Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	35000UZS
Размер	325.4KB
Покупки	0
Дата загрузки	24 Апрель 2025
Расширение	docx
Категория	Информатика и ИТ

Paint grafik muxarriri va uning imkoniyatlaridan samarai foydalanish usullari

II BOB. PAINT GRAFIK MUHARRIRIDA ISHLASH .
2.1 § Paint dasturi yaratilish tarixi.
Paintning birinchi versiyalari, keyinchalik "PC Paintbrush" deb nomlangan,
Den Makkeyb tomonidan dasturlashtirilgan va Microsoft Mouse DOS drayverlari
bilan 4-versiyadan boshlab taqdim etilgan. 1985, DOS ostida ishlaydi. Bu ZSoft
korporatsiyasining PC Paintbrush dasturining litsenziyalangan versiyasi edi . PC
Paintbrush 1983-yilda chiqarilgan Microsoft sichqoncha drayverlarining birinchi
versiyasi bilan ilgari kiritilgan Microsoft bitmap ranglarini tahrirlash "Doodle"
ilovasini almashtirdi. Doodle-ga nisbatan yaxshilangan funksionallik bilan
u Macintosh-ning 1984-yildagi MacPaint -ga raqobatchi sifatida
raqobatlashmoqchi edi . Qayta ishlangan versiya Windows ning birinchi versiyasi
Windows 1.0 ga 1985 yil noyabr oyida kiritilgan. U 24 ta asbobga ega bo'lib,
monoxrom grafiklarda chizilgan xususiy "MSP" formatidagi fayllarni o'qiy oladi
va yoza oladi. "Qalam" va "shakl" asboblari va 24 ta "cho'tka shakli va
naqshlarini" chizadigan cho'tkadan tashqari asboblar to'plami o'sha vaqt uchun
noyob ikkita xususiyatni o'z ichiga oladi: biri Bezier egri chizig'ini chizish
qobiliyati , ikkinchisi esa chiziqlarni bo'lishga majbur qiladi. izometrik uch
choraklik istiqbolni yaratish uchun uchta burchakka chizilgan . Keyinchalik bu
versiya Windows 3.0 da Paintbrush bilan almashtirildi , foydalanuvchi interfeysi
qayta ishlangan, haqiqiy rang qo'llab-quvvatlanadi va BMP va PCX fayl
formatlarini qo'llab-quvvatlaydi . Microsoft MSP formatini bekor qilgan va
Paintbrush faqat MSP fayllarini o'qiy olgan.
Microsoft Windows 95 va Windows NT 4.0 bilan Paint-ning yangilangan
versiyasini jo'natdi , bu ranglar palitrasi (.pal) fayllari sifatida maxsus ranglar
to'plamini saqlash va yuklash imkonini beradi. Bu funksiya faqat
tasvirlarning rang chuqurligi piksel boshiga 16 bit (bpp) yoki undan yuqori bo'lsa
to'g'ri ishlaydi . Paintning keyingi versiyalari bu xususiyatni qo'llab-
quvvatlamaydi.
14

Diskdagi axborotni esa kompyut е rga o`tkazish unchalik qiyin emasligini siz
yaxshi bilasiz. Tasvirni kompyut е rga vid е okam е radan ham kiritish mumkin.
Vid е oning k е tma-k е tlikdagi biror kadrni tanlashi va uni kompyut е rga kiritishi
tasvirni ushlab olish d е yiladi.
Kompyut е rga tasvirni kiritish uchun uni albatta skan е rlash, rasmga olish yoki
uni ushlab olish shart emas. Tasvirni kompyut е rning o`zida ham hosil qilish
mumkin. Buning uchun grafik muharrirlar d е b ataluvchi maxsus dasturlar sinfi
ishlab chiqilgan.
Axborotni grafik shaklda ishlab chiqish, taqdim etish, ularga ishlov b е rish,
grafik oby е ktlar va fayllarda bo`lgan nografik oby е ktlar o`rtasida bog`lanish
o`rnatish kompyut е r grafikasi deyiladi.
Kompyuterlarda ishlatiladigan barcha tasvirlar quyidagi guruhlarga bo`linadi.
 2D-grafika. Bunda ikki o`lchovli grafikaning dasturiy ta’minoti (x,y)
koordinatalar sistemasida yuza tasvirini hosil qilish imkoniyatini beradi.
 3D grafika. Bunda uch o`lchovli grafikaning dasturiy ta’minoti tekis
ekranda (x,y,z) (3D) koordinatalari sistemasida tasvirlarni hosil qilish imkoniyatini
beradi. Uch o`lchovli model chiziqlar va egri sirtlar bilan o`zaro bog`langan
ko`pgina nuqtalar yordamida yaratiladi.
 Animatsiya grafikalari. Bu grafika analiz, sintez, modellashtirish,
matnlashtirish, chizmachilik, boshqarish kabi proyektlashni avtomatlashtirish
ishlarini hamma bosqichlarini o`z ichiga oladi. Masalan: reklama e`lonlari va
teleko`rsatuvdagi bir tasvirni ichiga ikkinchisini kiritish va boshqalar.
 4D grafigi. Bu vaqt sistemasidagi uch o`chovli tasvirdir.
 2,5D grafigi. Bu turdagi grafik tasvir ham mavjuddir. Bu 2D ko`rinishli
tasvir bo`lib 3D tasvirining ba’zi bir xususiyatlari bilan to`ldirilgan (masalan,
ustunli diagrammada har bir ustun yo`g`onligi ham ko`rinib turadi).
Tasvirlar maxsus muharrirlar tomonidan yaratiladi va bu grafik muharriridan
olingan tasvirni axborot tizimi va uni saqlash (yozish) usullari mavjud. Bunday
axborot tizimi umumiy ma’lumotni (muayyan ekran qurilmasidagi tasvirni
ko`rsatish, o`lcham, piksellar sonini, chop etish uchun chop etish turini, axborotni
9

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Ahmedov A.,Taylaqov N. Informatika. Akademik litsey va kasb-hunar
kollejlar uchun darslik. — T.: O‘zbekiston, 2002.
2. «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari» T.X.Holmatov,
N.I.Tayloqov. “O‘zbekiston Milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy
nashryoti 2001 y.
3. «Informatika va axborot texnologiyalar» A.Sattorov. Тoshkent
“O‘qituvchi” –2002.
4. “Kompyuter bilan muloqotni o‘rganamiz” Sh.Narimov, M.Najmiddinov.
Toshkent “Moliya” – 2002 y.
5. Raxmonqulova S.I. IBM shaxsiy kompyuterlarida ishlash.Т., UUI, 1994Y
6. ”Informatika fanidan amaliy mashqlar to‘plami” A.Mahmudov Farg‘ona
2003 y.
7. Aripov M.M., Kabiljanova F.A, Yuldashev Z.X. Informatsionno’e
texnologii. T., 2004.
8. M.Aripov. «Internet va elektron pochta asoslari». Toshkent, 2000.
9. S. S. G’ulomov, A. T. Shermuxammedov, B. A. Begalov «Iqtisodiy
informatika» T., «O’zbekiston», 1999 y.
10. S. S. G’ulomov va boshqalar «Axborot tizimlari va texnologiyalari» T.
–«Sharq», 2000 y.
11. A. R. Maraximov, S. I. Rahmonqulova «Internet va undan foydalanish
asoslari”, T., 2001 y.
12. A. A. Abduqodirov, A. G’. Hayitov, R. R. Shodiev «Axborot
texnologiyalari» T., “O’qituvchi”, 2002 y.
Internet saytlar
1. http://www.ziyonet.uz
2. http://www.wikipedia.org
3. http://www.tuit.uz
4. www.referat.ru – Setevo’e texnologii i Internet.
5. www.refer.uz– Informatika ka nauka.
26

2. Sichqoncha ranglar kamalagiga keltirilib 2 marta bosiladi.
A. Ranglar kamalagiga yangi ranglarni qo’shishi uchun menyuninig Palitra
bo’limidan Изменить палитру buyrug’i tanlanadi. Natijada quyidagi oyna hosil
bo’ladi:
Asosiy ranglarni Основые света ramkasidan tanlashimiz mumkin.
qo’shimcha ranglarni tanlash uchun Определит свет tugmasi bosiladi. Hosil
bo’lgan ranglar turkumidan kerakli ranglar tanlab olinadi va qo’shimcha ranglar
turkumiga kiritladi.
Т anlashni amalga oshirganimizdan so’ng OK tugmasini bosamiz. Bekor
qilish uchun esa Отменит tugmasi bosiladi.
24

«portfeli»ning holati haqidagi ma’lumotlarga ega har xil interaktiv grafiklar va
diagrammalarni tayyorlash mumkin.
Konstruktorlik grafikasi qurilish, texnika kabi sohalarni loyihalarini chizish,
loyiha orqali inshootni tayyor holatda ko`rish imkonini beradi. Bu esa iqtisodiy
samaradorlikni oshirish, sarf-xarajatni hisoblash, xatolarni kamaytirishga sabab
bo`ladi.
Illyustrativ grafika asosan turli shakllar hosil qilish, ranglar bilan ishlash,
bezatish bilan shug`ullanadi. Biror mahsulotni reklama yoki taqdimot qilish,
ko`pchilikka tanishtirishda illyustrativ grafika yordamga keladi. Ma’lumotlarni
tayyorlashda geometrik shakllar, diagramma, rasmlar kabi turli xil ko`rinishdagi
shakllardan foydalanish mumkin. Tovarni har tomonlama mos, chiroyli ko`rsata
olishlik bozor jamiyati uchun juda xos. Bunda hamma narsa tovarning sifatiga
bog`lik. Masalan, o`zi, o`z tovari yoki kompaniyasi haqidagi axborotni qanday
berishning belgilangan madaniyati vujudga kelgan. Xususan, axborot sohasi
tovarlarini reklama qilish uchun illyustrativ kompyuter grafikasidan foydalanish
maqsadga muvofiq. Illyustrativ grafika vositalari sifatli mashina tasvirlari,
illyustrativ matnlar, chizmalar, eskizlar, geografik xaritalarni yaratish uchun
xizmat qiladi.
Badiiy grafika sohasi badiiy san`at asarlari ya’ni rasmlar, haykaltaroshlik
ishlari, miniatura rasmlarida foydalaniladi. Bunda asardagi rang va chiziqlar
joylashuvi, ko`rinishi, nuqtalar sonini boshqarish mumkin.
Tasvirlarni kompyuter xotirasiga kiritish yoki hosil qilish uchun maxsus
tashqi (atrof) qurilmalari ishlatiladi. Eng ko`p ishlatiladigan qurilma — bu
skan е rdir.
Hozirgi vaqtda raqamli fotokam е ralardan ham tasvirlarni kompyuter
xotirasiga kiritishda keng foydalanilmoqda. Ularning oddiy fotoapparatlardan farqi
shundaki, tasvir kimyoviy yo`l bilan fotoplyonkaga tushirilmaydi, balki
fotokam е ra xotirasining mikrosx е malariga yozib qo`yiladi. U yerdan axborotni
kab е l orqali kompyut е rga uzatish mumkin. Ayrim raqamli fotoapparatlar
ma’lumotlarni fayl sifatida egiluvchan diskka yozib qo`yish imkoniyatiga ham ega.
8

ta’minoti, dizayni, ilovalari yuksak darajada ishlab chiqilgan. Shu sababli
o`quvchilar kompyuter grafikasi fanini yaxshi o`zlashtirishi, kelajakda sifatli
tasvirlar yaratilishiga olib keladi. Jamiyat sohalarida ishlatilishiga qarab, grafika
quyidagi turlarga ajratiladi:
 Ilmiy grafika . Ilmiy izlanishlar va ularning natijalarini tasvirlash uchun
ishlatiladi.
 Tijorat grafikasi . Iqtisodiy ko`rsatkichlar va jarayonlarni yaqqol ko`rsata
bilish uchun xizmat qiladi.
 Konstruktorlik grafikasi . Iqtisodiyot, texnika, qurilish va boshqa
sohalarda loyihalash ishlarini osonlashtirish, yaxshilash, jadallashtirish va
avtomatlashtirishni ta`minlaydi.
 Illyustrativ grafika . Xizmat ko`rsatishning turli sohalarida bezatish
ishlarida foydalaniladi.
 Badiiy grafika . San`at asarlarini yaratishda keng qo`llaniladi.
Ilmiy sohada izlanish natijalarini, ko`rsatkichlarini oson va qulay ko`rinishda
tasvirlashda grafika foydalaniladi. Ayniqsa, matematika, geometriya, kimyo,
biologiya kabi fanlarni o`qitishda turli shakllarni ikki, uch o`lchovli ko`rinishda
tasvirlashda, tasvirni o`quvchi ko`z oldida gavdalantirishda, tasavvur hosil qilishda
kompyuter grafikasining o`rni beqiyosdir.
 Tijorat grafika statistik ma’lumotlarni, iqtisodiy o`sish yoki kamayish
jarayonlarini tasvirlashda qo`llaniladi. Bunda ko`rsatkichlarni diagramma turlari,
jadval, harakatlar orqali, video, audio ko`rinishda tasvirlash mumkin. Axborot
marketingi kompyuter grafikasi vositalari qo`llanishining eng keng va turli-tuman
sohasidir. Shaxsiy kompyuter yordamida qurilgan interaktiv grafiklar,
diagrammalar, rasmlardan ko`pincha moliyaviy-iqtisodiy tahlilni o`tkazish uchun
hamda rejalashtirish va marketing qarorlarini qabul qilishda qulay vosita sifatida
foydalaniladi. Tijorat kompyuter grafikasining dasturiy vositalari tufayli
byudjet, tovarlarning mavjudligi, pul mablag`larining harakati, foydaning
miqdorlari, foiz stavkalari, sarmoya kiritishdan daromadlar, buyurtmalar
7

2.2§ Paint dasturi haqida ma’lumot.
Paint oddiy rastr grafik muharriri bo'lib, u Microsoft Windows ning barcha
versiyalarida mavjud . Dastur tasvir fayllarini Windows
bitmap (BMP), JPEG , GIF , PNG va bitta sahifali TIFF formatlarida ochadi,
o'zgartiradi va saqlaydi. Dastur rangli rejimda yoki ikki rangli qora-oq rangda
bo'lishi mumkin, ammo kul rang rejimi yo'q . O'zining soddaligi va keng
mavjudligi uchun u tezda eng ko'p ishlatiladigan Windows ilovalaridan biriga
aylandi va ko'pchilikni birinchi marta kompyuterda rasm chizish bilan tanishtirdi.
2017-yil iyul oyida Microsoft Paint-ni Windows 10 -ning eskirgan
funksiyalari ro‘yxatiga qo‘shdi va u Microsoft do‘konida bepul
mustaqil dasturga aylanganini e’lon qildi . Microsoft Paint 3D ni o'rnini bosuvchi
vosita sifatida tasavvur qildi. Biroq, Paint Windows 10 tizimiga qo'shilishda
davom etdi. Microsoft oxir-oqibat kursni o'zgartirdi va Windows 11 da Paintning
yangilangan versiyasini e'lon qildi va Paint 3D eskirgan deb hisoblandi.
Paint yordam faylida eslatilmagan bir nechta funksiyalarga ega: shtamp
rejimi , iz rejimi , oddiy shakllar va harakatlanuvchi rasmlar. Shtamp rejimi uchun
foydalanuvchi tasvirning bir qismini tanlashi, tugmachani bosib ushlab turishi Ctrl
va uni tuvalning boshqa qismiga o tkazishi mumkin. Bu parchani kesish o'rnigaʻ
uning nusxasini yaratadi. Tugmachani bosib ushlab turish sharti bilan jarayon
istalgancha takrorlanishi mumkin . Trail rejimi aynan bir xil ishlaydi, lekin u
kalit o'rniga foydalanadi . Ctrl+ ⇧ Shift+Ctrl
Bundan tashqari, chiziqni + ( faqat NumPad ) yoki + (faqat NumPad) orqali
chizishdan oldin yoki bir vaqtning o'zida qalinlashtirish yoki yupqalash
mumkin .Ctrl+Ctrl-
Bo'shliqni kesish yoki grafik qismlarini yo'q qilish uchun pastki o'ng
burchakdagi ko'k tutqichni tuval hajmini oshirish yoki grafikani kesish uchun
sudrab borish mumkin. Foydalanuvchilar, shuningdek, sudrab olib borishda
istalgan shakl vositasidan foydalanib, mukammal shakllarni (kengligi balandlikka
teng) chizishlari mumkin . ⇧ Shift
17

chap tugmasi bir marta bosiladi. Hosil bo’lgan bo’limlardan “Программы”
bandiga kelib muloqot oynasidan “стандартные” bo’limidan Paint dasturi
tanlanadi va “sichqoncha”ning chap tugmasi bir marta bosiladi.)
2. Ishchi stolidan-> dastur yorlig’I sichqoncha ko’rsatkichi orqali tanlanib
uning chap tugmasi ikki marta bosiladi.
Natijada dasturni ishchi oynasi ekranda hosil bo’ladi. Ishchi oynaning
ko’rinishi quyidagicha bo’ladi:
Dastur oynasi quyidagi qismlardan iborat bo’ladi:
1. Dasturning sarlavhalar satri. Bu joyda dastur nomi yozilgan bo’ladi.
2. Dasturning menyular qatori.
3. Dasturning uskunalar paneli.
4. Dasturni ishchi oynasi.
5. Dasturni ranglar kamalagi(palitra).
6. Dasturni holatlar satri.
7. Sahifani yurgizish yo’lakchalari.
Paint dasтuri ishni yakunlash. Paint dasturida tasvirni yaratib, saqlab, tahrirlab
bo’lganimizdan so’ng dasturda ishni yakunlab undan chiqishimiz mumkin. Ishni
yakunlashni quyidagi usullari mavjud:
1. Menyuning Fayl bo’limidan Выход buyrug’i tanlanadi.
2. Klaviaturadan [Alt-F4] tugmalarini bosamiz.
20

Piksellarning har biri alohida manzilga ega va mustaqil boshqarilishi mumkin. Har
bir piksel uchun xotirada bir baytdan to`rt baytgacha joy ajratilishi mumkin.
Demak, har bir piksel 256 tadan 4 milliardgacha bo`lgan ranglardan birida bo`lishi
mumkin.
Ekrandagi har bir pikselning o`zi uchga bo`linadi. Ulardan biri qizil,
ikkinchisi yashil, uchinchisi ko`k rangda porlaydi. Bu ranglar asosiy ranglar deb
ataladi va turli nisbatda qo`shilib, tabiatda uchraydigan ranglarning deyarli
barchasini yarata oladi.
Kompyuter grafikasi faoliyatning shunday turiki, unda kompyuter va maxsus
yaratilgan dasturlardan foydalanib, tasvirlar yaratiladi, mavjudlari raqamli
ko`rinishga o`tkaziladi, qayta ishlanadi, saqlanadi va qulay ko`rinishda
tasvirlanadi.
Kompyuter grafikasi o`tgan asrning 70-80-yillaridan boshlab ommaviylasha
boshladi. Hozirgi kunda kompyuter grafikasi shu qadar rivojlanganki, uning
ehtiyojlarini qondirish kompyuter texnikasining jadal rivojlanishining asosiy
sabablaridan biri bo`lib qolmoqda.
Kompyuter grafikasi ilm-fanga, tijoratga, san`at va sportga ham tegishli
bo`lib, barcha sohalarda keng qo`llaniladi. Kompyuter grafikasi bo`yicha har yili
ko`plab konferensiyalar o`tkaziladi, ilmiy jumallar va o`quv qo`llanmalar chop
etiladi, dissertatsiyalar himoya qilinadi. Har yili bir necha yuz milliard dollarlik
kompyuter grafikasi mahsulotlari ishlab chiqariladi va sotiladi. San`at durdonalari
yaratiladi.
Kompyuter grafikasi asosida yaratilgan elektron o`yinlar bo`yicha jahon
birinchiliklari o`tkaziladi va ularda millionlab qatnashchilar ishtirok etadilar.
Kompyuter grafikasi nimaning tasviri yaratilishiga qarab quyidagi sinflarga
ajratiladi:
1) statsionar (o`zgarmas) yoki oddiy grafika;
2) kompyuter animatsiyasi;
3) multimedia.
5

Yaratish usuliga ko`ra kompyuter grafikasi ikki guruhga ajratiladi:
►2D (inglizcha two dimension - ikki o`lchamli jumlasidan olingan).
► 3D (inglizcha three dimension - uch o`lchamli jumlasidan olingan).
Ikki o`lchamli grafika yassi va tekis sirtlarda yaratilgan tasvirlar bo`lib, ularga
misol sifatida printerda qog`ozga chop etilgan fotosurat, rassom tomonidan xolst
(maxsus mato)da chizilgan rasmlarni keltirish mumkin.
Uch o`lchamli grafika yordamida hajmga ega jismlar tasvirlanadi. Bunda
jismning fazoda egallagan o`rni mayda kublar bilan to`ldiriladi. Agar bu kublar
yetarlicha kichik bo`lsa, inson ko`zi ularni ilg`amaydi va kublar yaxlit bir jism
sifatida ko`z o`ngimizda gavdalanadi.
Uch o`lchamli grafikadan animatsiya, kompyuter o`yinlari va virtual
(xayoliy) borliq yaratishda keng foydalaniladi. Virtual borliq, asosan, maxsus bosh
kiyim – shlemlarda tasvirlanadi.
Oddiy grafika vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydigan tasvirlarni yaratish bilan
shug`ullanadi. Ularga misol sifatida rasmlar, fotosuratlar, chizmalarni keltirish
mumkin. Kompyuter animatsiyasi vaqt o`tishi bilan o`zgaradigan tasvirlar yaratadi.
Masalan, multfilmlar, videoklip va videoroliklar.
Multimedia mahsulotlari rasmlar va animatsiya bilan birga boshqa turdagi
axborotlarni, masalan, ovoz va matnni ham o`z ichiga oladi. Multimedianing
o`ziga xos jihati uning interfaolligi bo`lib, unda bir joy dan ikkinchi joyga o`tish
imkoniyati ko`zda tutilgan bo`ladi. Multimediaga yorqin misol sifatida butun olam
to`ri – www ni, undagi www-saytlar va www-sahifalarni keltirish mumkin.
1.2 § Kompyuter grafikasining roli, qo`llanilish sohalari.
Hozirgi davrda kompyuter grafikasi qo`llanilmaydigan sohaning o`zi yo`q.
Jamiyatning barcha jabhalarida kompyuter grafikasidan foydalaniladi. Ayniqsa,
keyingi paytlarda matbaa sohasida rang-barang suratli adabiyotlar, o`quv
qo`llanmalar, badiiy asarlarning paydo bo`lishida yuksak bezash texnikasidan
foydalanish rivojlandi. Dars jarayonida ham o`quvchi yoshlarni oddiy rang tasvir
bilan e`tiborini jalb qilish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Sababi hozirgi
kunda o`quvchi qo`lidagi telefon, kompyuter, planshet kabi texnikalarning dasturiy
6

Uskunalar paneli ushbu ko’rinishga ega bo’lib, quyidagi vazifalarni bajaradi:
Tugmalar Vazifasi
Ixtiyoriy shaklda qirqib olish.
O’chirgich
Kerakli rangni tanlab olish
qalam
purkagich
Т o’g’ri chiziq chizish
Т o’g’ri to’rtburchak chizish
Ellips chizish
Т o’rtburchak shaklida qirqib olish
Sohani ranglash
Т asvirni kengaytirish
Mo’yqalam
Yozuvlarni kiritish
Egri chiziqlar chizish
Egri chiziqlar chizish
Oval chizish
Ranglar kamalagi (palitra) Paint dasturida tasvirlar yaratish va tahrir
qilish uchun ranglar kamalagi(palitra)dan keng foydalaniladi. Ranglar
kamalagining vazifasi foydalanuvchi uchun kerakli rang yoki ularni
kombinatsiyasini hosil qilishdir. Ranglar kamalagi dastur oynasining quyi qismida
joylashgan bo’ladi. Uni ekranga qo’yish va olib tashlash uchun quyidagi yo’llardan
foydalanamiz:
1. Вид -> Палитра
23

I BOB. KOMPYUTER GRAFIKASINING ASOSIY TUSHUNCHALARI
1.1 § Kompyuter grafikasi tushunchasi.
Kompyuter grafikasi — grafik displey (monitor) ekranida tasviriy
informatsiyani vizuallash (ko`rinadigan qilish) jarayonidir. Tasvirni qog`ozda,
fotoplyonkada, kinolenta va boshqalarda aks ettirish usulidan farqli ravishda
kompyuter grafikasida kompyuterda hosil qilingan tasvirni darhol o`chirib
tashlash, unga tuzatish kiritish, istalgan yo`nalishda toraytirish yoki cho`zish,
yaqinlashtirish va uzoqlashtirish, burish, harakatlantirish, rangini o`zgartirish va
boshqa amallarni bajarish mumkin. Kitoblarni bezash, rasm va chizmalarni
tayyorlashda buyumlarni loyihalash va modellarini yasashda, telereklamalar
yaratishda, multfilmlarni yaratishda, kinofilmlarda qiziqarli kadrlar hosil qilish va
boshqa ko`p sohalarda qo`llaniladi.
Kompyuter grafikasi bilan ishlovchi dasturlar qatoriga bir qancha dasturlarni
sanab o`tish mumkin. Jumladan, Microsoft Paint, Adobe Photoshop, Adobe
Illustrator, Corel Draw, Adobe Freehand, Adobe InDesign, Adobe ImageReady,
Adobe Flash, Discreet, Cinema 4d, Alias, Autodesk Maya, LightWave, Adobe
Brush va hokazolardir. Ushbu dasturlarda kompyuter grafikasiga oid ishlarni
amalga oshirish mumkin.
Ba’zilarida oddiy rasm chizish mumkin bo`lsa, ba’zilarida uylar
proyektlari, ba’zilarida esa uch o`lchamli modellashtirish va hattoki to`rt o`lchamli
modellashtirish mumkin bo`ladi. Inson tashqi dunyo haqidagi axborotning asosiy
qismini ko`zlari yordamida qabul qiladi. Ko`rish tizimi turli obyektlarning tasvirini
qabul qilib oladi. Ular yordamida insonda tashqi muhit va undagi obyektlar haqida
tasavvur paydo bo`ladi. Obyektlarning tasvirini yaratish, ularni saqlash, qayta
ishlash va tasvirlash qurilmalarida tasvirlab berish kompyuterning eng qiyin va
asosiy masalalaridan biridir. Kompyuterga hech qanday topshiriq berilmaganda,
ya’ni bekor turganida ham ekranida ko`rinishi kerak bo`lgan tasvirni sekundiga
o`nlab marta qayta ishlab ko`rsatadi. Kompyuterning ekranida paydo bo`ladigan
tasvirlar uning videokarta deb ataluvchi qurilmasi yordamida yaratiladi va ekranga
chiqariladi. Videokartalar uchun maxsus videoprotsessorlar ishlab chiqariladi.
3

Windows 95–98, Windows 2000 va Windows Me da Paint JPEG, GIF va 48-
bitli ( 16-bpp ) TIF tasvirlarni ochishi va tegishli grafik
filtrlar o rnatilgandaʻ rasmlarni JPEG va GIF formatlarida saqlashi
mumkin . Bunday plaginlar Microsoft Office va Microsoft PhotoDraw dasturlariga
kiritilgan . Bu, shuningdek, Paint-ga shaffof fonlardan foydalanish imkonini
beradi. PCX fayllarini qo'llab-quvvatlash to'xtatildi.
Windows Me dan boshlab,
kattaroq tasvirlar ochilganda yoki qo yilganda so rov o rniga tuval o lchami
ʻ ʻ ʻ ʻ
avtomatik ravishda kengayadi.
Windows XP va undan keyingi versiyalarida Paint GDI+ dan foydalanadi va
shuning uchun qo'shimcha grafik filtrlarni talab qilmasdan rasmlarni BMP, JPEG,
GIF, TIFF va PNG sifatida saqlashi mumkin.
Windows Vista da asboblar paneli piktogrammalari va standart ranglar
palitrasi o'zgartirildi. Windows Vista'da Paint oldingi versiyalarda 3 martaga
nisbatan 10 martagacha o'zgarishlarni bekor qilishi mumkin; shuningdek, tasvirni
kattalashtirish uchun slayder va kesish funktsiyasini o'z ichiga oladi. Ushbu
versiya sukut bo'yicha JPEG formatida saqlanadi.
Windows 7 va undan keyingi versiyalardagi Paint versiyasi foydalanuvchi
interfeysida lenta mavjud . Unda, shuningdek, haqiqiyroq natija beradigan kul
rangning turli tuslari va ma lum darajada shaffoflikdan tashkil topgan “badiiy”
ʼ
cho tkalar mavjud. Haqiqiylikni qo'shish uchun yog'li va akvarel cho'tkalari
ʻ
foydalanuvchi qayta bosishi kerak bo'lgunga qadar faqat kichik masofani
bo'yashlari mumkin (bu bo'yoq cho'tkasi bo'yog'i tugagani haqidagi tasavvurni
beradi). Bundan tashqari, Paint endi 50 tagacha keyingi o'zgarishlarni bekor qilishi
mumkin. Bundan tashqari, u boshqa vosita tanlanganda rasterlashtirilgunga qadar
o'lchamlarini erkin o'zgartirish mumkin bo'lgan anti-aliased shakllarga ega. Ushbu
versiya shaffof PNG va ICO fayl formatlarini ko'rishni qo'llab-quvvatlaydi (lekin
saqlamaydi) va fayllarni sukut bo'yicha .png formatida saqlaydi.
Matnni endi matnni ko'rsatish uchun etarli joy bo'lmagan matn maydonlariga
joylashtirish mumkin. Agar so'ralsa, matn qutisi matnga mos keladigan tarzda
kattalashtirilishi yoki shaklini o'zgartirishi mumkin. Paint-ning Windows
15

Paintning eski versiyalarida, masalan, Windows 3.1 bilan to'planganda rangni
almashtirish cho'tkasi mavjud bo'lib, u cho'tka ostidagi bitta rangni boshqasiga
tasvirning qolgan qismiga ta'sir qilmasdan almashtirgan. Paint-ning keyingi
versiyalarida rangni o'chirish cho'tkasi asosiy rang sifatida almashtiriladigan rangni
va ikkinchi darajali rang sifatida almashtiriladigan rangni tanlash orqali taqlid
qilinishi mumkin va keyin o'chirish vositasini sudrab olib, sichqonchaning o'ng
tugmasi bilan bosing.
Paintning deyarli barcha versiyalari, odatda, har bir piksel uchun 24 bitdan
kamroq foydalangan holda yaratilgan tasvirlarni indekslangan palitralarga to'g'ri
tarzda tushira olmaydi. Tasvirni har bir piksel uchun 24 bitdan kam indekslangan
palitralardan foydalanadigan formatda saqlashda sifat yo'qolishi haqida
ogohlantirish xabari paydo bo'ladi. Paint ikkilik, rang yoki kulrang
shkaladan farqlash yoki palitrani optimallashtirishdan foydalanmaydi va tasvir
odatda qaytarilmas shifrlangan ranglar bilan saqlanadi.
Agar rasm 8 bitli yoki boshqa tarzda indekslangan palitra tasviri sifatida
ochilgan bo'lsa, Paint indekslangan palitralarni qo'llab-quvvatlanadigan
formatlarning har qandayida to'g'ri yuklash va saqlash imkoniyatiga ega. Bunday
holda, saqlash vaqtida tasvirning palitrasi saqlanib qoladi. Biroq, haqiqiy palitrani
ko'rishning hech qanday usuli yo'q; cho'tkalar, matnlar va o'chirgichlar uchun rang
tanlash, shuningdek, foydalanuvchi tomonidan belgilangan ranglar indekslangan
palitradagi mavjud bo'lgan eng yaqin rang bilan cheklanadi.
Boshqa operatsion tizimlardagi Paint ekvivalentlari quyidagicha:
 Amiga uchun Deluxe Paint
 KDE uchun KolourPaint
 MacPaint , Macintosh uchun
 Pinta , GNOME uchun
 Pocket Paint , Windows CE uchun
 Microsoft Fresh Paint
 GIMP
 Pixel art
18

hisoblarni bajarish va ekranda nima va qanday qurilayotganini boshqarish
qobiliyatiga ega.
Videokartalarning hisoblarni va tasvirlarni qurish qobiliyatini apparatli
videotezlanish deb ataladi (agar videokartada bunday qobiliyat bo`lmasa, yuk
asosiy protsessorga tushadi va bu holda dasturaviy videotezlanish haqida
gapirishadi). Zamonaviy kompyuter o`yinlari uchun videoadapterda tezlanish
funktsiyalarining bo`lishi zarur.
Grafik informatsiyani kiritish qurilmalari. Grafikaviy informatsiyani raqamli
shaklga o`zgartirish jarayoni quyidagi ikki bosqichda amalga oshiriladi:
 O`qish;
 Kodlash.
O`qish – grafikaviy elementni (nuqta, chiziq, elementar fragment) va qabul
qilingan koordinatalar tizimida uning koordinatalarini aniqlash.
Kodlash – o`qilgan informatsiyani belgilangan qoidalarga muvofiq raqamli
kodga aylantirish.
O`qish jarayonida inson ishtirokining darajasi bo`yicha grafikaviy
informatsiyani kiritish qurilmalari va avtomatik va yarim avtomatik qurilmalarga
bo`linadi.
Grafikaviy informatsiyani avtomatik kiritish qurilmalari o`zgartirishning
kuzatuvchi yoki yoyuvchi metodlaridan foydalanishadi. Birinchi holda ishchi
organ abstsissa o`qi bo`ylab o`zgarmas tezlikda siljib berilgan egrilik chegarasini
kuzatadi (o`zgartiriladigan egrilik ordinata o`qi bo`yicha ishchi organ og`ishining
son qiymatlari ko`rinishida ifodalanadi). Ikkinchi holda abstsissa o`qi bo`ylab
qandaydir qadamda ishchi organ tasvirni skanerlashni amalga oshiradi. Bunda
berilgan egrilik bilan skanerlovchi nur kesishish nuqtalarining ordinatalari qayd
qilinadi.
Grafikaviy informatsiyani kiritish avtomatik qurilmalari faqat murakkab
bo`lmagan rasmlarni, masalan bitta argumentning birgina ma’nosi bo`lgan
funktsiyalarining grafiklarini kodlashda qo`llanadi, chunki murakkab tasvirlarni
kiritayotgan tasvir elementlarini tanishda ancha qiyinchiliklar tug`iladi.
12

Videoprotsessorlar kompyuterning asosiy protsessorini murakkabligi va
hisoblash ishlarini bajarish tezligi bo`yicha ortda qoldirib ketgan.
Kompyuterning ma’lumotlarni elektron ko`rinishda tasvirlash qurilmasi
monitor (monitor - kuzatish, nazorat ) deb ataladi. Kompyuterda bo`layotgan
jarayonlarni monitor orqali kuzatish mumkin. Monitorning tasvirlar ko`rsatiladigan
qismi, ya’ni ekrani displey (display - tasvirlamoq ) deb ataladi. Hozirgi paytda
alohida korpusda yig`ilgan tasvirlash qurilmalari kompyuter monitori, kompyuter
bilan birga joylangan tasvirlash qurilmalari (masalan, noutbuk, planshet hamda
telefonlarda) displey deb atalmoqda.
Displey to`g`ri to`rtburchak ko`rinishida bo`lib, uning tomonlari nisbati
odatda 16 ga 9 kabi bo`ladi. Bundan tashqari, displey tomonlari nisbati 16 ga 10, 4
ga 3, 5 ga 4 kabi bo`lishi ham mumkin. So`nggi paytda 21 ga 9 nisbatdagi
displeylar ishlab chiqarila boshlandi. 16x9 va 16x10 nisbatli displeylar keng, 21x9
nisbatlilari o`ta keng, 5x4 nisbatlilari kvadrat displeylar deb ataladi. Piksellar soni
bo`yicha displeylardan keng tarqalganlari va ularning nomlari quyida keltirilgan:
 320x240 CGA (Color Graphic Adapter - rangli grafik qurilma);
 640x480 VGA (Video Graphic Adapter - video grafik qurilma);
 800x600 SVGA (Super VGA);
 1024x768 XVGA (extended VGA - kengaytirilgan VGA);
 1280x720 HD (High Definition - yuqori aniqlik);
 1280x800 HD+ (HD dan ko`proq);
 1366x768 WXVGA (Wide XVGA - keng XVGA);
 1440x900 HD++ (HD dan yanada ko`proq);
 1600x900 HD+++ (HD dan yanada ko`proq);
 1920x1080 FHD (Full HD - to`liq HD);
 2560x1440 QHD (Quadra HD - to`rtlangan HD);
 3840x2160 4K (4 kilo - to`rt ming ustun) yoki UHD (Ultra HD - o`ta
HD)
Displey ekrani satrlarga va ustunlarga ajratib chiqilgan bo`lib, har bir qator va
ustun kesishgan joyda piksel deb ataluvchi juda kichik tasvir bo`laklari joylashgan.
4

XULOSA
Hozirgi davrda kompyuter grafikasi qo`llanilmaydigan sohaning o`zi yo`q.
Jamiyatning barcha jabhalarida kompyuter grafikasidan foydalaniladi. Ayniqsa,
keyingi paytlarda matbaa sohasida rang-barang suratli adabiyotlar, o`quv
qo`llanmalar, badiiy asarlarning paydo bo`lishida yuksak bezash texnikasidan
foydalanish rivojlandi. Dars jarayonida ham o`quvchi yoshlarni oddiy rang tasvir
bilan e`tiborini jalb qilish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Sababi hozirgi
kunda o`quvchi qo`lidagi telefon, kompyuter, planshet kabi texnikalarning dasturiy
ta’minoti, dizayni, ilovalari yuksak darajada ishlab chiqilgan. Shu sababli
o`quvchilar kompyuter grafikasi fanini yaxshi o`zlashtirishi, kelajakda sifatli
tasvirlar yaratilishiga olib keladi.
Paint oddiy rastr grafik muharriri bo'lib, u Microsoft Windows ning barcha
versiyalarida mavjud . Dastur tasvir fayllarini Windows
bitmap (BMP), JPEG , GIF , PNG va bitta sahifali TIFF formatlarida ochadi,
o'zgartiradi va saqlaydi. Dastur rangli rejimda yoki ikki rangli qora-oq rangda
bo'lishi mumkin, ammo kul rang rejimi yo'q . O'zining soddaligi va keng
mavjudligi uchun u tezda eng ko'p ishlatiladigan Windows ilovalaridan biriga
aylandi va ko'pchilikni birinchi marta kompyuterda rasm chizish bilan tanishtirdi.
2017-yil iyul oyida Microsoft Paint-ni Windows 10 -ning eskirgan
funksiyalari ro‘yxatiga qo‘shdi va u Microsoft do‘konida bepul
mustaqil dasturga aylanganini e’lon qildi . Microsoft Paint 3D ni o'rnini bosuvchi
vosita sifatida tasavvur qildi. Biroq, Paint Windows 10 tizimiga qo'shilishda
davom etdi. Microsoft oxir-oqibat kursni o'zgartirdi va Windows 11 da Paintning
yangilangan versiyasini e'lon qildi va Paint 3D eskirgan deb hisoblandi.
Paint Windows operatsion tizimi tarkibiga kiruvchi grafik muharrirdir. Ushbu
dastur yordamida tasvir va grafik ko’rinishdagi ma’lumotlarni yaratish va qayta
ishlash mumkin. Kompyuterdan foydalanuvchi ish jarayonida turli xil shakl yoki
grafiklar chizish, reklama, e’lonlar, taklif yoki tabriknomalar, matnli hujjatlarni
bezash kabi ishlar ko’lamini bajarishiga to’g’ri keladi. Bunday vaziyatda
foydalanuvchidan Paint gragik muharririda ishlashni bilish taqazo etiladi.
25

Вставить – Nusxani kerakli joyga qo’yish.
Очистить выделенийе – Ajratilgan qismni tozalash.
Выделит все – Barcha qismni belgilash.
Копировать в файла – faylga tasvirni ko’chirish.
Вставить из файла – boshqa fayldan qo’yish.
Вид bo’limi
Набор инструментов - uskunalar paneli qo’yish yoki olib tashlash.
Палитра - Ranglar kamalagini qo’yish va olib tashlash.
Строка состояния – holat satrini qo’yish va olib tashlash.
Панел атрибутов текста – Matn atributlariga murojat qilish.
Масштаб – Rasmni masshtablarini o’zgartirish.
Просмотрет рисунок – Rasmni ekranda to’liq ko’rish.
Рисунок bo’limi
Отразить | повернут – Т asvirni akslantirish va burish.
Растянут | наклонит – Т asvirni cho’zish va og’dirish.
Обратит света – Ranglarga murojat qilish.
Атрибуты – Rasmni atributlarini ko’rish yoki o’zgartirish.
Очистить – Oynani tozalash.
Не прозрачный фон – shaffof fon.
Палитра bo’limi
Изменит палитру – ranglar kamalagiga yangi rang qo’shishi.
Справка bo’limi
Вызов справки – dastur ma’lumotnomasini chaqirish.
O программе – dastur haqida ma’lumot olish.
Uskunalar paneli bilan ishlash
Paint dasturida tasvirlar yaratish va ular ustida ishlash uchun uskunalar
panelidan keng foydalaniladi. Uskunalar paneli dastur oynasining chap qismida
joylashgan bo’ladi. Uskunalar panelini qo’yish yoki olib tashlash uchun quyidagi
yo’ldan foydalanamiz:
Вид-> Набор инструментов
22

Grafikaviy informatsiyani kiritish qurilmasi ishchi maydon – planshetga ega
bo`ladi, unda hujjat hamda alfavitli-raqamli informatsiyani kiritish uchun
alfavitliraqamli va funktsional klaviaturalar joylashadi.
Planshetda ishchi organ koordinatalarini tavsiflovchi kodlarni olish usuli
bo`yicha grafikaviy informatsiyani kiritish qurilmalarini optik-mexanik, setkali va
boshqalarga bo`lish mumkin.
13

8 versiyasi , asosan, masshtab ko'rinishida 100% dan ortiq tahrirlashda oynani
aylantira olmaslik bilan bog'liq oldingi versiyalardagi uzoq davom etgan nuqsonni
tuzatadi. Biroq, masshtab ko‘rinishiga matn qo‘shganda, matn oynasi sichqoncha
yoki klaviatura yordamida tahrirlash rejimida bo‘lganda, foydalanuvchi matnni
kattalashtirilgan ko‘rish oynasidan tashqariga ko‘chira olmaydi.
2017 yil aprel oyida Windows 10 uchun "Creators Update" da Microsoft Paint
bilan bir qatorda Paint 3D-ni ham chiqardi . An'anaviy ikki o'lchovli chizish
vositalaridan tashqari, Paint 3D uch o'lchovli modellarni import qilishi va
boshqarishi mumkin. Uch oydan so ng, 2017-yil 23-iyulda Microsoft Windows-ʻ
ning eskirgan funksiyalari ro yxatiga Paint-ni qo shdi.
ʻ ʻ Ertasi kuni, “aql bovar
qilmaydigan darajada qo llab-quvvatlash ”dan so ng, Microsoft
ʻ ʻ Paint 3D xuddi shu
funksiyani taklif qilsa ham, Paint Microsoft do konida bepul ilovaga aylanishiga
ʻ
aniqlik kiritdi.
Biroq, Paint Windows 10 ning barcha versiyalarining bir qismi bo'lib qoldi.
Microsoft ushbu qarorni qabul qilishga eng yaqin kelgani Windows 10 ning 1803
va 1809 versiyalarida Paint foydalanuvchi interfeysiga o'chirish to'g'risida
bildirishnoma qo'shish edi.
2021-yil mart oyida Windows 10 Insider build 21332-ning Dev Channel-ga
chiqarilishi bilan Microsoft 3D Objects ilovasidan tashqari Paint 3D-ni
qurilmaning toza o‘rnatishlaridan olib tashladi.
2021-yil aprel oyida Microsoft Windows 10 Insider build 21354-ni chiqardi,
buning natijasida Paint ( Snipping Tool bilan birga ) Microsoft do‘konidan
yangilanadi.
2021-yil avgust oyida Microsoft yangilangan foydalanuvchi interfeysi (UI),
takomillashtirilgan shrift tanlash vositasi va qorong‘u mavzuni o‘z ichiga
olgan Windows 11 uchun Paint’ning yangilangan versiyasini taqdim etdi .
2023-yilda Microsoft qatlamlar , shaffof PNG fayllarni qo‘llab-quvvatlash, AI
art generatorini qo‘shadigan yangilanishni chiqardi va boshqa AI vositalari va
fonni o‘chirish vositasini e’lon qildi. Yangilanishlar 2023-yil oxiriga
rejalashtirilgan.
16

MAVZU: PAINT GRAFIK MUXARRIRI VA UNING
IMKONIYATLARIDAN SAMARAI FOYDFALANISH USULLARI.
MUNDARIJA
KIRISH .......................................................................................................................................................... 2
I BOB. KOMPYUTER GRAFIKASINING ASOSIY TUSHUNCHALARI .................................................................. 3
1.1§ Kompyuter grafikasi tushunchasi. .................................................................................................... 3
1.2§ Kompyuter grafikasining roli, qo`llanilish sohalari. .......................................................................... 6
1.3§ Grafikaning zamonaviy qurilma vositalari. ..................................................................................... 10
II BOB. PAINT GRAFIK MUHARRIRIDA ISHLASH. ..................................................................................... 14
2.1§ Paint dasturi yaratilish tarixi. ......................................................................................................... 14
2.2§ Paint dasturi haqida ma’lumot. ...................................................................................................... 17
2.3§ Paint dasturining imkoniyatlari. ..................................................................................................... 19
XULOSA ...................................................................................................................................................... 25
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 26
1

Paint Windows operatsion tizimi tarkibiga kiruvchi grafik muharrirdir. Ushbu
dastur yordamida tasvir va grafik ko’rinishdagi ma’lumotlarni yaratish va qayta
ishlash mumkin. Kompyuterdan foydalanuvchi ish jarayonida turli xil shakl yoki
grafiklar chizish, reklama, e’lonlar, taklif yoki tabriknomalar, matnli hujjatlarni
bezash kabi ishlar ko’lamini bajarishiga to’g’ri keladi. Bunday vaziyatda
foydalanuvchidan Paint gragik muharririda ishlashni bilish taqazo etiladi.
Paint grafik muharriri yordamida quyidagi ishlarni amaga oshirish mumkin:
• Ekranda yangi shakl (grafik) yoki rasm chizish,
• Rasmni xotiraga fayl tarzida yozish;
• Xotiradan faylni (rasmni) ekranga chiqarish;
• Rasm qismini ajratish;
• Ajratilgan qismni boshqa joyga nusxalash;
• Rasmni to’laligicha boshqa joyga ko’chirish;
• Yangi rasmni keltirib qo’yish;
• rasm (shakl)ni kichiklashtirish yoki kattalshtirish;
• chiziqlarni ixtiyoriy qalinlikda tanlash;
• buyoq (rang)larni tanlash;
• rasm tevaragiga (yoniga, tagiga, ustiga) matn yozish;
• ranglarni tahrir qilish;
• ranglarni aralashtirib yangi rang olish;
• rasmni ekranda to’la, qisman ajratilganm holda ko’rish va tahrir qilish;
• rasmni (grafikni) chop qilish;
• rasmni boshqa dasturlar (Word, Excel, Internet)da chaqirish va foydalanish
kabi bir qancha ishlar majmuasini bajarish;
2.3 § Paint dasturining imkoniyatlari .
Paint garafik muharri rastrli tasvirlar bilan ishlashga mo’ljallangan.
Paint grafik d asturini ishga tushirish uchun quyidagi usullardan foydalanish
mumkin:
1. Пуск -> Программы -> Стандартные ->Paint. amali “sichqoncha” orqali
amalgam oshiriladi. (“sichqoncha” ko’rsatkichi « пуск » tugmasi ustiga keltirilib,
19

3. Dastur oynasining yuqori o’ng burchagidagi tugmasi bosiladi.
4. Dastur sarlavhasiga sichqoncha keltirilib, o’ng tugmasi bir marta
bosiladi. Hosil bo’lgan kontekst menyudan Закрыть buyrug’ini tanlaymiz.
Menyular qatori. Menyulari vositasida dasturda bajarilish mumkin bo’lgan
barcha ishlarni amalga oshirish mumkin. Menyular qatorining ko’rinishi
quyidagicha bo’ladi:

Menyularning har birida o’z nomiga mos amallar bajariladi. Menyularga
kirish uchun sichqoncha kerakli bo’limga keltirilib, chap tugmasi bir marta
bosiladi. Menyuning har bir bo’limi bilan alohida-alohida tanishib chiqamiz.
Fayl bo’limi.
Создать – Yangi sahifa yaratish.
Открыть – Rasmni xotiradan ochish.
Сохранить - Т asvirni xotiraga yozish.
Сохранить как – Т asvirni yangi nom bilan saqlash.
Со сканера или камерам – Skaner yoki kamera orqali rasm kiritish.
Предварителный просмотр - Rasmni dastlabki ko’rish.
Макет странитцы – Sahifa holatini ko’rish.
Печать – Rasmni chop qilish.
Отправить – Faylni biror manzilga uzatish.
Замостит рабочий стол Windows – Windows ishchi stoliga bog’lanish.
В сентр рабочего стола Windows – Windows ishchi stol o’rtasiga qo’yish.
S:|Windows| Установка .bmp – oxirgi foydalanilgan fayllar.
S:|Windows| Пузырки .bmp - oxirgi foydalanilgan fayllar.
Выход – dasturdan chiqish.
Правка bo’limi
Отменить – Oxirgi buyruqni bekor qilish.
Повторить – Oldingi amalni takrorlash.
Вырезать – Belgilangan qismni qirqib olish.
Копировать – Rasmni yoki belgilangan qismni nusxasini olish.
21

informatsiya – harflar va raqamlarni chiqarish qobiliyatiga ega edi. Bunda hech
qanday grafika va rang yo`q edi.
MDAni almashtirgan CGA – Color Graphics Adapter (rangli grafika
adapteri) nafaqat matnli, balki grafikaviy rejimda ham ishladi va berilgan o`n oltita
rangdan to`rttasi chiqishini ta`minlab turdi.
EGA – Enhanced Graphics Adapter (yaxshilangan grafika adapteri) 64 rang
palitrasidan ekranga chiqadigan ranglarni 16 tagacha yetkazdi va ekranga
chiqariladigan grafika sifatini sezilarli yaxshiladi. EGA standarti paydo bo`lishi
bilan grafikaviy dasturlardan, jumladan birinchi Microsoft Windows operatsion
tizimlaridan, keng foydalanish boshlandi.
VGA – Video Graphics Array videostandarti eng qulay, bugungi kungacha
foydalanilayotgan bo`lib, asta-sekin SVGA ( Super-VGA ) standartiga
o`tdi. VGA ning birinchi platalari 262144 rang palitrasidan 256 rangni ekranga
chiqardi. Keyinchalik VGA bilan birga mos keladigan juda ko`p platalar paydo
bo`ldi, ularda mumkin bo`lgan rang tuslari 16,8 milliongacha etdi ( True
Color rejimi).
Videoadapterlarni ishlab chiquvchilarning umumiy intilishi – monitor
ekranida asliga maksimal yaqinlashgan mumkin qadar sifatliroq tasvirni olishdir.
Bunda quyidagi: aks ettirilayotgan ranglar sonini ko`paytirish; aniq va har xil
tasvirlash qobiliyatini orttirish; tasvirni ekranga chiqarish tezligini tezlashtirish
vazifalari doim bo`ladi.
Zamonaviy videoadapterlar bundan ham yuqori razryadga egalar, masalan bir
nuqtaga 32 bit, lekin bunda ko`rinadigan ranglar soni ortmaydi. Qo`shimcha
razryadlarda saqlanadigan informatsiya maxsus dasturlar tomonidan grafikani aks
ettirish operatsiyalarini tezlashtirish uchun yoki poligrafiya mahsulotini
tayyorlashda kompyuterdan foydalanilganda rangni uzatishni yaxshilash uchun
foydalaniladi.
Zamonaviy videokarta – o`z xotirasida ekran obrazini saqlaydigan va monitor
uchun signalni shakllantiradigan oddiy qurilma emas. Hozirgi paytda bu o`zining
mikroprotsessorlariga ega bo`lgan miniatyuradagi kompyuter bo`lib, o`zi
11

siqishni darajasi va usulini) o`z ichiga olishi mumkin. Bunday ma’lumotlar tasvirni
tahrir qilish bosqichida yaratiladi va tartibga solish paytida keyingi foydalanish
uchun mo`ljallangan. Masalan, CorelDraw fayllari egri chiziqlaridagi ma’lumotni
o`z ichiga oladi, Photoshop fayllari qatlamlar, kanallar va boshqalar haqida
ma’lumot oladi. Har bir grafika muharriri ushbu ma’lumotni muharrirga (yozish)
yozganda ma`lum bir tarzda kodlaydi. Shunday qilib, grafik fayl formati tasvir
haqida ma’lumot to`plami va faylga qanday yozishganligi tushuniladi. Odatda,
barcha grafik formatlarni ikki guruhga bo`lish mumkin. Umumiy maqsadlardagi
formatlar faqatgina rasmni o`z ichiga oladi va ularni (gif, tiff, jpeg, va hokazo) va
oraliq tasvirni tahrirlash natijalarini (cdr, cpt, psd, a va hokazo) saqlash uchun
maxsus formatlarni saqlash, uzatish yoki ko`rish uchun mo`ljallangan.
Grafik fayllar hajmi katta bo`lgani uchun, kompress (paket) ma’lumotlarini
olish mumkin. Hozirgi kunda ikkita zichlash usuli mavjud – yo`qotishsiz va sifatli.
Yo`qotilgan zichlikni algoritmlari an`anaviy arxiv algoritmlariga o`xshash (LZH,
PKZIP, ARJ). Ularning eng mashhurlari LZW (LZ84) mashhur GIF, TIFF rastr
formatlarida keng qo`llaniladi. Yo`qotilgan zichlash algoritmlari inson tomonidan
qabul qilinmagan ma’lumotni (JPEG, PCD) rad etadi. Bu holda qadoqlash darajasi
ancha yuqori, lekin u sekinroq va sifati yomonlashishiga olib kelishi mumkin
(tanlangan bosim darajasiga qarab). Ushbu algoritmning asosiy kamchiliklari
original tasvir sifati sezilarli darajada pasayishi mumkin. Shuning uchun, JPEG
formatida faqat tahrir qilishning yakuniy natijalarini saqlash tavsiya etiladi.
1.3 § Grafikaning zamonaviy qurilma vositalari.
Grafikaviy tizimlarda zamonaviy qurilma vositalari alohida o`rin
egallaydi. Bulardan biri videoadapter qurilmasini ko`rib chiqamiz. Videoadapterlar
takomillashishning uzoq yo`lini bosib o`tishdi. Birinchi personal kompyuterlarda
monitor sifatida turmushdagi televizorlardan foydalanishdi, hozirgilari esa
kompyuterni quvvatli grafikaviy stantsiyaga aylantirmoqda. Bu oraliqda plata va
standartlarning bir necha avlodi almashdi.
Dastlab MDA – Monochrome Display Adapter (displeyning monoxrom
adapteri) standarti paydo bo`ldi. MDA platasi ekranga faqat alfavit-raqamli
10

KIRISH
Bugungi kunda Internet olamiga faqatgina kompyuterlar bilan emas, balki
uyali telefon aloqa texnologiyalari yordamida ham kirish oddiy holga aylandi.
Shuningdek, hozirgi globallashgan davrda har tomonlama takomillashtirilgan
vositalar va kashfiyotlar ham sinovdan o‘tkazilmoqda. Global kompyuter tarmog‘i
bugungi kungacha ma’lum bo‘lgan barcha axborot manbalaridan (telefon, pochta,
televidenie, radio, matbuot nashrlari va boshqalar) farqli holda, o‘z
foydalanuvchilariga har qanday ma’lumotni istalgan shakl va ko‘rinishda, ularning
qiziqish va xohishlariga qarab, alohida tanlov asosida uzatish va olish uchun qulay
imkoniyat yaratib kelmoqda.
Fan va texnika taraqqiyoti jam iyatim izni informatsion jam iyatga aylantirdi.
Bu jam iyatda faoliyat k o lrsatuvchilarning aksariyat qismi axborotlarni ishlab
chiqarish, saqlash, qayta ishlash va amalga oshirish bilan banddirlar. Bunday
ishlarni zam onaviy kom pyuterlarsiz am alga oshirish qiyin. Ulardagi m a lum
otlarni qayta ishlashni mashina grafikasi yordam ida amalga oshirish
foydalanuvchiga katta qulayliklar tug’diradi.
Kompyuter grafikasi o`tgan asrning 70-80-yillaridan boshlab ommaviylasha
boshladi. Hozirgi kunda kompyuter grafikasi shu qadar rivojlanganki, uning
ehtiyojlarini qondirish kompyuter texnikasining jadal rivojlanishining asosiy
sabablaridan biri bo`lib qolmoqda.
Kompyuter grafikasi ilm-fanga, tijoratga, san`at va sportga ham tegishli
bo`lib, barcha sohalarda keng qo`llaniladi. Kompyuter grafikasi bo`yicha har yili
ko`plab konferensiyalar o`tkaziladi, ilmiy jumallar va o`quv qo`llanmalar chop
etiladi, dissertatsiyalar himoya qilinadi. Har yili bir necha yuz milliard dollarlik
kompyuter grafikasi mahsulotlari ishlab chiqariladi va sotiladi. San`at durdonalari
yaratiladi.
Kompyuter grafikasi asosida yaratilgan elektron o`yinlar bo`yicha jahon
birinchiliklari o`tkaziladi va ularda millionlab qatnashchilar ishtirok etadilar.
2

Paint grafik muxarriri va uning imkoniyatlaridan samarai foydalanish usullari

Купить