston Markaziy banki
ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilda jismoniy shaxslarning Rossiyadan respublikaga
pul o‘tkazmalari hajmi 2019 yilga nisbatan 6,4% ga qisqardi va 4,344 mlrd.
dollarni tashkil etdi.
O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasida harbiy-texnik hamkorlik rivojlanmoqda.
Bu sohadagi asosiy ikki tomonlama hujjat Rossiya Federatsiyasi va O‘zbekiston
Respublikasi o‘rtasida 1999 yil dekabr oyida imzolangan harbiy va harbiy-texnik
sohalarda har tomonlama hamkorlikni yanada chuqurlashtirish to‘g‘risidagi
bitimdir. 2001 yilning may oyida chegara masalalari bo‘yicha hamkorlik
to‘g‘risidagi davlatlararo bitim, shu yilning oktabr oyida ikki mamlakat havo
hududi xavfsizligini ta’minlash uchun Rossiya harbiy havo kuchlari, havo
mudofaa kuchlari va O‘zbekiston havo kuchlaridan birgalikda foydalanish
to‘g‘risidagi davlatlararo bitim imzolandi. 2001 yil iyun oyida harbiy-texnik
hamkorlikni muvofiqlashtirish maqsadida harbiy-texnik hamkorlik bo‘yicha
Rossiya-O‘zbekiston ishchi guruhi tuzilgan.
2017 yilning oktabr oyida Jizzax viloyatidagi Forish o‘quv maydonida 12 yil
ichida birinchi o‘zbek-rus harbiy mashqlari bo‘lib o‘tdi. Ularda ikki mamlakatdan
jami 400 ga yaqin harbiy xizmatchilar ishtirok etdi. 2019 yilning dekabr oyida
Sharqiy harbiy okrugning G‘urumsaroy o‘quv maydonida "Vostok–2019" taktik
mashqlari o‘tkazilib, unda O‘zbekiston va Rossiya harbiy xizmatchilari ishtirok
etishdi. 2020 yilning dekabr oyida Termiz o‘quv maydonida O‘zbekistonda
"Surxon- 2020" maxsus taktik mashqi o‘tkazildi va unda Rossiya va O‘zbekiston
Qurolli kuchlarining maxsus kuchlari bo‘linmalari ishtirok etdi.
Rossiya va O‘zbekiston o‘rtasidagi mudofaa aloqalari ikki mamlakatning
2021-2025 yillarga mo‘ljallangan harbiy sohadagi strategik sheriklik dasturi
asosida quriladi. Uning amalga oshirilishi o‘zaro munosabatlarga yanada tizimli
29

tus berish, uni alohida munosabatlarimiz ruhiga mos darajaga olib chiqish
imkonini beradi.
Rossiya O‘zbekiston uchun asosiy qurol-yarog‘ va harbiy texnika yetkazib
beruvchidir. Bu yo‘lda esa O‘zbekiston-Rossiya hamkorligi faqat chuqurlashib
bormoqda.
SSSR parchalanib ketgandan keyin O‘zbekiston mamlakatning milliy
manfaatlaridan kelib chiqib, postsovet mamlakatlarida kechayotgan iqtisodiy va
siyosiy jarayonlarni hisobga olgan holda mustaqil tashqi siyosat yuritish
zaruratiga duch keldi. O‘zbekistonning tashqi siyosat strategiyasi betaraf tashqi
siyosatni nazarda tutgan. Postsovet hududidagi boshqa davlatlar bilan o‘zaro
hamkorlik MDH doirasida, shuningdek, ikki tomonlama formatda amalga
oshirildi.
O‘zbekistonning 1990 yillardagi Rossiya bilan hamkorligi Rossiyaning
Markaziy Osiyodagi boshqa davlatlar bilan hamkorligiga nisbatan ancha kam
bo‘lgan. Shu bilan birga gumanitar sohadagi hamkorlik, jumladan, ta’lim
sohasidagi hamkorlik ham u qadar samarali bo‘lmagan.
2004 yilda Rossiya Federatsiyasi va O‘zbekiston Respublikasi o‘rtasida
strategik sheriklik to‘g‘risidagi bitimning imzolanishi muhim qadam bo‘ldi va
eng muhim bitim 2005 yilda tomonlar tomonidan imzolangan Ittifoqchilik
munosabatlari to‘g‘risidagi shartnoma hisoblanadi. Shu bilan birga, mazkur bitim,
avvalo, harbiy-texnik va savdo-iqtisodiy hamkorlik sohalarida hamkorlikni
nazarda tutdi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2016 yilda prezident lavozimini
egallaganidan beri O‘zbekiston tashqi siyosati muvozanatlashgan, ammo boshqa
davlatlarga nisbatan ancha ochiq bo‘lib qolgan. O‘zbekiston integrasion
birlashmalarga qo‘shilmasdan, ikki tomonlama hamkorlik doirasida qator
davlatlar bilan munosabatlarni jadallashtirdi. Bu tendensiya Rossiya bilan ham
iqtisodiy, ham gumanitar sohalarda namoyon bo‘ladigan hamkorlikni ham o‘z
ichiga oladi. Birinchi marta ta’lim sohasida ikki tomonlama aloqalarni
mustahkamlashga katta e’tibor qaratildi.
30

Maktab ta’limi sohasida O‘zbekiston oldida turgan asosiy muammo o‘qituvchi
kadrlarni tayyorlash zaruratidir. O‘zbekiston aholisining ko‘payishi bilan yangi
maktablar soni ko‘payib, o‘qituvchilik kasbi respublikada eng ommaboplardan
biriga aylanib bormoqda. Shunday qilib, 2019-2020 o‘quv yilida O‘zbekiston
Respublikasi umumta’lim maktablarida o‘qituvchilar soni 481,604 kishiga yetdi,
bu esa 2018-2019 o‘quv yiliga nisbatan 8,28% ga ko‘pdir. O‘zbekistonning
Rossiya bilan hamkorlik qilishdan manfaatdorligi maktab ta’limi tizimida rus
tilining alohida o‘rni bilan ham izohlanadi. Rus tili respublikadagi 862 ta
maktabda o‘qitish tili bo‘lib, maktab o‘quv rejasida barcha o‘quvchilar uchun rus
tilini o‘rganish ko‘zda tutilgan. O‘zbekistonda maktablarda rus tilini o‘qitish bilan
bog‘liq masalalar bo‘yicha hamkorlik yuqori saviyada olib borilmoqda.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, Rossiya universitetlarida tahsil olayotgan
o‘zbekistonlik talabalar soni yil sayin ortib bormoqda va 2018/19 o‘quv yilida 26
mingdan ortiq kishini tashkil etgan bo‘lsa, 7 mingdan ortig‘i byudjet asosida
o‘qidi. Shunday qilib, o‘zbek maktab o‘quvchilarining rus tilini o‘rganishga
bo‘lgan qiziqishi shubhasizdir va bu sohadagi rus-o‘zbek hamkorligi o‘zaro
manfaatli va istiqbolli ko‘rinadi.
Oliy ta’lim sohasida so‘nggi yillarda Rossiya va O‘zbekiston o‘rtasidagi
hamkorlik ham faol rivojlanmoqda. O‘zbekistonda Rossiyaning yetakchi
universitetlarining filiallari tashkil etilgani yorqin misollardan biridir.
Mamlakatlar ta’lim, axborot makoni hamda O‘zbekistonda rus tili pozisiyalarini
saqlab qolish sohasida faol hamkorlik qilmoqda. Hozirgi kunda O‘zbekistonda
Rossiya universitetlarining 15 ta filiali faoliyat ko‘rsatmoqda, shundan 12 tasi
keyingi to‘rt yilda, undan oltitasi 2019 yilda ochildi. Bu yili MIFI (atom sanoati),
MISiS (metallurgiya), MEI (energiya) va RXTU (kimyo sanoati) filiallari ishga
tushdi. Toshkentda MGIMO, Lomonosov nomidagi Moskva Davlat universiteti,
Plexanov nomidagi Rossiya Iqtisodiyot universiteti, Gubkin nomidagi Rossiya
Davlat neft va gaz universitetining filiallari faoliyat ko‘rsatmoqda. Yaqin
kelajakda O‘zbekistonda Kosigin nomidagi Dizayn va texnologiya universiteti va
Moskva Davlat Geodeziya va kartografiya universitetining filiallari ochiladi.
31

O‘zbekistonda Rossiya Fan va madaniyat markazi faoliyat ko‘rsatmoqda. Shunday
qilib, darhaqiqat, umumiy ta’lim makoni yaratilmoqda, bu, albatta, ikki
tomonlama hamkorlikni, jumladan, iqtisodiyotning qator strategik muhim
tarmoqlarida ularni yanada mustahkamlashga xizmat qiladi.
2.2. O`zbekistonning mustaqil tashqi siyosati va uning asosiy tamoyillari
O`zbekiston mustaqillikka erishgandan keyingi yutuklar-dan muhimi,
uning jahon hamjamiyatidan munosib o`rin olga-nidir.
1991 yil 31 avgustda Oliy Kengash VI sessiyasida qabul qilingan
«Mustaqillik haqidagi Bayonot»da O`zbekistonning tashqi siyosatdagi yo`li
aniq qyushb belgilangan edi. Jumladan unda: «Xalqaro hamjamiyatning to`la
huquqli a`zosi bo`lgan O`zbe-kiston Respublikasi xalqaro munosabatlarda
mustaqil davlat, xalqaro huquq subyekti sifatida qatnashadi, uning maqsadla-ri
mustahkam tinchlik, qurolsizlanish, o`z hududini qurol-yarog-lardan xoli qilish,
yadroviy qurolni va boshqa ommaviy qirg`in qurollarini yo`qotish, suveren
davlatlar o`rtasidagi nizo va ziddiyatlarni hal etishda kuch ishlatish va tazyiqqa
yo`l qo`ymaslkkdan iborat» - deb qayd qilindi.
Oradan ma`lu^m muddat o`tgandan so`ng 1992 yil 8 dekabrda qabul
qilingan O`zbekiston Konstitutsiyasida bu yo`l yana bir bor ta`kidlanib
davlatimiz tashqi siyosatining asosiy qoida-lari qonun bilan mustahkamlab
qo`yildi. «O`zbekiston Respub-likasi xalqaro munosabatlarning to`la huquqli
subyektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tinchligi, kuch ish-
latmaslik yoki kuch bilan taxdid qilmaslik, chegaralarning daxl-sizligi,
nizolarni tinch yo`l bilan hal etish, boshqa davlat-larning ichki ishlariga
aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umume`tirof etilgan boshqa
qoidalari va meyorla-riga asoslanadi.
Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, fa-rovonligi va
xavfsizligini ta`minlash maqsadida ittifoq-lar tuzishi, hamdo`stliklarga va
32

boshqa davlatlararo tuzilma-larga kirishi va ulardan ajralib chiqii:i mumkin»,
— deyi-ladi O`zbekiston Respublikasi Konstitudiyasining 17-modda-sida.
Mamlakat tashqi siyosatiga doir bunday qoidalar Prezident
I.A.Karimovning nutq, maqola va risolalarida yanada oydinlashtirildi. U
o`zining «O`zbekistonning o`z istiqlol va ni-o`zi ta`minlashga, texnika
ekinlarining eng qimmatli tur-larini, jumladan paxta tolasi yetishtirish va
eksport qilish-ga imkoniyati katta. Shuningdek, jahon bozoriga yuqori sifat-li,
ekologik jihatdan sof, raqobatga bardoshli meva-sabzavot maqsulotlarini ishlab
chiqarishga qamda ularni qayta ishlan-gan holda yetkazib berishga qodir.
To`rtinchidan, davlatimiz nafaqat o`zini-o`zi ta`minlaydi-gan, balki chetga
chiqarishga neft, neft mahsulotlari, gaz va umuman, iqtisodiyotning asosi
bo`lmish muhim tarmoqdarga ega. O`zbekistonda sanoatning eng zamonaviy
tarmoklari, deylik, mikroradioelektronika kabi murakkab sohani rivojlantirish
imkoni bor.
Beshinchidan, O`zbskistonning insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli o`rni
bor. Yurtimiz ma`naviy merosga boy. U oldin-dan nafaqat mintaqada, balki
dunyoda ham turli ma`naviy va siyosiy jarayonlarga kuchli ta`sir o`tkazib
kelgan.
Shu jihatlarni hisobga olsak, O`zbekiston o`zining barcha ko`rsatkichlari
bo`yicha jahondagi madaniy, ilmiy texnologiya va iqtisodiy yuksaklikka
erishib, bemalol Markaziy Osiyoda integratsiya markaziga aylanishi mumkin.
Albatta, bu yo`lda qator qiyinchiliklar ham mavjud. Bular quyidagilar:
Birinchidan, agar jurrofiy-strategik tarafdan olib qara-sak, Markaziy
Osiyoda kommunikatsiyalar nomaqbul rivoj top-gani va uning tarmoqlari ancha
buzilganligini ko`ramiz.
Ikkinchidan, Markaziy Osiyoda suv resurslari cheklangan va Orol dengizi
bilan bogliq ekologik falokat ta`siri seziladi.
Uchinchidan, mintaqada xavfsizlik tizimi alohida e`tibor-ni taqozo etadi.
Bu yerda atrofdagi kuchli davlatlar va siyosiy kuchlar markazlarining bir-biriga
33

mos kelmaydigan ta`sir etish istaklari borligini ham hisobga olmasdan
bo`lmaydi.
To`rtinchidan, musulmon dunyosidagi ba`zi mamlakatlarning bir-biriga
mos kelmaydigan manfaatlari ham ayni bizning xotirjam bo`lishimizga yo`l
bermaydi.
Qolaversa, atrofimizda turli etnik, iqtisodiy, ijtimo-iy va boshqa
muammolar ichida qolgan «uchinchi dunyo» davlatla-ri ham mavjud. Jumladan
beqarorlik va xavf-xatarning bu-gungi kundagi o`chog`i - Afgoniston bilan
Tojikiston davlatlari ham shu mintaqada.
Bayon etilgan bu muammolarni kuchaytirib va ma`lum dara-jada ko`p
ishlarni ijobiy hal qilishga to`siq bo`lib turgan yana bir masala bor. SHo`ro
tizimidan qolgan meros — bu shu min-taqada Turkiston atalmish yagona
zaminda yashayotgan millat va elatlarni sun`iy ravishda bo`lib tashlash va
shundan foydalanib, o`z siyosatini o`tkazish, ularga hukmronlik qilish asorat-
lari hali-beri yo`qolmagan.
Terrorizm va narkobiznesning o`zaro uzviyligi, bir-biriga bog`-liqligi,
uning tarqalishiga ba`zan diniy niqoblardan foy-dalanilayotganligi, natijada
diniy aqidaparastlik va ekst-remizmning rivojlanib borayotganligi ilmiy
jihatdan chu-qur taxlil etilgan. O`zbekiston rahbarining ana shu har ikki asari
davlatimizning yangi yuz yillik va yangi ming yillik-dagi siyosiy strategiyasini
belgilaydi. Mazkur kitobning dunyoning bir necha o`nlab mamlakatlarida
tarjima qilib bo-silganligi, jahon siyosatdonlari va davlat arboblarining bu
kitobda ko`tarilgan masalalarga bergan yuksak baholari, ja-hon
jamoatchiligining katta qiziqish bilan unga qarayetgan-ligi^fikrimizning
dalilidir.
O`zbekiston mustaqillikka erishgandan keyingi yutuklar-dan muhimi,
uning jahon hamjamiyatidan munosib o`rin olga-nidir.
1991 yil 31 avgustda Oliy Kengash VI sessiyasida qabul qilingan
«Mustaqillik haqidagi Bayonot»da O`zbekistonning tashqi siyosatdagi yo`li
aniq qyushb belgilangan edi. Jumladan unda: «Xalqaro hamjamiyatning to`la
34

huquqli a`zosi bo`lgan O`zbe-kiston Respublikasi xalqaro munosabatlarda
mustaqil davlat, xalqaro huquq subyekti sifatida qatnashadi, uning maqsadla-ri
mustahkam tinchlik, qurolsizlanish, o`z hududini qurol-yarog-lardan xoli qilish,
yadroviy qurolni va boshqa ommaviy qir-rin qurollarini yo`qotish, suveren
davlatlar o`rtasidagi nizo va ziddiyatlarni hal etishda kuch ishlatish va tazyiqqa
yo`l qo`ymaslkkdan iborat» - deb qayd qilindi.
Oradan ma`lu^m muddat o`tgandan so`ng 1992 yil 8 dekabrda qabul
qilingan O`zbekiston Konstitutsiyasida bu yo`l yana bir bor ta`kidlanib
davlatimiz tashqi siyosatining asosiy qoida-lari qonun bilan mustahkamlab
qo`yildi. «O`zbekiston Respub-likasi xalqaro munosabatlarning to`la huquqli
subyektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tinchligi, kuch ish-
latmaslik yoki kuch bilan taxdid qilmaslik, chegaralarning daxl-sizligi,
nizolarni tinch yo`l bilan hal etish, boshqa davlat-larning ichki ishlariga
aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umume`tirof etilgan boshqa
qoidalari va meyorla-riga asoslanadi. 8
Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, fa-rovonligi va
xavfsizligini ta`minlash maqsadida ittifoq-lar tuzishi, hamdo`stliklarga va
boshqa davlatlararo tuzilma-larga kirishi va ulardan ajralib chiqii:i mumkin», -
deyi-ladi O`zbekiston Respublikasi Konstitudiyasining 17-modda-sida.

8
Saidov A.X. Demokratik islohotlar yo‘li – biz uchun yakkayu yagona va eng to‘g‘ri yo‘ldir. Demokratlashtirish va Inson huquqlari jurnali.
2020 yil. № 1-son. 1 (85), -B.5.
35

Xulosa
Xulosa shuki, hozirda O zbekiston yangi tarmoqlarda iqtisodiyʻ
rivojlanishlarga erishish va yangi qo shnichilik aloqalarini o rnatish yo lida
ʻ ʻ ʻ
shaxdam qadamlar tashlamoqda. Deyarli barcha ko rsatkichlar bo yicha 5 yil
ʻ ʻ
ichida ijobiy o zgarishlar qayd etildi. Oxirgi yillarda sodir bo layotgan iqtisodiy va
ʻ ʻ
siyosiy o zgarishlar O zbekistonning xalqaro maydonlaridagi o rnini
ʻ ʻ ʻ
yuksaltirmoqda. Albatta, biz – yoshlar ham o zimizning innovatsion takliflarimiz,
ʻ
bilimimizni yanada yuksaltirishimiz orqali Yangi O zbekistonning yanada
ʻ
rivojlanishiga o z hissamizni qo shishimiz kerak.
ʻ ʻ
2021 yilda Toshkentda “Hamdo'stlik mamlakatlari madaniy merosi”
konferentsiyasini o'tkazish. Ushbu tashabbus BMT Bosh Assambleyasining 75-
sessiyasida BMT doirasida ilgari surilgan - 2021 yilda Xiva shahrida YUNESKO
bilan hamkorlikda “Markaziy Osiyo jahon tsivilizatsiyalari chorrahasida” xalqaro
forumini o'tkazish to'g'risidagi yana bir tashabbusini mukammal tarzda to'ldiradi.
Ikkala tashabbus ham xalqaro miqyosda O'zbekistonning madaniy aloqalarini
mustahkamlashga hissa qo'shadi.
Shunday qilib, O'zbekiston COVID-19 koronavirus pandemiyasiga qaramay,
MDHga raislik qilish kontseptsiyasini to'liq amalga oshirdi. MDH doirasida ilgari
surilgan O'zbekistonning yangi tashabbuslari mintaqaviy hamkorlikni
mustahkamlashga yordam beradi.
36

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Mirziyoyev Sh.M. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik har bir rahhar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak”.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil yakunlari va
2017 yil istiqbollariga bag‘isiilangan majlisidagi O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti nutqi. Xalq so‘zi gazetasi, 2017-yil 16-yanvar, №11.
2. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajaginiizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan
birga quramiz”. O‘zbekiston, 2017-yil.
3. O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar
strategiyasi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni. O‘zbekiston
Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 6-son, 70-modda. 2017-yil.
4. Mirziyoyev Sh.M. “Qonun ustuvorligi - inson manfaatlarini ta’minlash
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. “O‘zbekiston”, 2017-yil.
5. R.A.Mavlonova, D.Abdurahimova. “Pedagogik mahorat”. O‘quv
qo‘llanma. Toshkent. Fan va texnologiya. 2012-yil.
Asosiy adabiyotlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev raisligida joriy
yilning
19 yanvar kuni ma’naviy-ma’rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirish, bu
borada davlat va jamoat tashkilotlarining hamkorligini kuchaytirish
masalalari bo‘yicha o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida so‘zlagan nutqi.
2. Prezident Shavkat Mirziyoevning 2021 yilning 15-16 iyul kunlari
Toshkentda o‘tkazilgan “Markaziy va Janubiy Osiyo: mintaqaviy o‘zaro
bog‘liqlik. Tahdidlar va imkoniyatlar” mavzusidagi konferensiyada
so‘zlagan nutqi.
3. А . Абдураҳмонов « Саодатга элтувчи билим ». – Т .: « Мовароуннаҳр »,
37

2003 й 4. Кайковус “ Қобуснома ” 1994 й 53- бет
4. М . Саттор “ Ўзбек удумлари ” Т ., 1993 й . 70- бет
5. Ҳусайн Воиз Кошифий “ Футувватномаи султоний ёхуд жавонардлик
тариқати ” Т .,1994 й . 64- бет
Axborot manbalari
1. www.ziyonet.uz .
2. www.edu.uz .
3. www.google.uz .
4. www.gov.uz .
38

O'ZBEKISTONNING MDH DAVLATLARI BILAN O'ZARO HAMKORLIGI

Sotib olish