Информация о документе

Цена 200000UZS
Размер 3.3MB
Покупки 0
Дата загрузки 05 Июль 2024
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Техника и технология

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

1 Продаж

ROTAVISC hi-vi 1 Viskozimetrning o‘lchash sxemasini tahlil qilish

MUNDARIJA KIRISH I. NAZARIY QISM………………………………………………….……. 1.1. O‘lchash. O‘lchash usullari haqida ma’lumotlar ……………………… 1.2. Yopishqoqlik tushunchasi va texnologik jarayonlardagi ahamiyati........ 1.3. Viskozimetrlarning tasnifi........................................................................ 1.3.1. Kapillyar viskozimetrlarning ishlash prinsipi................................. 1.3.2. Rotatsion viskozimetrlarning ishlash prinsipi................................. 1.3.3. Vibratsiyali viskozimetrlarning ishlash prinsipi............................. 1.3.4. Ultratovush viskozimetrlarning ishlash prinsipi............................. 1.3.5. Pufakchali viskozimetrlarning ishlash prinsipi............................... 1.3.6. Brukfild viskozimetrlarning ishlash prinsipi.................................. II. TEXNALOGIK SXEMASI 2.1 Ko‘p funksiyali ROTAVISC hi-vi 1 pribori haqida umumiy ma’lumot 2.2 ROTAVISC hi-vi 1 pribori ning texnik xarakteristikasi...……………... 2.3 ROTAVISC hi-vi 1 priborining afzalliklari va kamchiliklari……….…. III. HISOBIY QISM 3.1 ROTAVISC hi-vi 1 Viskozimetr o‘lchash vositasi yordamida o‘lchash xatoligini aniqlash XULOSA ADABIYOTLAR. KIRISH Yopishqoqlik suyuqliklarning eng muhim reologik xususiyatlaridan biri bo‘lib, ularning tashqi kuchlar ta’sirida deformatsiya va oqim qobiliyatini belgilaydi. U neft- kimyo, farmatsevtika, oziq-ovqat sanoati va boshqa ko‘plab sohalarni o‘z ichiga olgan keng ko‘lamli sanoat va ilmiy dasturlarda muhim rol o‘ynaydi. Yopishqoqlik suyuqliklarni aralashtirish, quyish, tashish va qayta ishlash jarayonlariga ta’sir qiladi va uni aniq o‘lchash ishlab chiqarish jarayonlarining sifati va samaradorligini ta’minlash uchun zarurdir. Viskozimetrlar suyuqliklarning yopishqoqligini o‘lchash uchun mo‘ljallangan asboblardir. Viskozimetrlarning har xil turlari mavjud, ularning har biri kapillyar, rotatsion, tebranish va ultratovush usullari kabi turli xil o‘lchash tamoyillariga asoslanadi. Ular orasida rotatsion viskozimetrlar alohida o‘rin tutadi, ular past viskoziteli erituvchilardan tortib yuqori viskoziteli polimerlargacha bo‘lgan turli xil suyuqliklarning yopishqoqligini o‘lchash uchun ishlatiladi. Rotatsion viskozimetr Rotavisk Hi-Vi l yopishqoqlikni o‘lchash uchun zamonaviy va yuqori aniqlikdagi asboblardan biridir. Ishonchliligi, aniqligi va ishlash qulayligi tufayli u turli sohalarda keng qo‘llaniladi. Aylanadigan viskozimetrning ishlash printsipi suyuqlikning silindrning yoki unga botirilgan rotorning aylanishiga qarshiligini o‘lchashga asoslangan. Qarshilik qiymati suyuqlikning yopishqoqligiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri proportsionaldir, bu esa ushbu parametrni aniq aniqlashga imkon beradi. Ushbu kurs ishining maqsadi hi-Vi 1 rotavisk viskozimetrini o‘lchash sxemasini batafsil tahlil qilishdir. Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish kerak:  Rotavisk Hi-Vi 1 Viskozimetrlarning yopishqoqligi va tasnifini o‘lchashning nazariy asoslarini viskozimetrning konstruksiyasini va texnik xususiyatlarini, ko‘rib chiqish. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana  Qurilmaning strukturaviy diagrammasini tahlil qilis h , asosiy tarkibiy qismlarni va ularning funksiyalarini tavsifla sh . Ushbu viskozimetr yordamida o‘lchash texnikasini ko‘rib chiqish. Eksperimental tadqiqot ishi o‘tkazish, olingan natijalarni tahlil qilish va ularni nazariy ma’lumotlar bilan taqqoslash.  ROTAVISK hi-Vi 1 viskozimetrini boshqa viskozimetr turlari bilan taqqoslangan, uning afzalliklari va kamchiliklarini aniqlash. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana NAZARIY QISM. 1.1. O‘lchash. O‘lchash usullari haqida ma’lumotlar O‘lchash — fizik kattaliklar qiymatlarini tajribada maxsus texnik vositalar yordamida aniqlash.Ko‘p hollarda o‘lchash jarayonida o‘lchanayotgan kattalikni shunday fizik kattalik bilan takqoslanadiki, unga 1 ga teng bo‘lgan qiymat beriladi va u fizik kattalik birligi yoki o‘lchov birligi deyiladi. O‘lchash natijasi — kattalikning o‘lchash usuli bilan, masalan, kattalikni o‘lchov birligi bilan taqqoslash yordamida topilgan qiymatidan iborat. O‘lchash natijasini tenglama ko‘rinishida quyidagicha yozish mumkin: yoki Q=U*q (1) bu yerda, Q—o‘lchanayotgan fizik kattalik, U — o‘lchash natijasi yoki o‘lchanayotgan kattalikning son qiymati, q — fizik kattalik birligi. (1) tenglama o‘lchashning asosiy tenglamasi deyiladi. Uning o‘ ng tomoni o‘ lchash natijasi deb yuritiladi. O‘ lchash natijasi doimo o‘ lchamli kattalik b o‘ lib, u o‘ z nomiga ega b o‘ lgan q birlikdan h amda ayni birlikdan o‘ lchanayotgan kattalikda nechta borligini anglatadigan U sondan tashkil topgan. O‘ lchanayotgan kattalikning son q iymati bevosita, bilvosita, birlashtirib va birgalikda o‘ lchash usullari yordamida topiladi. Laboratoriya amaliyotida va ilmiy tekshirishlarda birlashtirib va birgalikda o‘ lchash usullaridan foydalaniladi. Bevosita o‘ lchash deb shunday o‘ lchashga aytiladiki, unda o‘ lchanayotgan kattalikning izlanayotgan q iymati tajriba ma’lumotlaridan bevosita ani q lanadi. Masalan, harorat n i termometr bilan, bosimni manometr bilan, uzunlikni chiz g‘ ich bilan o‘ lchash va h okazo bevosita o‘ lchashdan iborat. Bevosita o‘ lchash tenglamasi q uyidagi k o‘ rinishga ega: (2) bu yerda, Q bev — o‘lchanayotgan kattalnkning uning uchun qabul qilingan o‘lchov birliklaridagi qiymati; S—raqamli hisoblash qurilmasi shkalasi bo‘linmalarining yoki bir marta ko‘rsatishining o‘lchanayotgan kattalik birliklaridagi qiymati; n — shkala bo‘linmalarining hisobida indikatorli qurilma bo‘yicha olingan sanoq. Bilvosita o‘lchash deb shunday o‘lchashga aytiladiki, unda o‘lchash natijasi o‘lchanayotgan kattalik bilan ma’lum munosabat yordamida bog‘langan kattaliklarni Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana bevosita o‘lchashga asoslangan bo‘ladi. Bilvosita o‘lchash tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega: (3) bu yerda, Q bil . — o‘lchanayotgan kattalikning izlangan qiymati; Q 1 ,Q 2 ,…,Q n bev — bevosita o‘lchanadigan kattaliklarning son qiymatlari. Bilvosita o‘lchashga o‘tkazgichning solishtirma elektr qarshiligini uning qarshiligi, uzunligi va kundalang kesimini yuzi bo‘yicha topish; modda zichligini uning massasi va xajmini o‘lchash natijasi bo‘yicha topish va boshqalar misol bo‘la oladi. Bilvosita o‘lchashlar bevosita o‘lchashlarning iloji bo‘lmagan ishlab chiqarish jarayonlarini nazorat qilishda keng qo‘llanadi. Birlashtirib o‘lchash bir necha bir nomli kattaliklarni bir vaqtda o‘lchashdan iboratki, unda izlangan kattaliklarning qiymatlari bevosita o‘lchashda hosil qilingan tenglamalar tizimidan topiladi. Bir vaqtda ikki yoki bir necha nomli turli kattaliklarni, ularning orasidagi funksional munosabatlarni topish uchun olib borilgan o‘lchashlar birgalikda o‘lchash deyiladi. Jumladan o‘lchash rezistorining 20°S dagi elektr qarshiligi va harorat koeffitsientlari uning qarshiligini turli haroratlarda bevosita o‘lchash ma’lumotlari bo‘yicha topiladi. O‘lchashlar yana mutlaq va nisbiy o‘lchashlarga bo‘linadi. Bitta yoki bir necha asosiy kattaliklarni fizik konstantalar qiymatlaridan foydalanib yoki foydalanmasdan bevosita o‘lchash mutlaq o‘lchash deb ataladi. Masalan, shtangensirkul yordamida bajarilgan o‘lchashlar mutlaq o‘lchashdir, chunki unda o‘lchanayotgan kattalik qiymatini bevosita olinadi. Biror kattalikning shu ismli birlik vazifasini bajarayotgan kattalikka nisbatini o‘lchash yoki kattalikni shu ismli birlik kattalik deb qabul qilingan kattalik bo‘yicha o‘lchash nisbiy o‘lchash deb ataladi. Masalan, haroratni termoelektr effektdan foydalanishga asoslangan o‘lchash yoki massani tortish usuli bilan, ya’ni massaga mutanosib bo‘lgan og‘irlik kuchidan foydalanish usuli bilan o‘lchash nisbiy o‘lchashdan iborat. Nisbiy o‘lchashdan katta aniqlik zarur bo‘lgan hollarda foydalaniladi.O‘lchashlar o‘lchash asosini aniqlab beradigan fizik hodisalarga asoslanib olib boriladi. Masalan, moddaning kengayishi bo‘yicha haroratni o‘lchash, muvozanatlashtiruvchi suyuqlik ustunining ko‘tarilishi bo‘yicha siyraklanish (vakuum)ni o‘lchash. O‘ lchashning biror asosini amalga oshirish uchun turli texnik Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana vositalar qo‘ llaniladi. O‘ lchashlarda qo‘ llaniladigan va normallashgan metrologik xossalarga ega bulgan texnik vositalar o‘ lchash vositasi deyiladi. O‘ lchash asosi va vositasini belgilab beradigan usullar majmui o‘ lchash usuli deyiladi. O‘ lchashlarda bevosita ba h olash, differensial, o‘ lchov bilan ta qq oslash va nol (kompensatsion) usullar keng tar q a l gan. Bevosita baholash usuli o‘lchanayotgan kattalik miqdorini bevosita o‘lchash asbobining hisoblash qurilmasi bo‘yicha bevosita topish imkonini beradi. Masalan, bosimni prujinali manometr bilan, massani siferblatli tarozida, tok kuchini ampermetr bilan o‘ lchash va h okazo. Bu usulda o‘ lchash ani q ligi uncha katta b o‘ lmasa h am, o‘ lchash jarayonining tezligi uni amalda qo‘ llanishda tengi yu q usulga aylantiradi. Differensial usul o‘ lchanayotgan va ma’lum kattaliklarning ayirmasini o‘ lchashni xarakterlaydi. Masalan, gaz aralashmasi tarkibini h avoning issi q o‘ tkazuvchanligiga ta qq oslash y o‘ li bilan issi q o‘ tkazuvchanlik b o‘ yicha o‘ lchash. G‘ oyatda ani q o‘ lchashlarda o‘ lchov bilan ta qq oslash usuli qo‘ llanadi. Bunda o‘ lchanayotgan kattalik o‘ lchov yordamida topilgan kattaliklar bilan tak q oslanadi. Masala n , o‘ zgarmas tokning kuchlanishini elektr yurituvchi kuchi normal el e ment EYUK iga teng b o‘ lgan ta qq oslash kompensatorida o‘ lchash yoki massani pishangli tarozlarda muvozanatlashtiruvchi toshlar bilan o‘ lchash. Bu usul ta’sir etuvchi kattaliklarning o‘ lchash natijasiga ta’sirini kamaytirishga imkon beradi .Nol (kompensatsion) usul o‘lchanayotgan kattalikni qiymati ma’lum bo‘lgan kattalik bilan taqqoslashdan iborat, ammo ular orasidagi ayirma ma’lum kattalikni o‘zgartirish usuli bilan nolga keltiriladi. Potensiometrlar, muvozanatlashtirilgan ko‘priklar va boshqalar nol usulga asoslangan asboblarga misol bo‘la oladi. Nol usul o‘lchashning yuqori aniqligini ta’minlaydi. O‘lchash xatoliklari haqida ma’lumotlar O‘lchash natijasida, odatda, o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatidan farq qiladigan qiymati topiladi. Qo‘pincha, fizik kattalikning haqiqiy qiymati noma’lum bo‘ladi va shu kattalikning qiymati o‘rnida uning tajriba yordamida topilgan qiymatlaridan foydalaniladi. Bu qiymat kattalikning haqiqiy qiymatiga shuncha yakin bo‘ladiki ko‘zda tutilgan maqsad uchun undan foydalanish mumkin. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Kattalikning o‘lchash usuli bilan topilgan qiymati o‘lchash natijasi deyiladi. O‘lchash natijasi bilan o‘lchanayotgan kattalikning haqikiy qiymati orasidagi farq o‘lchash xatoligi deyiladi. O‘lchanayotgan kattalik birliklarida ifodalangan o‘lchash xatoligi o‘lchashning mutlaq xatoligi deyiladi: ∆X=X-X h (4) bu yerda, ∆X — mutlaq xatolik; X—o‘lchash natijasi; X h — o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymati. O‘lchash mutlaq xatoligining o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatiga nisbati o‘lchashning nisbiy xatoligi deyiladi. O‘lchash xatoliklari ularning kelib chiqishi sabablariga ko‘ra muntazam, tasodifiy va qo‘pol xatoliklarga bo‘linadi. Muntazam xatolik deyilganda faqat bitta kattalikni qayta-qayta o‘lchaganda o‘zgarmas bo‘lib qoladigan yoki biror qonun bo‘yicha o‘zgaradigan o‘lchash xatoligi tushuniladi. Ular aniq qiymat va ishoraga ega bo‘ladi, ularni tuzatmalar kirtish bilan yo‘qotish mumkin.Kattalikni o‘lchash natijasida olgan qiymatga muntazam xatolikni yo‘qotish maqsadida qo‘shiladigan qiymat tuzatma deb ataladi. Odatda, muntazam xatoliklar instrumental (o‘lchash asboblari), o‘lchash usullari, sub’ektiv (noaniq o‘qish), o‘rnatish, uslubiy xatoliklarga bo‘linadi.Instrumental xatolik deyilganda qo‘llanayotgan o‘lchov asboblari xatoliklariga bog‘liq bo‘lgan o‘lchash xatoliklari tushuniladi. Yuqori aniqlikda o‘lchaydigan asboblar qo‘llanganda o‘lchov asboblarining takomillashmagani orqasida kelib chiqadigan instrumental xatoliklar tuzatma kiritish usuli bilan yo‘qotiladi. Texnik o‘lchov asboblarining instrumental xatoliklarini yo‘qotib bo‘lmaydi, chunki bu asboblarni tekshirilganda tuzatmalar bilan ta’minlanmaydi.O‘lchash usuli xatoligi deyilganda usulning takomillashmaganligi orqasida kelib chiqadigan xatolik tushuniladi. Ular, ko‘pincha, yangi usullar qo‘llaganda, qiymatlar orasidagi haqiqiy bog‘lanishni taxminiy apporoksimatsiya qiluvchi tenglamalardan foydalanilganda paydo bo‘ladi. O‘lchash usuli xatoligi o‘lchov vositasi, xususan, o‘lchash qurilmasi, ba’zida esa, o‘lchash natijasi xatoliklarini baholashda e’tiborga olinishi lozim.Sub’ektiv xatoliklar kuzatuvchining shaxsiy xususiyatlaridan masalan, biror signal berilgan paytni kayd qilishda kechikish yoki shoshilishdan, shkala bir bo‘limi chegarasida ko‘rsatuvni noto‘g‘ri yozib Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana olishdan, parallaksdan va hokazodan kelib chiqadi. Parallaksdan hosil bo‘lgan xatolik deyilganda sanash xatoligiga kiradigan, shkala sirtidan biror masofada joylashgan strelka shu sirtga perpendikulyar bo‘lmagan yo‘nalishda vizirlash (belgilash) natijasida kelib chikadigan xatolik tushuniladi. O‘rnatish xatoligi o‘lchov asbobi strelkasining shkala boshlang‘ich belgisiga noto‘g‘ri o‘rnatilishi natijasida yoki o‘lchash vositasini e’tiborsizlik bilan, masalan, vertikal yoki gorizontal bo‘yicha o‘rnatilmasligi natijasida kelib chiqadi.O‘lchash uslubi xatoliklari kattaliklarni (bosim harorat va b. ni) o‘lchash uslubi bilan bog‘liq bo‘lgan va qo‘llanayotgan o‘lchash asboblariga bog‘liq bo‘lmagan xatoliklaridan iborat.O‘lchashlarni, ayniqsa, aniq o‘lchashlarni bajarishda o‘lchash natijasini muntazam xatoliklar anchagina buzishi mumkin. Shuning uchun, o‘lchashlarni bajarishga kirishishdan avval bu xatoliklarning barcha manbalarini aniqlash va ularni yo‘qotish choralarini ko‘rish zarur. Ammo muntazam xatoliklarni topish va yo‘qotish uchun uzil-kesil qoidalar berish amalda mumkin emas, chunki turli kattaliklarni o‘lchash usullari g‘oyatda turli-tumandir. Tasodifiy xatolik deyilganda faqat bitta kattalikni qayta-qayta o‘lchash mobaynida tasodifiy o‘zgaruvchi o‘lchash xatoligi tushuniladi. Tasodifiy xatolikning borligini faqat bitta kattalikni bir xil sinchkovlik bilan qayta-qayta o‘lchangandagina sezish mumkin. Agar xar bir o‘lchash natijasi boshqalardan farq qilsa, u holda tasodifiy xatolik mavjud bo‘ladi. Shu xatoliklarni baholash ehtimollar nazariyasi va matematik statistika nazariyasiga asoslangan bo‘lib, ular o‘lchash natijasi o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatiga yaqinlashish darajasini baxolash usullarini, xatolikning ehtimoliy chegarasini baholash imkonini beradi, ya’ni natijani aniqlash, boshqacha aytganda, o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatiga anchagina yaqin qiymatini topish va kuzatish natijasini topish imkonini beradi. O‘lchashning qo‘pol xatoligi deyilganda berilgan shartlar bajarilganda yuz beradigan, kutilgan natijadan tubdan farq qiladigan o‘lchash xatoligi tushuniladi. O‘lchashdan ko‘zda tutilgan maqsad va o‘lchash aniqligiga qo‘yiladigan talablarga qarab o‘lchashlar aniq (laboratoriya) va texnik o‘lchashlarga bo‘linadi. O‘lchash natijasining o‘lcha-nayotgan kattalik haqiqiy qiymatiga yaqinligini ifodalovchi o‘lchash sifati o‘lchash aniqligi deb ataladi. Aniqlikni oshirishga intilib, biz o‘lchash Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana xatoligini kamaytirishimiz lozim. Ammo aniqlikni oshirish usullari, ko‘pincha, murakkab bo‘ladi va qimmat turadi. Shuning uchun, avval o‘lchashning konkret shart-sharoitlari va maqsadlarga bog‘liq bo‘lgan maqbul aniqlikni baholab olish va zarur bo‘lsa, so‘ngra aniqlikni oshirish choralarini ko‘rish lozim. O‘lchashni bajaruvchi asboblarning ko‘rsatishi o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatidan farq qiladi. Shuning uchun, o‘lchov asbobining ko‘rsatishi va haqiqiy ko‘rsatishi degan tushunchalar mavjud.Kattalikning sanoqqa ko‘ra topilgan qiymati o‘lchov asbobining ko‘rsatishi deyiladi. Bu kattalikning namuna asboblar orqali aniqlangan ko‘rsatishi haqiqiy ko‘rsatishi deyiladi.Asbobning ko‘rsatishi va o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymati orasidagi farq o‘lchov asbobining xatosi deyiladi. Kattalikning haqiqiy qiymatini aniqlash mumkin bo‘lmagani sababli, o‘lchov texnikasida namuna asbobning ko‘rsatishi shu kattalikning haqiqiy kiymati deb qabul qilinadi. Agar X k bilan sanoq ko‘rsatishidagi qiymatni, X h bilan haqiqiy qiymatni belgilasak, quyidagi ifodadan ∆X mutlaq xatolikni topamiz: (5) O‘lchov asbobining mutlaq xatoligi deb, shu asbobning ko‘rsatishi bilan o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymati oradagi farqqa aytiladi. Bu erda, xatol iklar plyus yoki minus ishorasi bilan kattalikning birliklarida ifodalanadi. Mutlaq xa tolik kattaligining haqiqiy qiymatiga nisbati nisbiy xatolik deb ataladi. Nisbiy xatolik orqali o‘lchashning aniqlik darajasini ifodalash juda qulay. (6) Odatda, haqiqiy qiymat — X q va topilgan qiymatlar X k ga nisbatan ∆X juda kichik bo‘ladi, ya’ni Shuning uchun, quyidagi ifoda ni yozish mumkin: (7) Shunday qilib, nisbiy xatolikni hisoblashda mutlaq xatolikning asbobning ko‘rsatishiga nisbatini olish mumkin. Nisbiy xatolik % larda ifodalanadi. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Kattalikning haqiqiy qiymatini aniqlash uchun o‘lchov asbobinnng ko‘rsatishiga tuzatish kiritiladi. Uning son q iymati teskari ishora b i lan olingan 10 utlaq qi ymatga teng: T=X h -X k yoki T=-∆X (8) bu erda, T-tuzatma. Asbobning xatoligi shkala diapazonining foizlarida ifodalanadi. Bunday xatoliklar keltirilgan xatolik deyiladi va mutlaq xatolikning asbob o‘lchash chegarasiga nisbatiga teng, ya’ni (9) bu ye rda, N — asbobning o‘lchash chegarasi . 1.2. Yopishqoqlik tushunchasi va texnologik jarayonlardagi ahamiyati. Yopishqoqlik (ichki ishqalanish) - uzatish hodisalaridan biri, suyuqlik jismlarining (suyuqliklar va gazlar) bir qismning boshqasiga nisbatan harakatiga qarshilik ko‘rsatish xususiyati. Natijada, bu harakatga sarflangan makroskopik ish issiqlik sifatida tarqaladi. Suyuqliklar va gazlardagi ichki ishqalanish mexanizmi shundan iboratki, harakatlanuvchi molekulalar impulsni bir qatlamdan ikkinchisiga o‘tkazadi, bu esa tezliklarni tenglashtirishga olib keladi - bu ishqalanish kuchini kiritish bilan tavsiflanadi. Qattiq jismlar (shisha, metallar, yarim o‘tkazgichlar, dielektriklar, ferromagnitlar) [1] ham yopishqoqlikka ega bo‘lishi mumkin, ammo hodisaning o‘ziga xos xususiyati tufayli qattiq jismlardagi ichki ishqalanish odatda elastiklik va plastiklik nazariyasida alohida ko‘rib chiqiladi. Gazlar va suyuqliklarning yopishqoqligi dinamik yopishqoqlik koeffitsienti bilan tavsiflanadi (Xalqaro birliklar tizimida (SI) birlik - paskal-sekund, Pa s, XBT tizimida - puaz, P; 1Pa·s = 10P , 1cP. = 10 −3 Pa·s = 1mPa·s) yoki kinematik yopishqoqlik koeffitsienti (SIda o‘lchov birligi - m 2 /s, XBTda - Stokes, St; 1St = sm 2 /s = 10−4 m 2 /s, 1cSt = 1mm 2 /s =10 −6 m 2 /s tizim bo‘lmagan birlik - Engler darajasi). Kinematik yopishqoqlik koeffitsienti - dinamik koeffitsientning moddaning Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana zichligiga nisbati. Yopishqoqlikni o‘lchashning klassik usullariga, masalan, tortishish kuchi ta’sirida ma’lum hajmning kalibrlangan teshikdan oqib o‘tishi uchun zarur bo‘lgan vaqtni o‘lchash kiradi. Yopishqoqlikni o‘lchash uchun qurilma viskozimetr deb ataladi. Moddaning suyuqlikdan shishasimon holatga o‘tishi odatda 10 11 -10 12 Pa·s gacha bo‘lgan yopishqoqlikka erishish bilan bog‘liq. 1-rasm Suyuqlikning past (chapda) va yuqori (o‘ngda) yopishqoqligi bilan harakati Yopishqoq ishqalanish kuchi Agar har biri kichik h masofada joylashgan parallel tekis jismlar bir xil tekislikda tezlik bilan harakat qilsa bir-biriga nisbatan va jismlar orasidagi bo‘shliq suyuqlik yoki gaz bilan to‘ldirilgan, keyin ularning har biriga kuch ta’sir qiladi, eng oddiy holatda nisbiy tezlikka mutanosib va maydonlar S va jismlar orasidagi masofaga teskari proportsional h: (10) Suyuqlik yoki gazning tabiatiga qarab mutanosiblik koeffitsienti dinamik yopishqoqlik koeffitsienti deb ataladi. Ushbu qonun 1687 yilda Isaak Nyuton tomonidan taklif qilingan va uning nomi bilan atalgan (Nyutonning yopishqoqlik Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana qonuni). Qonunning eksperimental tasdig‘i 19-asrning boshlarida aylanma og‘irliklar bilan Kulon tajribalarida va kapillyarlarda suv oqimi bilan Xagen va Puazeyl tajribalarida olingan [2]. Texnologik jarayonlarda qovushqoqlikning ahamiyati Yopishqoqlik turli jarayonlar va sohalarda juda muhim, chunki u mahsulot va jarayonlarning ko‘plab parametrlari va xususiyatlariga ta’sir qiladi. Neft-kimyo sanoatida. - neft va neft mahsulotlarining yopishqoqligi ularni quvurlar orqali tashishga ta’sir qiladi. Yuqori yopishqoqlik nasos uchun ko‘proq energiya talab qiladi va oqim muammolariga olib kelishi mumkin. - Neftni qayta ishlashda yopishqoqlik distillash va yorilish sharoitlarini belgilaydi, bu esa yakuniy mahsulotning hosildorligi va sifatiga ta’sir qiladi. Oziq-ovqat sanoatida - Souslar, yogurtlar va sho‘rvalar kabi mahsulotlarning yopishqoqligi ularning tuzilishi va konsistensiyasiga ta’sir qiladi, bu iste’molchilarning qabul qilinishi va mahsulot sifati uchun muhimdir. - Oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va qadoqlashda yopishqoqlik qayta ishlash va qadoqlash shartlarini, jumladan, to‘ldirish va aralashtirish kabilarni belgilaydi. Farmatsevtika sanoatida - siroplar, kremlar va gellar kabi dozalash shakllarining yopishqoqligi ularning barqarorligi, samaradorligi va foydalanish qulayligiga ta’sir qiladi. - Preparatning mustahkamligi va sifatini ta’minlash uchun yopishqoqlikni to‘g‘ri o‘lchash va nazorat qilish kerak. Kimyo sanoatida Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana - Reaksiya aralashmalarining qovushqoqligi kimyoviy reaksiyalarning tezligi va bir xilligiga, reagentlarni aralashtirishga va issiqlik uzatishga ta’sir qiladi. - Yopishqoqlikni nazorat qilish ishlab chiqarish jarayonlarining barqarorligi va samaradorligini ta’minlash uchun zarurdir. Avtomobilsozlik va aerokosmik sanoatida - Dvigatel moylari va gidravlik suyuqliklarning yopishqoqligi ularning moylash xususiyatlariga, shuningdek, dvigatellar va gidravlik tizimlarning ishlashiga ta’sir qiladi. - Mexanizmlar va mashinalarning ishonchliligi va mustahkamligini ta’minlash uchun moy va moylash materiallarining optimal yopishqoqligi zarur. Qurilish sanoatida - Bo‘yoqlar, laklar va eritmalar kabi qurilish materiallarining yopishqoqligi ularning qo‘llanilishi, yopishishi va qoplamalarning yakuniy xususiyatlariga ta’sir qiladi. - Qurilish materiallarining sifati va mustahkamligini ta’minlash uchun yopishqoqlikni nazorat qilish muhim ahamiyatga ega. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 1.3. Viskozimetrlarning tasnifi. Viskozimetrlar suyuqlik va gazlarning yopishqoqligini o‘lchash uchun mo‘ljallangan asboblardir. Ular kimyo, neft-kimyo, oziq-ovqat, farmatsevtika va boshqa ko‘plab sohalarda keng qo‘llaniladi. Tekshirilayotgan moddalarning haroratiga ko‘ra -60°C dan +2000°C gacha bo‘lgan haroratda ishlaydigan yuqori haroratli qurilmalar va issiqlikka chidamli bo‘lmagan materiallardan tayyorlangan qurilmalar ajralib turadi. Har xil turdagi viskozimetrlar mavjud bo‘lib, ular ishlash prinsipi, dizayn xususiyatlari va qo‘llanilishi bo‘yicha tasniflanadi. 1.3.1. Kapillyar viskozimetrlar Ishlash prinsipi: Kapillyar viskozimetrlar tortishish kuchi yoki tashqi bosim ta’sirida kapillyar naycha orqali ma’lum hajmdagi suyuqlik oqib o‘tadigan vaqtni o‘lchashga asoslangan. Qurilmalar ma’lum hajmdagi bir yoki bir nechta rezervuarlardan iborat bo‘lib, kichik kesmaning chiqadigan dumaloq quvurlari (kapillyarlari). Usulning mohiyati bosim farqlari ta’sirida ma’lum uzunlikdagi va kesmadagi kapillyarlardan o‘tadigan tekshirilayotgan moddaning miqdorini aniqlashdan iborat. Yopishqoqlik ko‘rsatkichlari Puazeuille qonuni asosida amalga oshirilgan hisob-kitoblar bilan aniqlanadi. Kapillyar viskozimetrlar turli eritmalar, avtomobil moylari va boshqa neft mahsulotlarining yopishqoqligini aniqlash uchun keng qo‘llaniladi. Ŋ= (Pa·s) (11) Bu yerda Ŋ – yopishqoqlik, suyuqlik zichligi, K- viskozimetr doimiysi, t- suyuqlikning oqish vaqti Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 2-rasm Shisha kapillyar viskozimetrlar - (U-naychali) viskozimetrlari: Suyuqlik U shaklidagi trubadan oqib o‘tadi va uning ma’lum masofani bosib o‘tishi uchun zarur bo‘lgan vaqt yopishqoqlikni hisoblash uchun ishlatiladi. - Tebranishli kapillyar viskozimetrlar: Suyuqlikning kapillyardagi tebranish vaqtini o‘lchash yo‘li bilan yopishqoqlikni o‘lchashga asoslangan. 1.3.2. Rotatsion viskozimetrlar Ishlash prinsipi: Ushbu turdagi viskozimetrlar suyuqlikning silindr yoki unga botirilgan diskning aylanishiga qarshiligini o‘lchaydi. Ular issiqqa chidamli materiallardan tayyorlangan ikkita koaksial silindr, konus yoki muntazam geometrik shakldagi sharlardan tashkil topgan qurilma. Tashqi silindr sinovdan o‘tgan suyuqlik bilan to‘ldiriladi. Silindrlardan biri aylanadi, rotor vazifasini bajaradi. Aylanadigan viskozimetrning ishlash prinsipi rotorning aylanish burchak tezligini o‘lchash asosida yopishqoqlik o‘lchovini aniqlashdan iborat bo‘lib, u statsionar silindrda ma’lum bir kuch momentini yaratadi. Qurilmalar -60 ° C (neft va neft mahsulotlari) dan +2000 ° C gacha (erigan metall) haroratlarda turli xil muhitlarning yopishqoqligini tahlil qilish uchun ishlatiladi. 3-rasm FUNGILAB EVO Expert H rotatsion viskozimetri Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana - Koaksial silindrlar: Birinchi silindr ikkinchisining ichida aylanadi va yopishqoqlik aylanishga qarshilik bilan belgilanadi. - Konusli va tekis: Qarshilikni o‘lchash uchun konus va tekis plastinkadan foydalaniladi. 1-jadval. Qabul qiluvchi elementlarning o‘lchamlari O‘lchov sirtlari Qabul qiluvchi elementlar tizimining belgilanishi Т1-В1 Т1-В3 Т1-В10 Т2-В30 Т1-В100 Tashqi silindrning ichki diametri, mm 40 +0,032 40 +0,032 40 +0,032 24 +0,021 24 +0,021 Ichki silindrning tashqi diametri, mm 38,828- 0,008 36,373- 0,016 31,253- 0,016 19,863- 0,013 17,479-0,011 Ichki silindrning o‘lchash yuzasi uzunligi, mm 80-0,074 80-0,074 80-0,074 48-0,07 30-0,0 1.3.3. Vibratsiyali viskozimetrlar Ishlash prinsipi: Yopishqoqlik suyuqlikka botgan jismning tebranishlarini yumshatish asosida o‘lchanadi. Rezervuarga botirilgan viskozimetr zondining tebranishlarining rezonans chastotasini aniqlashga asoslangan. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 4-rasm Vibratsiyali viskozimetr. 1.3.4. Ultratovush viskozimetrlar Ishlash prinsipi: Yopishqoqlikni o‘lchash uchun ultratovush to‘lqinlaridan foydalanadi. Suyuqlikdagi ultratovush to‘lqinlarining tarqalish va susayish tezligi o‘lchanadi. Shaffof bo‘lmagan suyuqliklar va suspenziyalarning yopishqoqligini o‘lchash, shuningdek, real vaqt rejimida yopishqoqlikni kuzatish uchun ishlatiladi. 5-rasm Ultratovush yordamida yopishqoqlikni o‘lchash viskozimetri. 1.3.5. Pufakchali viskozimetrlar Ishlash prinsipi: Qurilmaning ishlash printsipi gaz pufakchalari parametrlarini va erkin ko‘tarilish vaqtini o‘zgartirishdir. Qurilmalar kimyoviy va sanoat laboratoriyalarida turli polimerlar, bo‘yoqlar, laklarning yopishqoqligini o‘lchash uchun keng qo‘llaniladi. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 6-rasm Pufakchali viskozimetr. 1.3.6. Brukfild viskozimetri Yopishqoqlik qiymatlari sinov moddasiga botirilgan qurilmaning shpindelini aylantirish uchun zarur bo‘lgan moment asosida aniqlanadi. Yopishqoqlikni kuzatish uchun eng mashhur qurilmalardan hisoblanadi. Usul ko‘plab xalqaro standartlar va spetsifikatsiyalarga kiritilgan. 7-rasm Brukfild viskozimetr qurilmasi Brukfild viskozimetrlari uchun RheoCalc T dasturi Rheocalc dasturi kompyuter yordamida avtomatik boshqaruv va ma’lumotlarni yig‘ishni ta’minlaydi. Rheocalc ma’lumotlarni tahlil qilishi, bir nechta grafiklarni bir- birining ustiga qo‘yishi, jadval ma’lumotlarini chop etishi, hisoblashi mumkin. matematik modellar va boshqa vaqtni tejaydigan amallarni bajarish. Beshtagacha taqqoslash ma’lumotlar to‘plamini grafik ko‘rsatish va saqlash mumkin. Qo‘shimcha dastur xususiyatlari: – Standartlashtirilgan testlarni yaratish bo‘yicha bosqichma-bosqich yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadigan o‘rnatilgan maslahatlar - 21CFR-ga mos keladigan xavfsizlik xususiyatlari, jumladan, bir nechta hisoblar, kirish darajalari, raqamli imzolar va parol bilan himoyalangan ma’lumotlar bazasini saqlash Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana – Takroriy vazifalar uchun sikl-yoqilgan funksiyalar – Sinov uchun bosqichma-bosqich yoki umumiy yig‘ilgan ma’lumotlarni o‘rtachalashtirish – Bingham, Casson, Casson NCA/CMA, Power Law, IPC Paste, Herschel-Bulkley, Thix Index Matematik modellashtirish mumkin: 8-rasm Brukfild viskozimetrlari uchun RheoCalc T dasturi Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana II.TEXNALOGIK SXEMASI 2.1 ROTAVISC hi-vi 1 pribori haqida umumiy ma’lumot. Viskozimetrlar mahsulotni ishlab chiqish, sifat va texnologik jarayonlarni boshqarish bilan bog‘liq ko‘plab sohalarda qo‘llaniladi. Ular oziq-ovqat va kosmetika sanoati kabi sohalarda sifatning muhim ko‘rsatkichi bo‘lgan suyuqlik suyuqligi haqida ma’lumot beradi. Yopishqoqlikka asoslanib, sanoat qurilmalari dizayni yoki mos qadoqlash bo‘yicha muhim qarorlar qabul qilinadi. Rotavisc viskozimetr liniyasi laboratoriyalardan tortib sifat nazoratigacha bo‘lgan barcha ilovalardagi suyuqliklarning yopishqoqligini aniqlash uchun mo‘ljallangan. Tegishli aksessuarlar bilan birgalikda ushbu to‘rtta qurilma turli xil yopishqoqlik diapazonlarida nisbiy va mutlaq o‘lchov natijalarini taqdim etishi mumkin. Yopishqoqlikning oddiy yoki murakkab o‘lchovidan qat’iy nazar eng yangi texnologiyani qo‘llash orqali rotavisc viskozimetrlari +/-0,2% mukammal takrorlanuvchanlik bilan yuqori aniqlikdagi o‘lchov natijalarini beradi. Yopishqoqlik qiymati faqat harorat ko‘rsatkichi bilan birgalikda mantiqiy bo‘lganligi sababli, barcha IKA viskozimetrlari PT 100 harorat sensori bilan jihozlangan. 1 ta biriktirma to‘plami va termostat HRC 2 boshqaruvi. Ko‘p funksiyali rotavisc viskozimetrlar Ko‘p tilli va intuitiv menyu navigatsiyasi boshqaruv va ishlash qulayligini ta’minlaydi. Talablarga qarab uchta o‘lchash rejimi mavjud. Bundan tashqari, maxsus qo‘shimchalar uchun qurilma xotirasida 10 tagacha turli dasturlarni saqlash mumkin. Foydalanuvchi o‘lchovning boshlanishi va to‘xtashini individual ravishda belgilaydi: taymer yordamida, ma’lum bir momentga erishgandan so‘ng yoki yopishqoqlikni o‘lchagandan so‘ng. Labworldsoft® 6 Visc dasturiy ta’minoti mahalliy tarmoq o‘zaro ta’sirini va viskozimetrni termostat va qo‘shimcha sensorlar, shuningdek, istalgan sonli dasturlar va ma’lumotlar omborlari bilan boshqarishni ta’minlaydi. Bundan tashqari, dasturiy ta’minot FDA CFR 21 11-qism muvofiqligini qo‘llab-quvvatlaydi. ROTAVISC viskozimetri foydalanuvchi uchun maksimal darajada moslashuvchanlikni taklif etadi. O‘lchanadigan yopishqoqlikka qarab, har xil turdagi stendlar va qo‘shimchalardan foydalanish mumkin. Rotavisc Hi-Vi 1 kabi zamonaviy rotatsion viskozimetrlarda sezgir datchiklar va murakkab ma’lumotlarni qayta ishlash algoritmlari mavjud bo‘lib, ular yuqori o‘lchov aniqligini ta’minlaydi. Bunday asboblardan foydalanish kimyoviy va farmatsevtika sanoatida ayniqsa muhimdir, bu erda yopishqoqlik mahsulot sifati va barqarorligida muhim rol o‘ynaydi. Masalan, farmatsevtikada dorivor eritmalarning yopishqoqligi ularning bioavailability va samaradorligiga ta’sir qilishi mumkin. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Qo‘llash sohasiga va yopishqoqlikni o‘lchash diapazoniga qarab biz turli xil yechimlardan birini tanlashimiz mumkin. ROTAVISC lo-vi Yopishqoqlikni o‘lchash diapazoni: 1 – 6 000 000 mPas ROTAVISC me-vi Yopishqoqlikni o‘lchash diapazoni: 100 – 40 000 000 mPas ROTAVISC hi-vi I Yopishqoqlikni o‘lchash diapazoni: 200 – 80 000 000 mPas RROTAVISC hi-vi II Yopishqoqlikni o‘lchash diapazoni: 800 – 320 000 000 mPas To‘liq seriyaga quyidagilar kiradi: ISO biriktirma to‘plami, himoya kronshteyn, harorat sensori, tez bo‘shatish ulagichi, ilgak ulagichi va ROTASTAND tripodi. Complete HELI seriyasi HELISTAND motorli shtabi bilan birga keladi. YOPISHQOQLIKNI ISHONCHLI O‘LCHASH Viskozimetr bilan yopishqoqlikni ishonchli o‘lchash IKA Rotavisc, reologik parametrlarni aniq aniqlash sifatni nazorat qilishda yoki yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish laboratoriyasida katta ahamiyatga ega. Rotavisc viskozimetrlarini o‘lchashning aniqligini ta’minlash uchun asboblar maxsus ishlab chiqilgan yuqori aniqlikdagi avtomatlashtirilgan kalibrlash stantsiyasi yordamida zavod kalibrlashidan o‘tkaziladi. Kelajakda o‘lchov natijalarining ishonchliligiga tayanish uchun kalibrlashni muntazam ravishda bajarishni tavsiya etiladi. Foydalanuvchi rotavisc viskozimetrining aniqligini turli vaqt oralig‘ida standart moylar bilan tekshirishi mumkin. Yog‘lar viskozimetrlarni o‘lchash natijalari bilan taqqoslanadigan ma’lum va sertifikatlangan yopishqoqlikka ega. Rotavisc viskozimetrlar turiga ko‘ra qo‘llash sohalari: ROTAVISC lo-vi : sharbatlar, erituvchilar, oziq-ovqat moylari, siyoh, suyuq sovun uchun ROTAVISC me-vi : bo‘yoqlar/laklar, mayonez, sut mahsulotlari, ketchup uchun ROTAVISC hi-vi I & II: pastalar, malhamlar, siroplar, gellar uchun Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 2.2 ROTAVISC hi-vi 1 priborining texnik xarakteristikasi. ROTAVISC viskozimetrida yopishqoqlikni o‘lchash Serla prinsipiga asoslanadi. Namuna viskozitesi, ishlatiladigan aylanmani hisobga olgan holda, ma’lum bir tezlikka erishish uchun zarur bo‘lgan moment bilan belgilanadi. Barcha jarayonlar avtomatik ravishda sodir bo‘ladi. Moddaning yopishqoqligi ko‘pincha doimiy ko‘rsatkich emas, balki harorat, bosim va boshqa parametrlarga bog‘liq. Shuning uchun, masalan, bir xil modda uchun turli xil kesish tezligi va haroratlarda turli xil yopishqoqlik qiymatlari qayd etiladi. 9-rasm ROTAVISC hi-vi 1 pribori va abworldsoft ® 6 Visc dasturiy ta’minoti 10-rasm ROTAVISC hi-vi 1 priborining ishchi qismi Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Texnik ma’lumotlar Yopishqoqlikni o‘lchash diapazoni 80000000 mPas Yopishqoqlikning aniqligi 1 % Yopishqoqlikning takrorlanishi 0.2 % Moment 1.4374 mNm Chegara me-vi O‘lchash shpindellari seriyasi SP set-2 Ishlab chiqarilgan quvvat 4.8 W Haddan tashqari yuk himoyasi ha Aylanish yo‘nalishi O‘nga Displey TFT Tezlik ko‘rsatkichi TFT Moment diapazoni 0.01 - 200 rpm Tezlik aniqligini sozlash ±0.01 rpm Tezlik oralig‘ini boshqarish TFT Aylanma m oment ko‘rsatkichi ha Aylanma m omentni o‘lchash ha Taymer ha Taymerni ko‘rsatish TFT Vaqt oralig‘ini sozlash 0.017 - 6000 min Ko‘rsatilgan haqiqiy haroratning aniqligi 0.1 K Ishlash harorati ko‘rsatkichi TFT Kontaktli termometrni ulash uchun ulagich PT 100 Grafik funksiyasi ha Ish tartibi Taymerda ishlash va uzluksiz ishlash Kalibrlash qobiliyati ha Touch funksiya - sensorli boshqaruv ha Ruxsat etilgan zichlik 9999 kg/dm 3 Ishlash harorati -100 - 300 °C Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Shtativga o‘rnatish Egasi Stend diametri (o‘rnatilgan shtat moslamasi bilan) 16 mm Birlashma (Ø) 12 mm Asosiy idishning hajmi 600 ml Diametri 16 mm Dinamik yuk 5 kg O‘lchamlari 351 x 629 x 372 mm Og‘irligi 7.1 kg Ruxsat etilgan muhit harorati 5 - 40 °C Ruxsat etilgan nisbiy namlik 80 % DIN EN 60529 ga muvofiq himoya klassi IP 40 RS 232 ulagichi ha USB ulagichi ha Kuchlanishi 100 - 240 V Chastotasi 50/60 Hz Quvvat iste’moli 24 W Kutish rejimida quvvat sarfi 0.06 W Doimiy bosim 24 V= Energiya iste’moli 1000 mA Texnik spetsifikatsiya si Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana ROTAVISC viskozimetri yordamida DIN 53019, ISO 2555 bo‘yicha o‘lchovlar va tegishli o‘lchash qo‘shimchalari yordamida nisbiy o‘lchovlar mumkin. ROTAVISC moddaga botirilgan PT 100 datchik yordamida yopishqoqlikni o‘lchash uchun muhim bo‘lgan namunaning haroratini aniqlaydi. Hatto kompyuterga ulanmasdan ham o‘lchash usullarini saqlashimiz va jarayonlarni avtomatlashtirishimiz mumkin. Bu bizga bosqichma-bosqich va dasturlashtiriladigan tezlik o‘zgarishlarini o‘rnatish imkonini beradi, keyinchalik ularni qayta-qayta ishlatishimiz mumkin. Natijalar qurilma displeyida diagramma shaklida ko‘rsatiladi. Tekshirish/kalibrlash ISO 17025 o‘lchov vositalarini sinovdan o‘tkazishni talab qiladi. ROTAVISC viskozimetri foydalanuvchilarga ushbu testni o‘zlari bajarish imkoniyatini taqdim etadi. Kerakli standart suyuqliklarning keng assortimenti tufayli foydalanuvchilar barcha operatsiyalarni avtonom tarzda bajarishlari mumkin, ya’ni. qo‘shimcha texnik xarajatlarsiz qurilmani tekshadi. 2.3 ROTAVISC hi-vi 1 priborining afzalliklari va kamchiliklari. Rotavisc Hi-Vi 1-bu turli xil suyuqliklarning yopishqoqligini o‘lchash uchun ishlatiladigan yuqori aniqlikdagi reoviskozimetr. U kimyo sanoati, farmatsevtika, oziq-ovqat sanoati va kosmetologiya kabi sohalarda laboratoriya tadqiqotlari va sifat nazorati uchun zamonaviy vositani taqdim etadi. Rotavisc Hi-Vi 1 qurilmasining afzalliklari 1. Yuqori o‘lchov aniqligi. Rotavisc Hi-Vi 1 ning asosiy afzalliklaridan biri uning yuqori aniqligidir. Qurilma yopishqoqlikni minimal xatolar bilan o‘lchashga qodir, bu ayniqsa ilmiy tadqiqotlar va sanoatda juda muhimdir, bu yerda hatto kichik og‘ishlar ham mahsulot sifatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Yuqori aniqlikka zamonaviy sensorlar va ma’lumotlarni qayta ishlash algoritmlaridan foydalanish orqali erishiladi. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 2. Keng o‘lchov diapazoni. Rotavisc Hi-Vi 1 yopishqoqlikni keng diapazonda o‘lchashga qodir, bu uni ko‘p qirrali vositaga aylantiradi. Bu, ayniqsa, past yopishqoqli suyuqliklardan tortib yuqori yopishqoqli pastalargacha bo‘lgan turli xil moddalarning yopishqoqligini o‘lchash zarur bo‘lgan hollarda foydalidir. Keng diapazon ko‘plab ilovalar uchun bitta qurilmadan foydalanishga imkon beradi, bu esa xarajatlarni tejaydi va o‘lchash jarayonini soddalashtiradi. 3. Jarayonlarni avtomatlashtirish. Yana bir muhim afzallik-bu avtomatlashtirishning yuqori darajasi. Rotavisc Hi-Vi 1 ma’lumotlarni o‘lchash va qayta ishlash jarayonini avtomatlashtirishga imkon beruvchi dasturiy ta’minot bilan jihozlangan. Bu inson xatosi ehtimolini sezilarli darajada kamaytiradi va o‘lchash jarayonini tezlashtiradi. Bundan tashqari, avtomatlashtirish doimiy monitoring va natijalarni Real vaqtda yozib olish imkonini beradi. 4. Foydalanish qulayligi. Rotavisc Hi-Vi 1 intuitiv interfeysga ega, bu hatto o‘qimagan foydalanuvchilar uchun ham foydalanishni osonlashtiradi. Qurilma barcha kerakli parametrlar va o‘lchov natijalarini ko‘rsatadigan rangli sensorli ekranga ega. Foydalanish qulayligi xodimlarni o‘qitish vaqtini kamaytiradi va operatsion xatolar xavfini kamaytiradi. 5. Ishonchlilik va chidamlilik. Rotavisc Hi-Vi 1 yuqori sifatli materiallardan tayyorlangan bo‘lib, uning ishonchliligi va chidamliligini ta’minlaydi. Qurilma murakkab sharoitlarda ishlashga qodir, bu ayniqsa sanoat dasturlari uchun juda muhimdir. Qurilmaning ishonchliligi uning uzoq umr ko‘rishini kafolatlaydi, bu esa uni laboratoriyalar va ishlab chiqarish korxonalari uchun foydali sarmoyaga aylantiradi. Rotavisc Hi-Vi 1 qurilmasining kamchiliklari 1. Narxning yuqoriligi. Rotavisc Hi-Vi 1 ning asosiy kamchiliklaridan biri uning yuqori narxligidir. Qurilma premium hisoblanadi, bu esa uni ba’zi laboratoriyalar va byudjetga ega korxonalar uchun mavjud emas. Yuqori narx ilg‘or texnologiyalar va materiallardan foydalanish, shuningdek, qurilmaning yuqori aniqligi va ishonchliligi bilan bog‘liq. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 2. Ish sharoitlariga qo‘yiladigan talablar. Rotavisc Hi-Vi 1 to‘g‘ri ishlashi uchun ma’lum ish sharoitlariga rioya qilish kerak. Bunga harorat, namlik va tebranish yo‘qligi talablari kirishi mumkin. Ushbu shartlarga rioya qilmaslik o‘lchov xatolariga yoki hatto qurilmaga zarar etkazishi mumkin. Shuning uchun qurilmani o‘rnatish va ishlatishda ushbu omillarni hisobga olish muhimdir. 3. Texnik xizmat ko‘rsatish qiyinligi. Foydalanish qulayligiga qaramay, Rotavisc Hi-Vi 1-ga texnik xizmat ko‘rsatish ma’lum ko‘nikma va bilimlarni talab qilishi mumkin. Masalan, qurilmani kalibrlash ishlab chiqaruvchining ko‘rsatmalariga aniq rioya qilishni va maxsus standartlarga ega bo‘lishni talab qiladi. Bundan tashqari, buzilish holatlarida malakali xizmat talab qilinishi mumkin, bu ba’zi hududlarda qiyin bo‘lishi mumkin. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana III. HISOBIY QISM 3.1. ROTAVISC hi-vi 1 Viskozimetr o‘lchash vositasi yordamida o‘lchash xatoligini aniqlash. Ushbu o‘lchash vositasi yordamida o‘lchashlar amalga oshiriladi hamda olinadi. P 1 P 2 P 3 P 4 P 5 P 6 P 7 P 8 P 9 P 10 150.0 149.8 150.2 150.1 149.9 150.3 149.7 150.4 150.0 150.2 P 11 P 12 P 13 P 14 P 15 P 16 P 17 P 18 P 19 P 20 150.1 150.3 149.8 150.1 149.9 150.2 150.0 149.8 150.1 150.3 Ushbu o‘lchash vositasi yordamida amalga oshirilgan o‘lchashlar natijalari qayta ishlanadi. Dastlab olingan natijalarning o‘rta arifmetik (3.1) qiymatini X ni quyidagi formula orqali hisoblaymiz (3.2): X= = (3.1) X o‘rt = = = = 150.06 (3.2) Endi har bir o‘lchash natijasi uchun absolyut xatolik X i ni topamiz: Absolyut xatolik X i X 1 =X 1 -X= 150.0 -150.06= -0.06 X 11 =X 11 -X= 150.1 -150.06= 0.04 X 2 =X 2 -X= 149.8 -150.06= -0.26 X 12 =X 12 -X= 150.3 -150.06= 0.24 X 3 =X 3 -X= 150.2 -150.06= 0.14 X 13 =X 13 -X= 149.8 -150.06= -0.26 X 4 =X 4 -X= 150.1 -150.06= 0.04 X 14 =X 14 -X= 150.1 -150.06= 0.04 X 5 =X 5 -X= 149.9 -150.06= -0.16 X 15 =X 15 -X= 149.9 -150.06= -0.16 X 6 =X 6 -X= 150.3 -150.06= 0.24 X 16 =X 16 -X= 150.2 -150.06= 0,14 X 7 =X 7 -X= 149.7 -150.06= -0.36 X 17 =X 17 -X= 150.0 -150.06= -0.06 X 8 =X 8 -X= 150.4 -150.06= 0.34 X 18 =X 18 -X= 149.8 -150.06= -0.26 X 9 =X 9 -X= 150.0 -150.06= -0.06 X 19 =X 19 -X= 150.1 -150.06= 0.04 X 10 =X 10 -X = 150.2 -150.06= 0.14 X 20 =X 20 -X= 150.3 -150.06= 0.24 Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana O‘lchash natijalari o‘rtacha kvadratik xatoligi va o‘rtacha arifmetik qiymati o‘rtacha kvadratik xatoligi σ (3.3) va σ n (3.4) formulalar yordamida topiladi. σ= (3.3) σ n = = (3.4) O‘lchash natijalari o‘rtacha kvadratik xatoligini topamiz. σ= = 0.1984 O‘lchash natijalari o‘rtacha arifmetik qiymatini quyidagicha topamiz. σ n = 20 ta natijadagi qo‘pol xatoliklarni topish uchun biz “uch sigma”mezonidan foydalanamiz. Agar o‘chashlarning absolyut xatoligining absolyut qiymati (moduli) 3*σ qiymatdan oshib ketgan bo‘lsa, ushbu natija qo‘pol xatolik hisoblanadi. 3 σ=3*0.1984= 0,5952 X i ning qolgan qiymatlarining hech biri endi o‘rtacha arifmetik 0,012 dan ko‘proq farq qilmaydi. Shuning uchun biz qo‘pol xatolik yo‘q deb taxmin qilishimiz mumkin. Ehtimoliy xatolik Styudent koeffitsienti yordamida aniqlanadi: bu yerda t n = Styudent koeffitsienti bo‘lib uni quyidagi maxsus jadvaldan o‘lchash soni (n=20) va qabul qilingan ishonchli ehtimollik (texnik o‘lchashlarda P=0,95 ehtimollik olinadi) qiymatlariga olinadi. Bu holda o‘lchanadigan kattalikning haqiqiy qiymati (ishonchlilik intervali) quyidagi formula bo‘yicha hisoblab topiladi: Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana P ning qiymati N 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95 0,98 0,99 5 0,94 2,0 3,1 8,3 17.7 31,8 63,7 10 0,88 1,2 1,5 2,1 2,8 3,7 4,8 20 0,86 1,2 1,4 1,8 2,1 2,8 3,3 40 0,85 1,1 1,3 1,7 2,1 2,5 2,9 60 0,85 1,2 1,3 1,7 2,0 2,4 2,7 120 0,85 1,0 1,3 1,7 2,0 2,4 2,7 120 0,85 1,0 1,3 1,7 2,0 2,4 2,6 Normal taqsimot bo‘yicha taqsimlanish qonuniyati tuzamiz: y i =   X i X o‘rt X σ σn X Yi 1 150 150,06 -0,06 0,0036 0,748 0,1984 0,044366 0,09317 149,9668 1,9207873 2 149,8 -0,26 0,0676 0,8520593 3 150,2 0,14 0,0196 1,5675699 4 150,1 0,04 0,0016 1,9702023 5 149,9 -0,16 0,0256 1,4525540 6 150,3 0,24 0,0576 0,967447 7 149,7 -0,36 0,1296 0,3876966 8 150,4 0,34 0,1156 0,4631405 9 150 -0,06 0,0036 1,9207873 10 150,2 0,14 0,0196 1,5675699 11 150,1 0,04 0,0016 150,1531 1,9702023 12 150,3 0,24 0,0576 0,9674479 13 149,8 -0,26 0,0676 0,8520593 14 150,1 0,04 0,0016 1,9702023 15 149,9 -0,16 0,0256 1,4525540 16 150,2 0,14 0,0196 1,5675699 17 150 -0,06 0,0036 1,9207873 18 149,8 -0,26 0,0676 0,8520593 19 150,1 0,04 0,0016 1,9702023 20 150,3 0,24 0,0576 0,967447 Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana XULOSA. ROTAVISK Hi-Vi 1 kabi aylanadigan viskozimetrlar yopishqoqlikni aniq va ishonchli o ‘ lchashni taklif qiladi, bu ularni sifatni nazorat qilish va suyuqliklarning reologik xususiyatlarini o‘rganish uchun ajralmas vositaga aylantiradi. Aylanadigan viskozimetrlarning afzalliklari orasida keng ko‘lamli o‘lchovlar, har xil turdagi suyuqliklar bilan ishlash qobiliyati va ulardan foydalanish qulayligi mavjud. Aylanadigan viskozimetrlar doimiy tezlik, doimiy kuchlanish va dasturlashtiriladigan rejim kabi turli xil rejimlarda ishlashi mumkin, bu ularni turli xil ilovalar va o‘lchov sharoitlariga moslashtirishga imkon beradi. Viskozimetr Rotavisk Hi-Vi 1 o‘lchov jarayonini avtomatlashtirish va ma’lumotlarni tahlil qilish uchun kompyuterga ulanish, shuningdek, o‘lchovlarning yuqori aniqligi va ishonchliligini ta’minlaydigan o‘rnatilgan kalibrlash va diagnostika funksiyalari kabi bir qator qo‘shimcha funksiyalarga ega. ROTAVISK hi-Vi 1 viskozimetridan foydalangan holda o‘lchash texnikasi namunani tayyorlash, o‘lchov parametrlarini o‘rnatish, o‘lchovlarni o‘tkazish va olingan ma’lumotlarni qayta ishlashni o‘z ichiga oladi. Ushbu kurs ishi doirasida o‘tkazilgan eksperimental tadqiqotlar ROTAVISK hi- Vi 1 viskozimetr o‘lchovlarining aniqligi va ishonchliligini tekshirishga qaratilgan. Buning uchun turli xil suyuqliklarning yopishqoqligi o‘lchanadi va natijalar nazariy ma’lumotlar va boshqa viskozimetrlar yordamida olingan ma’lumotlar bilan taqqoslanadi. Bu ROTAVISK hi-Vi 1 viskozimetrining afzalliklari va kamchiliklarini baholashga, shuningdek uning eng yuqori samaradorligini aniqlashga imkon beradi. Viskozimetrlarning tasnifi yopishqoqlikni o‘lchashning muayyan vazifasi uchun eng mos qurilmani tanlash imkonini beradi. Viskozimetrni to‘g‘ri tanlash suyuqlik turi, yopishqoqlik diapazoni, o‘lchash shartlari va kerakli aniqlik kabi bir qator omillarga bog‘liq. Zamonaviy viskozimetrlar keng imkoniyatlarni taqdim etadi va o‘lchovlarning yuqori aniqligi va ishonchliligini ta’minlaydi, bu ularni fan va sanoatning turli sohalarida ajralmas vositalarga aylantiradi. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana Yopishqoqlikni tushunish va nazorat qilish turli sohalarda jarayon samaradorligi va sifatini ta’minlashning asosiy omillari hisoblanadi. Yopishqoqlikni aniq o‘lchash ishlab chiqarish sharoitlarini optimallashtirish, energiya xarajatlarini kamaytirish, mahsulot sifatini yaxshilash va jarayonning barqarorligi va ishonchliligini ta’minlash imkonini beradi. Shunday qilib, viskozimetrlar va yopishqoqlikni o‘lchash usullari zamonaviy sanoatda muhim rol o‘ynaydi, innovatsiyalar va texnologiyalarni rivojlantirishga yordam beradi. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. N.R. Yusufbekov, V .L. Muxamedov, Sh.M. G‘ulomov “Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish”. -Toshkent: O‘qituvchi, 2011. -576 b. 2. N.R.Yusufbekov, V.L.Muxamedov, SH.M G‘ulomov. “ Texnologik jarayonlarni boshkarish sistemalari ” . -Toshkent: O‘q ituvchi. 1997. -704 b. 3. Alan S. Moris, Reza Langari. Measurement and Instrumentation. -UK: Academic Press, 2016. -697p. 4. Ivanova G.M., Kuznetsov N.D., CHistyakov B.C. Teplotexnicheskie izmereniya i pribor i . -M.:MEI, 2005.-460s. 5. Rukovodstvo schyotchik rasxodomeri elektromagnitniye – MAGX2 6. Внутреннее трение в металлах, полупроводниках, диэлектриках и ферромагнетиках: Сб. статей / Под ред. Ф. Н. Тавадзе . — М.: Наука, 1978. — 235 с. 7. ↑ О некоторых ошибках в курсах гидродинамики Архивная копия от 22 декабря 2015 на Wayback Machine , с. 3—4. 8. ↑ Alexander J. Smits, Jean-Paul Dussauge Turbulent shear layers in supersonic flow Архивная копия от 17 июля 2017 на Wayback Machine . — Birkhäuser, 2006. — P. 46. — ISBN 0-387-26140-0 . 9. ↑ Data constants for Sutherland’s formula Архивная копия от 6 марта 2018 на Wayback Machine . 10. ↑ Viscosity of liquids and gases Архивная копия от 3 октября 2017 на Wayback Machine . 11. ↑ Хмельницкий Р. А. Физическая и коллоидная химия: Учебних для сельскохозяйственных спец. вузов. — М.: Высшая школа, 1988. — С. 40. — 400 с. — ISBN 5-06-001257-3 . 12. ↑ Попов Д. Н. Динамика и регулирование гидро- и превмосистем : Учеб. для машиностроительных вузов. — М. : Машиностроение, 176. — С. 175. — 424 с. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana 13. ↑ Седов Л. И. Механика сплошной среды Архивная копия от 28 ноября 2014 на Wayback Machine . Т. 1. — М.: Наука, 1970. — С. 166. 14. ↑ Френкель Я. И. Кинетическая теория жидкостей. — Ленинград, Наука, 1975. — с. 226. 15. ↑ Ojovan M. Viscous flow and the viscosity of melts and glasses. Physics and Chemistry of Glasses, 53 (4) 143—150 (2012). 16. ↑ Gas Viscosity Calculator Архивная копия от 21 июля 2011 на Wayback Machine . 17. R. H. Doremus. J. Appl. Phys. , 92, 7619—7629 (2002). 18. M. I. Ojovan, W. E. Lee. J. Appl. Phys. , 95, 3803—3810 (2004). 19. M. I. Ojovan, K. P. Travis, R. J. Hand. J. Phys.: Condensed Matter, 19, 415107 (2007). 20. Л. И. Седов. Механика сплошной среды. Т. 1. — М.: Наука, 1970. — 492 с. 21. П. Н. Гедык, М. И. Калашникова. Смазка металлургического оборудования. — М.: Металлургия, 1976. — 380 с. 22. И. Ф. Голубев. Вязкость газов и газовых смесей. — М.: Физматлит, 1959. 23. Ред. Ф. Н. Тавадзе Внутреннее трение в металлах, полупроводниках, диэлектриках и ферромагнетиках. — М., Наука, 1978. — 235 c. Varoq O ’ lch Varaq Hujjat № Imzo Sana
  1. NAZARIY QISM………………………………………………….…….
 
 1.1.O‘lchash. O‘lchash usullari haqida ma’lumotlar ……………………… 
 1.2.Yopishqoqlik tushunchasi va texnologik jarayonlardagi ahamiyati........ 
 1.3.Viskozimetrlarning tasnifi........................................................................ 
 1.3.1.Kapillyar viskozimetrlarning ishlash prinsipi................................. 
 1.3.2.Rotatsion viskozimetrlarning ishlash prinsipi................................. 
 1.3.3.Vibratsiyali  viskozimetrlarning ishlash prinsipi............................. 
 1.3.4.Ultratovush  viskozimetrlarning ishlash prinsipi............................. 
 1.3.5.Pufakchali  viskozimetrlarning ishlash prinsipi............................... 
 1.3.6.Brukfild viskozimetrlarning ishlash prinsipi.................................. 
  1. TEXNALOGIK SXEMASI
 
 2.1Ko‘p funksiyali ROTAVISC hi-vi 1 pribori haqida umumiy ma’lumot  
 2.2ROTAVISC hi-vi 1 pribori ning texnik xarakteristikasi...……………... 
 2.3ROTAVISC hi-vi 1 priborining afzalliklari va kamchiliklari……….…. 
  1. HISOBIY QISM
 
 3.1ROTAVISC hi-vi 1 Viskozimetr o‘lchash vositasi yordamida o‘lchash xatoligini aniqlash 
XULOSA 
ADABIYOTLAR. 
Купить