Ommaviy axborot vositalari - Tarix - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	158.1KB
Xaridlar	6
Yuklab olingan sana	25 Sentyabr 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tarix

Ommaviy axborot vositalari

Sotib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM FAN VA INOVATSIYALAR
VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDA
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI YURISPRUDENSIYA:
BIZNES HUQUQI YO’NALISHI
“KONSTITUTSIYAVIY HUQUQ” FANIDAN
KURS ISHI
Ommaviy axborot vositalari

Reja:
Kirish
1.Bob: Ommaviy Axborot Vositalari to’g’risidagi qonun va uning
amali
1.1 Ommaviy axborot vositalarining hayotdagi o'rni va OAVning
erkinligi
1.2: Rivojlanish bosqichlari to’g’risida va OAVning ma’suliyati
2.Bob: Ommaviy Axborot Vositalari 4-hokimiyat sifatid ko’rinishi
2.1 Kelajakdagi ommaviy axborot vositalarining insoniyat hayotida
qanday o'rin tutishi
2.2 Ommaviy Axborot Vositalari va xalq
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi . Dunyo mamlakatlarida aholining
axborot olish huquqi qanchalik ta’minlanganligini nazorat qilish vazifasi BMT
Bosh Assambleyasi tomonidan YuNESKO zimmasiga yuklangan. Shuning uchun
28 sentyabr – Axborotdan erkin foydalanish xalqaro kuni dastavval aynan
YuNESKOning 2015 yildagi rezolyusiyasi asosida e’lon qilingan bo’lsa, 2019
yilda BMT Bosh Assambleyasi uni xalqaro sanalar taqvimiga kiritgan. BMTning
2030 yilgacha mo’ljallangan Barqaror taraqqiyot maqsadlari tamoyillaridan kelib
chiqqan holda, YUNISEF keng jamoatchilikning axborotdan erkin foydalanish
imkoniyatiga ega bo’lishi muhimligiga alohida e’tibor qaratmoqda. Zero, axborot
erkinligi – bugungi zamon demokratiyasining asosiy tayanchlaridan biridir. Inson
huquqlari umumjahon deklaratsiyasi ning 19-moddasiga muvofiq, “Har bir inson
e’tiqod erkinligi va uni erkin ifoda qilish huquqiga ega; bu huquq hech bir to’siqsiz
o’z e’tiqodiga amal qilish erkinligini hamda axborot va g’oyalarni har qanday
vosita bilan, davlat chegaralaridan qat’i nazar, izlash, olish va tarqatish erkinligini
o’z ichiga oladi”.
Axborot erkinligi – insonning asosiy huquqi. U erkinlikning Birlashgan
Millatlar Tashkiloti o’z himoyasiga olgan barcha turlari uchun mezon sanaladi.
Ommaviy axborot vositalarining tinchlik va xalqaro hamjihatlikni mus -
tahkamlash, inson huquq larini rivojlantirish va irqchilik hamda aparteid va urushga
gijgijlashga qarshi kurashdagi hissasiga oid asosiy prinsiplar to’g’risidagi
deklaratsiya ning 2-moddasida qayd etilganidek, “inson huquqlari va asosiy
erkinliklarining tarkibiy qismi sifatida e’tirof etiladigan fikr, uni ifodalash va
axborot erkinligini amalga oshirish tinch lik va xalqaro hamjihatlikni
mustahkamlashning muhim omilidir”.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 29-moddasida shunday normalar
mustahkamlangan: “Har kim fikrlash, so’z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega. Har
kim o’zi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega, amaldagi
konstitutsiyaviy tuzumga qarshi qaratilgan axborot va qonun bilan belgilangan
boshqa cheklashlar bundan mustasnodir. Fikr yuritish va uni ifodalash erkinligi

faqat davlat siri va boshqa sirlarga taalluqli bo’lgan taqdirdagina qonun bilan
cheklanishi mumkin”.
Kurs ishi mavzusining o’rganilganlik darajasi :
Kurs ishi maqsadi. Ommaviy Axborot Vositalari tushunchalariga izoh beirsh
ularni o’rganish. OAVga yaratilgan imkoniyat va qulayliklarni o’rganish. OAV
sohasini keng yoritib berishdan iborat.
Kurs ishi vazifalari quyidagilar etib belgilandi:
 Ommaviy axborot vositalari ga tarixiy jihatdan yondashish, bu
sohaning vujudga kelishi va rivojlanishi
 OAV sohasining fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya
qilishdagi o’rni
 Mustaqillikdan so’ng OAVga oid qabul qilingan normativ-huquqiy
hujjatlar
Kurs ishining predmeti : OAVga oid normativ-huquqiy hujjatlar kurs
ishi mavzusining predmetini tashkil etadi.
Kurs ishining obyekti: OAVga oid qonun hujjatlarini takomillashtirish,
sohaning jamiyatdagi o’rni ahamiyati va unga bo’lgan talab, sud tizimida sohaning
kelajakdagi roli.
Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati . Kurs ishida bayon etilgan tahlil
va mulohazalar, OAV xususida bildirilgan nazariy xulosalar va amaliy takliflarni
xalqaro miqyosdagi OAV sohasiga mutanosibligini aniqlash.
OAV sohasining mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy hayotida hamda Sud
tizimidagi odil sudlovni ta’minlashdagi ahamiyati va o’rnini o’rganish. O’rganish
natijalari orqali o’quv yurtlarida mavzuga doir ma’ruzalarni o’qitishda qo’shimcha
ma’lumot sifatida xizmat qilishi mumkin.
Kurs ishining tuzilishi: kirish, 2 bob, 4 paragraf, xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

Ommaviy Axborot Vositalari to’g’risidagi qonun va uning amali
1.1 Ommaviy axborot vositalarining hayotdagi o'rni va OAVning
erkinligi
Ommaviy axborot vositalarining siyosiy faoliyatdagi vazifalari Ommaviy
axborot vositalari bizga yangiliklar, ma'lumotlar, ko'ngilochar va ta'lim berish
orqali hayotimizda muhim rol o'ynaydi. Bu bizga mahalliy va global miqyosdagi
dolzarb voqealardan xabardor bo’lib turishimizga yordam beradi va shu
ma’lumotlar asosida fikr yuritish va qarorlar qabul qilish imkonini beradi.
Ommaviy axborot vositalari ham alohida shaxslar va guruhlarga o'z fikrlarini
bildirish va o'z nuqtai nazarini boshqalar bilan bo'lishish imkonini beruvchi
munozara va munozaralar uchun platforma vazifasini o'taydi. Shuningdek, u
ijtimoiy o'zgarishlar uchun vosita bo'lishi mumkin, chunki ommaviy axborot
vositalarining yoritilishi e'tiborni muhim masalalarga qaratishi va harakatga
ilhomlantirishi mumkin. Umuman olganda, ommaviy axborot vositalari bizning
kundalik hayotimizga kuchli ta'sir ko'rsatadi va bizning atrofimizdagi dunyoga
nisbatan bizning tasavvurlarimiz va munosabatimizni shakllantirishi mumkin.
Jamiyat hayotida ommaviy axborot vositalari har xil funktsiyalarni
bajaradi va tom ma'noda barcha soha va muassasalarda. Bu dunyoda va
mamlakatda sodir bo'layotgan turli voqealar, deyarli barcha sohalarda - siyosat,
sog'liqni saqlash, ijtimoiylashuv, ta'lim va boshqalarda ma'lumot beradi. Bu barcha
ko'rinishdagi reklama. Axborotning jamiyatga ta'sirini haqiqatan ham yuqori
baholab bo'lmaydi, chunki u har tomonlama va ommaviy axborot vositalarining
siyosiy hayotdagi o'rni ayniqsa katta, chunki siyosiy jarayonni amalga oshirishda
barcha ta'sir ko'rsatuvchi vositalar axborot egalari va ularni qanday boshqarishni
biladiganlar qo'lida.
Hozirgi kunda axborot va matbuot erkinligi, fuqarolarning o’z xohish-irodasini
erkin bildirishi, davlat idoralari faoliyatining ochiqligi va oshkoraligi Yangi
O’zbekistonning sifat ko’rsatkichlaridan biriga aylanib bormoqda. Bularning
barchasi, bir tomondan, mamlakatimizda so’z erkinligini to’la ta’minlashga xizmat

qilsa, ikkinchi tomondan, ommaviy axborot vositalaridan ijtimoiy mas’uliyatni
teran anglashni ham taqozo etadi.
Bir so’z bilan aytganda, axborot resurslari va axborot tizimlaridan foydalanish
sohasidagi munosabatlar jadal taraqqiy etib hamda tobora globallashib borayotgan
hozirgi davrda axborot erkinligi imkoniyatlaridan foydalanishning o’ziga yarasha
ijtimoiy yuki ham borligini unutmaslik darkor. Zotan, har qanday erkinlik, agar uni
suiiste’mol qilinmasa, pirovardida tom ma’noda tinchlik va farovonlik, barqarorlik
va taraqqiyot, hamkorlik va hamjihatlik omiliga aylanadi.
Ommaviy axborot vositalarining erkin faoliyat yuritishi, ularga tazyiq
o’tkazilmaslik, ular ishining muvaffaqiyatli bo’lishi, samara berishining garovidir.
Konstitutsiyaning 67-moddasida ommaviy axborot vositalari erkinligi va qonunga
muvofiq ishlashi belgilangan. Demak, ommaviy axborot vositalari erkin ishlashi va
qonunlar asosida o’z faoliyatini tashkil qilishi kerak. Mamlakatimizda ommaviy
axborot vositalari faoliyatini takomillashtirish bo’yicha olib borilgan ishlar
natijasida ularning erkinligini ta’minlovchi qator huquqiy hujjatlar qabul qilindi.
Jumladan, 1996-yil 30-avgustdagi “Noshirlik faoliyati to’g’risida”, “Mualliflik
huquqi va turdosh huquqlar to’g’risida”, 1997-yil aprelda qabul qilingan “Axborot
olish kafolatlari va erkinligi to’g’risida”, “Jurnalistik faoliyatning himoya qilish
to’g’risida”, 1997-yil dekabrda qabul qilingan, “Ommaviy axborot vositalari
to’g’risida”gi qonunlar shular jumlasidandir. Bu qonunlar ommaviy axborot
vositalari erkinligini ta’minlashga, ularning faoliyatini takomillashtirishga
qaratilgandir. Ommaviy axborot vositalarining erkinligi, eng avvalo, ularning
xodimlari, aniqrog’i jurnalistlarning erkinligiga bog’liq. Jurnalist faoliyatining
erkinligisiz ommaviy axborot vositalarini erkinligi bo’lishi mumkin emas. Chunki,
axborot ommaviy axborot vositalarida jurnalistlar tomonidan tarqatiladi.
“Jurnalistik faoliyatni himoya qilish to’g’risida”gi Qonun jurnalistlar faoliyati
bilan bog’liq keng institutsional munosabatlarni tartibga solish bilan birga ularning
erkinligini ta’minlovchi qoidalarni aniq belgilab qo’ygan. Jurnalistning erkinligini
ta’m 1
inlovchi qonun bo’lishining o’zi kifoya emas, u bu erkinlikdan to’g’ri va
1
“Jurnalist kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi Qarori 1997.12.12

maqsadli foydalanishi uchun yetarli bilimga, malakaga ega bo’lishi kerak. Shuning
uchun mamlakatimizda jurnalistlar va ommaviy axborot vositalari xodimlarini
tayyorlashga, qayta tayyorlashga alohida e’tibor berilmoqda. Ularni tayyorlash
jahon tajribalariga mos ravishda yo’lga qo’yilgan. Avvalgi jurnalistlar tayyorlash
maskanlari qayta tashkil qilindi, zamonaviy jihozlar bilan jihozlantirildi. Oliy
o’quv yurtlari qoshida xalqaro jurnalistlar tayyorlovchi fakultetlar, kurslar ochildi.
Bu borada Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 26-fevraldagi “Jurnalist kadrlar
tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini takomillashtirish to’g’risida”gi Qarori,
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 2-iyundagi “O’zbekiston Milliy
universiteti huzurida ikki yillik maxsus Oliy jurnalistika kursini ochish
to’g’risida”gi Qarori muhim rol o’ynadi1 . Konstitutsiyada ommaviy axborot
vositalarining qonun asosida ishlashi belgilangan. Ommaviy axborot vositalari
faoliyatiga taalluqli ko’plab maxsus qonunlar mavjud, ularning ba’zilarini tilga
olib o’tdik. Bundan tashqari, yana ko’plab qonunlar borki, ularda ommaviy axborot
vositalari, jurnalistlar faoliyatiga tegishli qoidalar mavjud. Masalan,
“Axborotlashtirish to’g’risida”, “Reklama to’g’risida”, “Davlat sirlarini saqlash
to’g’rsida”gi qonunlar va boshqa qonunlar. Mamlakatimizning 22 yilligi davrida
ommaviy axborot vositalari faoliyatiga taalluqli ko’plab yangi qonunlar qabul
qilindi yoki mavjud qonunlarga o’zgartirish, qo’shimchalar kiritildi. Prezident
tomonidan 2010-yil 12-noyabrda ilgari surilgan konsepsiya ommaviy axborot
vositalarining huquqiy asoslarini takomillashtirishda yangi bosqichni boshlab
beradi. Unda ta’kidlanishicha, birinchidan, “Davlat hokimiyati va boshqaruv
organlari faoliyatining ochiqligi to’g’risida” Qonun qabul qilinishi kerak. Bu
fuqarolarning axborot sohasidagi konstitutsiyaviy huquqini yanada kengroq amalga
oshirish imkoniyatini beradi. Ikkinchidan, axborot kommunikatsiyalari sohasining
eng muhim tarmoqlaridan biri bo’lgan teleradio tizimini rivojlantirishga qaratilgan
“Teleradioeshittirishlar to’g’risida” Qonun qabul qilish taklifi kiritildi.
Uchinchidan, ommaviy axborot vositalari erkinligi va mustaqilligini yanada 2
mustahkamlash mualliflik huquqlari va intellektual mulkni ishonchli himoya
2
“Telekommunikatsiyalar to‘g‘risida” qonun .2011.30.12

qilishning huquqiy kafolatlari va mexanizmlarini kuchaytirish, axborot sohasiga
bozor mexanizmlarini joriy qilish bilan bevosita bog’liqdir. Ushbu vazifani amalga
oshirish uchun “Ommaviy axborot vositalari faoliyatining iqtisodiy asoslari
to’g’risida”, “Ommaviy axborot vositalarini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash
kafolatlari to’g’risida”gi qonunlarni qabul qilish taklif etildi. Ushbu Konsepsiyada
belgilangan ustuvor vazifalarni amalga oshirish maqsadida zarur islohotlar amalga
oshirilmoqda. Jumladan, 2011-yil 30-dekabrda “Telekommunikatsiyalar
to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga o’zgartish va qo’shimchalar
kiritish haqida” O’zbekiston Respublikasining Qonuni qabul qilindi
Muhokama va natijalar
Hayot ko’zgusi hisoblanmish matbuot ―to’rtinchi hokimiyat darajasiga‖
ko’tarilmog’i lozimligi ko’p bora ta’kidlangan. Bu borada hali oldimizda turgan
vazifalar juda ko’p. Mamlakatimiz ommaviy axborot vositalari uzoq vaqt
mafkuraviy va ma’muriy nazorat ostida ishlagani tufayli ularning hali-beri bu
holatdan chiqishi, avvalo psixologik jihatdan o’zini erkin his etishi qiyin
kechmoqda. Shu sababli ular o’zi uchun yangi bo’lgan hozirgi vaziyatda ba’zan
hali ham nima qilish yoki nima qilmaslik haqida yuqoridan ko’rsatma kutib
o’tirgandek korinishi to’gri tanqid qilinmoqda. Shu o’rinda ba’zi tanqidiy-tahliliy
fikrlarga e’tibor qaratsak. www.kun.uz saytida berilgan xabarda quyidagilar bayon
etilgan: ―O’zbekiston Respublikasi bosh vaziri Abdulla Aripov OAV bo’yicha
selektor o’tkazmoqda. Hukumat rahbari vazirlik, hokimlik idoralari va boshqa
tashkilotlarda OAV bilan ishlash talab darajasida emasligini tanqidga oldi.
«Bugungi kunda OAV mamlakatda sodir bo’layotgan dolzarb voqealarga tezkor
munosabat bildirmoqda. Matbuotda ham turli mavzulardagi tanqidiy va tahliliy
materiallar keskin ko’paydi. Bu esa jamoatchilik fikri shakllanishida muhim rol
o’ynamoqda. Tan olish kerak, bundan 2-3 yil avval OAVdagi bunday ochiqlikni
ko’pchilik tasavvur ham qila olmasdi. Ammo davlat organlari va OAV o’rtasida
hamkorlik qanday yo’lga qo’yilgani haqidagi savolga javob yo’q. To’g’risini
aytish kerak, ba’zi rahbarlar matbuot bilan ishlashni ikkinchi va hatto beshinchi
darajali ish deb qaramoqda. Ba’zi tashkilotlar Axborot xizmati vakillariga yetarli

sharoit yaratib bermagan. Shu kungacha 20 ga yaqin davlat va xo’jalik boshqaruv
organlarida, 150 dan ortiq tuman, shahar va viloyat hokimliklarida Axborot
xizmatlari tashkil qilinmagan. Boriga ham yana boshqa ishlar topshirib
qo’yilganki, u o’z ishi bilan shug’ullanishga ulgurmaydi ham… deya Aripovning‖
so’zlarini keltirmoqda Kun.uz muxbiri . Bunday tanqidiy-tahliliy fikrlarga yana bir
‖
misol tariqasida www.uza.uz saytida berilgan ― Saida Mirziyoyeva: ―Axborot
xizmatlari tizimini tubdan takomillashtirish lozim sarlavhali xabarda yanada
teranroq va tahliliy fikrlar bayon etilgan. Berilgan xabarga ko’ra ―Hyatt Regency
Tashkent mehmonxonasida ―OAV sohasida milliy qonunchilikni yanada
‖
takomillashtirishning dolzarb masalalari mavzusida respublika konferensiyasi
‖
o’tkazilgan. Konferensiyada agentlik direktor o’rinbosari Saida Mirziyoyeva ham
o’z ma’ruzasi bilan ishtirok etgan. Ma’ruzada ta’kidlanishicha, o’tkazilgan tahlillar
va o’rganishlar shuni ko’rsatmoqdaki, sohada eng asosiy muammo, bugungi kunda
yagona davlat axborot siyosati to’g’risidagi konseptual hujjatning mavjud
emasligidir. Hozirda esa ushbu hujjat tayyorlanmoqda. Shuningdek, Saida
Mirziyoyeva o’z nutqida davlat va xo‗jalik tashkilotlari Axborot xizmatlari
faoliyatidagi mavjud kamchiliklar xususida alohida to‗xtaldi. Sohada ish
hajmining ko‗p, zamonaviy talablarga javob bera olmayapti. Mavjud
sharoitlarning yetarli darajada emasligi sabab axborot xizmatlari faoliyati
qoniqarsiz ahvolda qolib ketmoqda. O’ndan ortiq respublika darajasidagi
tashkilotlar, ko’pgina tuman va shahar hokimliklarida haligacha axborot xizmati
faoliyati tashkilotlari etilmagan. Ko’plab davlat va xo’jalik tashkilotlari veb-
saytlari, ijtimoiy tarmoqlardagi rasmiy sahifalarida axborotlar yetarli darajada
emasligini ham tanqid qilindi. – Ularning veb-saytlariga kiruvchilarning umumiy
soni 400 ming, Facebook ijtimoiy tarmog’idagi rasmiy sahifalariga murojaat
qiluvchilar soni 150 ming, Telegram tarmog’ida a’zolar 300 ming nafardan
oshmaydi, – dedi Ozbekistonda internetdan foydalanuvchilar soni 20 milliondan
ortiq ekanini hisobga olsak, yuqoridagi ko’rsatkichlardan o’zingiz xulosa
olishingiz mumkin. Saida Mirziyoyeva shu va boshqa bir qator kamchiliklarni

sanab o’tar ekan, «Axborot xizmatlari tizimini tubdan takomillashtirish lozim»,
deya qat’iy ta’kidladi. Rivojlanish bosqichlari to’g’risida va OAVning ma’suliyati.
Shuni alohida ta’kidlash joizki, Axborotdan erkin foydalanish xalqaro kuni
2016 yildan buyon ko’plab mamlakatlar qatori O’zbekistonda ham keng
nishonlanadi. Shu munosabat har yili ayni shu sana arafasida dunyoning turli
davlatlarida axborot olish imkoniyatlarini kengaytirish bo’yicha erishilgan natijalar
atroflicha tahlil qilinadi. Xususan, joriy yilda Axborot va ommaviy
kommunikatsiyalar agentligi, Milliy mass-mediani qo’llab-quvvatlash va
rivojlantirish jamoat fondi hamda YuNESKO hamkorligida gibrid shaklda
o’tkazilgan “Global miqyosda axborotdan erkin foydalanish va sohani
raqamlashtirish imkoniyatlari tahlili: yutuqlar va muammolar” mavzusidagi
xalqaro konferensiya ham ayni shu sanaga bag’ishlandi. Anjumanda mamlakatda
axborot olish erkinligi, davlat organlari va tashkilotlaring xalq oldida
hisobdorligini ta’minlash qonun bilan mustahkamlangani xususida fikr yuritildi.
O’zbekiston YuNESKOning axborotdan erkin foydalanish borasidagi barcha sa’y-
harakatlarini qo’llab-quvvatlashi ta’kidlandi. Shuningdek, "Sun’iy intellekt,
elektron boshqaruv va axborot erkinligi: innovatsiyalar, inklyuziv va
huquq" mavzusida davra suhbati ham bo’lib o’tdi. Tadbirda so’zga chiqqan
YuNESKO Bosh direktorining kommunikatsiya va axborot masalalari bo’yicha
yordamchisi Taufik Jelass qayd etganidek, XX asrning 90-yillarida dunyo bo’yicha
14 ta davlatda axborot olish erkinligi to’g’risida qonun mavjud bo’lgan bo’lsa,
hozirda bu ko’rsatkich 135 taga yetgan, ya’ni deyarli o’n baravarga oshgan.
Haqiqatan ham, mustaqillik yillarida so’z erkinligi O’zbekistonning Asosiy
qonunida qat’iy kafolatlandi. Shu negizda o’ndan ortiq qonunlar qabul qilindi.
Ayni vaqtda Axborot to’g’risidagi kodeks loyihasini tayyorlash jarayoni davom
etmoqda.
Mamlakatimizda Axborot xizmatlari tizimini takomillashtirish borasida
muhim qadamlar qo’yildi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
2018 yil 15 fevral kuni e’lon qilingan ―O’zbekiston Respublikasi davlat va
xo’jalik boshqaruvi organlarining axborot xizmatlari faoliyatini yanada

takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida gi 125-sonli qarori sohani yanada‖
rivojlantirish uchun huquqiy asos bo’lib xizmat qiladi. Qarorda qayd etilganidek,
hozirgi shiddat bilan rivojlanayotgan dunyoda axborot va bilim eng muhim milliy
resurslarga, ularni yaratish va tarqatishni ta’minlovchi tizimlar esa – barqaror
rivojlanishning strategik omillariga aylanmoqda. Ushbu sharoitlarda O’zbekistonda
demokratik huquqiy davlatni va ochiq adolatli fuqarolik jamiyatini qurish,
shuningdek, insonning huquq va erkinliklari himoya qilinishini ta’minlashdek
strategik maqsadga erishish, davlat boshqaruvining sifati davlatning axborot, bilim
va innovatsiyalarga asoslangan modeliga o’tishini ta’minlaydigan axborotni va
bilimni yaratish, qabul qilish va tarqatish imkoniyatlari bilan belgilanadi. Shu
munosabat bilan davlat va xojalik boshqaruvi sohasida ochiqlik va shaffoflikka
asoslangan samarali qarorlar qabul qilish tizimini joriy etish, axborot olishda
mansabdor shaxslarning jamiyat oldidagi hisobdorligi, ochiqligi va mas’uliyatini
ta’minlash zarur. Bu davlat va xo’jalik boshqaruvi apparatining samarali faoliyat
yuritishi hamda jamiyatda adolatni qaror toptirishning muhim sharti hisoblanadi.
Bunda jamiyatni davlat va xo’jalik boshqaruvi organlarining faoliyatidan keng
xabardor qilish, ularning aholi oldidagi hisobdorligini ta’minlash «Xalq davlat
hokimiyatining birdan-bir manbaidir» degan konstitutsiyaviy normani amalga
oshirishning, «Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat idoralari xalqimizga
xizmat qilishi kerak» degan ezgu g’oyani ro’yobga chiqarishning muhim sharti
hisoblanadi. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
fuqarolik jamiyatini rivojlantirishda OAV alohida o’rin tutadi. Chunki aynan OAV
globallashuv sharoitida yurtimizda kechayotgan eng muhim voqealar, amalga
oshirilayotgan yangilanishlar, qabul qilinayotgan normativ-huquqiy hujjatlarni
keng yoritish orqali davlat va jamiyat o’rtasida o’ziga xos ko’prik vazifasini
bajarmoqda. Mazkur qonun axborotdan foydalanish erkinligini, davlat hokimiyati
va boshqaruvi organlari mansabdor shaxslarining jurnalistga zarur axborotni,
qonunda belgilanganidek, 7 kunlik muddatda taqdim etish majburiyatini ta’minlash
orqali ushbu kafolatlarni yanada mustahkamlaydi. Bu axborot olishdagi ba’zi

paysalga solish holatlarini bartaraf qiladi, shuningdek, jurnalist materialining
tezkorligini, ishonchliligini hamda sifatli bo’lishini ta’minlaydi.
Konstitutsiyaning tegishli moddasiga asosan, ommaviy axborot vositalari
bergan axborotlarining to’g’riligi uchun belgilangan tartibda javobgardirlar.
O’zbekiston Respublikasining “Ommaviy axborot vositalari to’g’rsida”gi 1997-yil
26-dekabrdagi Qonuni bu qoidani kengaytirib, “O’zbekiston Respublikasida
ommaviy axborot vositalari erkin bo’lib, ular O’zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasiga, ushbu Qonunga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat
ko’rsatadi. Ommaviy axborot vositalari axborotni izlash, olish va tarqatish
huquqidan foydalanadilar hamda o’zlari e’lon qilayotgan axborotning to’g’riligi va
haqqoniyligi uchun qonun hujjatlarida belgilangan tarkibda javobgar bo’ladilar”, –
deb belgilab qo’yilgan. Bu bilan ommaviy axborot vositalariga o’zi e’lon
qilayotgan, tarqatayotgan ma’lumotlar to’g’ri ekanligiga javob berish mas’uliyati
yuklangan. Ommaviy axborot vositalari erkinligi, mustaqilligi ta’minlanishi bilan,
undan to’g’ri foydalanish zarurligi, erkinlikni har qanday ko’rinishda suiiste’mol
qilish mutlaqo mumkin emasligi qonunlar bilan belgilab qo’yilgan. Ommaviy
axborot vositalarida tarqalayotgan ma’lumotlarning to’g’riligi, haqqoniyligi uchun
ommaviy axborot vositalari va shu ma’lumotlarni tayyorlagan jurnalistlar javob
beradilar. Ommaviy axborot vositalari hech qachon va hech qanday hollarda
fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari, sha’ni, qadr-qimmatiga dog’ tushuruvchi,
tuhmat ko’rinishidagi, shaxsiy hayotga aralashuv ruhidagi ma’lumotlarni
bermasligi kerak, agar shunday hol ro’y bersa, buning uchun ham ommaviy
axborot vositalari, ma’lumotni tayyorlagan jurnalistlar javob beradilar. O’zbekiston
Respublikasi konstitutsiyaviy tuzumi (konstitutsiyaviy tartib) turli qonuniy
vositalar bilan himoya qilanadi va konstitutsiyaviy tuzum asoslariga zarar
yetkazadigan ma’lumotlarni ommaviy axborot vositalari orqali berilmasligi
choralari ko’riladi. Mabodo shunday hol yuz bersa, ya’ni ommaviy axborot
vositalarida:
- konstitutsiyaviy tuzumning asoslariga qarshi;
- davlat suverinentiga tahdid qiluvchi;

- yaxlitlikni zo’rlik bilan o’zgartirishga da’vat qiluvchi;
- qonuniy hokimiyatni to’ntarishga chaqiruvchi, zo’rlik yo’li bilan
o’zgarishga da’vat qiluvchi;
- urush va zo’rlikni, shafqatsizlikni keltirib chiqaruvchi, ularga da’vat
qiluvchi;
- milliy, diniy, irqiy adovatlarga da’vat qiluvchi;
- davlat sirini yoki qonun bilan qo’riqlanadigan boshqa sirlarni oshkor
qiluvchi ma’lumotlar berilsa, ommaviy axborot vositalari, jurnalistlar
javobgarlikka tortiladi.
O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi
kodeksida “Tuhmat” (40-modda), “Haqorat” (41-modda), “Fuqarolarga ma’naviy
yoki moddiy zarar yetkazuvchi ma’lumot tarqatish” (46-modda) ni nazarda
tutuvchi ma’lumotlar uchun ma’muriy javobgarlik belgilangan. O’zbekiston
Respublikasining Jinoyat kodeksida “Tuhmat” (139-modda), “Haqorat qilish”
(140-modda), “Urushni targ’ib qilish” (150-modda), “Milliy, irqiy, etnik yoki diniy
adovatni qo’zg’atish” (156-modda); “Konstitutsiyaviy tuzumga xavf soluvchi
ma’lumotlar tarqatish” (159-modda); “Davlat sirlarini oshkor qilish” (162-modda)
ni ko’zlovchi ma’lumotlar uchun jinoiy javobgarlik belgilangan. O’zbekiston
Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi va Jinoyat kodekslarida
yuqorida ko’rsatilgan ma’lumotlar mavjud ommaviy axborot vositalaridagi
ma’lumotlar uchun, ommaviy axborot vositalarining va ularning xodimlari
javobgarligining belgilanishi, ommaviy axborot vositalaridagi
axborotlarni to’g’ri, haqqoniy bo’lishini ta’minlashga qaratilishi bilan,
konstitutsiyaviy tuzumni, fuqarolarning huquq va erkinliklari hamda manfaatlari
himoyasiga qaratilgan faoliyat deyish mumkin
Ommaviy Axborot Vositalari 4-hokimiyat sifatida ko’rinishi
2.1 Kelajakdagi ommaviy axborot vositalarining insoniyat hayotida qanday
o'rin tutishi va senzuraga yo’l qo’yilmasligi
Kelajakda ommaviy axborot vositalari inson hayotida muhim rol o'ynashda
davom etadi. Texnologiyaning rivojlanishi bilan ommaviy axborot vositalarini

iste'mol qilish usuli o'zgarishi mumkin, ammo ma'lumot va o'yin-kulgiga bo'lgan
ehtiyoj saqlanib qoladi. Ommaviy axborot vositalari jamoatchilik fikrini
shakllantirishda, yangiliklar va ma’lumotlar bilan ta’minlashda, ijodiy fikr bildirish
platformasini taklif qilishda davom etadi. AI texnologiyasi taraqqiy etgani sayin,
biz hatto shaxsiy imtiyozlarga moslashtirilgan shaxsiylashtirilgan media
tajribalarini ham ko’rishimiz mumkin. Yaqin kelajakda ommaviy axborot vositalari
hayotimizning muhim qismi bo'lib qoladi. Ijtimoiy media va raqamli
platformalarning o'sishi bilan biz ko'proq shaxsiylashtirilgan va interaktiv media
tajribalariga o'tishni ko'rmoqdamiz. Bu tendentsiya davom etishi mumkin, media
kompaniyalari yanada chuqurroq va jozibali kontentni taqdim etish uchun yangi
texnologiyalarga sarmoya kiritadi. Bundan tashqari, biz axloqiy va mas'uliyatli
jurnalistikaga e'tibor kuchayganini ko'rishimiz mumkin, chunki media
kompaniyalari o'z auditoriyalarining ishonchini saqlashga intiladi. Umuman
olganda, ommaviy axborot vositalarining kelajagi qiziqarli va imkoniyatlarga to'la
ko'rinadi.
Jamiyatda oshkoralikni ta’minlash oson kechmaydi. Unga to’sqinlik
qiladiganlar uchrab turishi sir emas. Biroq, qandaydir to’sqinlik bor ekan, deb qo’l
qovushtirib o’tirish ham yaramaydi. Burgaga achchiq qilib, ko’rpaga o’t qo’yish –
oshkoralikni ta’minlash yo’lidagi sa’y-harakatlarni chippakka chiqarib qo’yish
bilan barobar. U holda nima qilmoq kerak, degan savolga qonuniy, ilmiy nuqtai
nazardan javob topish yagona to’g’ri yo’ldir! Ana shundagina amalda haqiqiy
oshkoralikka erishish mumkin. Oshkoralik mohiyati – jamoatchilik fikri bilan
hisoblashgan holda ish yuritish demak. ―El-yurtimizning ezgu orzu-istaklarini
ro’yobga chiqarish, bu yo’lda g’ov bolib turgan turli to’siqlarni, byurokratizm,
loqaydlik, ta’magirlik, korrupsiya kabi salbiy illatlarni dadillik bilan ko’tarib
chiqib, ularga qarshi murosasiz jamoatchilik fikrini shakllantirishni o’z kasbi, o’z
hayotining ma’no-mazmuni deb biladigan jurnalistlarni men haqiqiy jurnalist deb
hisoblayman,– deb ta’kidladi Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev.– Albatta,
barchamiz yaxshi tushunamiz, buning uchun ommaviy axborot vositalari
vakillaridan nafaqat professional bilim va malaka, hayotiy tajriba, o’z so’zi uchun

mas’uliyat hissi, ayni vaqtda yuksak grajdanlik pozitsiyasi, ma’naviy jasorat ham
talab etiladi. Bunday maqsadga erishish uchun ommaviy axborot vositalariga
qonunchilik nuqtai nazaridan, moddiy-texnik, o’quv-uslubiy ta’minot nuqtai
nazaridan yanada keng imkoniyatlar yaratib berishimiz kerak [1]. Darhaqiqat,‖
jamiyatda, uning zamonaviy boshqaruv tizimida oshkoralikni ta’minlash,
jamoatchilik bilan aloqalarni takomillashtirishda jurnalistlarning ana shu sa’y
harakatlari jamiyat boshqaruvi tizimida o’z samarasini ko’rsatishi shubhasiz.
Oshkoralik asosan matbuot erkinligi bilan chambarchas bog’liq ekan,
mamlakatimizda bu borada ham qonun ustuvorligi ko’zga yaqqol tashlanadi.
Ya’ni, O’zbekiston Respublikasining «Ommaviy axborot vositalari to’g’risida»gi
qonuni (yangi tahriri) 5-moddasi «Ommaviy axborot vositalari erkinligi» deb
nomlangan bo’lib, uning ikkinchi bandi quyidagicha: «Har kim, agar qonunda
boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ommaviy axborot vositalarida chiqish,
o’z fikri va e’tiqodini oshkora bayon etish huquqiga egadir»[4]. Qonun ijrosi bilan
kuchli. Biroq, o‗sha ijroni kim ta’minlashi kerak, degan haqli savol tug’iladi.
Aytish mumkinki, har bir sohada faoliyat ko’rsatayotgan mutasaddilargina tegishli
qonunlarda belgilangan vazifalarni bajarishlari taqozo etiladi. Yuqorida zikr etilgan
matbuot erkinligini ta’minlash asosan jurnalistlar, OAV xodimlari zimmasiga
tushishini izohlashga hojat yo’q. Haqiqiy demokratik matbuot ko’rsatma asosida
yashay olmasligi haqida aytilgan fikrlar amalda o’z ifodasini topishi zarur. Bu o’z
navbatida jamiyatda zamonaviy boshqaruvni yanada takomillashtirishga xizmat
qilishi shubhasiz. Yangi Konstitutsiyada advokaturaning mavqei va nufuzi tubdan
o zgarmoqda. “Аdvokatura” nomli alohida bob belgilanmoqda. Ushbu bobda
ʼ
advokaturaning mazmuni, faoliyat printsiplari bilan birga, advokatning kasbiy
kafolatlari qat iy mustahkamlanmoqda.
ʼ
O’zbekiston Konstitutsiyasining tegishli moddasida so’z va axborot erkinligi
mustahkamlab qo’yilishi bilan birga, axborot olish va tarqatishda ayrim
cheklashlar bo’lishi ham belgilab qo’yilgan. Unga asosan faqat konstitutsiyaviy
tuzumga qarshi axborotlarni cheklash mumkin. Shuningdek, davlat siriga taalluqli
cheklashlar ham bo’lishi belgilanadi. Mamlakatimizda maxsus “Davlat sirlarini

saqlash to’g’risida”gi qonun mavjud bo’lib, unda: “Davlat tomonidan
qo’llaniladigan va maxsus ro’yxatlar bilan chegaralab qo’yilgan alohida
ahamiyatli, mutlaqo maxfiy va maxfiy harbiy, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy
va o’zga ma’lumotlar O’zbekiston Respublikasining davlat sirlari hisoblanadi”, –
deb belgilangan. Bunday malumotlarni oshkor qilishga hech qanday jurnalist,
ommaviy axborot vositalari haqli emas. Konstitutsiyasining tegishli moddasida
“Senzuraga yo’l qo’yilmaydi”, degan qoida mavjud. Senzura ma’lumotlarni elon
qilingunga qadar o’qish, uni tarqatish, qo’shimchalar kiritish yoki umuman nashr
qilishni cheklashdir. Ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinayotgan
ma’lumotlarda davlat siriga zid, konstitutsiyaviy tuzumga qarshi ma’lumotlar
bo’lmasa, ularni o’zgartirish, qo’shimcha kiritish, ayrimlarini olib tashlashga yo’l
qo’yilmaydi, degan qoida shu ma’noni beradi. Ommaviy axborot vositalarida
senzuraga yo’l qo’yilmasligi qoidasining konstitutsiyaga kiritilishi sababi, avvalgi
tuzum (sovet tuzumi) da ommaviy axborot vositalari nashriy faoliyati nihoyatda
senzuralashgan, hech qanday ma’lumot avvaldan o’qib chiqmasdan, tegishli
o’zgartirish va qo’shimchalar kiritmasdan, ayrim joylari olib tashlanmasdan nashr
qilinmas edi. Senzura ommaviy axborot vositalarining erkinligini, umuman so’z,
fikr erkinligini cheklovchi kuchli vosita edi. Konstitutsiyada ommaviy axborot
vositalari faoliyatida senzuraga yo’l qo’yilmasligini belgilovchi qoidaning
kiritilganligi, ommaviy axborot vositalari, umuman jamiyatda so’z, fikrlash
erkinligini ro’yobga chi-qaruvchi, ta’minlovchi muhim shart hisoblanadi.
Senzuraning yo’qligi ommaviy axborot vositalari o’rtasida sog’lom raqobatning
mavjud bo’lishini, kuchayishini, jurnalistlarning ijodiy tashabbuskorlik faoliyati
rivojlanishini ta’minlovchi muhim vositasidir. Ommaviy axborot vositalari
faoliyatiga taalluqli barcha qonunlarda ham senzuraga yo’l qo’yilmasligi belgilab
qo’yilgan. Shuningdek, ommaviy axborot vositalari haqidagi qonunlarda qanday
masalalarda ma’lumotlar oshkor qilinmasligi ham belgilab qo’yilgan. Bular
xavfsizlik, fuqaro manfaatlaridan kelib chiqadi.
2.2 Ommaviy Axborot Vositalari va xalq

Ommaviy axborot vositalari odamlarning tasavvurlari, qarashlari va xatti-
harakatlarini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Bu odamlar o'z fikrlarini
bildirishlari, tajribalarini baham ko'rishlari va boshqalar bilan bog'lanishlari uchun
platformani taqdim etadi. Ommaviy axborot vositalari ham jamoatchilik fikriga
ta'sir qilish, ijtimoiy o'zgarishlarni rag'batlantirish va hokimiyatdagilarni
javobgarlikka tortish qudratiga ega. Biroq, tan olish kerakki, ommaviy axborot
vositalari har doim ham ob'ektiv emas va unga siyosiy qarama-qarshilik, tijorat
manfaatlari va sensatsiya kabi turli omillar ta'sir qilishi mumkin. Ommaviy axborot
vositalarining iste'molchilari sifatida odamlar tanqidiy va aqlli bo'lishlari, turli
nuqtai nazarlar va axborot manbalarini izlashlari muhimdir. Bu orqali biz ommaviy
axborot vositalari nafaqat hokimiyatdagilar, balki xalq manfaatlariga xizmat
qilishini ta’minlay olamiz.
Ommaviy axborot vositalari sudda jamoatchilik fikrini shakllantirishda, sud
ishlari bo'yicha jamoatchilik fikrini shakllantirishda va aholining adliya tizimiga
munosabatiga ta'sir qilishda muhim rol o'ynaydi. Ommaviy axborot vositalari sud
jarayonlarini muhim yoritish, huquq tizimida shaffoflik va javobgarlikni
ta'minlashga yordam berishi mumkin. Biroq, ommaviy axborot vositalari sud
ishlarini shov-shuvga keltirishi va buzib ko'rsatishi mumkin, bu esa noto'g'ri
xabarlarga va ishtirokchilarning adolatsiz tasviriga olib keladi. Jurnalistlar va
ommaviy axborot vositalarining axloqiy me’yorlarga rioya etishi, sud ishlari
bo’yicha to’g’ri va mas’uliyat bilan xabar berishi muhim. Bundan tashqari,
sudyalar va advokatlar ommaviy axborot vositalarida yoritish sud jarayonlarining
adolatliligiga va ishtirokchilarning huquqlariga ta'sirini yodda tutishlari kerak.
Umuman olganda, ommaviy axborot vositalari va sud tizimi o'rtasidagi
munosabatlar murakkab bo'lib, barcha manfaatdor tomonlarning manfaatlarini
diqqat bilan ko'rib chiqishni talab qiladi. O'zbek xalqi, odatda, ommaviy axborot
vositalariga ijobiy munosabatda bo'lib, uni muhim axborot manbai deb biladi.
Biroq, har qanday davlatda bo'lgani kabi, ayrim ommaviy axborot vositalarining
ishonchliligi va to'g'riligi haqida turlicha fikrlar bo'lishi mumkin. O’zbekiston
hukumati ommaviy axborot vositalari erkinligini yaxshilash va jurnalistlarning

tsenzura va ta’qiblardan qo’rqmasdan ishlashini ta’minlash bo’yicha choralar
ko’rmoqda.
Ommaviy axborot vositalari to’g’risida
(yangi tahriri)
1-bob. Umumiy qoidalar
1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi
Ushbu Qonunning maqsadi ommaviy axborot vositalarining faoliyati
sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
2-modda. Ushbu Qonunning qo’llanilish sohasi
Ushbu Qonun O’zbekiston Respublikasida tashkil etiladigan va faoliyat
ko’rsatadigan ommaviy axborot vositalariga, shuningdek chet davlatlar ommaviy
axborot vositalariga ular mahsulotining O’zbekiston Respublikasi hududida
tarqatilishiga taalluqli qismiga nisbatan tatbiq etiladi.
3-modda. Ommaviy axborot vositalari to’g’risidagi qonunchilik
Ommaviy axborot vositalari to’g’risidagi qonunchilik ushbu Qonun va boshqa
qonunchilik hujjatlaridan iboratdir.
Agar O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O’zbekiston
Respublikasining ommaviy axborot vositalari to’g’risidagi qonunchiligida nazarda
tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo’lsa, xalqaro shartnoma qoidalari
qo’llaniladi.
4-modda. Ommaviy axborot vositalari
Ommaviy axborotni davriy tarqatishning doimiy nomga ega bo’lgan hamda
bosma tarzda (gazetalar, jurnallar, axborotnomalar, byulletenlar va boshqalar) va
(yoki) elektron tarzda (tele-, radio-, video-, kinoxronikal dasturlar, Internet jahon
axborot tarmog’idagi veb-saytlar) olti oyda kamida bir marta nashr etiladigan yoki
efirga beriladigan (bundan buyon matnda chiqariladigan deb yuritiladi),
qonunchilikda belgilangan tartibda ro’yxatga olingan shakli hamda ommaviy
axborotni davriy tarqatishning boshqa shakllari ommaviy axborot vositasidir.

O’zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalari o’z faoliyatini
“Davlat tili haqida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq amalga
oshiradi.
5-modda. Ommaviy axborot vositalarining erkinligi
O’zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalari erkindir.
Har kim, agar qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ommaviy
axborot vositalarida chiqish, o’z fikri va e’tiqodini oshkora bayon etish huquqiga
egadir.
Davlat ommaviy axborot vositalarining faoliyati va axborotdan foydalanish
erkinligini, mulk huquqini, davlat organlarining g’ayriqonuniy qarorlaridan, ular
mansabdor shaxslarining g’ayriqonuniy harakatlaridan (harakatsizligidan) himoya
qilinishini kafolatlaydi. Ommaviy axborot vositalarining faoliyatiga to’sqinlik
qilish yoki aralashish taqiqlanadi.
Ommaviy axborot vositalari qonunchilikka muvofiq axborotni izlash, olish,
tadqiq etish, tarqatish, undan foydalanish, uni saqlash huquqiga ega hamda
tarqatilayotgan axborotning xolisligi va ishonchliligi uchun belgilangan tartibda
javobgar bo’ladi.
5 1
-modda. Ommaviy axborot vositalarini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash
Davlat ommaviy axborot vositalarini quyidagi yo’llar bilan qo’llab-
quvvatlashi mumkin:
soliqlar hamda boshqa majburiy to’lovlar va tariflar bo’yicha imtiyozlar
hamda preferensiyalar berish;
davlat subsidiyalari, davlat grantlari va davlat ijtimoiy buyurtmalari tizimi
orqali moliyaviy qo’llab-quvvatlash;
moddiy-texnika bazasini mustahkamlash bo’yicha kompleks chora-tadbirlarni
ishlab chiqish va amalga oshirish;
tahririyatlar xodimlarini ijtimoiy qo’llab-quvvatlash;
ommaviy axborot vositalarini qo’llab-quvvatlash jamg’armalari faoliyatini
tashkil etish;

tahririyatlar xodimlarini tayyorlashga, qayta tayyorlashga va ularning
malakasini oshirishga ko’maklashish.
Ommaviy axborot vositalarini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashdan
ommaviy axborot vositalarining mustaqil kasbiy faoliyatini cheklab qo’yish uchun
foydalanilishi mumkin emas.
6-modda. Ommaviy axborot vositalari erkinligini suiiste’mol qilishga yo’l
qo’yilmasligi
Ommaviy axborot vositalaridan:
O’zbekiston Respublikasining mavjud konstitutsiyaviy tuzumini, hududiy
yaxlitligini zo’rlik bilan o’zgartirishga da’vat qilish;
urush, zo’ravonlik va terrorizmni, shuningdek diniy ekstremizm, separatizm
va aqidaparastlik g’oyalarini targ’ib qilish;
davlat siri bo’lgan ma’lumotlarni yoki qonun bilan qo’riqlanadigan boshqa
sirni oshkor etish;
milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovat qo’zg’atuvchi axborot tarqatish;
agar qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, giyohvandlik
vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni targ’ib qilish;
pornografiyani targ’ib etish;
qonunga muvofiq jinoiy va o’zga javobgarlikka sabab bo’ladigan boshqa
harakatlarni sodir etish maqsadida foydalanilishiga yo’l qo’yilmaydi.
Ommaviy axborot vositalari orqali fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini
yoki ishchanlik obro’sini tahqirlash, shaxsiy hayotiga aralashish taqiqlanadi.
Prokuror, tergovchi yoki surishtiruvchining yozma ruxsatisiz surishtiruv yoki
dastlabki tergov materiallarini e’lon qilish, muayyan ish bo’yicha sud qarori
chiqmasdan turib yoki sudning qarori qonuniy kuchga kirmay turib, uning
natijalarini taxmin qilish yoxud sudga boshqacha yo’l bilan ta’sir ko’rsatish
taqiqlanadi.

Xulosa
Bugungi kunda OAV ni davlatimiz rahbari shaxsan o’zi qo’llab-
quvvatlamoqda. 2020-yil 27-iyun kuni nishonlanadigan Matbuot va ommaviy
axborot vositalari xodimlari kuni munosabati bilan tabrigi davlat rahbari matbuot
xizmati tomonidan e’lon qilindi. ―Eng asosiysi, ommaviy axborot vositalari
mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko’lamli o’zgarish va yangilanish
jarayonlarini har tomonlama tahlil qilib, joylardagi ijtimoiy muammolar, xato va
kamchiliklarga davlat idoralari va jamoatchilik e’tiborini qaratmoqda , — deya‖
qayd etildi tabriknomada. Shavkat Mirziyeyov bo’lg’usi jurnalistlar chuqur bilim
va kasb mahoratini, ona tili bilan birga chet tillarni, faol fuqarolik pozitsiyasini,
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, notiqlik malakasini puxta egallashlariga
alohida e’tibor qaratishi kerakligini bildirdi. Xabarda aytilishicha, agar yuqori
malakali kadrlar tayyorlashda ―xalqimizning boy ma’naviy merosiga tayansak ,
‖
bu ish yanada samaraliroq bo’ladi. Jadidlar merosi, shu jumladan bu yil 145 yillik
tavallud sanasi keng nishonlanayotgan ulug’ alloma va publitsist Mahmudxo’ja
Behbudiyning milliy jurnalistika maktabi ayniqsa muhim ahamiyatga ega. Hozirgi
kunga kelib O’zbekistonda ko’pchilikning e'tiborini o’ziga jalb qiluvchi
muammoning yoki voqeaning xabari matbuotda chiqqanidan so’ng omma ichida
qanday ijtimoiy rezonans yaratganini talqin qilish jarayoni jurnalistlarimizdan
ulkan kasbiy mahorat talab qiladigan eng muhim ishlardan biri bo’la boshladi.
O’zbekistonlik jurnalistlar tomonidan mustaqil jurnalistik tadqiqotlar olib borilib,
jamiyatimizdagi mavjud muammolarning tafsiloti mutasaddilar oldiga ko’ndalang
qo’yish ishlari qanday amalga oshirilishini ommaga yoritish evaziga aholi orasida
huquqiy savodxonlik rivojlanishi turgan gap. Natijada jamiyatimizdagi vaziyat
hozirgidan mutlaqo boshqacha ijobiy tus olishi aniq.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
me’yoriy huquqiy hujjatlar
1. Mirziyoyev Sh.M. Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlariga.
www.uza.uz 2017 yil 27-iyun.
2. ―Tandiq bor, munosabat yo’q. Demak hammasi to’g’ri ekan-da? -‖
Abdulla Aripov selektorda tashkilotlar tanqidlarga sukut saqlashi haqida gapirdi.
www.kun.uz
3. Ahatova I. ―Saida Mirziyoyeva: << Axborot xizmatlarini tizimini tubdan
takomillashtirish lozim>> http://uza.uz/oz/society/saida-mirziyeeva-
akhborotkhizmatlari-tizimini-tubdan-takomi-28-05-2019
‖
4. O’zbekiston Respublikasining ―Ommaviy axborot vositalari to’g’risida gi
‖
qonuni (yangi tahriri). – www.lex.uz
5. Prezident OAV xodimlarini tabrikladi va professionallikga chaqirdi.
https :// www . gazeta . uz / oz /2020/06/26/ president - media /
6. O ’ zbekiston Respublikasining ― Axborot erkinligi prinsiplari va
kafolatlari to ’ g ’ risida ‖ gi qonuni . / Axborot va axborotlashtirishga oid normativ -
huquqiy hujjatlar to ’ lami . – T .: Adolat , 2008. 7. O ‗ zbekiston Respublikasining
― Ommaviy axborot vositalari to ’ g ’ risida ‖ gi ( yangi tahriri ) qonuni . / Axborot va
axborotlashtirishga oid normativ - huquqiy hujjatlar to ’ plami . – T .: Adolat , 2008. 8.
To ’ lqin Eshbekov . Axborot xizmatlari . O ’ quv qo ’ llanma . Toshkent -2019.
Internet saytlari.
1. www.xs.uz Xalq so’zi gazetasi
2. www.lex.uz Milliy online qonunchilik platforma
3. www.kun.uz Axborot sayti

Ommaviy axborot vositalari

Sotib olish