• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 1.5MB
Покупки 4
Дата загрузки 12 Май 2023
Расширение pdf
Категория Педагогика

Продавец

Behruz Temirov

Дата регистрации 11 Май 2023

48 Продаж

Pedagogik texnologiya turlari va klassifikatsiyasi

“ A q liy xujum” metodining moxiyati jamoa xamkorligi asosida muammoni yechish jarayonlarini va q t b o’ yicha bir q ancha bos q ichlarga ( g’ oyalarni generatsiyalash, ularni tan q idiy va konstruktiv h olatda ishlab chi q ish) ajratishdan iborat. Aqliy hujum (Breyns h torming) “ ВЕЕР” (ELPIG’ICH) ТЕХНОЛОГИЯСИ  “ Веер” технологияси мавзуни ўрганишнинг турли бос ичларида ўлланилиши мумкин:қ қ  бошида: ўз билимларини эркин фаоллаштириш;  мавзуни ўрганиш жараёнида: унинг асосларини чу ур фа млаш ва англаб қ ҳ етиш;  якунлаш бос ичида: олинган билимларни қ тартибга солиш. “ ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ”  “ Ўқитиш технологияси” – бу “ўз олдига таълим шаклларини мақбуллаштириш вазифасини қўювчи, техник ва инсоний манбаларни (ресурсларни) ва уларнинг ўзаро ҳаракатини ҳисобга олган ҳолда таълим бериш ва билимларни ўзлаштириш жараёнларини аниқлаш ва қўллашни яратувчи тизимли усулдир” (ЮНЕСКО). 20 ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ:  бу мавжуд шароит ва ўрнатилган вақтда белгиланган таълимий мақсад ва кўзланаётган натижаларга кафолатли эришишни воситали таъминловчи, мулоқот, ахборот, бошқарув ва ўқитишнинг энг қулай йўл ва воситаларининг тартибли йиғиндиси (таълим бериш технологиясининг жараён-баёнли жиҳати);  бу мавжуд юзага келган таълимий жараён субъектларининг ҳамкорий ҳаракатлари, ҳақиқий жараён (таълим бериш технологиясининг амалий- жараён жиҳати ) тартиби. 19 «Венн» Диаграммаси  2 объектни, тушунчани, ғояни, ходисани таққослаш фаолиятини ташкил этиш жараёнида ишлатилади.  Таълимни технологиялаштириш тў рисидаги фикр ғ биринчи марта ачон қ пайдо бўлган?  Ким биринчи марта ушбу тушунча тў рисида гапирган? ғ Таълимга технологик ёндашувнинг ривожланиш эволюцияси  Bundan tashqari shaxsning xususiyat va sifatlari tarkibiga yo`naltirilganlik bo`yicha pedagogik texnologiyalar quyidagi turlarga ajratiladi:  Fanlar bo`yicha bilim, ko`nikmalarni shakllantirishga yo`naltirilgan – axborot texnologiyalar;  Aqliy faoliyat usullarini shakllantirishga yo`naltirilgan – operatsion texnologiyalari ;  Estetik va axloqiy munosabatlar sohasini shakllantirishga yo`naltirilgan emotsional- badiiy va emotsional axloqiy texnologiyalar;  Shaxsning o`z-o`zini rivojlantirish mexanizmlarini shakllantirishga yo`naltirilgan o`z-o`zini rivojlantirish texnologiyalari;  Ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yo`naltirilgan – evristik texnologiyalar;  Amaliy faoliyat sohasini rivojlantirishga yo`naltirilgan amaliy texnologiyalar.  28 Ма сад.қ  Ушбу технология тингловчиларга тар атилган о озларда кўрсатилган қ қ ғ аракатлар кетма – кетлигини аввал якка ҳ олда муста ил равишда белгиланиб, ҳ қ сўнгра ўз фикрини бош аларга ўтказа олиш қ ёки ўз фикрида олиш, бош алар билан қ қ амфикр бўла олишга ёрдам беради. ҳ BU METOD QUYIDAGI SHARTLAR ASOSIDA FOYDALANILADI.  1. O’qituvchi mashg’ulot boshlanishidan avval munozara – bahs, tahlil uchun mavzuga oid biror muammoni belgilaydi.  2. O’qituvchi guruh ta’lim oluvchilarini 4 yoki 6 nafar qilib guruhchalarga ajratadi, muammoni hal etish va u haqida biror qarorni qabul qilish uchun vaqt belgilaydi.  3. Qarorni qabul qilish jarayonida guruhlarning har bir a’zisi tomonidan bildirilayotgan fikrlarning ma’qul yoki noma’qul darajasi har tomonlama muhokama qilinadi.  4. Berilgan vaqt nihoyasiga yetgach, har bir guruh a’zolari o’z guruhi qarori to’g’risida axborot beradilar zarur hollarda o’qituvchi rahbarligida.  Barcha o’qituvchi – ta’lim oluvchilar tomonidan bildirilgan xulosa – qarorlarni bir-biri bilan taqqoslaydi, savollar paydo bo’lsa, javob berib boriladi, noaniq bo’lgan fikrlarga aniqlik kiritiladi. 37 2 – бос ич:қ  ар бир тингловчига ФСМУ ҳ технологиясининг 4 бос ичи ёзилган қ о озлар тар атилади.: қ ғ қ  Ф – фикрингизни баён этинг.  С – фикрингизни баёнига сабаб кўрсатинг.  М – кўрсатган сабабингизни исботлаб мисол (далил) келтиринг.  У – фикрингизни умумлаштиринг.  ар бир тингловчи якка тартибда Ҳ тар атилган о оздаги ФСМУнинг 4 қ қ ғ бос ичини ўз фикрларини ёзма баён этган қ олда тўлдиради. ҳ «ФСМУ» технологиясини ўллашга оид намунақ  «Ҳар бир университет қошида психологик ташхис марказини ташкил этиш керакми?» деган савол муҳокамага қўйилган.  Ф - Фикрингизни баён этинг Бугунги кунда ҳар бир таълим муассаси қошида психологик ёрдам ёки психологик ташхис марказини ташкил этиш лозим  . С - Қарорнинг сабаби Сифат ўзгаришлар даврида ижтимоий ўзгаришлар, иқтисодий қийинчиликлар ёшлар рухиятида зўриқиш вужудга келтиради. Зўриқиш ҳолатидан чиқиб кетишга мутаҳассис ёрдам беради.  М – Мисол Кўпдан-кўп талабалар «Педагогика ва психология» кафедрасига ёрдам сўраб мурожат этадилар.  У – Х улоса Психологик ташхис маркази тарбияланувчиларни психологик зўриқиш ҳолатидан чиқиб кетишида ва психологик коррекцияни ташкил этишда муҳим ўрин эгаллаганлиги сабабли уни ташкил этиш зарур. 3 – бос ич:қ  ар бир тингловчи ўз о озларини тўлдириб ҳ қ ғ бўлгач, тренер уларни кичик гуру ларга ҳ бўлинишларини илтимос илади ёки ўзи турди қ гуру ларга бўлиш усулларидан фойдаланган олда ҳ ҳ тингловчиларни кичик гуру ларга бўлиб юборади; ҳ  тренер ар бир гуру га ФСМУ технологиясининг 4 ҳ ҳ бос ичи ёзилган катта форматдаги о озларни қ қ ғ тар атади; қ  тренер кичик гуру ларга ар бирлари ёзган ҳ ҳ о озлардаги фикр ва далилларни катта форматда қ ғ умумлаштирган олда 4 бос ич бўйича ёзишларини ҳ қ таклиф этади.  Елпиғич  Синквейн  Сўнги сўзни менга қолдиринг  Пинборд  Венн диаграммаси  Лойиҳа  Бахс-мунозара  Инсерт  Кластер  Балиқ скилети 6 – бос ич:қ  тренер маш улотга якун ясайди, билдирилган фикрларга ўз ғ муносабатини билдиради;  уйидаги саволлар билан тингловчиларга мурожаат илади: қ қ  ушбу тренинг ёрдамида нималарни билиб олдингиз ва нималарни ўргандингиз?  ушбу технологияни ў ув жараёнида ўлланилиши андай самара қ қ қ берди?  ушбу технологияни ўлланилиши ў увчи – талабаларда андай қ қ қ хислатларни тарбиялайди, нималарни шакллантиради, уларнинг андай фазилатларини ривожлантиради? қ  ушбу технологиянинг ў ув жараёнининг айси бос ичида қ қ қ ўлланилгани маъ ул ва нима учун? қ қ  ушбу технологияни дарс жараёнида ўлланилиши ў увчи қ қ – талабаларга нима беради ва нимага ўргатади?  ушбу технологияни яна андай тартибда ёки андай шаклда қ қ ўтказиш мумкин?  ушбу тренингда тренернинг асосий вазифаси нимадан иборат? ФИКР.МУЛОХАЗА.ИСБОТ  ФСМУ  Ф – Фикрингизни баён этинг  С – Фикрингизни баёнига сабаб кўрсатинг  М – Фикрингизга мисол келтиринг  У –Фикрларингизни умумлаштиринг, хулосаланг  Pedagogik texnologiyalar uzluksiz ta’lim turlari, ta’lim sohalari hamda ayrim belgilari bo`yicha turlarga ajratiladi.  Uzluksiz ta’lim turlari bo`yicha :  maktabgacha ta’lim,  boshlang`ich ta’lim,  tayanch ta’lim,  maktabdan tashqari-qo`shimcha ta’lim,  o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limi,  oliy ta’lim,  qayta tayyorlash va malaka oshirish ta’limi pedagogik texnologiyalariga bo`linadi.  Ta’lim sohalari bo`yicha:  ona tili, xorijiy tillar, adabiyot, ijtimoiy, tabiiy, aniq fanlar, san’at, sport, texnika, texnologiya, amalaiy fanlar, kasb-hunarlar, maxsus ta’lim pedagogik texnologiyalari mavjud. 21 ПИНБОРТ ТЕХНИКАСИНИНГ БОСҚ И ЧЛАРИ  Ў ИТУВЧИ МУАММОНИ ЎРТАГ Қ А ТАШЛАЙДИ ВА МУ ОКАМА ИЛИШНИ Ҳ Қ СЎРАЙДИ.  МУ ОКАМА ЖАРАЁНИДА ВУЖУДГА КЕЛГАН БАРЧА Ҳ ФИКРЛАР АЛОХИДА О ОЗЛАРГА 2 СЎЗ БИЛАН Қ Ғ ЁЗИЛАДИ.  О ОЗЛАР ДОСКАГА МАХКАМЛАНАДИ. Қ Ғ  Спикерлар чи иб, ўзаро муносабатни чизи лар қ қ билан кўрсатадилар ва фикрларни тизимга соладилар. БЛИЦ-СУРОВ ЖАДВАЛИ Гурух ба о-сиҳ Гурух хатоси Тў ри ғ жавоб Якка хато Якка ба о ҳ Жараён боскичла ри « » « » Т АЪЛИМНИ ТЕХНОЛОГИЯЛАШТИРИШ  Т аълимни технологиялаштириш - бу ўқитиш жараёнига технологик ёндашиш асосида таълим мақсадларига эришишнинг энг мақбул йўллари ва самарали воситаларни тадқиқ қилувчи ва қонуниятларни очиб берувчи педагогик йўналишдир. 18 ” AQL BILAN ISHG’OL QILISH”  Bevosita jamoa bo’lib „Aql hujumi" ("Mozgavaya ataka") olib borish.  Maqsad mumkin q adar katta mi qd ordagi g’oyalarni yi g’ ish, talabalarni ayni bir xil fikrlash inertsiyasidan x oli qilish, ijodiy vazifalarni yechish jarayonida das t lab paydo bo’lgan fikrlarni yengishdir.  Bu usulning asosiy tamoyili va qoidasi ba h s ishtirokchilari ishlab chi qg an g’oyalar tan q idini mutla q o ta’ qiq lash, har qanday luqma hazil- mutoyibani ra g’ batlantirishdir. Usuldan foydalanishning muvaffaqiyati k o’ p jihatdan o’qituvchi mash g’ ulot ra h bariga bog’liq. "Aql hujumi" ishtirokchilari mi q dori 15 kishidan oshmasliga kerak. Mash g’ ulotning davomiyligi bir soatgacha. 33 ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯ  Педагогик технология – техника ресурслари, одамлар ва уларнинг ўзаро таъсирини исобга олган олда, таълим ҳ ҳ шаклларини оптималлаштириш вазифасини уювчи ў итиш ва билимларни қ қ ўзлаштиришнинг амма жараёнларини ҳ яратиш, ўллаш ва ани лашнинг тизимли қ қ методи.  Yunesko 5 SWOT - тахлили  S -кучли томони  W - кучсиз томони  О- имкониятлари  Т- хавф-хатар Strengths Weakness Opportu- nities Threats Ишлаб чикариш технологияси Таълимни технологиялаш тириш Таълим технологияси Ўқитиш технологиясиПедагогик технология Таълимни технологиялаштириш соҳасида таъянч тоифалар ва тушунчалар НАМУНА Муаммоли таълим методи га SWOT – та лилҳ  S - Кучли томони- муаммоли таълим асосида талабалар билимларни фаол ўзлаштирадилар- мустақил ва ижодий фикрлаш қобилиятини ривожлантиради- мавзунинг моҳиятини чуқур тушунишга ёрдам беради  W - Ожиз томони кўп вақт талаб этади , алоҳида тайёргарлик талаб этади , кўп куч талаб этади  О - Имкониятлари талабалар сони чекланган бўлиши лозим , барча мавзуларни муаммоли таълим асосида ўрганиш имкони йўқ , педагогдан махсус тайёргарликни талаб этади  Т – Хавфлар белгиланган вақт оралиғида муаммонинг ечими топилмаслиги мумкин , барча талабалар фаол иштирок этмаслиги мумкин Т- Жадвал « Тест назорати » Ютуғи Камчилиги  Ват ни тежалишиқ  Фронтал олда иш ҳ олиб бориш имкони  Мант ий фикрни қ ривожлантириш.  Ба олаш улай ҳ қ  Нут нинг ривожлан- қ маслиги.  Муло атни йў лиги. қ қ  амкорликда фао- Ҳ лиятнинг йў лиги. қ  Педагогик муно- сабатнинг йў лиги. қ “ Технология ” – юнонча « techne » сўзидан олинган бўлиб, ма орат, санъатҳ , « logos » - сўз, таълимот маъно лар ини англатади. “ Технология ” – ишлаб чиқариш нуқтаи назаридан олиб қараганда объект (предмет, буюм, ҳ одиса, жараён, жонли ва жонсиз зот ) ларга мақсадга мувофиқ таъсир этиб, унинг хусусияти, шакли, ҳолати кабиларни ўзгартириш маъносини англатади. 4 – бос ич:қ  кичик гуру ларда аввал ар бир тингловчи ҳ ҳ ўзи ёзган ар бир бос ичдаги фикрлари ҳ қ билан гуру аъзоларини таништириб ўтади. ҳ Гуру аъзоларининг барча фикрлари ҳ ўрганилгач, кичик гуру аъзолари уларни ҳ умумлаштиришга киришади;  гуру аъзолари ФСМУнинг 4 бос ичини ар ҳ қ ҳ бири бўйича умумлаштириб, уни имоя ҳ илишга тайёргарлик кўрадилар; қ  фикрларни умумлаштириш ва тида ар бир қ ҳ тингловчи ўз фикрларини имоя этиши, ҳ исботлаши мумкин.  Ақлий ҳужум  Бумеранг  Б - Б - Б  Блиц ўйин  Давра суҳбати  Домино  Ишбилармонлик ўйини  Кичик гуруҳларда ишлаш  Муаммоли вазият  Ролли ўйин  ФСМУ  Чархпалак  Нима учун  Қор уюми  Ромашка  «Технология» ва « Педагогик технология » тушунчаси нимани билдиради? 5959ВЕНН ДИАГРАММАСИ ВЕНН ДИАГРАММАСИ - 2 ва 3 жиҳатларни ҳамда умумий томонларини солиштириш ёки таққослаш ёки қарама- қарши қўйиш учун қўлланилади. Тизимли фикрлаш, солиштириш, таққослаш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Диаграмма Венна тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гурҳларда диаграмма Веннани тузадилар ва кесишмайдиган жойларни (х) тўлдирадилар Жуфтликларга бирлашадилар, ўзларининг диаграммаларини таққослайдилар ва тўлдирадилар Доираларни кесишувчи жойида, икки/уч доиралар учун умумий бўлган, маълумотлар рўйхатини тузади.  Qo`laniladigan asosiy metod bo`yicha pedagogik texnologiyalar quyidagi turlarga ajratiladi:   Dogmatik, reproduktiv metod ; Tushuntirish, ko`rgazmali;  Rivojlantiruvchi ta’lim;  Muammoli, izlanishli;  Ijodiy metod;  Dasturlashtirilgan ta’lim metodi ;  Dialogli metod;  O`yin metodi ;  O`z-o`zini rivojlantiruvchi ta’lim metodi;  Axborotli ( kompyuterli) ta’lim metodi  27 ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯ  Pedagogik texnologiya – bu o`qitishga o`ziga xos yangicha (innovatsion) yondashuvdir.U pedagogikadagi ijtimoiy-muhandislik tafakkurining ifodalanishi, texnokratik ilmiy ongning pedagogika sohasiga ko`chirilgan tasviri, ta’lim jarayonining muayyan standartlashuvi hisoblanadi.( B.L.Farberman) 6 ХХ аср 30 - йилнинг ўртасида АҚШнинг Индиана университетида талабаларга эшитиш ва кўриш (аудиовизуал) таълими бўйича маърузалар ўқилган, 1946 йил шу ернинг ўзида эшитиш ва кўриш таълими бўйича мутахассисларни тайёрлаш курси: ишлаб чиқаришни режалаштириш, эшитиш ва кўриш воситаларини ишлатиш ва улар сифатини баҳолаш, шу воситаларни қўллаб ўқув жараёнини бошқариш дастурлари киритилди. Бу жараён “Таълимда технологиялар” деб номланди. XVI асрда Ян Амос Коменский, таълим жараёнининг шундай механизми устида изланишлар олиб бордики, бунда унинг фикрича “вақт, нарсалар , усул ” шундай тақсимланиши керакки, тўғри тузилмага келтирилган ва тўғри қўлланилган шароитда у кутилган натижани бериши керак. Бундай механизмни Я.А.Коменский “Дидактик машина” деб номлади. 5 – бос ич:қ  кичик гуру лар умумлаштирилган ҳ фикрларини имоя иладилар: гуру ҳ қ ҳ вакили ар бир бос ични ало ида ў ийди ҳ қ ҳ қ (иложи борича изо бермаган олда). ҳ ҳ Баъзи бўлимларни исботлаши, яъни гуру нинг айнан нима учун шу фикрга ҳ келганини айтиб ўтиши мумкин. 65651. Ақлингизга нима келса, барчасини ёзинг. Ғоялари сифатини муҳокама қилманг фақат уларни ёзинг. 2. Хатни тўхтатадиган имло хатоларига ва бошқа омилларга эътибор берманг. 3. Ажратилган вақт тугагунча ёзишни тўхтатманг. Агарда ақлингизда ғоялар келиши бирдан тўхтаса, у ҳолда қачонки янги ғоялар келмагунча қоғозга расм чизиб туринг. Кластерни тузиш қ оидаси 25 24 И ШЛАБ ЧИ Қ АРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:  х омашё, материал, ярим тайёр ма ҳ сулотларни олиш, уларни қ айта тайёрлаш ёки уларга ишлов бериш й ў л ва усулларининг йи ғ индиси (технологияни жараёнли-баёнли томони);  Технологияни илм сифатидаги вазифаси, моддий манба ва вақтлар кам сарфлашни талаб этувчи самарали ва тежамкор ишлаб чиқариш жараёнларини аниқлаш ва амалиётда улардан фойдаланишни аниқлаш мақсадидаги қонуниятларни топиш ҳисобланади (илмий томони);  жараённинг ўзи – топилмани қазиб олиш ҳаракатлари, ишлов бериш, қайта ишлаш, транспортда ташиш, омборга жойлаш, сақлаш, шунингдек ишлаб чиқаришнинг техник назорати (жараёнли ҳаракат томони). 16 Пинборд ” методининг ўлланишиқ Кичик гуру ҳ ларга вазифа: 1. Интерфаол методлари 2 . Таълимни ташкилэтиш шакллари 3. Таълим воситалар и 1 – бо с ич:қ  тренер тингловчилар билан бирга ба с мавзусини ҳ ёки му окама этилиши керак бўлган муаммони ёки ҳ ўрганилган бўлимни белгилаб олади;  тренер ў ув маш улотида аввал ар бир тингловчи қ ғ ҳ якка тартибда ишлаши, кейин эса кичик гуру ларда иш олиб борилиши ва ни оят дарс ҳ ҳ охирида жамоа бўлиб ишланиши а ида ҳ қ тингловчиларга маълумот беради;  маш улот давомида ар бир тингловчи ўз фикрини ғ ҳ эркин олда тўли баён этиши мумкин эканлигини ҳ қ эслатиб ўтилади.  Pedagogik texnologiya – Bu o`qituvchi (tarbiyachi)ning o`qitish (tarbiya) vositalari yordamidao`quvchi ( talaba)larga muayyan sharoit va ketma-ketlikda ta’sir ko`rsatish va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarini shakllantirish jarayondir. (N.Saydaxmedov ).  Pedagogik texnologiya – o`qitishning, ta'limning shakllari, metodlari, usullari, yo`llari, tarbiyaviy vositalarning maxsus yig`indisi va komponovkasi (joylashuvi)ni belgilovchi psixologik tartiblar (ustanovka)lar majmuasi;u pedagogik jarayonning tashkiliy- uslubiy vositalaridan iborat ( B.T.Lixachev). 7 1958 йил – Н.Краудер томонидан Дастурлаштирилган таълимнинг тармо қ ланган схемаси таклиф этилди. Бунда таклиф қ илинган бир қ анча жавоблардан бирини танлаш ва жавобларнинг т ўғ ри-нот ўғ рилигидан келиб чи қ иб қ айтар ало қ а назарда тутилади. Бу « Ў ргатувчи технологиялар» деб ном олди.1954 йил - профессор Б.Ф. Скинер томонидан дастурлаштирилган таълим модели асослаб берилди. Бу операциялар асосида ўқитиш технологияси бўлиб у хар бир ўқув топшириғининг тўғри бажарилганлигини тезда баҳолаш ва хатоликка йўл қўйган бўлса орқага қайтиш каби қайтар алоқани назарда тутади. DEBATLAR TEXNOLOGIYASI.    Debatlar asosida darslarni tashkil etishdan k o’ zda tutilgan asosiy ma q sad muammoning yechimini topishda o’q uvchi o’ zgalarni o’ z yondashuvining t o’ g ’ riligiga ishontirishdir.  O’z fikrini ani q va manti q iy bayon etish, buning uchun esa ishonarli dalillar va xulosalar topish k o’ nikmalarini shakllantirishda debatlar o’ tkazish samarali metod h isoblanadi.  Ular o’q uvchilarda ijtimoiy fikrni o’ zgartirishga ta’sir etish q obiliyati mavjudligiga ishonch tuyg ’ ularini rivojlantiradi. 41 Намуна: Педагогик технологиялар ва анъанавий таълим тизимини таққослаш Умумийлик Илғор тажрибага асосланадиТизимлилик Бошқарувчанли к КонцептуалликАниқ лойиҳа Самарага кафолат Такрорлана олиш Т- жадвал Концепцияга, во ейликка, қ объектга нисбатан муносабат билдириш учун ўллаш мумкин. қ  Талабалар ушбу схемани тузиш оидалари билан қ таништирилади  Якка, жуфтликда ёки гуру ичида схема асосида ҳ та ослаш фаолияти ташкил этилади ққ  Ягона жадвалга туширилади. “ QARORLAR SHAJARASI”  M urakkab mavzularni o’zlashtirishda, ma’lum masalalarni har tomonlama, puxta tahlil etish asosida ular yuzasidan muayyan xulosalarga kelish, bir muammo xususida bildirilayotgan bir necha xulosalar orasidagi eng maqbul hamda to’g’risini topishga yo’naltirilgan metodlar.  Bu metod avvalgi vaziyatlarda qabul qilingan qaror, xulosalar mohiyatini yana bir bor tahlil etish va uni har tomonlama tushunishga xizmat qiladi. Bu metod orqali guruhdagi bir neche uy nafar ta’lim oluvchilarning bilimlari darajasini aniqlash, ularning fikrlarini to’plash va baholashga yordam beradi. 36 “ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯ”  “ Педагогик технология” – таълимни технологиялаштириш соҳасида педагогик ҳодиса ва жараён да қўлланиладиган тушунча. 17 Ta’lim–tarbiya mazmuni,maqsad va vazifalari davrlar o`tishi bilan kengayib borishi natijasida uning shakl va usullari ham takomillashib bormoqda.Hozirda inson faoliyatining asosiy yo`nalishlari ulardan ko`zda tutilgan maqsadlarni to`liq amalga oshirish imkoniyatini beruvchi yaxlit tizimlar, ya’ni texnologiyalarga aylanib bormoqda. Xuddi shu kabi ta’lim - tarbiya sohasida ham so`nggi yillarda pedagogik texnologiya amal qila boshladi. Pedagogik texnologiya tushunchasi ta'lim-tarbiya amaliyotini rivojlantirish ehtiyojlari asosida kelib chiqqan, va hozirda pedagogika, psixologiya fanlarida o`z o`rniga ega bo`lgan keng ko`lamli serqirra tushunchadir. Pedagogik texnologiyada ishlab chiqarish sohalaridagi turli texnologiyalardan farqli ravishda ishlov beriladigan material o`quvchi (ta'lim oluvchi)ning aqliy, ruhiy, axloqiy sifatlari bo`lib, ularga o`qituvchi, tarbiyachi tamonidan ma'lum maqsadlarga erishish yo`lida har turli ta'sirlar o`tkaziladi. 2 “ REZUME”  Bu metod murakkab, ko’ptarmokli, mumkin qadar, muammo xarakteridagi mavzularni o’rganishga qaratilgan.  Texnologiyaning mohiyati shundan iboratki, bunda mavzuning turli tarmoqlari bo’yicha bir yo’la axborot beriladi. Ayni paytda, ularning har biri alohida nuqtalardan muhokama etiladi. Masalan, ijobiy va salbiy tomonlari, afzallik, fazilat va kamchiliklari, foyda va zararlari belgilanadi.  Bu interaktiv texnologiya tanqidiy, tahliliy, anik mantiqiy fikrlashni muvaffaqiyatli rivojlantirishga hamda o’z g’oyalari, fikrlarini yozma va og’zaki shaklda ixcham bayon etish, himoya qilishga imkoniyat yaratadi. 35  Ta’lim oluvchiga yondashuv turi bo`yicha pedagogik texnologiyalar quyidagicha nomlanadi:   Avtoritar; Didaktik yo`naltirilgan;  Ijtimoiy yo`naltirilgan;  Antropologik yo`naltirilgan;  Pedagogik yo`naltirilgan;  Shaxsga yo`naltirilgan;  Insonparvarlikka va shaxsga yo`naltirilgan;  Hamkorlik texnologiyalariga yo`naltirilgan;  Erkin tarbiyaga yo`naltirilgan;  Ezoterik ta’lim va tarbiyaga yo`naltirilgan. 26 “ Блиц – ўйин” технологияси.  Ушбу технология ў увчи – талабаларни қ аракатлар кетма – кетлигини тў ри ташкил ҳ ғ этишга, манти ий фикрлашга, ўрганаётган қ премети асосида кўп хилма хил фикрлардан, маълумотлардан кераклигини танлаб олишни ўргатишга аратилган. қ Ушбу технология давомида ў увчи – қ талабалар ўзларининг муста ил қ фикрларини бош аларга ўтказа оладилар, қ чунки бу технология шунга тўли шароит қ яратиб беради. «БЛИЦ - СЎРОВ» ТЕХНОЛОГИЯСИ  «БЛИЦ –  СЎРОВ»  ТЕХНОЛО-  ГИЯСИ  Кетма-кетликни ва изчилликни ўрнатишга аратилган қ технологиядир 1Pedagogik texnologiya turlari va klassifikatsiyasi Reja: 1. Pedagogik texnologiya turlari. Falsafiy jihatdan klassifikatsiyasi. 2. Tashkil etish, boshqarish, shaxs xususiyatlari rivojlanish bo’yicha klassifkatsiya 3. Munosabat turlari. Ilmiy tajribani o’rganish bo’yicha. “ ВЕЕР” (ELPIG’ICH) ТЕХНОЛОГИЯСИ  Бу интерактив технология тан идий, қ та лилий, ани манти ий фикрлашни ҳ қ қ муваффа иятли ривожлантиришга амда ққ ҳ ўз оялари, фикрларини ёзма ва о заки ғ ғ шаклда ихчам баён этиш, имоя илишга ҳ қ имконият яратади.  “ Веер” технологияси умумий мавзунинг айрим тармо ларини му окама илувчи қ ҳ қ кичик гуру ларнинг, ар бир ҳ ҳ атнашувчининг, гуру нинг фаол қ ҳ ишлашига аратилган. қ 6262Кластер КЛАСТЕР ( Кластер-тутам, боғлам )- ахборот харитасини тузиш йўли - барча тузилманинг моҳиятини марказлаштириш ва аниқлаш учун қандайдир бирор асосий омил атрофида ғояларни йиғиш. Билимларни фаоллаштиришни тезлаштиради, фикрлаш жараёнига мавзу бўйича янги ўзаро боғланишли тасаввурларни эркин ва очиқ жалб қилишга ёрдам беради. Кластерни тузиш қоидаси билан танишадилар. Ёзув тахтаси ёки катта қоғоз варағининг ўртасига асосий сўз ёки 1-2 сўздан иборат бўлган мавзу номи ёзилади Бирикма бўйича асосий сўз билан унинг ёнида мавзу билан боғлиқ сўз ва таклифлар кичик доирачалар “йўлдошлар” ёзиб қўшилади. Уларни “асосий” сўз билан чизиқлар ёрдамида бирлаштирилади. Бу “йўлдошларда” “кичик йўлдошлар” бўлиши мумкин. Ёзув ажратилган вақт давомида ёки ғоялар тугагунича давом этиши мумкин. Муҳокама учун кластерлар билан алмашинадилар. СИНКВЕЙН  Тушунча-от  2 суздан иборат сифат  3 суздан иборат феъл  4 суздан иборат муносабат  1 суздан иборат синоним  Укиш  кизикарли янгилик  Фикрлаш кобилиятини ривожлантиради  Маънавий тарбиялашга ёрдам беради  мутоала Педагогик технолог ия аспектл ариФаол усуллар Чархпал ак Зиг-закСинквей н Веер Акл чарх и хусусия тлари тавсиф ийАмалий Бошкарув чанликконце птуа лликТизи млил икАклий хужумКластер Блиц уйин Самар адорли к Ажжур ли арраКичик гурух Бум ера нг Кафолатланга н натижаРолли уйинлар Такрор ишлаб чикарувч анлик Илмий КЛАСТЕР  Кластер –бо лам.ғ   Билимларни фаол- лаштиришга йўналтиради, фикрловчи жараёнга мавзу  бўйича янги ассоциатив тасаввурни эркин  ва очи жалб илишга қ қ ёрдам беради.   Ў ув маш улотининг қ ғ амма бос ичларида ҳ қ  ўлланилади. қ ФСМУ ТЕХНОЛОГИЯСИ  Ушбу технология мунозарали масалаларни ал этишда, ҳ бахс – мунозаралар ўтказишда ёки ў ув – семинари қ якунида (тингловчиларнинг ў ув – семинари а идаги қ ҳ қ фикрларини билиш ма садида) ёки ў ув режаси қ қ асосида бирон бўлим ўрганиб бўлингач ўлланилиши қ мумкин, чунки бу технология тингловчиларни ўз фикрини имоя илишга, эркин фикрлаш ва ўз ҳ қ фикрини бош аларга ўтказишга, очи олда қ қ ҳ ба слашишга, шу билан бир аторда ў увчи – ҳ қ қ талабаларни, ў ув жараёнида эгаллаган билимларини қ та лил этишга, ай даражада эгаллаганликларини ҳ қ ба олашга амда тингловчиларни ба слашиш ҳ ҳ ҳ маданиятига ўргатади. I ntеraktiv usullar «Aqliy hujum » Maqsadi: Muayyan mavzu bo’yicha turli fikrlarni yig’ish. Afzalliklari: O’quvchilar tomonidan darsni o’zlashtirish darajasini aniqlash maqsadida qo’llash mumkin. Muammoni vaziyatlarda, fikr almashishda, yangi fikrlarni yuzaga kеltirishda qo’llash mumkin. O’quvchilarni jalb qilinishi darajasini oshiradi. Dars boshida "enеrgеtik " ta'sir ko’rsatadi. Kamchiliklari: Dars mavzusi bilan bog’liqlik bo’lmagan vaqtda "Aqliy hujum" vaqtni bеkorga sarflashi mumkin O’quvchilar tomonidan noma'qul fikrning aytilishi, ularning kеyingi muhokamada ishtirok etishidan uzoqlashtirishi mumkin. 23 70-йилларда – таълим технологиясининг илмий асосини информатика, телекоммуникация назарияси, педагогик квалиметрия, тизимли та ҳ лил, билиш фаолиятини бош қ ариш назарияси, ўқ ув жараёнини қу лайлаштириш, педагогик ме ҳ натни илмий ташкиллаштириш кабилар ташкил қ илди. К ў риш ва э шитиш воситаларининг янги турлари: видеомагнитофон, айланмали кадропроектор, электрон ва блокнотли ёзув тахтаси ва бошқалар чиқара бошланди. Таълим технологияси муаммолари бўйича Халқаро анжуманлар ўтказилди. Бу “Таълим техн о логиялари” деб атала бошлади. «ТЕХНОЛОГИЯ»  «Технология» юнонча сўздан келиб чиққан бўлиб “techne” - маҳорат, санъат, малака ва “logos” - сўз, таълимот маъноларини англатади.  Texnologiya – biror ishda, san'atda, mahoratda qo`llaniladigan usullar, yo`llar yig`indisi. (Izohli lug`at).  Texnologiya – ishlov berish, ahvolni o`zgartirish san’ati, mahorati, qobiliyati metodlar yig`indisi. (V.M.Shepel). 4 ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНИШ БОСКИЧЛАРИ 3.Дастурлаш- тирилган таълим 4.Муаммоли таълим 5.Педагогик технологиялар1.Хотира мактаби 2.Репродук- Тив мактаб  Hozirda mavjud bo`lgan pedagogik texnologiyalarni bir qancha belgilariga qarab turlarga ajratiladi. Bu belgilar haqida gapirishdan oldin shuni eslatib o`tishimiz kerakki, pedagogik texnologiya doimo kompleks xarakterga ega bo`lib, u faqat bittagina omildan, metoddan, tamoildan foydalanmaydi. Ya’ni quyida keltiriladigan turlarigagina xos bo`lgan monotexnologiyalar aslida mavjud emas. Lekin har bir pedagogik texnologiyada asosiy e’tibor ta’lim jarayonining u yoki bu tomoniga qaratilishi natijasida ularni shu belgilari bo`yicha turlarga ajratiladi: 22 “ SKARABEY”  «Skarabey» interaktiv metod bo’lib, u o’quvchilarda fikriy bog’liqlik, mantiq, xotiraning rivojlanishiga imkoniyat yaratadi, qandaydir muammoni hal qilishda o’z fikrini ochiq va erkin ifodalash mahoratini shakllantiradi.  Mazkur texnologiya o’quvchilarga mustaqil ravishda bilimning sifati va saviyasini xolis baholash, o’rganilayotgan mavzu haqidagi tushuncha va tasavvurlarni aniqlash imkonini beradi. u, ayni paytda, turli g’oyalarni ifodalash hamda ular orasidagi bog’liqliklarni aniqlashga imkon yaratadi. 38 Пинборт техникаси  Инглизча pin -махкамлаш, bord- доска сўзларидан олинган.  Муаммони ал илишга оид фикрларни ҳ қ тизимлаштириш ва гру лашни амалга ҳ ошириш,уюшган олда ягона ёки аксинча ҳ арама- арши позицияни шакллантиришга қ қ имкон беради. ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯНИ ЖОРИЙ ЭТИШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ  АҚШ да 1961 йилда «Педагогик технология» журнали, 1971 йилда Комуникация ва технология Ассоциацияси ташкил этилди.  1971 й. Аудивизуалли комуникация баёни номли журналлар чоп этила бошлади.  Англияда 1964 й.«Педагогик технология ва дастурли таълим» журнали нашр этила бошлади. 1967 й «Педагогик технология миллий кенгаши» ташкил этилди. 1970 й. «Педагогик технология» номли журнал чоп этила бошлади.  Японияда 1965 й «Умумяпон педагогик технология маркази кенгаши» ташкил этилди.«Педагогик технология», «Педагогик технология тадқиқотлари» бўйича журналлар чоп этила бошлади.  Венгрияда 1973 й«Ўқитиш технологияси» номли давлат маркази ташкил этилди. “ BUMERANG”  Mazkur metod bir mashg’ulot davomida o’ q uv materialini chuqur va yaxlit holatda o’rganish, ijodiy tushunib yetish, erkin egallashga yo’naltirilgan.  U turli mazmun va xarakterga (muammoli, munozarali, turli mazmunli) ega bo’lgan mavzularni o’rganishga yaroqli bo’lib, o’z ichiga ogzaki va yozma ish shakllarini kamrab oladi hamda bir mashg’ulot davomida xar bir ishtirokchining turli topshiriklarni bajarishi, navbat bilan o’quvchi yoki o’kituvchi rolida chiqishi mumkin.  «bumerang» texnologiyasi tanqidiy fikrlash, mantiqni shakllantirishga imkoniyat yaratadi; xotirani, g’oyalarni, fikrlarni, dalillarni yozma va og’zaki shakllarda bayon qilish ko’nikmalarini rivojlantiradi. 34

Pedagogik texnologiya turlari va klassifikatsiyasi

Купить