Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 14.8MB
Покупки 3
Дата загрузки 15 Декабрь 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Метрология

Продавец

Гузал

Дата регистрации 15 Декабрь 2023

3 Продаж

Polimer mahsulotlari sertifikatlashtirish sinovlarini o'tkazish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI «AVTOMOBILSOZLIK» FAKULTETI «METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA MAXSULOT SIFATI MENEJMENTI» KAFEDRASI «METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA MAHSULOT SIFATI MENEJMENTI» TA’LIM YO‘NALISHI “ Sertifikatlashtirish asoslari va sifat menejmenti ” fanidan KURS ISHI Mavzu: Polimer mahsulotlarini sertifikatlashtirish sinovlarini o’tkazish Bajardi: K-04-20 gurux talabasi Parpiyeva.G Qabul qildi: K atta o‘qituvchi B.Xamdamov Andijon – 202 3 y. 1 Andijon mashinasozlik instituti “Metrologiya standartlashtirish va mahsulot sifati menejmenti”yo‘nalishi III –bosqich ____ –guruh talabasi __________________ ________ ___ ning “ Sertifikatlashtirish asoslari va sifat menjmenti ” fanida n tayyorlagan kurs ishiga TAQRIZ Talaba ______________________ning kurs ishi mavzusi “ _____________________________________________________________________ _________________________________________________________ ” bo’lib, fan asosida yoritilgan. Kurs ishi yozish mobaynida talaba ilmiy rahbari bilan bevosita ishlab, mavzuni to‘la va maqsadga muvofiq ravishda yozishga harakat qildi. Kurs ishi mukammal reja asosida yozilib, asosa n ____________ __ ________________________________________________________ ______________________________________________________larga e’tibor qaratil gan . Kurs ishi yozish jarayonida o‘z fikrlarini yoritish bilan birga ____________ __________________________________________________________ ______ _____________________________ a dabiyotlardan foydalanildi. Kurs ishini tayyorlash jarayonida bir qator kamchiliklarga yo’l qo’yilgan. Xusussan : ________________________________ _______________________________ _ _____________ _________________________________________________ __ ___________________________________________________________ lekin bu kamchiliklar kurs ishini ng mazmuni va amaliy axamiyatiga ta’sir etmaydi deb hisoblayman va kurs ishini himoyaga tavsiya etaman. Taqrizchi: t.f.f.d (PhD) B.R.Xamdamov 2 ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI fakulteti kafedrasi yo‘nalishi guruh KURS ISHI BO‘YICHA TOPSHIRIQ Talaba (familiyasi, ismi, sharifi) 1. Kurs ishining mavzusi_ 2. Kurs ishini topshirish muddati 3. Kurs ishini bajarishga doir boshlang‘ich ma’lumotlar H isoblash-tushuntirish yozuvlarining tarkibi (ishlab chiqiladigan masalalar ro‘yhati) 4. CHizma ishlar ro‘yhati (nomi aniq ko‘rsatiladi) 5. Kurs ishini bajarish rejasi № Kurs ishi bosqichlarining nomi Bajarish muddati (sana) Tekshiruvdan o‘tganlik belgisi Kurs ishi rahbari (familiya, ismi, sharifi) (imzo) Topshiriqni bajarishga oldim (familiya, ismi, sharifi) (imzo) Topshiriq berilgan sana “ ” 202 yil 3 Mavzu: Polimer mahsulotlarini sertifikatlashtirish sinovlarini o’tkazish Reja Kirish 1-BOB. O’zbekiston Respublikasining milliy sertifikatlashtirish tizimi 1.1. Mahsulotni sertifikatlashtirish tartibi va ummiy qoidalar. 1.2. Sertifikatlashtirishni o’tkazish bosqichlari. 1.3. Sertifikatlashtirish sxemalari. 2-BOB. Polimer mahsulotlar bo’yicha umumiy ma’lumotlar 2.1. Polimer mahsulotlar turlari va klassifikatsiyasi. 2.2. Polimerlarning olinishi. 2.3. Polietilen plyonka mahsuloti va uning turlari 3-BOB. Polietilen plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish va uni rasmiylashtirish 3.1. Polietilin plyonka mahsulotini sifati va standart talablar. 3.2. Polietilen plyonka mahsuloti sinov dasturini ishlab chiqish va sinovlarni amalga oshirish. 3.3. Olingan natijalar asosida muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Ilovalar 4 Kirish Har bir davlatning shu jumladan mustaqil O’zbekiston Respublikasining xam asosiy maqsadlaridan biri ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifatini va raqobatbardoshliligini oshirishdir. Sertifikatlashtirish bo’yicha O’zbekiston iste’mol bozorini past sifatli va xayot uchun xavfli bo’lgan mahsulotlardan ximoya qilishga qaratilgan tadbirlardan biri O’zbekiston Respublikasining “Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida” , “Iste’molchilarning xuquqlarini ximoya qilish to’g’risida”, “Oziq-ovqat mahsulotlarining xavfsizligi va sifati to’g’risida” qabul qilingan qonunlar bo’ldi. Shu qonunlarga binoan Respublikamizda tegishli infrastrukturaga ega bo’lgan milliy sertifikatlashtirish tizimi tashkil etildi va hozirgi vaqtda xalqaro standartlar talablariga uyg’unlashgan holda rivojlanmoqda. Hozirgi davrda milliy sertifikatlashtirish tizimida xalqaro ISO/MEK va EN hujjatlari bilan uyg’unlashtirilgan 50 dan ortiq asosiy hujjatlar, 65 dan ortiq turdagi mahsulotlarni sertifikatlashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralar va 230 dan ortiq sertifikatlashtirish maqsadlari uchun mahsulotlarni sinash bo’yicha akkreditlangan laboratoriyalar ishlamoqda. Milliy sertifikatlashtirish tizimida Sertifikatlashtirish sohasida akkreditlangan xorijiy idoralar ham bor bo’lib, bular jumlasiga SJS Shvetsariya firmasi, “German Control” germaniya firmasi va ITS Angliya firmalari kiradi. Sertifikatlashtirish milliy tizimining tashkiliy tuzilishi; - O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish bo’yicha milliy idorasi; - Bir xil mahsulotni sertikatlashtirish bo’yicha idora; - Bir xil mahsulotni sifat tizimini va ishlab chiqarishlarni sertifikatlashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralar; - Akkreditlangan sinov laboratoriyalari. Sertifikatlashtirish turli shakllarda bo’lib, uni tayyorlash va o’tkazish uchun ayrim vazifalarni bajarilish tartibi va o’z navbatida mahsulot turiga, qonunlar 5 majmuining milliy xususiyatlariga va boshqa qator omillarga bog’liq bo’ladi. Sertifikatlashtirishning asosiy maqsadi belgilangan talablarga to’g’ri kelmaydigan mahsulot ta’minidan iste’molchini himoya qilish hisoblanadi. Sertiufikatlashtirishda nazorat qilinuvchi mahsulotga talablar hamda sinovlar (o’lchashlar) nazoratini o’tkazish standartlarda yoki boshqa texnikaviy hujjatlarda belgilanadi. Sertifikatlashtirishda qo’llaniladigan standartlarga alohida talablar qo’yiladi. 6 1-BOB. O’zbekiston Respublikasining milliy sertifikatlashtirish tizimi 1.1. Mahsulotni sertifikatlashtirish tartibi va ummiy qoidalar. O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi O'zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish bo'yicha milliy organi bo'lib, amaldagi qonunchilikka binoan quyidagi faoliyatlarni bajaradi:  sertifikatlashtirish sohasida davlat siyosatini amalga oshiradi, sertifikatlashtirish o‘tkazish yuzasidan umumiy qoidalarni belgilaydi, ular to‘g‘risida rasmiy axborotlar e’lon qilib boradi;  sertifikatlashtirish tizimini takomillashtirish dasturlarining loyihalarini ishlab chiqadi hamda ularni Hukumat muhokamasiga taqdim etadi;  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan holda sertifikatlashtirishning xalqaro tizimlariga qo‘shilish to‘g‘risida qarorlar qabul qiladi, shuningdek sertifikatlashtirish natijalarini o‘zaro e’tirof etish to‘g‘risida bitimlar tuzadi, sertifikatlashtirish masalalari bo‘yicha boshqa davlatlar bilan o‘zaro munosabatlarda va xalqaro tashkilotlarda O‘zbekiston Respublikasi nomidan ish ko‘radi;  majburiy ravishda sertifikatlanadigan mahsulotlarning ro‘yxatini belgilaydi va uni O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdig‘iga kiritadi;  sertifikatlashtirilgan mahsulotlarning, attestatsiyadan o‘tkazilgan sifat bo‘yicha ekspert-auditorlarning davlat reyestrlarini yuritadi;  majburiy sertifikatlashtirish talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshiradi;  sertifikatlashtirish to‘g‘risidagi qonunchilik normalari buzilganligi uchun muvofiqlik sertifikatlarining va muvofiqlik belgilarining amal qilishini to‘xtatib turadi hamda ularni bekor qiladi.  “O‘zstandart” agentligining sertifikatlashtirish sohasidagi faoliyatini moliyaviy ta’minlash manbai — O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjeti mablag‘i, 7 shuningdek “O‘zstandart” agentligi ko‘rsatayotgan xizmat uchun olinadigan haqdan iborat. Mahsulotlarni sertifikatlashtirishga akkreditatsiya qilingan organlar:  mahsulotlarni sertifikatlashtirish tizimlarini tuzadilar va ularning amal qilishini ta’minlaydilar;  sertifikatlashtirishni tashkil etadilar va o‘tkazadilar;  milliy muvofiqlik sertifikatlarini rasmiylashtiradilar, beradilar yoki chet el muvofiqlik sertifikatlarini e’tirof etadilar;  sertifikatlangan mahsulotlar ustidan nazoratni amalga oshiradilar. Tegishli sertifikatlashtirish tizimi belgilagan tartibda akkreditatsiya qilingan sinov laboratoriyalari (markazlari) muayyan mahsulotlarning sinovini yoki muayyan sinov turini amalga oshiradilar hamda sertifikatlashtirish maqsadlari uchun bayonnomalar beradilar.  Amaldagi akkreditatsiyadan o‘tgan muvofiqlikni baholash organlari ro‘yxati bilan O‘zbekiston akkreditatsiya markazining rasmiy veb-saytida ( akkred.uz ) tanishish mumkin. Mamlakitimizda mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish O’zbekiston Respublikasining 1994 –yil 28 dekabrdagi “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida” gi qonuniga asosan amalga oshiriladi. Unga binoan: “Mahsulotni sertifikatlashtirish”mahsulotga o’rnatilgan talablarga mosligini tasdiqlovchi faoliyat; “Muvofiqlik sertifikati” – mahsulotni o’rnatilgan talablarga mosligini tasdiqlash uchun sertifikatlashtirish tizimi qoidalari asosida berilgan hujjat; 8 “Muvofiqlik belgisi”ushbu mahsulot yoki xizmat standartga yoki boshqa meyoriy hujjat talablariga mosligini ko’rsatuvchi, o’rnatilgan tartibda tasdiqlangan, mahsulotni markalash yoki xizmat hujjatlarida qo’llaniladigan belgi tushuniladi. - O’zbekiston sertifikatlashtirish milliy tizimida mahsulotlarni sertifikatlashtirish quyidagi asosiy operatsiyalarni o’z ichiga oladi: - Sertifikatlashtirish uchun buyurtma; - Meyoriy va boshqa hujjatlarni tekshirish; - Buyurtma bo’yicha qaror qabul qilish; - Identifikatsiyalash va namunalarni tanlan olib ularni laboratoriyalarga yetkazish; - Akkreditlangan sinov laboratoriyalarida namunalarni sinovdan o’tkazish; - Mahsulotni ishlab chiqarish holatlarini baholash; - Sifat tizimini baholash; - Mahsulotlarni mosligini dekloratsiyalash; - Olingan natijalarni tahlil qilish va muvofiqlik sertifikatini berish yoki bermaslik; - OzsSMT Davlat reystrida muvofiqlik sertifikatini ro’yhatdan o’tkazish; - Sertifikatlashtirilgan mahsulotlarning (II,III,IV,V sxemalari uchun)barqarorligi ustidan tekshiruvchan nazorat olib berish; - Apellyatsiyalarni ko’rib chiqish. Mahsulotni sertifikatlashtirish tartibi va umumiy qoidalar 1. Mahsulotlarni, shu jumladan dasturiy va boshqa ilmiy-texnikaviy mahsulotlarni sertifikatlash mazkur Qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. 2. Mahsulotlarni sertifikatlashni tashkil qilish va o‘tkazish ishlari belgilangan tartibda akkreditsiya qilingan S ertifikatlashtirish organlari (keyinchalik matn bo‘ylab SO) tomonidan amalga oshiriladi. Bojxona rasmiylashtiruvida O‘zbekiston Respublikasi bojxona organi muvofiqlik sertifikatining amal qilish muddatini, shuningdek, muvofiqlik sertifikatida ko‘rsatilgan tovarning nomini haqiqatda olib kelingan tovarning nomi bilan tekshiradi. 9 3. Sertifikatlashning alohida chizmalari mahsulotlarni sertifikatlash bo‘yicha tegishli qoidalarida va mahsulotlarga talablarni o‘z ichiga olgan boshqa normativ hujjatlarda belgilanadi. Bunda tekshirishlar hajmiga qarab sertifikatlashtirish chizmasining murakkabligi, mahsulotning xavfsizlik darajasiga bog‘liq holda aniqlanadi. Har bir muayyan holatda SO arizachining taklifini, yetkazib beriladigan mahsulot hajmi va muddatini, sinash usullarini, ishlab chiqarishning o‘ziga xos xususiyatlarini va uning barqarorligining buzilish xavfi mavjudligiini, shuningdek mazkur mahsulotning iste’molchilar uchun potensial xavfini hisobga olgan holda sertifikatlash chizmasini tanlaydi. Xalqaro tizimlar yoki bitimlar doirasida sertifikatlashtirish ushbu hujjatlarda nazarda tutilgan chizmalar bo‘yicha bajariladi. 4. Sertifikatlashtirishda, mahsulot muvofiqligini tasdiqlanishi lozim bo‘lgan xususiyatlar (ko‘rsatkichlar) ro‘yxati, tekshirish va sinash usullari keltirilgan, sertifikatlashtiriladigan mahsulotga M e’yoriy hujjatlar (keyinchalik matn bo‘ylab MH)da belgilangan talablarga mos ekanligi tasdiqlanadi. MHda sertifikatlashtirish sinovlari to‘g‘risida bo‘lim keltirilmagan yoki davlatlararo standartlarni qo‘llanishi ko‘rsatilmagan bo‘lsa, u holda SO me’yoriy hujjatda yoki xalqaro standartlarda ko‘rsatilgan tavsiflar majmuidan birinchi navbatda xavfsizlik bo‘yicha talablarni belgilovchi ko‘rsatkichlarni tanlaydi. 5. Sertifikatlashtirishda, muayyan mahsulot uchun MHdan tashqari, mahsulotning majburiy talablarini belgilovchi me’yoriy-huquqiy hujjatlarga va boshqa rasmiy nashr etilgan MH larga ham amal qilish lozim. 6. Mahsulot sinovlarini o‘tkazishda, takrorlashga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida, A kkreditatlangan sinov laboratoriyalari (keyinchalik matn bo‘ylab — ASL) boshqa ASL da o‘tkazilgan sinov natijalarini o‘zaro tan olishlari lozim. 7. Sertifikatlashtirish ishlariga haq to‘lash, arizachi tomonidan muvofiqlikni baholash ishlari natijalaridan qat’i nazar, qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Bunda, sertifikatlashtirish ishlari to‘lov oldindan amalga oshirilgandan so‘ng bajariladi. 10 Sertifikatlashtirishni o‘tkazish tartibi 8. O‘z SMTda mahsulotlarni sertifikatlash quyidagilarni o‘z ichiga oladi: a) SO ga sertifikatlash yuzasidan ariza berish va uni ko‘rib chiqish; b) taqdim etilgan mahsulot MH va arizaga ilova qilgan boshqa hujjatlarni tahlil qilish; v) ariza bo‘yicha qaror qabul qilish; g) sinov dasturini tayyorlash va tasdiqlash; d) namunalarni identifikatsiya qilish, tanlab olish va laboratoriyaga yetkazish; e) namunalarni ASL da sinovdan o‘tkazish ; j) mahsulotni ishlab chiqarish sharoitlarini baholash; z) sifat tizimini baholash ; i) mahsulotning muvofiqligini deklaratsiyalash ; k) olingan natijalarni tahlil qilish, muvofiqlik sertifikatini berish yoki uni berishni rad etish; l) muvofiqlik sertifikatini O‘zR SMT Davlat reyestrida ro‘yxatga olish. 9. Taqdim etilgan mahsulot uchun MHda sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya yoki ekologik talablar mavjud bo‘lganda, SO sanitariya- epidemiologiya va veterinariya ekspertizalarini, fitosanitariya nazorati yoki ekologik ekspertizadan o‘tkazish zarurligini aniqlaydi. Mazkur amallar sertifikatlashtirish sinovlari bilan bir vaqtning o‘zida o‘tkazilishi mumkin va arizachiga muvofiqlik sertifikatini berishdan avval, bu amallar tegishli hujjatlarni taqdim etilishi bilan tugallanishi lozim. SO, tadbirkorlik subyektlarining yozma arizasiga muvofiq, sertifikatlashtirishni o‘tkazishda davlat sanitariya nazorati idoralaridan, davlat veterinariya nazorati idoralaridan va o‘simliklar karantini bo‘yicha davlat idoralaridan, shuningdek tabiatni muhofaza qilish davlat idoralaridan barcha zarur xulosalarni olishga oid agentlik xizmatlarini ko‘rsatishga haqlidir. Bunda namunalarni to‘g‘ri tanlab olinganligi va ularni tegishli davlat idoralariga taqdim etilishida javobgarlik SO ga yuklatiladi. 11 10. SO arizachining talabiga muvofiq, quyidagi axborotlarni tayyorlashi va taqdim etishi lozim: majburiy tartibda sertifikatlanadigan mahsulot turlari ro‘yxati yoki bu ro‘yxatdan ko‘chirma; SO ning akkreditatsiya doirasi bo‘yicha mahsulotni sertifikatlashtirish qoidalari; sertifikatlashtirish xizmatlari bo‘yicha xizmatlariga haq to‘lash preyskuranti (tariflari); “O‘zstandart” agentligi tomonidan berilgan akkreditatsiya guvohnomasi. 11. Mahsulotni O‘z SMTda sertifikatlashtirishni o‘tkazish uchun arizachi arizani tegishli SO ga yuboradi. Arizachi mahsulotni sertifikatlashtirish organi va sertifikatlash qoidalari to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lmagan taqdirda, bu to‘g‘risidagi ma’lumotlarni sertifikatlashtirish bo‘yicha Milliy idora (keyinchalik matn bo‘ylab — SMI) dan yoki uning hududiy idorasidan olishi mumkin. 12. Chetdan keltiriladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda quyidagi hujjatlar taqdim etilishi lozim: ishlab chiqariladigan mahsulotga me’yoriy hujjat nusxasi (amalda bor bo‘lgan taqdirda); mahsulot yorlig‘idan namuna yoki mahsulot to‘g‘risida ma’lumot; mahsulotning O‘zbekiston Respublikasi bojxonasi hududiga kelganligi to‘g‘risidagi belgi qo‘yilgan tovarga qo‘shib jo‘natiladigan hujjat nusxasi (tovar- transport yuk xati, invoys, hisob-faktura); amalda bor bo‘lgan taqdirda, davlat sanitariya nazorati idorasining laboratoriyasida o‘tkazilgan sinovlarning natijalarini o‘z ichiga olgan sanitariya- epidemiologiya xulosasi va sinov bayonnomalari, MHda belgilangan boshqa talablar (veterinariya va fitosanitariya xulosalari, ekologik ekspertiza); olib kirilayotgan mahsulotning aniq hajmi (soni) ko‘rsatilgan tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) va mahsulotni yetkazib beruvchi hamda qabul qiluvchi 12 o‘rtasida tuzilgan kelishuv(lar) nusxasi (mahsulotlarni 7A chizmasi asosida sertifikatlashtirilganda). Agar arizachi ayni vaqtda sanitariya-epidemiologiya xulosasini va muvofiqlik sertifikatini olishga ariza bergan bo‘lsa, bunday holda sanitariya-epidemiologiya xulosasining nusxasi uni belgilangan tartibda rasmiylashtirgandan keyin beriladi. 13. Majburiy tartibda sertifikatlashtiriladigan, chetdan keltirilgan mahsulotga respublikada MH mavjud bo‘lmagan taqdirda, sifat ko‘rsatkichlari va xavfsizlik bo‘yicha sertifikatlash sinovlari o‘xshash turdagi mahsulotga bo‘lgan talablarga muvofiq amalga oshiriladi. Arizachi tomonidan chetdan keltirilgan mahsulotga zarur bo‘lgan MH yoki xavfsizlik bo‘yicha texnik tavsiflar taqdim etilmasa, mazkur mahsulotni sertifikatlash o‘xshash turdagi mahsulot hujjatlari bo‘yicha yoki identifikatsiya qilish orqali sanitariya-epidemiologiya xulosasi asosida amalga oshiriladi. MHga ega bo‘lmagan, sanitariya-epidemiologiya xulosasi talab etilmaydigan, shuningdek, sinovlarni amalga oshirish uchun ASL mavjud bo‘lmagan taqdirda mahsulotlarni sertifikatlash identifikatsiya yo‘li bilan o‘tkaziladi. 14. Ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlash uchun quyidagi hujjatlar taqdim etishi lozim: ishlab chiqariladigan mahsulotga MH nusxasi; mahsulot yorlig‘ining namunasi (mahsulot to‘g‘risida axborot); amalda bor bo‘lgan taqdirda, davlat sanitariya nazorati idorasining laboratoriyasida o‘tkaziladigan sinovlarning natijalarini o‘z ichiga olgan sanitariya- epidemiologiya xulosasi va MH da belgilangan boshqa talablar to‘g‘risidagi ma’lumotlar (veterinariya va fitosanitariya xulosalari, ekologik ekspertiza). Agar arizachi ayni vaqtda sanitariya-epidemiologiya xulosasi va muvofiqlik sertifikatni olishga ariza taqdim etgan bo‘lsa, bunday holda sinov bayonnomalari bilan sanitariya-epidemiologiya xulosasi nusxasi uni belgilangan tartibda rasmiylashtirgandan so‘ng beriladi. 15. Arizada ko‘rsatilgan mahsulotni sertifikatlash uchun ariza berilgan paytda akkreditlangan SO mavjud bo‘lmagan taqdirda, ariza SMIga yoki uning hududiy 13 organiga sertifikatlash ishlarini tashkil etish va sertifikatlash sinovlari o‘tkaziladigan ASLni aniqlashi uchun yuboriladi. 16. Arizada keltirilgan mahsulotni sertifikatlashtirish uchun bir nechta SO mavjud bo‘lsa, arizachi o‘zining xohishiga ko‘ra ularning bittasiga murojaat qilishi mumkin. 17. Ariza berilgandan so‘ng SO uni ko‘rib chiqib, taqdim etilgan hujjatlarni tahlil qiladi va arizani olgandan keyin ikki kundan kechiktirmay, arizachiga mahsulotlarni sertifikatlashning belgilangan tartibiga asoslanadigan sertifikatlashtirishning barcha asosiy shartlari, shu jumladan sertifikatlashtirish chizmasi va sertifikatlashtirishni amalga oshirish uchun MH, sinovlarni o‘tkazadigan ASL ko‘rsatilgan qarorni ma’lum qiladi. Qarorning tavsiya etilgan shakli mazkur Qoidalarning 3- ilovasida* keltirilgan. Sertifikatlashtiriladigan mahsulotning MHda gigiyenik, veterinariya, fitosanitariya yoki ekologik normalar va talablar mavjud bo‘lsa, qarorda sanitariya- epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya, xulosalarni yoki ekologik ekspertizani olish zarurligi ham ko‘rsatiladi. 18. Mahsulotga (transport vositalaridan tashqari) muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berish muddati barcha zarur bo‘lgan hujjatlarni taqdim etilgan paytdan boshlab (sinov bayonnomalari, ishlab chiqarishni baholash dalolatnomasi, sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya, xulosalarni yoki ekologik ekspertizani) uch ish kunidan oshmasligi kerak. Tez buziladigan mahsulotlarga muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berish barcha zarur hujjatlar (sinov bayonnomalari, ishlab chiqarishni baholash dalolatnomasi, sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya xulosalari) taqdim etilgan vaqtdan boshlab bir kun mobaynida amalga oshiriladi. 19. Sertifikatlashtirishda MHning barcha talablarini tekshirish zarurligini SO har bir muayyan holda, o‘zidagi qo‘shimcha hujjatlarni (sifat tizimiga yoki ishlab chiqarishga sertifikat, vakolatli tashkilotlarda o‘tkazilgan sinov bayonnomalari, sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya xulosalari, ekologik ekspertiza, yetkazib beruvchining texnik hujjatlari va boshqalar)ni hisobga olib aniqlaydi. 14 Bunda, sanitariya-epidemiologiya xulosalarini SO ga taqdim etishda, unga davlat sanitariya nazorati idorasida bajarilgan sinov bayonnomalari bilan birga berilishi lozim. Agar qo‘shimcha hujjatlarda ASL da muayyan ko‘rsatkichlar bo‘yicha o‘tkazilgan sinovlarning natijalari mavjud bo‘lsa, u holda SO bu natijalardan qo‘shimcha sinovlarsiz muvofiqlikni baholashda foydalanishi mumkin. Bunda sinovlarning o‘tkazilgan vaqti hisobga olinib, ushbu muddat mahsulot MH bo‘yicha yaroqlilik muddatidan oshmasligi kerak. 20. Ixtiyoriy sertifikatlashtirishda SO arizachining takliflarini inobatga olgan xolda sertifikatlashtiriladigan mahsulot tavsiflari ro‘yxatini va ularni aniqlash usullarini belgilaydi. Agar SO tomonidan sinovlar uchun tanlangan tavsiflar ro‘yxati mahsulotga tegishli bo‘lgan MH talablaridan farq qilsa, u holda ariza bo‘yicha qarorda ushbu ko‘rsatilishi. 21. Sertifikatlashtirish maqsadida sinovlar ASLda o‘tkaziladi. Sertifikatlashtirish paytida tegishli ASL mavjud bo‘lmagan taqdirda, SMI sertifikatlashtirish organining murojaatiga asosan, sinov natijalarining obyektivligining ta’minlovchi sinovlarni o‘tkazish joyini va sharoitlarini aniqlaydi. Mahsulotning muayyan turini sertifikatlash maqsadida sinov bayonnnomalarini rasmiylashtirish va berish muddati, texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi me’yoriy hujjatlar bo‘yicha o‘tkaziladigan sinov usullariga muvofiq, ushbu mahsulotning barcha sinovlarining davomiyligidan kelib chiqqan holda belgilanadi. 22. Sertifikatlashtirishni o‘tkazish uchun mahsulot namunalarini tanlab olish va identifikatsiya qilish ariza berilgandan ikki kundan kechiktirilmagan muddatda SO tomonidan joyiga chiqqan holda amalga oshiriladi. 23. Namunalarning miqdori, tanlab olish, identifikatsiya qilish va saqlash tartibi majburiy tartibda sertifikatlanadigan mahsulotning MHda, shu jumladan sinash metodlarida belgilanadi. 24. Respublikaga chetdan keltiriladigan mahsulot to‘pidan sertifikatlash uchun tanlab olinadigan namunalar sonini sinash usullari belgilangan MHga muvofiq sinovlarni o‘tkazishni hisobga olgan holda SO aniqlaydi. Bunda akkreditlangan 15 organlar va laboratoriyalar SMI tomonidan chetdan keltirilgan mahsulotlardan namuna olishning cheklangan normalariga rioya qilishi zarur. 25. Sertifikatlashtirishga taqdim etilgan mahsulot namunalarini tanlab olishda identifikatsiya qilish amali, mahsulotni sertifikatlash qoidalariga muvofiq namunalarni identifikatsiya qilish va tanlab olish dalolatnomasini rasmiylashtirgan holda amalga oshiriladi. Agar identifikatsiya natijalariga ko‘ra arizachi tomonidan taqdim etilgan namunalar MH talablariga nomuvofiq yoki sertifikatlashtiriladigan mahsulot turi belgilangan namunada emasligi ma’lum bo‘lsa, namunalar tanlab olinmaydi va arizachiga asoslangan rad javobi beriladi. 26. Ishlab chiqariladigan mahsulot namunalarini tanlab olish va identifikatsiya qilish dalolatnomasi ikki nusxada rasmiylashtiriladi va ularning bittasi arizachiga beriladi. Bojxonada saqlanayotgan import tovarlarni sertifikatlashtirish uchun namunalarni tanlab olish SO tomonidan, bojxona organining mansabdor shaxsi va tovar egasi yoki uning vakili ishtirokida o‘tkaziladi. Bunda SO vakili tomonidan namunalarni identifikatsiya qilish va tanlab olish to‘g‘risidagi dalolatnoma uch nusxada tuziladi va ikkinchi nusxasini bojxona idorasiga taqdim etiladi. 27. Arizachi o‘zining xohishiga ko‘ra sertifikatlanadigan mahsulotning texnik tavsiflarini taqdim etishi mumkin. Arizachi, shuningdek SO ga mahsulotni yaratish va ishlab chiqarishni tashkil etishda o‘tkazilgan sinov bayonnomalarini yoki O‘zbekiston Respublikasining akkreditlash tizimidan akkreditlangan yoki tan olingan mahalliy yoki xorijdagi sinov laboratoriyalari tomonidan amalga oshirilgan sinovlar to‘g‘risidagi hujjatlarini taqdim etishi mumkin. 28. Arizachi yoki uning vakili iltimosiga ko‘ra, ASL da sinovlarni o‘tkazish sharoitlari bilan tanishish imkoniyati berilishi lozim. Arizachi mahsulotini sinashda ishtirok etish huquqiga ega. Bunda ASLda maxfiylikni ta’minlash chora-tadbirlari ko‘rilgan bo‘lishi zarur. 16 29. Namunalarning sinovi sifati va natijalarning haqqoniyligiga, shuningdek, sinov bayonnomalarining saqlanishiga sinovlarni amalga oshirgan ASL mas’ul hisoblanadi. Sinov bayonnomalari sinovlarni bajarish bo‘yicha vakolatli mutaxassislar tomonidan imzolanadi va ASL rahbari tomonidan tasdiqlanadi. 30. Sinov bayonnomalari arizachiga va SO ga taqdim etiladi. Agar mahsulotning sinovlari alohida parametrlar bo‘yicha turli ASL da o‘tkazilgan bo‘lsa, u holda mahsulotning belgilangan talablarga muvofiqligi bo‘yicha sinov natijalarining ijobiyligi, barcha ijobiy bayonnomalarning mavjudligi hisoblanadi. 31. Sinovlarning salbiy natijalari, shuningdek hujjatlar to‘plami to‘liq taqdim etilmagan taqdirda, SO arizachiga qonunchilikning aniq normalarini ko‘rsatgan holda muvofiqlik sertifikatini berishni rad etganligi to‘g‘risida xulosa beradi. Agar chetdan keltirilgan mahsulotning sifat va xavfsizlik talablari tasdiqlanmagan taqdirda SO rasmiy ravishda murojaatchiga va Davlat bojxona qo‘mitasiga ushbu tovarni nomuvofiq ekanligi to‘g‘risida xulosa taqdim etadi. 32. Sinash davrida butunlay yoki qisman buzilgan, shuningdek sinash davrida buzilmagan mahsulot bo‘yicha hisobdan chiqarilganligi (qaytarib berilganligi) to‘g‘risidagi dalolatnoma murojaatchi (yoki uning vakili) ishtirokida tuziladi. 33. Sertifikatlashtiriladigan mahsulotni ishlab chiqarish sharoitlarini baholash SO tomonidan ishlab chiqilgan va “O‘zstandart” agentligi tomonidan tasdiqlangan mahsulotlarni sertifikatlash qoidalarida belgilanadi. O‘rganish natijalari bo‘yicha muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirib berishda foydalaniladigan dalolatnoma tuziladi. 34. Ishlab chiqarish sharoitlarini o‘rganish muddati namunalar tanlab olingan paytdan boshlab 10 kundan oshmasligi kerak. 35. Ishlab chiqarish sharoitlarini o‘rganish to‘g‘risidagi ma’lumotlar muvofiqlik sertifikatida keltiriladi. 36. SO sinov bayonnoma(lari), ishlab chiqarish sharoitlarini baholash va arizachi tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni ko‘rib chiqqandan keyin, muvofiqlik sertifikatini beradi yoki berishni rad etadi. 17 Sertifikatlashtirish jarayonini o‘tkazishning umumiy muddati, texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi me’yoriy hujjatlar bo‘yicha o‘tkaziladigan sinov usullariga muvofiq, ushbu mahsulotning barcha sinovlarining davomiyligidan kelib chiqqan holda belgilanadi. 36. Muvofiqlik sertifikati blanki raqamlangan, himoya qilish darajasiga ega, javobgarligi belgilangan hujjat hisoblanadi. Muvofiqlik sertifikati blanki tayyorlanadi va “O‘zstandart” agentligi tomonidan beriladi 37. Sertifikat davlat yoki rus tillarida rasmiylashtiriladi. Rasmiylashtirilgan muvofiqlik sertifikati O‘z SMT Davlat reyestrida ro‘yxatga olinadi. Ro‘yxat raqami mavjud bo‘lgandagina sertifikat haqiqiy hisoblanadi. 39. Muvofiqlik sertifikati: chetdan keltirilgan mahsulotga — mahsulotning yaroqlilik muddatiga; bitta tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) doirasida chetdan keltirilgan mahsulotga — bir kalendar yilidan oshmagan muddatga; seriyalab ishlab chiqariladigan mahsulotga esa — 3 yil muddatga beriladi. Muvofiqlik sertifikati bir xil nomdagi yoki o‘xshash mahsulotlar guruhiga beriladi va uning amal qilishi haqiqatda O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilgan mahsulotlarning miqdoriga taalluqli bo‘ladi, lekin muvofiqlik sertifikatida ko‘rsatilgan miqdordan ko‘p emas (bunda, bitta tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) doirasida — mahsulotning modeli, turi, artikuli va (yoki) boshqa identifikatsiya belgilarini ko‘rsatgan xolda shartnoma bo‘yicha chetdan keltirilgan mahsulotning hajmi (soni)ga). 40. Bahsli masalalarni hal etish, shuningdek “O‘zstandart” agentligi tomonidan SO faoliyatini inspeksiya nazorati maqsadlari uchun namunalarni tanlab olish dalolatnomalari, ishlab chiqarishni baholash dalolatnomasi, sinov bayonnomalarining nusxalari, muvofiqlik sertifikatining amal qilish muddati davomida, yoki kamida bir yil davomida saqlanishi lozim. Sinov bayonnomalarning nusxalarini saqlash tartibi va muddatlari mahsulotlarni sertifikatlashtirish qoidalarida va SO hamda sinov laboratoriyalarining hujjatlarida belgilanadi. Belgilangan saqlash muddatlari tugagan hujjatlar arxivga topshiriladi yoki yo‘q qilinadi. 18 41. Berilgan muvofiqlik sertifikati asosida, belgilangan sertifikatlashtirish chizmasini hisobga olgan holda, arizachiga muvofiqlik sertifikatini qo‘llash va muvofiqlik belgisidan foydalanish huquqini berish to‘g‘risida bitim tuziladi. Mazkur bitimda sertifikatlashtirilgan mahsulotni muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alash usuli va inspeksiya nazoratining shartlari kelishib olingan bo‘lishi kerak. 42. Sertifikatlangan, seriyali ishlab chiqariladigan mahsulot (qadoq, idish va yuk jo‘natuv hujjatlari) tayyorlovchi-tashkilotning mas’ulligi ostida muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alana di. 43. Sertifikatlashtirilgan mahsulotning bir qismi, muvofiqlik sertifikatining nusxasi asosida, tayyorlovchi-tashkilot tomonidan realizatsiya qilinishi mumkin. Sertifikat aslining egasi tomonidan berilgan nusxalar mahsulotga qo‘shib jo‘natiladigan hujjatga muvofiq ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Har bir nusxada uning qayd etilgan raqami, realizatsiya qilinadigan mahsulotning miqdori ko‘rsatiladi. 44. Muvofiqlik sertifikati amalda bo‘lgan davrda ishlab chiqarilgan mahsulot sertifikatlashtirilgan deb hisoblanadi va qayta sertifikatlashtirilmaydi. Mahsulot sertifikatlashtirilganligini tasdiqlovchi asos sifatida muvofiqlik belgisi va mahsulotga qo‘shib yuboriladigan va ekspluatatsiya hujjatlardagi ishlab chiqarish sanasi xizmat qiladi. 45. Ishlab chiqarilayotgan mahsulotga berilgan muvofiqlik sertifikatining amal qilish muddati tugashidan kamida bir oy oldin, arizachi ishlab chiqarilayotgan mahsulotini qayta sertifikatlashtirish maqsadida SO ga ariza berish huquqiga ega. Bunda SO inspeksiya nazoratining natijalarini hisobga olib, sertifikatlashtirish chizmasini o‘zgartirishi mumkin. 46. Mahsulot konstruksiyasiga (tarkibiga) yoki uni ishlab chiqarish texnologiyasiga mahsulotning tavsiflariga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan, sertifikatlashtirishda tasdiqlanadigan o‘zgartirishlar rejalashtirilganda tayyorlovchi- tashkilot bu to‘g‘risida to‘g‘irlovchi amallarni o‘tkazish zaruriyati yuzasidan qaror qabul qilish uchun SO ni xabardor qilishi lozim. 47. Seriyali ishlab chiqariladigan mahsulotga muvofiqlik sertifikatini bergan SO bir yilda kamida bir marotaba mahsulotning sertifikatlashtirishda belgilangan 19 talablarga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida, sertifikatlashtirilgan mahsulot ustidan inspeksiya nazoratini o‘tkazadi. Inspeksiya nazoratida sertifikatlashtirishning chizmasiga qarab, mahsulotning sinovi va/yoki ishlab chiqarish sharoitlarini baholash amalga oshiriladi. 48. Inspeksiya nazorati natijalari bo‘yicha muvofiqlik sertifikatining amal qilishi va muvofiqlik belgisini qo‘llash tasdiqlanishi, to‘xtatilishi yoki bekor qilinishi mumkin. 49. Sertifikatlashtirilgan mahsulot ustidan o‘tkaziladigan inspeksiya nazoratining hajmi, inspeksiya nazoratini o‘tkazish qoidalarida belgilanadi. 50. SO sertifikatning amal qilishini to‘xtatilganligi yoki bekor qilinganligi va muvofiqlik belgisining arizachi tomonidan qo‘llanilishi to‘g‘risida tayyorlovchini va SMIni xabardor qilishi shart. SMI tegishli davlat boshqaruv idoralariga va ommaviy axborot vositalariga bekor qilingan sertifikatlar to‘g‘risida ma’lumot berish zarurligini aniqlaydi. 20 1.2. Sertifikatlashtirishni o’tkazish bosqichlari  Sertifikatlashtirish yuzasidan ariza qabul qilish va uni ko’rib chiqish  Sertifikatlashtirish bo’yicha qaror qabul qilish va sinov dasturini tayyorlash  Namunalarni identifikatsiya qilish va namuna tanlab olish  Olingan natijalarni tahlil qilish, muvofiqlik sertifikatini berish yoki uni berishni rad etish  Muvofiqlik sertifikatini Davlat reystrida ro’yhatga olish 21 Sertifikatlashtirish ikki xil bo’ladi: majburiy va ixtiyoriy .Mahsulotni u yoki bu sertifikatlashtirishga oidligi, uni tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’siri asosiy mezon hisoblanadi. Ana shuning uchun tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’sir ko’rsatuvchi mahsulotlar, albatta, majburiy sertifikatlashtirishga mansub bo’ladi, qolgan mahsulotlar esa sertifikatlashtirilishi ixtiyoriydir. Majburiy sertifikatlashtirish deganda sertifikatlashtirish huquqiga ega bo’lgan idora tomonidan mahsulot,jarayon, xizmatning standartlardagi majburiy talablarga muvofiqligini tasdiqlash tushuniladi. Ixtiyoriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chiqaruvchi /bajaruvchi/,sotuvchi/ ta’minlovchi/ yoki iste’molchi tashabbusi bilan ixtiyoriy ravishda o’tkaziladigon sertifikatlashtirish tushuniladi. O’zbekiston Respublikasida sertifikatlashtirish ishlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 6-iyul 318-sonli “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibotini soddalashtiorishga doir chora-tadbirlar to’g’risida” Qarori asosida ishlab chiqilgan, Adliya Vazirligida 2005-yil 18-martda 1458 sonli raqami bilan davlat ro’yxatidan o’tgan “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish qoidasi” ga muvofiq amalga oshiriladi Sifat sertifikatini berish  Buyurtma qabul qilish va namuna tanlab olish  Mahsulotlarni saqlanish holatini o’rganish  Sifat ko’rsatkichlari bo’yicha sinovlarni o’tkazish  Mahsulotni qadoqlash sifatini o’rganish  Sinov natijalarini tahlil qilish va sifat sertifikatini rasmiylashtirish 22 1.3Sertifikatlashtirish sxemalariSxem a raqam i Akkreditlangan sinov laboratoriyalarining sinovi yoki muvofiqlikni baholashning boshqa dalili Ishlab chiqarish sharoitlarin i baholash yoki sifat tizimini baholash Sertifikatlangan mahsulot ustidan inspeksiya nazorati (Sifat tizimini) 1. Mahsulot turining sinovi — — 2. Mahsulot turini sinovdan o‘tkazish — Savdodan (iste’molchidan) olingan namunalarning sinovi 3. Mahsulot turini sinovdan o‘tkazish Ishlab chiqarishni baholash Ishlab chiqaruvchidan olingan namunalarni sinash 4. Mahsulot turini sinovdan o‘tkazish Ishlab chiqarishni baholash Savdo (iste’molchidan) va ishlab chiqarishdan olingan namunalarni sinovdan o‘tkazish 5. Mahsulot turini sinovdan o‘tkazish Ishlab chiqarishni baholash yoki sifat tizimini baholash Namuna sinovi va sifat tizimini baholash (ishlab chiqarishni o‘rganish) 6. — Sifat tizimini baholash Boshqaruv tizimining holatini baholash 7. Mahsulot to‘pini sinovdan o‘tkazish — — 7A. Mahsulot to‘pini sinovdan o‘tkazish — — 8. Har bir namunani sinash — — 9. Muvofiqlik bo‘yicha deklarasiya va unga ilova qilingan hujjatlarni ko‘rib chiqish — — 23 1- Sxema mahsulot turini sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni majburiy ko‘rsatkichlari birinchi navbatda xavfsizlik bo‘yicha ASL da sinashni nazarda tutadi. Mazkur chizma mahsulotga aniq MH mavjud bo‘lmagan taqdirda ham qo‘llaniladi. 2- Sxema mahsulot turini sertifikatlashda qo‘llaniladi va mahsulotni majburiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha ASL da sinashni nazarda tutadi. Mazkur chizma savdo nuqtalaridan (iste’molchidan) olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni inspeksiya nazoratidan o‘tkazishni nazarda tutadi. 3- Sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni ASL da sinashni va ishlab chiqarishni baholashni nazarda tutadi. Mazkur chizmada korxonada mahsulotlarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni inspeksiya nazoratidan o‘tkazishni nazarda tutadi. 4- Sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni ASL da sinashni va ishlab chiqarish sharoitlarini baholashni nazarda tutadi. Mazkur chizmada, savdo nuqtasidan (iste’molchidan) yoki ishlab chiqarishdan olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni, inspeksiya nazoratini o‘tkazish nazarda tutilgan. 5- Sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni ASL da sinashni va ishlab chiqarish sharoitlarini baholashni yoki sifat tizimini baholashni nazarda tutadi. Mazkur chizmada mahsulotni sinovlardan o‘tkazish va ishlab chiqarishni tekshirish (yoki sifat tizimini baholash) yo‘li bilan inspeksiya nazoratini o‘tkazish nazarda tutilgan. 6- Sxema sifat tizimini sertifikatlishtirishda qo‘llaniladi va uni baholashni hamda keyinchalik inspeksiya nazoratini o‘tkazishni nazarda tutadi. 7- Sxema mahsulot to‘pining sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni sinashni nazarda tutadi. 24 7A- Sxema bitta tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) doirasida keltirilgan mahsulotni (transport vositalaridan tashqari) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni ASLda majburiy ko‘rsatgichlar bo‘yicha sinashni nazarda tutadi. 8- Sxema har bir mahsulotni (buyum) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi. 9- Sxema mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotning xavfsizlik talablariga muvofiqligini deklaratsiya qilishni nazarda tutadi. 3; 4; 5; 7; 7A, 8; 9 sxema lar bo‘yicha sertifikatlashtirilgan mahsulotlar muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alanishi mumkin. 25 2-BOB. Polimer mahsulotlar bo’yicha umumiy ma’lumotlar 2.1. Polimer mahsulotlar turlari va klassifikatsiyasi Polimerlar deb, makromolekulalarni tarkibi ko’p marta qaytriladigon, bir xil atomlar guruhlari elementar halqalardan tashkil topgan moddalarga aytiladi. Masalan:polietilin. - CH 2 -CH 2 -CH 2 -CH 2 -CH 2 -CH 2 - yoki [-CH-CH] n Polimerlarni sintez qilishda ishlatiladigon quyi molekulali birikmalar monomerlar deyiladi.Makromolekulalarning molekulyar massasi quyidagi formula orqali aniqlanadi: N=M/m Bu yerda: n-polimerlanish darajasi; M-makromolekulasining molekulyar massasi; m-elementar xalqa molekulyar massasi. Polimerlar kelib chiqishi, tabiatda uchrashi, olinishiga qarab biologik(tabiiy) va nobiologik(sintetik) polimerlarga bo’linadi.Tabiiy polimerlarga o’simlik va hayvonot dunyosida keng tarqalgan va ular uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan ,sellyuloza,kraxmal,oqsillar,nuklein kislota,liginin,tabiiy,kauchuklar va boshqalar kiradi.Su’niy polimerlar tabiiy yuqori molekulyar birikmalarni kimyoviy qayta ishlash natijasida hosil qilinadi.Masalan,nitrosellyuloza,sellyulozani qayta ishlash,rezina esa tabiiy kauchukning qayta ishlash mahsulotidir.Sintetik polimerlardan sintetik plastik massalar,kauchuklar,qoplama hosil qiluvchilar va sintetik tolalar olinadi.Sintetik polimerlar,tabiatda uchramaydi va past molekulali birikmalardan sintez qilib olinadi. Polimerlarning sinflanishi 26 Polimerlar xossalarini uning tarkibi tarkibi va strukturasiga bog’liqligini o’rganishni osonlashtirish maqsadida ularni turli belgilari(tarkibi, makromolekulalar shakli, fazoviy holati, qutbliligi,qizdirishga munosabati)bo’yicha sinflash mumkin. Tarkibi bo’yicha barcha polimerlar organik,elementli organik, neorganik turlarga bo’linadi. Qatron va kauchuklar organik polimerlar hisoblanadilar.Elementli organik birikmalar asosiy zanjir tarkibida neorganik atomlari(Si,Ti,Al),organik radikallar(CH 3 ,C 6 H 5 ,CH 2 ) bilan birikmada hosil bo’ladi.Bu radikallar polimer materialga mustahkamlik va elastiklik xossasini bersa, neorganik atomlar yuqori issiqbardoshlik xossasini beradi. Neorganik polimerlarga silikat shisha, keramika, slyuda, asbest kabilar kiradi Bu birikmalar tarkibida uglerodli skelet bo’lmaydi. Neorganik materialning asosini kremniy,alyuminiy,magniy,kal’tsiy kabilarning oksidlari tashkil etadi. Plastik massalar (plastmassalar, plastiklar) – bu tabiiy yoki sintetik polimerlar asosidagi material hisoblanadi.Ular issiqlik va bosim ostida murakkab shakldagi buyum hosil qilish va o’ziga berilgan shaklni turg’un saqlay olish xossasiga ega. Plastmassalarning xossalari har bir tashkil etuvchining tarkibiga, ularning mosligi va miqdoriy nisbatiga bog’liq bo’ladi.Bu esa, plastiklarning xususiyatlarini keng ko’lamda o’zgartirish imkonini beradi. Tashkil etuvchilarning soniga qarab barcha plastmassalar oddiy va murakkab turlarga bo’linadi. Oddiy (polietilen,polistirol va boshqalar) plastmassalar birgina tashkil etuvchidan – sintetik smoladan iborat bo’ladi.Kompozitsionlar esa (fenoplastlar, aminoplastlar va boshqalar), bir necha tashkil etuvchidan iborat bo’ladi.Unda har bir tashkil etuvchi ma’lum bir vazifani bajarishga mo’ljallangan bo’ladi.Kompozitsion plastmssalarda smola boshqa tashkil etuvchilar uchun bog’lovchi bo’lib xizmat qiladi.Bog’lovchining xossalari plastmassaning fizik- mexanik va texnologik xossalarini belgilab beradi. Bog’lovchining plastmassa tarkibidagi miqdori 30-70% ga yetadi. 27 Bog’lovchisining xususiyatiga ko’ra plastmassalar termoplastik polimerlar asosi olinadigon termoplastik(termoplastlar) va termoreaktiv qatronlar asosida olinadigon termoreaktiv(reaktoplastlar)plastmassalarga bo’linadi. Termoplastlar buyum hosil qilish uchun ishlov berishga qulay bo’lib,shakllantirishda sezilarli bo’lmagan (1-3%) cho’kishga ega. Material yuqori elastikligi va kichik mo’rtligi bilan ajralib turadi. Odatda termoplastlar to’ldiruvchilarsiz tayyorlanadi.Ammo oxirgi yillarda mineral va sintetik ko’rinishdagi to’ldiruvchi9 (organoplastlar) termoplastlar qo’llanila boshladi. Plastmassalarning o’ziga xos tomonlariga zichligining kamligi, past issiqlik o’tkazuvchanligi, sezilarli darajada issiqlikdan kengayishi(po’latga nisbatan o’n-o’ttiz marta ko’p),elektr izolyatsiyalovchi xossasining yaxshiligi, kimyoviy turg’unligning yuqoriligi, frikstion va antifriktsion xossalarining yaxshiligi,chiqindi miqdorining kamligi. Plastmassalarning kamchiligi issiqbardoshliligining pastligi(termoplastlarni ishlatish mumkin bo’lgan maksimal temperaturasi – 250gradusgacha, termoreaktiv plastmassalarniki esa – 400gradusgacha), metall va qotishmalarga nisbatan elastiklik modulining kichikligi va zarbiy qovushqoqligining pastligi,eskirishga moyilligi yoki boshqacha aytganda vaqt o’tishi bilan xossalarining o’zgarib ketishi kabilarni misol keltirish mumkin. 28 2.2. Polimerlarning olinishi. Polimerlar quyi molekulyar moddalardan ikki xil uslubda sinterz qilib olinadi: polimerlanish va polikondensatsiyalash. Polikondensatsiyalashda monomerlar funktsional guruhlar bo’yicha reaksiya tufayli birikadilar.. Bunda reaksiyaning quyi molekulyar mahsuloti ajralib chiqadi.Polimerlanishda makromolekulalar to’yinmagan bog’larni yoki halqani ochilishi xisoboga hosil bo’ladi Polimerlanish – o’sayotgan zanjir olishda joylashgan aktiv markazga monomer molekulalarini ketma-ket birikishi bilan boradigon zanjir reaksiya polimerlanish deyiladi. Polimerlanish zanjir reaksiyalar turkumiga kirib, uning qonuniyatlariga bo’ysunadi.Zanjir reaksiyalar deb aktiv zanjirlar(aktiv markazlar) hosil qilib, bu aktiv markazlarning xar biri ketma-ket reaksiyalar zanjirini keltirib chiqargan reaksiyalarga aytiladi. Aksariyat xolatda aktiv zarrachalar sifatida tashqi elektron qavatida juftlanmagan elektronga ega bo’lgan radikallar qatnashadi. Polimerlanish quyidagi asosiy bosqichlarni o’z ichiga oladi: aktiv markazni hosil bo’lishi, zanjir o’sishi va zanjir uzilishi.Aktiv markazni hosil bo’lishi katalizator yoki initsiataorni monomer bilan ta’sirlashishi natijasida sodir bo’ladi. Bu bosqich energiya sarfini talab qiladi va past tezlik bilan xarakterlanadi. Polimerlanish aktiv markaz sifatida bitta yoki ikkita juftlanmagan elektroni bo’lgan elektroneytral zarrachalar – erkin radikallar,musbat yoki manfiy zaryadlangan zarrachalar – ionlar, ion-radikallar namoyon bo’lishi mumkin.Aktiv markaz tabiatga qarab radikal va ion polimerlanishlarni farqlashadi. Polimerlanish sodir bo’lishi uchun monomer molekulasi to’yinmagan bog’lar,nobarqaror xalqalar yoki reaktsion faol funktsional guruxlar saqlashi kerak. Polimerlarning tarkibi va sintez usuliga ko’ra, ulardan qattiq va elastik,puxta va mo’rt, issiq va sovuqqa chidamli,kimyoviy ta’sirlarga bardoshli va hokazo xossaga ega bo’lgan mahsulotlar olish mumkin.Mahsulot hosil qilish uchun polimera to’ldirgichlar va boshqa moddalar qo’shiladi.Polimerlarning muhim xususiyati shundaki, ulardan shtampovkalash, presslash kabi oddiy usullarda buyumlar tayyorlash mumkin. 29 Polimerlar dastlab murakkab bo’lmagan moddalar, ko’mir yog’ochni nqayta ishlash mahsulotlari(fenol,formalin va boshqalar)ga asoslangan edi.Keyinchalik polimer olish uchun neftni qayta ishlash mahsulotlari, yog’och va turli o’simlik xom ashyolari chiqindilari ishlatiladigon bo’ldi.Xossasining yaxshiligi va xalq xo’jaligiga keltiradigon foydasinin kattaligi hamda xom ashyo zaxiralarining ko’pligi polimerni keng ko’lamda ishlab chiqarishga imkon berdi. 1-Rasm Polietilen plyonka ishlab chiqarish texnologik sxemasi: 1-xomashyo saqlovchi moslamalar; 2- sisterna yoki polietilen keltiradigon vagon; 3- oraliq saqlash idishlari; 4- har xil qo’shimchalar uchun oraliq idishlar;5- qo’shimchalarni o’lchash uchun moslamalar; 6- metall zarrachalarni ushlab qoluvchi moslama; 7- polietilenni kuzatish asbobi; 8- ekstruder; 9- kallak(mundshtuk); 10- plyonkani tortish uchun moslama ; 11-plyonka yuzasini aktivlovchi moslama; 12- plyonkani qirquvchi moslama; 13- plyonkani o’rash uskunasi; 14- statik elektr zaryadlarning oldini olish moslamasi. Rasmdan ko’rinib turibdiki, quritilgan polimer granulasi pnevmotransport orqali ekstruder bunkeriga uzatiladi.Granula bumkeridan ekskruder silindriga tushadi.Aylanayotga shnek granulani oldiga qarab 2-3-zonalarga suradi.Natijada granula oquvchan holatga o’tadi va kallakni to’ldiradi. Kallakda suyuqlanma dorn 30 tufayli perimetr bo’yicha tarqaladi va tirqishdan chiqishda silindr shakliga ega bo’ladi(qopcha yoki «yeng» shaklida).Suyuqlanmaga turg’un shakl berish uchun uni tashqi tomonidan havo yordamida sovutiladi. «Yeng» xiralasha boshlagan payt da qotish momenti belgilanadi. Ya’ni kristallanish chegarasi (agar kristallanuvchi polimer bo’lsa,unda kristallizatsiya jarayoni sodir bo’ladi).Ekstruder «yeng» uzunasiga maxsus valiklar yordamida tortiladi va shu bilan bir qatorda «yeng» ichidagi havo puflanadi. «Yeng» ichiga havo vaqt-vaqti bilan berib turiladi.Chunki havo diffuziya va sizib chiqish tufayli «yeng» ichida kamayishi mumkin. Keyin plyonka barabanga o’raladi yoki ikkki tomondan qirqiladi.Qirqilgan «yeng» ning chetlari qayta ishlanadi va granula holiga keltirilib,ishlatilayotgan toza granulaga qo’shiladi. Jarayon quyidagi operatsiyalardan iborat: 1. Xomashyoni tayyorlash va quritish. 2. Oquvchan holatga o’tkazish va undan bir jinsli suyuqlanma hosil qilish(gomogenlash) 3. « Yeng » ni olish (shakllari). 4. Plyonkani oriyentatsiyalash va sovutish. 5. Plyonkani baraban orqali o’rash. 6. Plyonkaning sifatini tekshirish. 31 2- Rasm Polietilen plyonka ishlab chiqarish uskunasi 32 2.3. Polimer polietilen plyonka mahsuloti va uning turlari Polietilen plyonka- polietilindan yasalgan nozik bir qatlam qatlami.Polietilin qadoqlash egiluvchanlik,namlikka chidamlik,sovuqqa chidamlik va gigiena kabi xususiyatlarga ega.Plastik plyonka inson salomatligi uchun mutlaqo xavfsizdir, uni hatto bolalar buyumlarini ishlab chiqarishda ham ishlatish mumkin. Polietilen plyonka – bu polietilin ekstruziya yo’li bilan tayyorlangan gazsimon uglevodorod etilenining yupqa qatlamli materiali.Bo’yoq qo’shimchasiga qarab turli xil ranglarda bo’lishi mumkin va turli xil qadoqlash, qurilish ehtiyojlari va boshqalarni ishlab chiqarish uchun rulonlarda ishlab chiqarilishi mumkin. 3-Rasm 33 Polietilen plyonka eng ko’p tarqalgan polimer materiallardan biri hisoblanadi. ГОСТ 10 354-82 Marka N Bu turdagi plyonka quyidagi hollarda keng qo’llaniladi: o Turli sanoat korxonalarida qadoqlash materiali sifatida; o Qurilish va ta’mirlash tashkilotlarida gidroizolatsiya, himoya va texnologik material sifatida; o Qishloq xo’jaligi sohasida tuproqni himoyalash materiali sifatida Buyurtmachining talab qilgan parametrlari asosida rukav,polurukav va polotno shakllarda tayyorlanadi: Rukav: - qalinligi 20 mkm dan 200 mkm gacha - kengligi 350x2 mm dan 2100x2 mm gacha Polurukav: - qalinligi 20 mkm dan 200 mkm gacha - kengligi 200x2 mm dan 2100x2 mm gacha Polotno: - qalinligi 20 mkm dan 200 mkm gacha - kengligi 200 mm dan 2100 mm gacha 4-Rasm 34 ГОСТ 10354-82 « Пленка полиэтиленовая Технические условия» Me’yoriy hujjatida polietilen plyonka mahsulotlari va uning turlari bo’yicha ma’lumotlar keltirilgan.Barcha turdagi polietilen plyonkalar ushbu standart asosida ishlab chiqiladi.Standartga ko’ra: Polietilen plyonka qishloq xo’jaligi,meliaratsiya, va suv xo’jaligi qurilishlarida,xalq xo’jaligining har qil tarqmoqlarida qadoqlovchi material sifatida ba xalq iste’moli mahsulotlari ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Polietilen plyonka qo’llanilish sohasidan kelib chiqgan holda quyidagi turlarda ishlab chiqiladi: 1. M – transposrt qoplari ishlab chiqarish uchun 2. T – tehnik maqsadlarda foydalanish uchun mo’ljallangan buyumlar ishlab chiqarish uchun 3. CT – qishloq xo’jaligida himoya inshootlariniqoplamasi sifatida qo’llash uchun 4. CИК – qishloq xo’jaligida mahsulotlar ishlab chiqarish uchun issiqhona va boshqa qurilmalarga qoplama sifatida ishlatish uchun 5. CK – qishloq xo’jaligida yemlarni konservatsiyalash uchun 6. CM – qishloq xo’jaligida 7. B 1 B 1 – metiaratsiya va suv xo’jaligida filtrlashga qarshi vosita sifatida ishlatish uchun 8. H – xalq iste’moli mahsulotlarini ishlab chiqarishda,qadoqlash ba xo’jalik maqsadlarida foydalanish uchun 35 3-BOB. Polietilen plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish va uni rasmiylashtirish 3.1. Polietilin plyonka mahsulotini sifati va standart talablar Polietilen plyonka maxsuloti – bu qishloq xo’jaligi,metoarizatsiya va suv xo’jaligi mahsuloti bo’lib, ГОСТ 10354-82 « Пленка полиэтиленовая Технические условия» «Polietilen plyonka Texnik shartlar» Me’yoriy hujjat talablariga muvofiq bo’lishi lozim. Polietilen plyonka ko’rsatkichlari jadvali № Ko’rsatkichlar nomi Me’yor 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Zichligi 20C 0 da,kg/m 3 Erish harorati, C 0 Deformatsiyalanish boshlanishi harorati,C 0 Sovuqga chidamlilik harorati,C 0 Haroratning ishchi oralig’i Cho’zilishdagi tortilish mo’duli ,M п a(kgs/sm 2 ) Cho’zilishdagi davomiylik chegarasi , Mпa(kgs/sm 2 ) Chiziqli joylashishi 100C 0 da, % Titilishga qarshilik ,H/m(kgs/sm) Gaz o’tkazuvchanlik,m 2 * Пa -1 c -1 azot kislorod ugleniskiy gaz vodorod Bug’o’tkazuvchanlik,g/m 3 *24c Suv yutilishi 24 c da 20C 0 da,% Dielektrik o’tkazuvchanlik 10 6 Hz va 20C 0 da Dielektrik yo’qotishning tangens burchagi 10 6 Гц va 20C 0 da Solishtirma hajm elektr qarshiligi 20C 0 ,Om*m Elektr mustahkamlik,kv/kam emas: 50Hz va 20C 0 o’tkazuvchan tokda 919 – 929 108 – 112 90 – 100 70 -60dan +80 gacha 147-294(1500-3000) 8,8 – 11,9(90-120) 3 dan kam 6950-8900 (70-90) 3*10 -14 -1*10 -13 8*10 -14 -5*10 -13 3*10 -13 -2*10 -12 2*10 -13 -1*10 -12 0,5 – 30 0,01 2,2 0,0003 1*10 -18 – 1*10 -19 200 300 36 17 18 20C 0 da o’zgarmas tokda Integral yorug’lik o’tkazuvchanlik koeffitsienti, %, kam emas: Plyonka qalinligi: 0,02-0,1mm 0,1dan 0,2 mm gacha 0,2 dan 0,35 mm gacha 0,35 dan 0,5 mm gacha Kimyoviy chidamliligi 92 90 88 84 Kislotalar ta’siriga chidamli(konsentratsiyalashga n azot va oltingugurt kislotasidan tashqari)va organik erituvchilarda erimaydi. ГОСТ 10354-82 « Пленка полиэтиленовая Технические условия» Me’yoriy hujjatiga muvofiq Polietilen plyonka Xavfsizlik talablari 1. Plyonka toksik material hisoblanmaydi.Me’yoriy xona sharoitlari va atmosfera sharoitlarida undan foydalanishda alohida extiyoj choralari talab etilmaydi. 2. Plyonkani erish temperaturasidan yuqori temperaturalarda qayta ishlashda uglerod oksidi,cheklanmagan uglevodlar,organik kislotalar va al’degidlarajralib chiqishi mumkin. Ishlab chiqarishbinosining ishchi hududlari havosida zararli bug;lar va gazlar ruhsat etilgan eng yuqori aralashmasi ГОСТ12.1.1005 talablariga muvofiq kelishi va sog’liqni saqlash idoralari tomonidan tasdiqlangan me’yorlardan ortiqcha bo’lishi mumkin emas. Ushbu ko’rsatkichlar nazoratini sog’liqni saqlash idoralari tomonidan tasdiqlangan uslubiy yo’riqnomalarga asosan amalga oshiriladi.Aralashmalarning ruhsat etilgan chegaralari va jarayondagi asosiy mahsulotlarning ishlab chiqarish binolari ishchi hududlari havosidagi xavflilik sinflari ГОСТ12.1.007 ning 4- jadvalida keltirilgan. 3. Polietilen plyonka ishlab chiqarishda ish hududi havosida zararli bug’lar va gazlar aralashmasi va gaz hosil qiluvchi mahsulotlar tarkibini aniqlash bo’yicha tizimli nazorat amalga oshirilishi kerak.Ishlab chiqarish binosi almashlab 37 turuvchi,maxalliy va tashqi ventelyatsiyalar bilan jixozlangan bo’lishi kerak.Binoning havo almashinuvi 8-10-marta amalga oshirilishi lozim. 4. Umumiy almashuvchi ventilyatsiya so’ruvchi ventilyatsiyadagi xavo tezligi 2 m/s ga teng bo’lganida maxalliy ventilyatsiyaga nisbatan 0,5 ga teng qabul qilinadi.Favqulodda vaziyatlarda CO rusumli oq va A jigarrang protivogazlardan foydalaniladi. Mahsulot nomi Aralashmaning ruhsat etilgan chegarasi mg/m 3 Xavflilik sinfi Inson organizmiga ta’siri 1. Formoldegid 2. Atsemoldegid 3. Uglero oksidi 4. Sirka kislotasi 0,5 5,0 20,0 5,0 2 3 4 3 Yaqqol namoyon bo’lgan ta’siri Umumiy toksik ta’siri Shu kabi bir xil 5. Polietilen plyonkaportlamaydi,ochiq olovda portlamasdan quyma eritma sifatida dudli olov bilan va ushbu hujjatda 3.2П da qayd etilgan toksik mahsulotlarni ajratgan holda yonadi.Yongin alangasi harorati 300C 0 ,alangalanish harorati 400C 0 dan iborat.Polietilen plyonka yengil alanga oluvchi materiallar guruhiga kiradi.Plyonka erish haroratidan yuqori haroratda qayta ishlashda yong’in va portlash xavfsizligi talablari belgilangan ГОСТ12.1.004 va ГОСТ12.3.003 ga muvofiq qoidalarga amal qilinadi. 6. Yong’in sodir bo’lganda polietilen plyonkani barcha yong’in o’chirish usullari bilan o’chirish mumkin. 7. Polietilen plyonka ishlab chiqarishda va u bilan ishlashda (o’ramlar hosil qilishda va cho’zishda) plyonka yuzasida statik elektr zariyadlari hosil bo’lishi mumkin.Bunday plyonkaga teginishda elektr razryadlanishisodir bo’lib,yengil sanchilish yuzaga keladi.Statik elektr tokidan himoyalanish qoidalariga ko’ra ishlab chiqarish dastgohi tayyorlangan bo’lishi,ish joylari rezina gilamlar bilan 38 ta’minlangan bo’lishi va nisbiy namlik 60%-30% miqdorida bo’lishi kerak.Elektr zaryadini kamaytirishuchun dastgoh va uskunalarni statik elektr tokini bartaraf etuvchi moslamalar bilan jihozlash tavsiya etiladi. 8. Polietilen plyonka ishlab chiqarishda ГОСТ17.2.3.02 talablariga rioya etish talab etiladi. 39 3.2. Polietilen plyonka mahsuloti sinov dasturini ishlab chiqish va sinovlarni amalga oshirish. Amaldagi hamma sertifikatlashtirish tartibida mahsulotning nazorati sinovlarini o’tkazishga asoslangan, uning belgilangan me’yoriy hujjatlar talablariga muvosiqligi aniqlanadi.Tizim qoidalariga binoan sinovlarning korxonaning o’zida mahsulotni tayyorlash jarayonida hamda iste’molchiga yuborishdan oldin o’tkaziladi.Sertifikatlashtirish uchun o’tkaziladigan sinovlar tartibi,ba’zan uni sertifikatlashtirish sinovlari ham deb atalib, amaliy har qanday sinovlarga xos bo’lgan, mahsulotning sanoatda, ishlab chiqarishda ko’p yillar ichida shakllangan umumiy qoidalarga bo’ysunadi. Xar bir sinov va uning natijalari uchinchi tomon tarafidan sertifikatlashtirish uchun ishlatilishi ko’zda tutilib, faqatsertifikatlashtirish idorasi tomonidan mahsulotning sinovlarini o’tkazish uchun huquqli akkreditlangan sinov laboratoriyalarida yoki uning tashkilotlarida o’tkaziladi. Polietilen plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish tizimining №3 chizmasi bo’yicha o’tkaziladi. Bajarilgan ishlar uchun to’lovlar shartnoma asosida amalga oshiriladi.Sertifikatlashtirish Me’yoriy hujjatga asosan bajariladi CT markali Polietilin plyonka mahsuloti sertifikatlashtirish sinovlarini amalga oshirish bo’yicha sinov dasturi Laboratoriyaning nomi ---- Laboratoriyaning manzili ---- Buyurtmachi nomi ---- Mahsulot nomi CT markali polietilen ,o’lchami,qalimligi; 1).0,01 mm; 2). 0,02 mm; 3). 0,03 mm; 4). 0,04 5). 0,05; 6). 0,06; 7). 0,07 mm; 8).0,08 mm; 9). 0,09 mm, 10). 0,10 mm 40 Sinovning maqsadi Sertifikatlashtirish Mahsulot uchun MX ГОСТ 10354-82 Sinov uchun MX ГОСТ 10354-82; ГОСТ 14236-81 ; ГОСТ 17035-86 № MX bo’yicha ko’rsatkichlar nomi Me’yoriy hujjat (texnik talablari) Me’yoriy hujjat (sinov uslubi) Sinov obyekti 1 Tashqi ko’rinish ГОСТ 10354- 82 ГОСТ 10354-82 п 5.5 Akkreditlangan sinov laboratoriyasi2 Plyonka eni,mm ГОСТ 10354- 82 ГОСТ 10354-82 п.5.3 3 Qalinligi,mm ГОСТ 10354- 82 ГОСТ 10354-82 п.5.2 ГОСТ 17035-86 п.3.3 4 Cho’zilish mustahkamligi,MPa, (kgf/sm 2 ) -uzunlanma yo’nalishda -ko’ndalang yo’naishda ГОСТ 10354- 82 ГОСТ 10354-82 п.5.6 ГОСТ 14236-81 п.3.3 5 Nisbiy uzayishi,% -uzunlanma yo’nalishda -ko’ndalang yo’nalishda ГОСТ 10354- 82 ГОСТ 10354-82 п.5.6 ГОСТ 14236-81 п.3.3 41 3.3 . Olingan natijalar asosida muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish. Mahsulot yoki buyum ma’lum tekshiruvdan o’tkanligini, tekshiruvning haqqonyligi yoki sertifikatlashtirish idorasi tomonidan tekshirilganligini isbotlaydigan dalil – tamg’a, etiketka, sertifikat, ilova qilib yuboriladigan ro’yhat, sertifikatlashtirilgan mahsulotlar ro’yhati yoki korxona tayyyorlovchilarning ro’yhati hisoblanadi. Muvofiqliksertifikatini sertifikatlashtirish idorasi yoki uning nomidan akkreditlangan idora tomonidan berilishi mumkin. ISO ta’rifiga binoan: Muvofiqlik sertifikati – “Tegishli belgilangan mahsulot,jarayon yoki xizmatlarnimng ma’lum standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatga mos kelishiga ishontiradigon va sertifikatlashtirish tizimi qoidalari asosida tashkiletilgan hujjat”dir. Muvofiqlik belgisi deganda ushbu mahsulot, jarayon yoki xizmat ma’lum standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatga mos kelishini kafolatlovchi sertifikatlashtirish tizimi qoidalari asosida berilgan yoki ishlatiladigon va ma’lum tartibda himoya qilinadigon belgi tushuniladi. Sertifikatni mahsulot standartlarining to’liq texnikaviy talablariga, xam alohida talablarni belgilovchi standartlar asosida berilishi mumkin. Sertifikatda qayd etiladigon ma’lumotlar quyidagilardan iborat;  Sertifikatlashtirish idorasining nomi va manzili;  Tayyorlovchining nomi va manzili;  Mahsulotni va uning to’dasini belgilanish, seriya raqami, sertifikatlashtirishfga tegishli bo’lgan model yoki mahsulot turi;  Tegishli standartga havola;  Vakil shaxsning imzosi va vazifasi. Sinov bayonnomasi – O’rnatilgan tartibda rasmiylashtirilgan, sinov obyekti, qo’llanilgan usullar, sinov vositalari va shartlari, sinov natijalari to’g’risidagi, shuningdek, sinov natijalari bo’yicha xulosani o’z ichiga olgan hujjat. 42 43 44 45 46 Sertifikatlash organi sinov bayonnoma(lari), ishlab chiqarish sharoitlarini baholash va arizachi tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni ko‘rib chiqqandan keyin, muvofiqlik sertifikatini beradi yoki berishni rad etadi . Polietilin plyonka mahsulotining Muvofiqlik sertifikati Ilovalarda keltirilgan. 47 Xulosa Men ushbu kurs ishini bajarishim davrida O’zbekiston Respublikasida sertifikatlashtirish tizimi, sertifikatlashtirish tartib qoidalari,amal qilish muddatlari, uni ro’yxatga olish, muvofiqlik guvohnomasi berish,polietilin plyonka mahsulotini sifat ko’rsatkichlari, polietilin plyonka mahsulotining talablariga oid me’yoriy hujjatlar, standart talablari,fizik – texnik xossalari, polietilin plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish sxemasi, ularni to’xtatish, tugatish tartib qoidalari bilan tanishib chiqdim. Ushbu bilimlarni nazariy va amaliy olishim uchun men juda ko’p ma’lumotlarni ko’rib chiqishimga to’g’ri keldi. Lekin men o’zim uchun ko’plab foydali ma’lumotlarga ega bo’ldim.Umid qilamanki men olgan bilimlarim keyingi kurslarda qo’llaniladi. Xulosa qilib aytganda, polimerni sinovdan o’tkazish yoki polimerlarni sinovdan o’tkazish polimerning butun hayotiy davrida,xom ashyodan aralash, yarim tayyor mahsulotgacha hal qiluvchi ro’l o’ynaydi. Har bir bosqish har xil sinov talablariga ega va oxirgi foydalanuvchilar, masalan, mahsulot tadqiqotlarini ishlab chiqish, sifat nazorati, sinov xizmatlari yoki tadqiqotlar, o’z faoliyatiga qarab boshqa sinov yechimini talab qiladi. 48 Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O’zbekiston Standartlashtirish, Metrologiya va Sertifikatlashtirish Agentligi Bosh Direktorining 1458-son “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish qoidalarini tasdiqlash” to’g’risida buyrug’i 18.03.2005 y. 2. O’zbekiston Respublikasining « Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida » gi qonuni 28.12.1993 y. 3. Maqsudov A.N., Ismatullaev P.R., Abdullaev A.X., Axmedov B.M va A’zamov A.A “Metr ologiya standartlashtirish va sertifikatlashtirish” darsligi, Toshkent – 2001 y. 4. Safarov K. “Standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari” Toshkent TDIU. 2005 y. 5. I.H. Siddikov., H.A.Sattarov., O.I.Siddikov., X.E. Hujamatov., G.N. Suleymanova., D.T. Husanov., Sh.B.Olimova “Metrologiya, Standartlashtirish va Sertifikatlashtirish” Toshkent – 2018 y. 6. Ismatullaev P.R ., Axmedov.B.M., To’raev Sh.A.“ Sertifikatlashtirish va sifatni boshqarish”. Ma’ruzalar to’plami. ToshDTU 2010 y. 7. www.Standart. Uz internet sayti 8. Lex.uz internet sayti 9. ГОСТ 10354-82 10. ГОСТ 14236-81 11. ГОСТ 17035-86 49 Ilovalar 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

Polimer mahsulotlari sertifikatlashtirish sinovlarini o'tkazish 60 bet

Купить