Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 40000UZS
Размер 43.3KB
Покупки 0
Дата загрузки 09 Май 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Ilyos Hamidov

Дата регистрации 15 Декабрь 2024

5 Продаж

Sifat menejmenti tizimining hujjatlarini ishlab chiqish

Купить
“SIFAT MENEJMENTI  “ 
Fanidan
 
KURS ISHI
 
 
 
 
 
MAVZU: SIFAT MENEJMENTI TIZIMINING
HUJJATLARINI ISHLAB CHIQISH
 
 
 
          Bajardi:
      Tekshirdi:  MAVZU:SIFAT MENEJMENTI TIZIMINING
HUJJATLARINI ISHLAB CHIQISH
KIRISH……………….……………….……………….……………….3
1-BOB. SIFAT MENEJMENTI TIZIMINI JORIY ETISH…………..7
   1.1. Sifat menejmenti tizimini ishlab chiqish va joriy etishning vazifaviy 
va tashkiliy asoslari, sifat menejmenti tizimining me’yoriy ta’minoti…7
  1.2. Sifat menejmenti tizimini hujjatlashtirish jarayoni va hujjatlarini 
joriy etish qoidalari va tartibi. ……………….……………….…………12
1.3. Sifat menejmenti tizimda axborot texnologiyalarini qo’llash………18
2-BOB.SIFAT MENEJMENTI TIZIMINI HUJJATLASHTIRISH..27
  2.1. Sifat menejmenti tizimini  hujjatlashtirish………………………20
  2.2. Sifat menejmenti tizimining hujjatlari tuzilmasI ………………….
3-BOB. SIFAT MENEJMENTI TIZIMIGA TALABLAR………….38
3.1. Sifat menejmenti tizimi. Umumiy talablar. ……………………….38
  3.2. Sifat menejmenti tizimini rejalashtirish …………………………..49
XULOSA……………….……………….……………….……………52
FOYDALANILGAN ADABIOTLAR……………….……………..56
2 KIRISH
        Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqish   zamonaviy
korxona va tashkilotlarning muvaffaqiyatli faoliyatini ta'minlashda muhim
ahamiyatga   ega.   Ushbu   hujjatlar   korxonada   sifatni   boshqarish
jarayonlarini   tartibga   solish,   ichki   jarayonlarni   muvofiqlashtirish   va
xalqaro standartlarga mos faoliyat yuritish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlari   korxonaning   barcha   bo‘limlari   va
xodimlari uchun tushunarli va amaliyotga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.
      Hujjatlashtirish   jarayoni   korxonaning   ishlab   chiqarish   va   xizmat
ko‘rsatish   jarayonlarining   samaradorligini   oshirishga   qaratilgan.   To‘g‘ri
ishlab   chiqilgan   va   joriy   etilgan   hujjatlar   sifatni   boshqarish   jarayonlarini
tizimli tashkil etishga imkon beradi. Bu jarayonda ISO 9001 kabi xalqaro
standartlarning tamoyillariga asoslanish hujjatlarni sifatli ishlab chiqish va
ularning bozor talablariga mos bo‘lishini ta’minlashda muhim ahamiyatga
ega.
      Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqish   faqat   nazorat
vositasi   emas,   balki   tashkilotning   doimiy   rivojlanishi   uchun   strategik
vosita sifatida qaraladi. Hujjatlar korxona faoliyatining har bir bosqichini
qamrab   oladi:   rejalar   tuzishdan   tortib   mahsulot   sifatini   nazorat   qilish   va
mijozlarga   xizmat   ko‘rsatishgacha.   Shu   orqali   korxona   faoliyatining
barqarorligi   ta’minlanadi   va   sifat   menejmenti   jarayonlarida   uzluksizlikka
erishiladi.
      Hujjatlashtirish   jarayonining   muhim   jihatlaridan   biri   –   mijozlarning
ehtiyoj va talablarini hisobga olishdir. Hujjatlar yordamida mijozlar bilan
3 o‘zaro   aloqalarni   boshqarish,   ularning   qoniqish   darajasini   oshirish   va
ularga sifatli mahsulot yoki xizmatlarni taqdim etish imkoniyati yaratiladi.
Bu   esa   korxonaning   bozorda   muvaffaqiyatli   faoliyat   olib   borishida   hal
qiluvchi ahamiyat kasb etadi.
      Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqishda   ichki
jarayonlarning   aniq   va   samarali   tartibga   solinishi   muhim   o‘rin   tutadi.
Ushbu   hujjatlar   ishlab   chiqarish,   xizmat   ko‘rsatish   va   boshqa
jarayonlarning   bosqichma-bosqich   tavsifini   o‘z   ichiga   olishi,  shuningdek,
mas'uliyatlarni   taqsimlash   va   bajariladigan   vazifalarni   belgilab   berishi
kerak. Shu orqali jarayonlar samaradorligi oshiriladi va sifatni boshqarish
tizimida nosozliklarning oldi olinadi.
     Texnologik rivojlanish va raqamli vositalarning joriy etilishi hujjatlarni
ishlab   chiqish   jarayonini   yanada   osonlashtirdi.   Elektron   hujjatlar   tizimi
yordamida hujjatlarni yaratish, saqlash va ulardan foydalanish jarayonlari
optimallashtirilmoqda.   Bunday   yondashuv   hujjatlarni   yangilash   va   ularga
kirishni   soddalashtiradi,   shuningdek,   vaqt   va   resurslarni   tejashga   imkon
beradi.
      Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqishda   xodimlarning
ishtirokini   ta’minlash   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Xodimlar   o‘zlarining
ish   jarayonlarida   foydalanadigan   hujjatlarning   mazmunini   tushunishi   va
ularni   amaliyotda   qo‘llay   olishi   zarur.   Bu   esa   ularning   motivatsiyasini
oshirish va sifatni boshqarish jarayonlariga jalb etilishini ta’minlaydi.
      Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlari   korxona   madaniyati   va
strategiyasini aks ettiruvchi asosiy vositalardan biridir. Ular nafaqat ichki
jarayonlarni   boshqarishga,   balki   tashqi   muhit   bilan   o‘zaro   aloqalarni
4 mustahkamlashga   xizmat   qiladi.   Xalqaro   sertifikatlashtirish   jarayonlarida
sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlari   korxonaning   ishonchliligi   va
raqobatbardoshligini namoyish etadi.
      Xulosa   qilib   aytganda,   sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab
chiqish   korxonaning   samarali   boshqaruv   tizimini   yaratish   uchun   zarur
bo‘lgan   asosiy   elementdir.   To‘g‘ri   ishlab   chiqilgan   va   samarali
ishlatilayotgan   hujjatlar   korxonaga   raqobatbardoshlikni   oshirish,   mijozlar
ehtiyojlarini   qondirish   va   xalqaro   miqyosda   muvaffaqiyat   qozonish
imkonini   beradi.   Shu   sababli,   sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini
ishlab chiqish jarayoni har bir korxona uchun ustuvor yo‘nalishlardan biri
bo‘lishi kerak.
    Zamonaviy tashkilotlarda sifat menejmenti tizimi (SMT) muvaffaqiyatli
boshqaruvning asosiy vositalaridan biri hisoblanadi. Bu tizim tashkilotning
mahsulot   va   xizmatlarini   sifat   standartlariga   muvofiqlashtirish,
iste'molchilar   ehtiyojlarini   qondirish   va   ichki   jarayonlarni   samarali
boshqarish   uchun   xizmat   qiladi.   Sifat   menejmenti   tizimining
samaradorligini   ta'minlash   uchun   uning   hujjatlarini   ishlab   chiqish   muhim
ahamiyatga ega.
     SMT  hujjatlari kompaniyaning  sifat siyosati,  maqsadlari va jarayonlari
bilan   bog‘liq   bo‘lgan   barcha   ma’lumotlarni   tizimli   ravishda
rasmiylashtirishni   o‘z   ichiga   oladi.   Bu   hujjatlar   tashkilotning   barcha
bo‘limlarida   faoliyatni   standartlashtirish,   xodimlar   o‘rtasida   mas’uliyatni
taqsimlash   va   mijoz   talablariga   mos   mahsulot   yoki   xizmat   ko‘rsatishni
ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.
5      Kirish  qismi  sifatida ushbu  mavzu  SMT  hujjatlarini ishlab  chiqishning
ahamiyati,   ulardan   foydalanishning   afzalliklari   va   ularni   yaratish
jarayonidagi   asosiy   tamoyillarni   yoritishni   maqsad   qiladi.   Shu   orqali
tashkilotlar   sifatni   boshqarishda   barqarorlikka   erishib,   bozorda
raqobatbardoshligini mustahkamlay oladi.
6 1-BOB. Sifat menejmenti tizimini joriy etish
1.1.   Sifat   menejmenti   tizimini   ishlab   chiqish   va   joriy   etishning
vazifaviy   va   tashkiliy   asoslari,   sifat   menejmenti   tizimining
me’yoriy ta’minoti
Yuqori   rahbariyat   sifat   menejmenti   tizimini   ishlab   chiqish   va   joriy
etish,   shuningdek   uning   natijaliligini   doimiy   yaxshilash   bo’yicha
tarafdorligi isbotini quyidagilar vositasida taqdim etishi kerak: 
a. a)iste’molchilarning   talablarini,   shuningdek   normativ   va
tartibga soluvchi talablarni bajarilishini muhimligi haqida tashkilotni
xabardor qilish; 
b. b)sifat sohasidagi siyosatni aniqlash; 
c. c)sifat sohasidagi maqsadlar belgilanganini ta’minlash; 
d. d)rahbariyat tomonidan tahlillar o’tkazish; 
e. e)resurslar bo’lishini ta’minlash. 
Iste’molchi   talablariga   moslashish.   YUqori   rahbariyat
iste’molchilarning   qoniqqanligini   oshirish   uchun   ularning   talablari
aniqlanishi va bajarilishini ta’minlashi kerak (7.2.1 va 8.2.1 q.). 
Sifat sohasidagi siyosat   YUqori rahbariyat sifat sohasidagi siyosatni: a)
tashkilot maqsadlariga muvofiq bo’lishi; 
a. b)talablarga   muvofiq   bo’lishi   va   sifat   menejmenti   tizimining
natijaliligini 
doimo oshirish bo’yicha tarafdorligini o’z ichiga olishi; 
7 a. c)sifat   sohasidagi   maqsadlarni   qo’yish   va   tahlil   qilish   uchun
asos yaratishi; 
b. d)tashkilot   xodimlari   xabardor   qilingan   bo’lishi   va   ularga
tushunarli bo’lishi; 
c. e)doimiy   yaroqliligi   bo’yicha   tahlil   qilinishini   ta’minlashi
kerak.   Rejalashtirish.   Sifat  sohasidagi  maqsadlar   YUqori   rahbariyat
sifat   sohasidagi   maqsadlar,   jumladan   mahsulotga   qo’yiladigan
talablarni bajarish uchun zarur bo’lgan maqsadlar ham tashkilotning
tegishli   vazifalari   uchun   va   tegishli   darajalarida   qo’yilishini
ta’minlashi kerak. Sifat sohasidagi maqsadlar o’lchanadigan va sifat
sohasidagi siyosat bilan muvofiqlashtiriladigan bo’lishi lozim. 
Sifat menejmenti tizimini rejalashtirish yuqori rahbariyat: 
a. a)sifat   menejmenti   tizimini   rejalashtirish   4.1   band   talablarini,
shuningdek 
sifat   sohasidagi   maqsadlarni   bajarish   uchun   amalga   oshirilishini,
hamda 
a. b)sifat   menejmenti   tizimi   rejalashtirilsa   va   unga   o’zgartishlar
kiritilsa,   sifat   menejmenti   tizimi   yaxlitligi   saqlanishini   ta’minlashi
kerak. 
Javobgarlik,   vakolatlar   va   axborot   almashish.   Javobgarlik   va
vakolatlar. Yuqori rahbariyat, javobgarlik va vakolatlar aniqlangan bo’lishi
hamda tashkilot doirasida ma’lum qilinishini ta’minlashi kerak. 
Rahbariyat   vakili   yuqori   rahbariyat   tashkilot   rahbariyati   a’zosini
tayinlashi kerak, bu a’zo unga yuklatilgan boshqa vazifalardan tashqari: 
8 a. a)sifat   menejmenti   tizimi   tomonidan   talab   qilinadigan
jarayonlarni ishlab 
chiqish, joriy qilish va ishchi holatda saqlab turilishini ta’minlash; 
a. b)yuqori   rahbariyatga   sifat   menejmenti   tizimining   ishlashi
haqida va uni 
takomillashtirishda   har   qanday   ehtiyojlar   haqida   hisobotlarni   taqdim
etish; hamda 
a. to’g’risida   tashkilotning   xabardorligini   ta’minlashni   o’z   ichiga
oluvchi mas’uliyat va vakolatlarga ega bo’lishi kerak. 
Izoh   –   Rahbariyat   vakilining   mas’uliyatiga   sifat   menejmenti   tizimiga
tegishli   masalalar   bo’yicha   tashqi   tomonlar   bilan   munosabatlarni   saqlash
kirishi mumkin. 
Ichki   axborot   almashinuvi   YUqori   rahbariyat   tashkilotda   axborot
almashinuvining   tegishli   jarayonlarini   o’rnatishi   va   ushbu   axborot
almashinuvi   sifat   menejmenti   tizimining   natijaliligiga   taalluqli   masalalar
bo’yicha amalga oshirilishini ta’minlashi kerak. 
Rahbariyat tomonidan tahlil qilish Umumiy qoidalar 
Yuqori   rahbariyat   rejalashtirilgan   oraliq   orqali   tashkilotning   sifat
menejmenti   tizimini,   uning   doimiy   yaroqliligi,   birxilliligi   va   natijaliligini
ta’minlash   maqsadida   tahlil   qilishi   kerak.   Ushbu   tahlil   sifat   menejmenti
tizimini   yaxshilash   uchun   imkoniyatlar   va   unga   o’zgartirishlar   zarurligi,
jumladan   sifat   sohasidagi   siyosat   hamda   sifat   sohasidagi   maqsadlarni
baholashni o’z ichiga olishi lozim. 
Rahbariyat tomonidan tahlil qilish to’g’risidagi yozuvlar ishchi holatda
saqlab turilishi kerak.  
9 Tahlil   qilish   uchun   kirish   ma’lumotlari   Rahbariyat   tomonidan   tahlil
qilish   uchun   kirish   ma’lumotlari   quyidagilarga   taalluqli   axborotni   o’z
ichiga olishi kerak: a) auditlar natijalari; 
a. b)iste’molchilar bilan aks aloqa; 
b. c)jarayonlarning ishlashi va mahsulotning muvofiqligi; 
c. d)oldini olish va tuzatish harakatlarining maqomi; 
d. e)rahbariyat   tomonidan   qilingan   oldingi   tahlillardan   kelib
chiqadigan keyingi harakatlar; 
e. f)sifat   menejmenti   tizimiga   ta’sir   qilishi   mumkin   bo’lgan
o’zgartirishlar; 
f. g)yaxshilash bo’yicha tavsiyalar. 
Tahlil   qilishning   chiqish   ma’lumotlari.   Rahbariyat   tomonidan   tahlil
qilishning   chiqish   ma’lumotlari   quyidagilarga   tegishli   barcha   qaror   va
harakatlarni o’z ichiga olishi kerak: 
a. a)sifat   menejmenti   tizimi   va   uning   jarayonlari   natijaliligini
oshirish; 
b. b)iste’molchilar talablariga muvofiq mahsulotni yaxshilash; 
s) resurslarga bo’lgan ehtiyoj. 
Sifat menejment tizimi sakkizta tamoyillari 
1. 1.Iste’molchiga yunalganlik; 
Tashkilotlar   o’zining   iste’molchilariga   tobe   bo’ladi   va   shuning   uchun
ularning joriy va kelgusidagi extiyojlari-ni tushunishi, ularning talablarini
bajarishi va kutga-nidan xam ortik yaxshi natijaga erishish lozim. 
1. 2.Raxbarning peshqadamligi (sardorligi); 
10 Raxbarlar tashkilotning maqsadi va faoliyati yo’nali-shini yagonaligini
ta’minlaydi.   Raxbarlar   tashkilot   oldiga   qo’yilgan   vazifalarni   bajarishga
xodimlarni jalb etish mumkin bo’ladigan ichki muxitni yaratish va saqlash
lozim 
1. 3.Xodimlarning jalb kilinishi; 
Barcha pog’ona xodimlari tashkilot asosini tashkil etadi va ularni ishga
to’liq jalb etilishi tashkilotga xodimlar qobiliyatlaridan unumli foydalanish
imkonini beradi. 
1. 4.Jarayonli   yondoshish;   Tashkilotning   faoliyati   va   mavjud
resurslar   jarayon   tarzida   boshkarilganda   kutilgan   natija   samarali
bo’ladi 
2. 5.Boshkarishga tizimli yondoshish; 
O’zaro   bog’liq   jarayonlarni   aniqlash,   tushunish   va   menej-menti
boshqarilganda tizim sifatida tashkilot o’z maq-sadlariga erishishida uning
natijaliligi va samarasiga xissa qo’shadi. 
1. 6.Doimiy yaxshilash; 
Tashkilotning   faoliyatini   doimiy   yaxshilashga   uzgarmas   maksad   deb
karalishi lozim 
1. 7.Dalillarga asoslangan karorlarni kabul kilish; 
Samarali   karorlar   ma’lumotlarni   va   axborotlarni   taxlil   etishga
asoslanadi. 
1. 8.Etkazib   beruvchilar   bilan   o’zaro   manfaatli   muno-
sabatlar.Tashkilotlar va ularning etkazib beruvchilari o’zaro bog’liq
11 bo’ladi va o’zaro manfaatli munosabatlar ikkala tomonning moddiy
boylik yaratish imkoniyatlarini oshiradi. 
 
1.2Sifat menejmenti tizimini hujjatlashtirish jarayoni va hujjatlarini
joriy etish qoidalari va tartibi.
Sertifikatlashtirishning   qonuniy   va   me’yoriy   bazasi.   O’zbekiston
Respublikasi   Oliy   Majlisi   tomonidan   sertifikatlashtirish   masalalari
bo’yicha qabul qilingan qonunlar: O’zbekiston Respublikasining
«Mahsulot   va   xizmatlarni   sertifikatlashtirish   to’g’risida»gi   qonuni;
O’zbekiston   Respulikasining   «Standartlashtirish   to’g’risida»gi   qonuni;
O’zbekiston   Respublikasining   «Oziq-ovqat   mahsulotlari   sifati   va
xavfsizligi   to’g’risida»gi   qonuni;   O’zbekiston   Respublikasining
«Iste’molchilar xukukini ximoya kilish to’g’risida»gi qonuni; O’zbekiston
Respublikasining   «O’simliklarni   karantini   to’g’risida»gi   qonun;
O’zbekiston   Respublikasining   «Reklama   to’g’risida»gi   qonuni   va
xokazolar. 
Sertifikatlashtirish   va   sifatni   boshqarishning   qonuniy   va   me’yoriy
asoslari.   Har   qanday   faoliyat   yoki   yo’nalish   nima   maqsadni   ko’zlashidan
qat’iy   nazar   albatta   qonunlashtirilishi,   tartibga   tushirilishi,   faoliyatni   olib
borish   esa   ma’lum   me’yoriy   hujjatlar   asosida   olib   borilishi   talab   etiladi.
Xuddi   shuningdek,   sertifikatlashtirish   faoliyati   ham   bundan   mustasno
emas.   Quyida   ushbu   sohaning   qonuniy   asosi   va   qonunosti   hujjatlari
to’g’risida   tushuncha   bermoqchimiz.   Sertifikatlashtirishning   qonuniy   va
me’yoriy asoslari va bazasi rasmda keltirilgan. 
QONUNL
AR
12 QONUNIY XUJJATLAR
Prezident
farmonlari
va
xukumat
qarorlari “O’zstandar” agentligi
qarorlari Vazirlik va
maxkamaviy
me’yoriy xujjatlar
Sertifikatla
shtiri sh
tartibi va
qoidalari
bo’yicha
tashkiliyus
lubiy
hujjatlar Sertifikatlashtirish ni
o’tkazish jarayoni
talablariga me’yoriy
hujjatlar Sertifikatlashtirish
da muvofiqlikni
baholash usuli
(tartibi) me’yoriy
hujjatlari
Sertifikatla
shtiri sh
bœyicha
qoidalar
va tartiblar Xalqaro,
davlatlararo, Davlat
standartlari va boshqa
me’yoriy Davlat standartlari
va
uslubiy
qo’llanmalar va
boshqalar
O’zbekiston   Respublikasi   sertifikatlashtirish   milliy   tizimining   asos
bo’luvchi me’yoriy hujjatlari: O’z DSt 1.10 O’zbekiston Respublikasining
standartlashtirish   davlat   tizimi.   Asosiy   atamalar   va   ta’riflar;   O’z   DSt   5.0
O’zbekiston   Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Asosiy
qoidalar;   O’z   DSt   5.2   O’zbekiston   Respublikasining   sertifikatlashtirish
milliy   tizimi.   Sertifikatlashtirish   idorasiga   umumiy   talablar;   O’z   DSt   5.4
13 O’zbekiston   Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Tekshirish
va   nazorat   idoralariga   qo’yiladigan   talablar;   O’z   DSt   5.5   O’zbekiston
Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Asosiy   atamalar   va
ta’riflar;   O’z   DSt   5.6:1999   O’zbekiston   Respublikasining
sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Sifat   tizimini   sertifikatlashtirish
idoralariga   talablar;   O’z   DSt   5.8:2006   O’zbekiston   Respublikasining
sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Muvofiqlik   belgisini   tasdiqlash.   Qo’llash
qoidalari. O’z RH 51-014 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish
milliy   tizimi.   Sifat   bo’yicha   Ekspert-auditorlar.   Tayyorlash   va   baholash
talablari;   O’z   RH   51-021:2004   O’zbekiston   Respublikasining
sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   O’zRH51-024-94   O’zbekiston
Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Sertifikatlashtirish
bo’yicha   hujjatlarni   ekspert   baholash;   O’z   RH   51-025   O’zbekiston
Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sifat tizimlari va ishlab
chiqarishni   sertifikatlashtirish.   Asosiy   qoidalari;   O’z   RH   51-026
O’zbekiston   Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.
Apellyasiyalarni   ko’rib   chiqish   tartibi;   O’z   RH   51-027   O’zbekiston
Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Sifat   tizimlarini
sertifikatlashtirish.   O’tkazish   tartibi;   O’z   RH   51-032   O’zbekiston
Respublikasining   sertifikat-lashtirish   milliy   tizimi.   Ishlar   haqini   to’lash
tartibi;   O’z   RH   51-035   O’zbekiston   Respublikasining   sertifi-katlashtirish
milliy   tizimi.   Ishlab   chiqarishni   sertifikatlashtirish.   O’tkazish   tartibi;   O’z
RH 51-103 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi.
Sertifikatlashtirilgan   sifat   tizimlari   va   ishlab   chiqarishlari   inspeksion
tekshiruv;   O’z   RH   51-044   O’zbekiston   Respublikasining
sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Majburiy   sertifikatlashtirish   qoidalariga
14 rioya qilish yuzasidan Davlat nazorati va tekshiruvi. Umumiy talablar; O’z
RH 51-061 O’zbekiston 
Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Xizmatlarni
sertifikatlashtirish.   O’tkazish   tartibi;   O’z   RH   51-074   O’zbekiston
Respublikasining   sertifikatlashtirish   milliy   tizimi.   Mahsulotni
identifikatsiyalash   yuzasidan   yo’riqnoma;   O’z   RH   51085   O’zbekiston
Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Oziq-ovqat mahsulotlari
va jihozlari va ularni ishlab chiqarish yuzasidan yo’riqnoma, Davlat qaydi
tartiblari; 
O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi   me’yoriy
hujjatlari:   O’z   DSt   16.0   O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish
tizimi.   Umumiy   qoidalar.   O’z   DSt   16.1   O’zbekiston   Respublikasining
akkreditlashtirish   tizimi.   Sertifikatlashtirish   idoralari   va   tekshirish
idoralarini   akkreditlashini   o’tkazish   tartibi.   O’z   DSt   16.2   (EN   45013)
O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Sertifikatlashtirish
idorasi xodimlariga talablar. O’z DSt 16.3:2001 
O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   Standart
namunalarni   tayyorlash,   attestatlash   va   ishlatish   huquqi   bo’lgan   yuridik
shaxslarni akkreditlash. 
Tashkillashtirish va o’tkazish tartibi. O’z DSt 16.4 (ISO/MEK 17025)
O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   Sinash,   o’lchash
laboratoriyalariga   quyiladigan   umumiy   talablar   va   ularni   akkreditlash
tartibi.   O’z   DSt   16.5   O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish
tizimi.   Hujjatlarni   metrologik   ekspertizasi   va   o’lchashlarni   bajarish
usullarini   attestatsiyalash   huquqi   bo’lgan   yuridik   va   jismoniy   shaxslarni
akkreditlash.   Tashkillashtirish   va   o’tkazish   tartibi.   O’z   DSt   16.6:2003
O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   O’lchashlarni
15 bajarish   usulini   nazoratini   tashkillashtirish   huquqi   bo’lgan   yuridik
shaxslarni   akkreditlash.   Tashkillashtirish   va   o’tkazish   tatibi.   O’z   DSt
16.7:2004   O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.
Inspeksion faoliyati mavjud firmalarga talablar. O’z DSt 16.8 O’zbekiston
Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   Ishlab   chiqarish
laboratoriyalarini   attestatlash.   Umumiy   talablar   va   o’tkazish   tartibi.   O’z
RH   51-018   O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.
Akkreditlangan   laboratoriyalarining   faoliyatini   inspeksion   tekshiruvini
utkazish   tartibi.   O’z   RH   51-104   O’zbekiston   Respublikasining
akkreditlashtirish   tizimi.   Serrtifikatlashtirilgan   maxsulotlarni   inspeksion
tekshiruvini utkazish tartibi. O’z RH 51-105 O’zbekiston Respublikasining
akkreditlashtirish   tizimi.   Akkreditlangan   sertifikatlashtirish   idoralari
faoliyatining   inspeksion   tekshiruvini   utkazish   tartibi   O’z   RH   51-112
O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Putur etkazmasdan
nozorat   laboratoriyalarini   akkreditlash   O’z   RH   51-121   O’zbekiston
Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   Putur   etkazmasdan   nazorat.
O’quv va imtihon markazlarini akkreditlash. O’z RH 51-131 O’zbekiston
Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   Putur   etkazmasdan   nazorat.
Sertifikatlashtirish   idorasi   xodimlarini   akkreditlash.   O’z   RH   51-054
O’zbekiston   Respublikasining   akkreditlashtirish   tizimi.   Sinov
laboratoriyalari sifat bo’yicha qo’llanmasi. Ishlab chiqish bo’yicha uslubiy
ko’rsatma;   O’z   RH   51-056   O’zbekiston   Respublikasining
akkreditlashtirish   tizimi.   Sertifikatlashtirish   idoralari   sifat   bo’yicha
qo’llanmasi.   Ishlab   chiqish   bo’yicha   uslubiy   ko’rsatma;   SHu   bilan   birga
aytib o’tish kerakki, 2007 yilning sentyabr oyidan O’zbekistonda sinov va
kalibrlash   laboratoriyalarini   akkreditlashda   yangi   xalqaro   standart   «O’z
DSt   ISO\IEC  17025«Sinov   va   kalibrlash   laboratoriyalari   kompetentligiga
16 qo’yiladigan umumiy talablar»» joriy qilinib, Milliy akkreditlash tizimida
akkreditatsiyaga   talabgor   laboratoriyalar   ushbu   standart   talablari   asosida
tekshiriladi.  
Sifatni   boshqarish   me’yoriy   hujjatlari:   O’z   RH   51-057   Sifat   tizimi
hujjatlari   tarkibi   va   turlari.   O’z   T   51-087   Sifat   tizimi   hujjatlashtirilgan
protseduralari   va   tarkibini   aniqlash   bo’yicha   tavsiyalar;   O’z   RH   51-090
Sifat   dasturini   ishlab   chiqish   bo’yicha   uslubiy   ko’rsatma;   O’z   T   51-094
Xizmatlarga   sifat   tizimini   joriy   qilish   tartibi;   O’z   DSt   ISO   9001   Sifat
menedjmenti   tizimi.   Talablar.;   O’z   DSt   ISO   9000   Sifat   menedjmenti
tizimi.   Asosiy   qoida   va   lug’atlar   (ISO   9000);   O’z   DSt   ISO   9004   Sifat
menedjmenti   tizimi.   Sifatni   yaxshilash   bo’yicha   tavsiyalar   (ISO
9004:2000,   IDT);   O’z   DSt   ISO   10006   Sifat   menedjmenti   tizimi.   Sifat
menedjmenti loyihasi bo’yicha rahbariy ko’rsatma (ISO 10006, IDT); O’z
DSt   ISO   10007   Sifatni   ma’muriy   boshqarish.   Ma’muriy   boshqarish
konfiguratsiyasi   bo’yicha   rahbariy   ko’rsatma;   O’z   DSt   ISO   10013:2001
Sifat bo’yicha qo’llanmani ishlab chiqish bo’yicha uslubiy ko’rsatma; O’z
DSt   ISO/TR   10014   Sifatni   iqtisodiy   boshqarish   bo’yicha   rahbariy
ko’rsatma;   O’z   DSt   ISO   10015   Sifatni   boshqarish.   O’kitish   bo’yicha
rahbariy   ko’rsatma;   O’z   DSt   ISO/TR   10017   Sifat   menedjmenti   tizimini
hujjatlashtirish   bo’yicha   tavsiya.   O’z   DSt   ISO   9001   doirasida   statistik
usullarni  qo’llash   bo’yicha  rahbariy  ko’rsatma;  O’z  DSt  ISO  19011   Sifat
menejmenti   tizimi   va/yoki   ekologik   menejmenti   tizimi   auditi   bo’yicha
rahbariy ko’rsatma. 
17 1.3 Sifat menejmenti tizimda axborot texnologiyalarini qo’llash.
Auditorlarni   va   audit   bo’yicha   guruh   rahbarini   baholash   ob’ektiv,
izchil,   haqiqiy   va   ishonchli   natijalarni   ta’minlash   maqsadida   audit
dasturidagi   tadbirlarga   muvofiq   rejalashtirilishi,   amalga   oshirilishi   va
hujjatlashtirilishi   kerak.   Baholash   jarayoni   o’qitish   va   tajribalarni
oshirishning boshqa usullariga bo’lgan ehtiyojni ko’rsatish kerak. 
Auditorlarni baholash turli bosqichlarda amalga oshiriladi: 
● auditor bo’lishni hoxlovchi shaxslarni dastlabki baholash; 
● auditorlarni   bayon   qilingan   audit   bo’yicha   guruhni   tuzish
jarayonining bir qismi sifatida baholash; 
● bilim   va   ko’nikmalarni   ma’lum   darajada   ushlash   va   yaxshilash
uchun   zarur   bo’lgan   extiyojlarni   aniqlash   maqsadida   auditor
layoqatini doimiy baholash. 
Baholashning bu bosqichlari o’rtasidagi bog’liqlik ko’rsatilgan. 
Bayon   qilingan   jarayon   bosqichlari   baholashning   har   bir   bosqichida
ishlatilishi mumkin. 
Baholash jarayoni. Baholash jarayoni 4 ta asosiy bosqichni o’z ichiga
oladi: 
1-bosqich.   Audit   dasturining   ehtiyojlariga   javob   berish   uchun   shaxsiy
sifatlar, bilimlar va ko’nikmalarni aniqlash 
Tegishli bilim va ko’nikmalarni aniqlashda quyidagilarni hisobga olish
kerak: 
-tekshiriladigan tashkilotning hajmi, faoliyat turi va murakkabligini; 
18 ● audit dasturining maqsadlari va hajmini; 
● sertifikattlashtirish va akkreditlash talablarini; 
● tekshiriladigan   tashkilotning   menejmenti   uchun   audit   jarayonining
rolini; 
● adit   dasturi   bo’yicha   talab   qilinadigan   mahfiylik   darajasini;   -
tekshiriladigan menejment tizimining murakkabligini. 
2-bosqich. Baholash mezonlarini aniqlash 
Mezonlar   miqdori   (yillardagi   amaliy   ish   staji,   ma’lumoti,   o’tkazilgan
auditlar   soni,   auditga   o’qitish   soatlarining   hajmi   kabilar)   yoki   sifat
jihatidan   (namoyish   qilinadigan   shaxsiy   sifatlar,   bilimlar   yoki
o’rgatishdagi   yoki   ish   jarayonidagi   ko’nikmalarning   xarakteristikalari)
bo’lishi mumkin. 
3-bosqich. Tegishli baholash usulini tanlash 
Baholashni   tanlab   olingan   bita   yoki   birnechta   usullardan   foydalangan
holda bir kishi yoki hay’at amalga oshiradi. Foydalanilganda quyidagilarga
e’tibor berish kerak: 
● bayon   qilingan   usullar   imkoniyatlar   diapazoni   bo’lib,   barcha
hollarda ishlatilaolmaydi; 
● bayon   qilingan   turli   usullar   o’zining   ishonchliligi   bilan   farq   qilishi
mumkin; 
● odatda   ob’ektiv,   mos   keluvchi,   haqqoniy   va   ishonchli   natijaga
erishish uchun birlashgan usullar tanlanadi. 
Bilimlar va ko’nikmalar 
Sifat   menejmenti   tizimlari   yoki   ekologik   menejment   tizimlari
auditorlarning umumiy bilimlari va ko’nikmalari. 
19 Auditorlar quyidagi sohalarda bilimlar va ko’nikmalarga ega bo’lishlari
kerak: 
a)   Auditning   mohiyatlari,   tadbirlari   va   usullari   –   auditorlarning   ularni
tanlash   va   turli   auditlarga   qo’llash   imkoniyatiga   ega   bo’lishi   va   auditlar
kerakli va tizimli tarzda o’tkazilishini ta’minlash uchun. Auditor quyidagi
harakatlarni amalga oshirishga tayyor bo’lishi kerak: 
● auditning mohiyatlari, tadbirlari va usullarini qo’llash; 
● ishlarni samarali rejalashtirish va tashkil qilish; 
● auditni belgilangan vaqt ichida o’tkazish; 
● ustivorlilikni aniqlash va jiddiy holatlarga e’tibor berish; 
● samarali   so’rov,   tinglash,   kuzatish,   hujjatlar   analizi,   yozuvlar   va
ma’lumotlar yordamida ma’lumotlar yig’ish; 
● audit   uchun   tanlama   tadqiqotlarning   tegishli   usullari   va   natijalarini
tushunish; 
● to’plangan ma’lumotlar aniqligini tekshirish; 
● audit   xulosalari   va   yakunlarini   tasdiqlash   uchun   audit
guvohliklarining etarliligi va muvofiqligini tasdiqlash; 
● audit xulosalari va yakunlari ishonchliligiga ta’sir qiluvchi omillarni
baholash; 
● audit vaqtida faliyatni yozish uchun ishchi hujjatlardan foydalanish; 
● ma’lumotlar maxfiyligini saqlash; 
● tilni bilishi yoki tarjimon yordamida samarali ma’lumot almashish; 
b)   Audit   sohasini   qamray   olish   va   audit   mezonlarini   qo’llay   olish
uchun   –   menejment   tizimi   va   havola   qilinadigan   hujjatlar.   Bu   sohadagi
bilim va ko’nikmalar quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: 
20 ● menejment tizimini turli tashkilotlarga qo’llash; 
● menejment tizimi elementlarining o’zaro ta’siri; 
● audit mezonlari sifatida qo’llaniladigan sifat menedjmenti tizimining
yoki   ekologik   menejment   tizimining   standartlari,   qo’llaniladigan
tadbirlar yoki menejment tizimining boshqa hujjatlari; 
● havola qilinadigan hujjatlarning farqi va ustivorlari; 
● havola   qilinadigan   hujjatlarning   audit   vaqtidagi   turli   holatlarga
qo’llanilishi; 
● ma’lumot   tizimi   va   jarima   solish   uchun   usullar,   hujjatlar,
ma’lumotlar   va   yozuvlarni   tarqatish   va   boshqarish   xavfsizligini
ta’minlash; 
s)   Auditorga   tekshiriladigan   tashkilotning   ish   tizimini   tushunishga
imkon berish uchun – tashkiliy lahzalar. Bu sohadagi bilim va ko’nikmalar
quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: 
tashkilotning   xajmi,   tuzilishi   va   vazifalari   va   uning   tarkibidagi
(bo’limlarning) o’zaro aloqalarini; 
● umumiy biznes – jarayonlar va tegishli atamalarni; 
● tekshiriladigan tashkilotning madaniy va ijtimoiy urf-odatlarini; 
d)   auditor   bu   sohada   ishlashga   imkon   berish   va   tekshiriladigan
tashkilotlarga   qo’yiladigan   talablarni   tushunish   uchun   predmetga   doir
qo’llaniladigan qonunlar, texnikaviy reglamentlar. Bu sohadagi bilimlar va
ko’nikmalar quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: 
● maxalliy,   regional   va   milliy   qoidalar   majmui,   qonunlar,   me’yoriy
huquqiy hujjatlar va texnikaviy reglamentlar; 
● bitimlar va shartnomalar; 
21 ● xalqaro bitim va konvensiyalar; 
● tashkilot bajarish majburiyatini olgan boshqa talablar. 
Audit   bo’yicha   guruh   rahbarlarining   umumiy   bilim   va
ko’nikmalari.  Audit bo’yicha guruh rahbarlari auditni samarali va foydali
o’tkazishga   ko’maklashish   uchun   auditga   rahbarlik   qilish   bo’yicha
qo’shimcha bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlari kerak. Audit bo’yicha
guruh rahbari quyidagi ishlarni bajarishga tayyor bo’lishi kerak: 
● auditni   rejalashtirish   va   audit   vaqtida   resurslardan   samarali
foydalanishga; 
● audit   buyurtmachisi   va   tekshiriladigan   tashkilot   bilan   aloqa   vaqtida
audit bo’yicha guruhni tanishtirish; 
● audit   bo’yicha   guruh   a’zolarining   ishlarini   tashkil   qilish   va   ularni
ishga jo’natish; 
● stajerlar ishiga rahbarlik va kuzatib borishni ta’minlash; 
● audit   bo’yicha   yakuniy   xulosa   olish   uchun   audit   bo’yicha   guruhga
rahbarlik qilish; 
● ziddiyatlardan ogohlantirish va ularni bartaraf qilish; 
● audit bo’yicha hisobotni tayyorlash va tugatish. 
 
Sifat   bo’yicha   menejerlarga   qo’yiladagan   talablar   va   ularni
tayyorlash.
Sifat   menejmenti   tizimi   auditorlarining   maxsus   bilimlari   va
ko’nikmalari.   Sifat   menejmenti   tizimining   auditorlari   quyidagi   sohalarda
bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlari kerak: 
a)  Sifatga  aloqador  bo’lgan  usul  va  texnologiyalarga  –  auditorga  sifat
menejmenti   tizimini   tekshirish   va   audit   bo’yicha   zarur   xulosalar   olish
22 hamda   audit   bo’yicha   tegishli   yakunlar   qilishga   imkon   berish   uchun.   Bu
sohadagi bilim va ko’nikmalar quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: - sifat
bo’yicha atamalarni; 
sifat menejmenti tizimlarini va ularni qo’llashni; 
-   sifat   menejmenti   usullari   va   ularni   qo’llashni   (masalan,
jarayonlarning   statistik   nazorati,   rad   etishlarining   va   ularning
oqibatlarining analizi va boshq.); 
b)  Xizmat  ko’rsatish   bilan  birga  jarayonlar  va  mahsulotni  –  auditorga
audit   o’tkaziladigan   texnologik   o’ziga   xoslikni   tushunishga   imkon   berish
uchun.   Bu   sohadagi   bilim   va   ko’nikmalar   quyidagilarni   o’z   ichiga   olishi
lozim: 
● ma’lum sohadagi atamalarni: 
● xizmat   ko’rsatish   bilan   birga   jarayonlar   va   mahsulotlarning
texnikaviy xarakteristikalarini; 
● ma’lum sohadagi jarayonlar va ish tajribasini. 
Ekologik   menejment   tizimi   auditorlarining   maxsus   bilim   va
ko’nikmalari 
Ekologik   menejment   tizimining   auditlari   quyidagi   sohalarga   bilim   va
ko’nikmalarga ega bo’lishlari kerak: 
a) ekologik menejment usullari va texnologiyalari – auditorga ekologik
menejment   tizimini   tekshirish   va   auditning   zarur   kuzatuvlarini   va   audit
bo’yicha   yakuniy   xulosalarni   olishga   imkon   berish   uchun.   Bu   sohadagi
bo’lim va ko’nikmalar quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: 
● ekologiya bo’yicha atamalarni; 
● ekologik menejment prinsiplari va ularni qo’llashni; 
23 ● ekologik   menejment   usullarini   (ekologik   samaradorlikni   baholash,
hayotiy   darvni   baholash,   ekologik   menejment   samadorligini
baholash va boshq. kabi); 
b)   Atrof-muhit   muxofazasi   bilan   bog’liq   bo’lgan   atrof-muhit   va
texnologiyalar   to’g’risidagi   fanni   –   auditorga   inson   faoliyati   bilan   atrof-
muhit   o’rtasidagi   o’zaro   munosabat   asosini   tushuntirishga   imkon   berish
uchun.   Bu   sohadagi   bilim   va   ko’nikmalar   quyidagilarni   o’z   ichiga   olishi
kerak: 
● inson faoliyatining atrof-muhitga ta’sirini; 
● ekotizimlarning o’zaro ta’sirini; 
● atrof-muhitni tashkil etuvchilarni (masalan, havo, suv, er): 
● tabiiy   resurslardan   foydalanishni   boshqarishni   (masalan,   qazib
olinadigan yoqilg’ilar, suv, flora va fauna); 
● atrof-muhit muxofazasining asosiy usullarini; 
s) Faoliyatning texnik va ekologik tomonlari 
–   auditorga   tekshiriladigan   tashkilotning   maxsuloti,   xizmat   ko’rsatish
turlari va faoliyatning atrof-muhit bilan o’zaro ta’sirini tushunishga imkon
berish   uchun.   Bu   sohadagi   bilim   va   ko’nikmalar   quydagilarni   o’z   ichiga
olishi kerak: 
● iqtisodiyotning ma’lum sohasidagi atamalarni; 
● ekologik masalalar va atrof-muhitga ta’sirini; 
● ekologik masalalar ahamiyatini baholash usllarini; 
ichki   jarayonlar,   mahsulot   va   xizmat   ko’rsatishlarning   tanqidiy
tavsifini; 
24 ● monitoring va o’lchashlarning usullarini; 
● ifloslanishni oldini olish texnologiyalarini. 
Auditorning   ma’lumoti,   amaliy   tajribasi,   ularni   o’qitish   va   audit
o’tkazish   tajribasi.   Auditorlar.   Auditorlar   ma’lumotga,   amaliy   ish
tajribasiga   ega   bo’lishlari,   audit   bo’yicha   o’quv   mashg’ulotlari   kursini
o’tishlari va auditorlik ish tajribasiga ega bo’lishi kerak: 
a. a)ular   7.3-bandida   bayon   qilingan   bilim   va   ko’nikmalarni
egallashga imkon beruvchi to’liq ma’lumotga ega bo’lishlari kerak; 
b. b)ular   bayon   qilingan   bilim   va   ko’nikmalarini   oshirishga
yordam   beruvchi   ish   tajribasiga   ega   bo’lishlari   kerak.   Amaliy   ish
tajribasi   texnikaviy,   boshqaruv   yoki   qarorlar   qabul   qilish,
muammolarni   bartaraf   etish   va   boshqa   rahbar   yoki   maxsus
mutaxassis shaxslar, shu darajadagi xodimlar yoki boshqa qiziquvchi
tomonlar   bilan   ma’lumot   almashish   bo’yicha   tajribalarni   ham
qo’shib hisoblaganda kasbiy sohada bo’lishi kerak. 
Amaliy   tajriba   yana   bajariladigan   ish   bilim   va   tajribalarni   quyidagi
sohalarda oshirishga yordam beradigan lavozimlarda ham bo’lishi kerak: 
-   sifat   menejmenti   tizimining   auditorlari   uchun   sifat   menedjmenti;   -
ekologik menejment tizimining auditorlari uchun ekologik menedjment; 
s) ular bayon qilingan bilim va ko’nikmalarning o’sishini ta’minlovchi
audit   bo’yicha   o’quv   kurslarini   o’tishlari   kerak.   Bu   o’qish   shu
tashkilotning o’zida yoki boshqa tashkilotda bo’lishi mumkin; 
d)   ular   bayon   qilingan   faoliyat   bo’yicha   auditlar   o’tkazish   tajribasiga
ega bo’lishlari kerak. 
25 2-BOB. Sifat menejmenti tizimini hujjatlashtirish
1.1 Sifat  menejmenti tizimini  hujjatlashtirish
O’zbekiston   Respublikasining   sertifikatlashtirish   bo’yicha   milliy
idorasi; 
26 Bir xil mahsulotni sertifikatlashtirish bo’yicha idora; 
Bir   xil   mahsulotni,   sifat   tizimini   va   ishlab   chiqarishlarni
sertifikatlashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralari; 
Akkreditlangan sinov laboratoriyalari. 
Vazirlar   Mahkamasining   qaroriga   binoan   sertifikatlashtirish   milliy
idorasi   qilib,   sertifikatlashtirish,   metrologiya   va   sertifikatlashtirish
O’zbekiston   davlat   markazi   –   “O’zstandart”   agentligi   belgilangan.
“O’zstandart”   agentligiga   qarashli   turli   soha   va   tarmoqlarni   o’z   ichiga
olgan, bir xil nomdagi bo’limlar ham bor. 
Bularga   standartlar   va   mahsulotni   sertifikatlashtirish   bo’yicha   davlat
nazorati   va   o’lchash   vositalarini   davlat   qiyoslovidan   o’tkazish   va
attestatlash   sohaviy   bo’limlari   kiradi.   Standartlar   va   mahsulotni
sertifikatlashtirish bo’yicha davlat nazorati sohaviy bo’limlar: og’ir sanoat,
mashinasozlik, engil sanoat, mahalliy sanoat hamda agrosanoat kompleksi
doirasida   o’z   faoliyatini   amalga   oshiradi.   O’lchash   vositalarini   davlat
qiyoslovidan   o’tkazish   va   attestatlash   taromoq   bo’limlari   esa   massalar,
radiotexnika,   ionli   nurlanish,   geometrik,   mexanik,   elektrik   magnitli,
bosim,   sarflanish,   haroratli   hamda   fizik   -kimyoviy   kattaliklarni
qiyoslovdan   o’tkazadi.   “O’zstandart”   agentligi   tarkibidagi   asosiy
bo’limlar: “O’zstandart” agentligi ilmiy - uslubiy markazi etib O’zbekiton
standartlashtirish,   metrologiya,   sertifikatlashtirish   va   mahsulot   sifatini
boshqarish soxalaridagi tadqiqot va mutaxassislar tayyorlash instituti. 
Sertifikatlashtirish milliy idorasi qo’yidagi asosiy yo’nalishlar bo’yicha
o’z   faoliyatini   amalga   oshirmoqda.   Respublikada   sertifikatlashtirishni
qo’llash va takomillashtirishning umumiy siyosatini ishlab chiqish, qonun
chiqaruvchi   va   ijro   etuvchi   tegishli   davlat   idoralari   bilan   aloqalarni
o’rnatish;   Sertifikatlashtirish   masalalari   bo’yicha   boshqa   mamlakat   va
27 xalqaro   tashkilotlarning   vakillari   bilan,   o’zaro   kelishilgan   asosda
aloqalarni   o’rnatish,   kerak   bo’lsa,   bu   tashkilotlar   faoliyatida   O’zbekiston
Republikasining qatnashishini ta’minlash; 
 Sertifikatlashtirishda yagona qoida va ish tartiblarini belgilash, bularga
rioya   qilishning   nazorati,   sertifikatlashtirish   natijalari   bo’yicha   hujjatlarni
axborotli ma’lumot bilan ta’minlash. Vazirlar Mahkamasi qarorini bajarish
yo’lida   O’zbekiston   texnik   jixatdan   tartibga   solish   agentligi   o’zining
viloyat   markazlarini   tuzib,   ularning   ishlariga   har   taraflama   ko’mak
ko’rsatmoqda.   1993   yilning   28   dekabridan   boshlab   «Mahsulotlarni   va
xizmatlarni   sertifikatlashtirish   to’g’risida»   qonun   kuchga   kirib,   bu   qonun
asosida   sertifikatlashtirish   va   sifatni   ta’minlash   borasidagi   barcha   ishlar
mutlako yangicha usulda yo’lga qo’yila boshlandi. 
O’zbekiston texnik  jixatdan tartibga solish  agentligi  tarkibidagi oziq  -
ovqat   va   qishloq   ho’jalik   mahsulotlarini   tekshiruv   sinov   laboratoriyasi
akkreditlangan   labaoratoriyalardan   hisoblanib,   shu   kungacha   muayyan
turdagi   mahsulotlarga   muvofiqlik   sertifikati   berish   uchun   kerakli   bo’lgan
sinovlarni   bajarmokda.   Respublika   hududiga   keltiriladigan   Yoki   undan
chetga   chiqariladigan   mollar   (mahsulotlar)   ning   xafvsizligini   tasdiqlash
bilan   bog’liq   bo’lgan   amallar   tegishli   davlat   idoralari   bilan   kelishilgan
holda   “O’zstandart”   agentligi   tomonidan   tayyorlangan   alohida   hujjat
bo’yicha bajariladi. 
Xalqaro   sertifikatlashtirishdagi   munosabatlar.   Xalqaro   hamkorlikni
rivojlantirish   maqsadida   Turkiya   va   Xitoy   davlatlari   bilan
standartlashtirish,  sertifikatlashtirish   va   metrologiya  soxalarida   hamkorlik
qilish   niyatida   bitim   tuzildi.   Bu   yo’ldagi   ishlar   o’z   mevasini   bermokda.
Turkiya   mutaxassislari   Toshkentda   bo’lib,   O’zdavstandart   tomonidan
uyushtirilgan   respublika   seminarlarida   sertifikatlashtirish   sohasida
28 ma’ruzalar   bilan   qatnashmoqdalar.   O’zbekiston   Respublikasi   Mustaqil
Davlatlar   Hamdustligi   qatoriga   kiruvchi   mamlakatlar   bilan
standartlashtirish,   sertifikatlashtirish   va   metrologiya   soxalarida   bitimlar
tuzgan   bo’lib,   o’zaro   iqtisodiy   va   ijtimoiy   munosabatlarni   uzluksiz
ravishda   rivojlantirish   borasida   keng   faoliyat   yuritib   kelinmokda.
Standartlashtirish,   metrologiya   va   sertifikatlashtirish   soxalarida   ilmiy
tadqiqot   ishlari   ham   o’z   yo’nalishiga   egadir.   O’zTMTI   standartlashtirish,
metrologiya   va   sertifikatlashtirish   sohalarida   asosiy   ilmiy   -   uslubiy   baza
hisoblanadi.   U   ilgarigi   sobik   Ittifoq   Gosstandart   tarkibidagi   bosh   ilmiy
tadqiqot institutiga tegishli bo’lgan funksiyalarni bajarish bilan bir qatorda,
yuqorida   qayd   etilgan   soxalar   bo’yicha   fundamental   tadqiqotlar   olib
boradi.   SHu   soxalardagi   belgilangan   maqsadlarni   amalga   oshirish   uchun:
Standartlashtirish,   metrologiya,   sertifikatlashtirish   va   mahsulot   sifati
soxalarida   hozirgi   xalqaro   talablarga   javob   beradigan   milliy   ilmiy   baza
yaratadi;   Sertifikatlashtirish,   metrologiya,   sertifikatlashtirish   va   mahsulot
sifati   milliy   tizimlarini   yaratishda   ularning   ilmiy   va   uslubiy   asoslarini
ishlab chikadi; 
Mahsulotning   raqobatbardoshlik   qobiliyatni   ta’minlaydigan,   atrof   -
muhitni   ishonchli   darajada   himoya   qilishga,   inson   sog’lig’ini   saqlashga.
Mehnat   xafvsizligini   ta’minlashga,   mudofaa   kobiliyatini   oshirishga
qaratilgan   xalqaro,   me’yoriy   va   tashkiliy   -   uslubiy   hujjatlar   bilan
uygunlashadigan, asos bo’luvchi hujjatlar ishlab chiqadi va joriy etadi; 
Sertifikatlashtirish   va   metrologiya   sohalaridagi   mavjud   yoki
uchraydigan muammolarni tadqiqot qilish, davlat tilida me’yoriy hujjatlar,
ma’lumotnomalar, lug’atlar yaratadi; 
Yuqori malakali ilmiy kadrlar tayyorlaydi; 
29 Sertifikatlashtirish,   metrologiya,   sertifikatlashtirish   va   mahsulot
sifatining   ilmiy   masalalari   bo’yicha   xalqaro   milliy   va   mintaqaviy
tashkilotlar bilan hamkorlikni amalga oshiradi; 
Sertifikatlashtirish,   metrologiya   va   sertifikatlashtirish   sohalarida
ishlayotgan mutaxassislarning malakasini oshirishni ta’minlaydi; 
Sertifikatlashtirish   sohasida   ishlaydigan   ekspert   –   auditorlarni
tayyorlaydi va boshqalar. 
Xujjatlarga   quyiladigan   talablar.   Umumiy   talablar.   Sifat   menedjmenti
tizimining xujjatlari: 
a) sifat sohasida siyosat va maqsadlar haqida xujjatli rasmiylashtirilgan
ariza; 
b) sifat buyicha qullanma; 
v)   zarurligi   mazkur   standart   bilan   belgilangan   xujjatlashtirilgan
protseduralar; 
g)   jarayonlarni   samarali   rejalashtirish,   amalga   oshirish   va   ularni
boshqarish 
uchun tashkilotga kerak bulgan xujjatlar; 
d)ushbu   standart   talablariga   kura   yozuvlarni   (ma’lumotlarni)   qayd
qilishni uz 
ichiga olishi kerak. 
a. a)tashkilotning kattaligi va faoliyat soxasi; 
b. b)jarayonlarning murakkabligi va uzaro hamkorligi; 
v) xodimlarning layoqatligi. 
Xujjatlar   ixtiyoriy   shaklda   va   ixtiyoriy   turdagi   eltuvchilarda
rasmiylashtirilgan bulishi mumkin. Sifat buyicha qullanma Tashkilot: 
30 a. a)turli   istisnolarni   mukammal   bayonini   va   asoslanishi   bilan
birga snfat menedjmenti tizimining (1.2) qullanish sohasini; 
b. b)sifat   menedjmenti   tizimida   belgilangan   xujjatlashtirilgan
protseduralar, yoki ularga qilingan havolalarni; 
v)sifat   menedjmenti   tizimiga   kiritilgan   jarayonlarning   uzaro
hamkorligining bayonini uz ichiga olgan sifat buyicha qullanmasini ishlab
chiqishi va ishchi holatda ushlab turishi lozim. 
Xujjatlarni boshqarish 
Sifat   menedjmenti   tizimining   xujjatlari   ustidan   boshqarishni   amalga
oshirish   kerak.   YOzuvlar   xujjatlarning   mahsus   turi   bulib,   bandda
keltirilgan talablarga muvofiq boshqarilishi kerak. 
Xujjatlashtirilgan protseduralarni: 
a)   xujjatlarni   joriy   etishdan   oldin   ularni   birxillikka   tekshirish   va
tasdiqlash; 
b)xujjatlarni   tahlil   qilish,   zaruriyatga   kura   ularni   aktuallashtirish   va
qayta 
tasdiqlash; 
v)  uzgartishlarni va  xujjatlarni  amaldagi  tahrirlarini  
ta’minlash, identifikatlash; 
g)   zaruriy   xujjatlarning   ishlatilayotgan   tahririni   ulardan   foydalanish
joylarida bulishligini ta’minlash; 
d) xujjatlarni tushunarliligini va anik identifikatlanishini ta’minlash; 
e) kelib chiqishi tashqaridan bulgan xujjatlarni identifikatlashtirilishini
va ularni tarqalitilishni boshqarishni ta’minlash; 
31 j)   eskirgan   xujjatlarni   uylanmasdan   ishlatilishini   oldini   olish   va   ular
qandaydir   maqsadlarda   saqlanib   qolinganda   ularni   aniq   tartibda   belgilash
uchun ishlab chiqish zarurdir. 
Yozuvlarni   boshqarish.   Talablarga   muvofiqlikni   tasdiqlash   va   sifat
menedjmenti   tizimining   samarali   iilashi   maqsadida   yozuvlar   ustidan
boshqa-rishni   amalga   oshirish   darkor.   YOzuvlar   tushunarli,   belgilangan
bulishi   hamda   ularni   qidirishni   engilligi   ta’minlangan   bulishi   kerak.
YOzuvlarini   identifikatlashtirish,   saqlash,   foydalanishga   qulay   bulishi,
saqlanishni   ta’minlash,   saqlanish   muddatlari   va   ularni   muomaladan
chiqarish buyicha xujjatlashtirilgan protsedurani kiritish darkor. 
Ishlab   chiqarish   muhitda   oziq-ovqat   mahsulotlarga   xavfliliklar   kirish
ehtimolligini; 
Oziq-ovqatlarni   biologik,   kimyo   va   fizik   ifloslanishlari,   shu   jumladan
mahsulotlarning o’zaro ikki tomonlama ifloslanishini; 
Mahsulot   va   mahsulotning   ishlab   chiqarish   muhitidagi   xavfliliklar
darajasini   tekshirish   uchun   DSHD   ni   tuzishi,   joriy   etishi   va   qo’llab
quvvatlashi kerak. 
Oziq-ovqat mahsulotlar xavfsizligi hisobga olinib, tashkilot talablariga
javob berishi; 
Ishlab chiqarilayotgan va/yoki ishlov beriladigan mahsulotning turi va
ish hajmi hamda xarakteriga mos bo’lishi; 
Barcha   ishlab   chiqarish   tizimda   yoki   umuman   qo’llaniladigan   dastur
kabi,   yoxud   muayyan   mahsulot   yoki   ishlab   chiqarish   tizmada
qo’llaniladigan dastur kabi joriy etilishi; 
Oziq-ovqat   xavfsizligini   ta’minlash   guruhi   tomonidan   tasdiqlanishi
kerak. 
32 Tashkilot   yuqorida   qayd   etilganlarga   mansub   bo’lgan   normativ   va
qonun talablarini  aniqlashi  kerak.  DSHD  ni  tanlash  va tuzishda, tashkilot
tegishli   ma’lumotni   hisobga   olishi   va   foydalanishi   kerak   (masalan,
normativ   va   qonun   talablarini,   iste’molchining   talablarini,   oziq-ovqat
mahsulotlar   bo’yicha   Komissiya   Kodeksini   rasmiy   yo’riqnomalari,
prinsiplari va amaliyotini, milliy, xalqaro va tarmoq standartlarini) 
Tashkilot ushbu dasturlarni tuzishda quyidagilarni hisobga olishi kerak:
a. a)binolar   va   unga   tegishli   bo’lgan   muhandis   tarmoqlarning
konstruksiyasi va joylashishini; 
b. b)xonalarni, shu jumladan ishchi joy va ish asbob uskunalarni
joylashish tartibini; 
s)   havo,   suv,   energiya   va   boshqa   muhandis   kommunikatsiyalar   olib
kelinishini; 
a. d)yordamchi   xizmatlarni,   shu   jumladan   chiqindi   va   oqava
suvlarni utilizatsiya qilishni; 
b. e)asbob   uskunalarni   yaroqliligini   va   uni   tozalash,   xizmat
ko’rsatish hamda profilaktika tekshirishlar uchun ishlatish joizligini; 
c. f)sotib   olingan   materiallarni   (masalan,   xom   ashyoni,
ingredientlarni,   kimyoviy   moddalar   va   o’rab   joylaydigan
materiallarni,   suv,   havo,   bug’,   muzlarning   mavjud   bo’lgan
zapaslarini),   chiqindilarni   (qattiq   va   suyuq)   idora   qilish   va
mahsulotga ishlov berishni (saqlash va transportda tashish); 
d. g)ikki   tomonlama   ifloslanishni   oldini   olish   bo’yicha
tadbirlarni; 
e. h)tozalash va sanitar ishlov berishni; 
33 f. i)dezinfeksiyalashni; 
g. j)shaxsiy gigienani; 
h. k)DSHD ga tegishli bo’lgan boshqa masalalarni. 
DSHD   verifikatlashni   rejalashtirish   kerak.   Imkoni   boricha   DSHD
yangilanishi kerak. Verifikatlash va yangilanishlar yozuvlarini olib borish
kerak. 
Hujjatlardaga kiritilgan ishlar qanday boshqarilayotganligi ko’rsatilishi
kerak. 
 
Sifat menejmenti tizimining hujjatlari tuzilmasi
Xalqaro   hamjamiyatda   iqtisodiyotni   integratsiyalashuvida   hamda
mamlakatning   ichki   bozor   munosabatlarini   riojlantirishda   ishlab
chiqarishning texnikaviy darajasini va mahsulotning sifatini aniqlovchi va
tavsiflovchi   xossalarni   aniqlash   va   ko’rsatkichlarni   baholashga   hamma
tomonlama va to’liq erishini taqozo etadi. 
Me`yoriy   va   texnikaviy   hujjatlarda   mahsulot   ishlab   chiqarishga
aloqador   asosiy   talablarning   tarkibi   va   o’zaro   aloqadorligi   1-rasmda
keltirilgan. 
Sifat   menejmenti   tizimini   ishlab   chiqishda   hujjatlashtirish   muhim
ahamiyatli o’rin tutadi. 
Korxona   sifat   menejmenti   tizimi   proseduralarini,   ya`ni   sifat
menejmenti   tizimini   joriy   qilish   uchun   zaruriy   jarayonlarni   tavsiflovchi
proseduralarni   tayyorlashi   lozim.   Proseduralar   miqdori   va   teranligi
korxona   turi,   o’lchami,   jarayonlarni   o’zaro   aloqasi   va   murakkabligi,
qo’llanilayotgan   usullar   hamda   ishlarni   bajarishda   qatnashuvchi
xodimlarining   tayyorgarlik   darajasi   va   malakasi   kabi   omillar   sifatida
aniqlanishi lozim. 
34 Sifat   menejmenti   tizimiga   aloqador   hujjatlarga   quyidagilar   kiradi
korxonaning   sifat   sohasidagi   siyosati   va   maqsadlaridan   tarkib   topgan
hujjatlar; 
-sifat bo’yicha qo’llanma – sifat sohasidagi siyosatni ifoda etuvchi va
sifat menejmenti tizimini tavsiflovchi hujjat; 
-hujjatlashtirilgan   proseduralar,   bunga   korxona   xodimlarining
javobgarligi va vakolatlari ifoda etuvchi bo’linmalar haqidagi nizomlar va
lavozim   yo’riqnomalari   (qo’shimcha   javobgarligi   va   vakolatlari)
qo’shilgan; 
-boshqarish  va  yaxshilash,  ularni   samarali  rejalashtirish  uchun  kerakli
jarayonlarga hujjatlar; 
-amalga   oshirilgan   faoliyatlar   dalillari   (sifat   bo’yicha   yozuvlar)   yoki
olingan natijalardan tarkib topgan hujjatlar. 
Yozuvlarga aloqador bo’lgan standartda aniq aytib o’tilmagan ya`ni bir
hujjat mavjuddir va bu maxsus shakllardir. SHakllarni belgilashni rahbariy
qo’llanmalar   yoki   ularda   qanday   ma`lumotlar   keltirilganligi,   xususan
yo’riqnoma   bo’yicha   olib   boriladigan   yozuvlar   taqdim   etiladi.   SHuning
uchun   shakllarga   ishchi   yo’riqnoma   sifatida   qarash   mumkinYUqorida
keltirilgan barcha hujjatlar ishlab chiqilgan, joriy qilingan va o’zida joriy
qilinganli haqida dalilarning mavjudligi bo’lishi lozim. 
SHubhasiz,   tizimning   samaradorligi   ko’proq   u   qanchalik   yaxshi
hujjatlashtirilganligiga bog’liq bo’ladi. Umuman olganda, barcha yuqorida
ko’rsatilgan   hujjatlar   Sifat   bo’yicha   qo’llanmada   keltirilish   mumkin,
boshqacha   qilib   aytganda,   sifat   menejmentini   hujjatlashtirish   maqsadida
Sifat   qo’llanmasi   ya`ni   sifat   tizimining   barcha   proseduralari   va   hujjatlari
to’plami alohida bir hujjat bo’lib hisoblanadi. Barchasi korxona o’lchami,
jarayonlar miqdori va h.k. bog’liq bo’ladi. 
35 4.2 Hujjatlarga qo’yiladigan talablar 
4.2.1 Umumiy qoidalar 
Sifat menejmenti tizimining hujjatlari: 
a. sohasidagi  siyosat   va   maqsadlar   haqida   hujjatlar   bilan
rasmiylashtirilgan bayonotlarni; 
b. b)sifat bo’yicha qo’llanmani; 
c. c)ushbu   standartda   talab   etiladigan   hujjatlashtirilgan
proseduralar va 
yozuvlarni; 
a. d)tashkilot   tomonidan   jarayonlarni   natijali   rejalashtirish,
amalga oshirish va ularni boshqarishni ta`minlash uchun zarur deb
belgilangan hujjatlar, jumladan yozuvlarni o’z ichiga olishi kerak. 
Izohlar 
1. 1.Ushbu   standartda   «hujjatlashtirilgan   prosedura»   atamasi
uchraganda,   prosedura   ishlab   chiqilgan,   hujjatlar   bilan
rasmiylashtirilgan,   joriy   qilingan   va   ishchi   holatda   saqlab
turilmoqda   degan   ma`noni   anglatadi.   Alohida   hujjat   bitta   yoki
undan   ko’p   proseduralar   talablarini   hisobga   olishi   mumkin.
Hujjatlashtirilgan   proseduraga   qo’yiladigan   talab   bittadan   ko’p
hujjatda aks etishi mumkin. 
2. 2.Sifat   menejmenti   tizimi   hujjatlarining   hajmi   quyidagilarni
hisobga olgan holda turli tashkilotlarda farqlanishi mumkin: 
a. a)tashkilotning kattaligi va faoliyat turi; 
b. b)jarayonlarning murakkabligi va o’zaro bog’lanishi; hamda 
c. c)xodimlarning layoqatliligi. 
36 3   Hujjatlar   istalgan   shaklda   va   har   qanday   turdagi   tashuvchida
bo’lishi mumkin 
SMT   faoliyatini   hujjatlashtirilgan   asosini   yaratish   va   bayon   qilish
uchun tashkilot SMT hujjatlari to’plamini yaratishi kerak. 
ISO   9001:2008   talablariga   muvofiq   quyidagi   proseduralarni   majburiy
ishlab chiqilishi va hujjatlashtirilishi talab qilinadi: 
1. 1)hujjatlarni boshqarish; 
2. 2)sifat bo’yicha yozuvlarni boshqarish; 
3. 3)ichki auditni boshqarish; 
4. 4)nomuvofiq mahsulotni boshqarish; 
5. 5)tuzatish harakatlari; 
6)oldini olish harakatlari. 
3-BOB. SIFAT MENEJMENTI TIZIMIGA TALABLAR
 
3.1. Sifat menejmenti tizimi. Umumiy talablar.
ISO   standartlarining   paydo   bo’lishi   sifatni   ta`minlashda   korxona
imkoniyati   to’g’risida,   ta`minotchilar   ishonchililigi   to’g’risida   etarli   va
ishonchlik   bilan   xulosalar   qilish   mumkinligini,   sifat   tizimi   qanday
37 mezonlarga   javob   berishi   kerakligi   savollariga,   sifat   tizimi   orqali   javob
berildi. 
ISO   9000   turkumli   standartlar   va   boshqa   xalqaro   standartlar   kabi,
tavsiyanoma   bo’lib   hisoblanadi.   Negaki,   ularni   o’zining   shartlariga
«yaqinlashtirish»,   ko’plab   mamlakatlarda   uni   milliy   sifatida   qabul
qilingan. Ular O’zbekistonda ham, masalan, O’z DSt ISO 9000, O’z DSt
ISO   9001,   O’z   DSt   ISO   9004   va   O’z   DSt   ISO   19011   amaldagi   davlat
standartlari tizimida sertifikatlashtirish uchun yuritiladi. 
Nega   endi   ularni   joriy   qilish   kerak?   Ular   bozor   sharoitlarida   nimani
beradi? degan savollarga to’xtalib o’tamiz. 
Zamonaviy bozor, ya`ni, tovarlarni erkin aylanishi xususiyati, jahon bozori
nomini oldi. U quyidagi tavsiflarga ega bo’ladi: 
Mazmunli tovarlar : bozorda sezilarli darajada talab va taklaiflarni o’sishi. 
Itse`molchilarni   xabardorliligi :   iste`molchi   haq,   odatda,   u   nimani
hohlashini biladi. 
O’zgaruvchanlik :   ilmiy-texnikaviy   taraqqiyotni   o’zgarishi,   yuqori
texnologiyalarni   jadal   rivojlanishi,   bir   vaqtda   bozorda   ishlovchi
raqobatchilarning   miqdorini   ko’pligi   –   bir   xildagi   tovarlarni   ishlab
chiqaruvchilarni taklif va talablarni doimiy o’zgartiradilar. 
Tovarni   tanlashda,   hal   qiluvchi   rolni   o’ynovchi,   raqobatbardoshlikning
oltita asosiy mezoni deb aytish mumkin. 
Sifat . Iste`molchi, shak-shubhasiz bir xil sharoitda tovarning ishonchliligi,
xavfsizligi, ko’proq afzal jozibadorligiga ahamiyat beradi. 
Narx .   Tovar   narxi,   uning   sinfiga   bog’liq   bo’lib   va   aniqlangan
to’lovchanlik darajasiga mo’ljallangan. 
Etkazish   muddati .   Ko’p   holatlarda   bu   omil   narxlashdan   ham   ko’proq
ahamiyatga ega. 
38 Ekspluatatsiya   qiymati :   tovarning   ustunlikka   egaligi,   ya`ni   iste`molchiga
ekspluatatsiya qilish arzon tushadi. 
Xizmat   ko’rsatish   qulayligi .   Bu   erda   texnik   xizmat   ko’rsatish   va
mahsulotni   ta`mirlash,   hamda   uni   mumkin   bo’lgan   tarmoq   punktlari
mavjudligi jiddiy o’rin tutadi. 
Ishonish . Ishonish tayyorlovchining obru-e`tiborini, davomiylik natijasida
shakllanishi   va   bozor   ishlaridan   hech   kamchilik   topib   bo’lmaslik   deb
ta`riflanadi. 
Ishonchni   qozonish   usullaridan   biri   mahsulotni   sertifikatlashtirish   yoki
tayyorlovchini nufuzli idoralar tomonidan sifat tizimini sertifikatlashidir. 
Keltirilgan   raqobatbardoshlik   mezonlarining   birinchi   uchtasi   (sifat,   narx,
etkazish   muddati)   odatda,   muhim   bo’lib   hisoblanadi.   Bunda   mahsulot
sifati eng yuqori muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Sifatga berilgan ustunlik
strategiyasi,   bu   jahon   bozorida   korxona   taklifi   turg’unligi   davomiyligini
ta`minlaydi.   Agarda   ustunliklar   o’zgarsa,   masalan,   sifatga   ziyon   etkazilib
tannarxni   tushib   ketishi   hisobida   yuqori   foyda   olinsa,   u   holda   bir   qancha
vaqt   samara   berishi   mumkin,   lekin,   oxirida   korxonani   bozordan   chiqib
ketishiga to’g’ri keladi. Bunday strategiya «korxonalar-parvonalar» uchun
tavsiflangan   va   qo’yiladigan   masala   –   qisqa   vaqt   bozorda   bo’linib
maksimum foyda olishdir. 
Bunday   shaklda,   jahon   bozori   sharoitlarida   O’zbekiston   iqtisodiyotining
integrallashishida,   korxonalar   uchun,   uning   takliflari   barqarorlikga
intilishi, sifat, narx, etkazish muddatlariga rioya qilish va boshqa mezonlar
bo’yicha   masalalarda   raqobatchilar   oldida,   imkoniyatni   ta`minlovchi
menejment   zarurdir.   Bunda   o’zgarib   turuvchanlikni   bozor   talab   qiladi,
negaki,  menejment  tizimi  moslashuvchanligi va bu  o’zgaruvchanliklarga  
xususiy moslashuvchanligi mavjuddir. 
39 Demak,   jahon   bozoriga   ISO   9000   turkumli   standartlariga   muvofiq,
bugungi kun darajasida sifat tizimini minimal tenglashtirish lozim. 
Agarda,   korxona   sifat   tizimi   tavsiflari   bozor   talablariga   to’g’ri   kelmasa
ham,   ular   ishlaydi,   lekin   bunday   korxonalar   uzoq   yashashmaydi   yoki
mashaqqatlikda kun kechirishadi. 
Agarda bugun korxona taraqqiy topsa, lekin, o’zgarishni sezmasa, bozorga
chiqishi   va   o’zining   sifat   tizimini   to’g’riligini   yangilamasa,   bunday
korxonalar   jiddiy   muammolarni   kutishi   mumkin,   negaki,   raqobatchilar
g’aflatda qolmagan va ular ko’pchilikni tashkil etadi. 
Bozorda   muayyan   mahsulotni   aniqlab   va   uni   ishlab   chiqarishni
o’zlashtirsa,   hamda   kerakli   o’rnini   topsa   muvaffaqiyat   qozonadi.   Bunda
korxona   eksportga   mo’ljallangan   xususiyatiga   kafolatga   erishish   uchun,
ayni   vaqtda   texnologik   nazorat   jarayonlari   va   mukammal   ma`muriy
boshqaruvini   o’zigina   etishmasligini   aytib   o’tish   lozim.   Mahsulotlarga
texnik   shartlarning   mavjudligi   garchan,   uning   sifatiga,   bir   qancha
texnologiya   va   o’zgarib   turuvchanligiga   doir   shartlar   hamda   brakka
chiqarishga,   noishlab   chiqarish   xarajatlarida   etkazib   berish   muddatining
bekor   bo’lishiga   sabablarni   qisman   paydo   bo’lishini   yaxshi   tavsiflari
bo’lib hisoblanmaydi. 
Bozorda   barqarorlik   davomiyligiga   va   peshqadamlikka   intilish   uchun
quyidagi zarur: 
-korxona ishlayaptimi, bozor talablari va tavsiflarini o’rganish, tahlil qilib
borish   va   undan   kelib   chiqadigan   farazlarni   o’rganish;   -ushbu   bozorda
raqobatbardoshlik mezonlarini shakllantirish; 
-yuzaga kelayotgan turli xil ish holatlari uchun ilg’or mezonlarni aniqlash; 
-sifat tizimini qo’llash va uni takomillashtirish. 
40 ISO   9000   xalqaro   standarti   xalqaro   amaliyotda   tekshirilgan
iste`molchilarni   kutishi   va   talablarini   qondirish   maqsadi   bilan   biznes-
jarayonlarni   boshqarishga   tizimli   yondashuv   boshqaruv   modelini   tavsiya
etadi.   ISO   9001   standarti   bo’yicha   sertifikatlashtirishning   muhim
omillaridan   biri   xalqaro   standartlarga   muvofiq   sifat   menejmenti   tizimi
tasdiqlovchi   akkreditlangan   sertifikatlashtirish   idorasi   bo’lsa,   unda
kompaniya   sifat   menejmenti   sohasidagi   o’zining   harakatlarini   xalqaro   va
milliy darajalarda tan olishini qo’lga kiritish bo’lib hisoblanadi. 
ISO   9000   turkumli   standartlarni   faoliyat   turi,   katta-kichikligi   va   qonuniy
shakllariga bog’liq bo’lmagan ixtiyoriy tashkilotlarga qo’llash mumkin va
universal   bo’lib   hisoblanadi.   Hozirgi   kunda   ISO   9001:2008   butun   dunyo
bo’yicha   va   shu   jumladan,   O’zbekistonda   ham   sifat   menejmentini
sertifikatlashtirish standarti ko’proq ommalashgan bo’lib hisoblanadi. ISO
9001:2008   standartini   joriy   qilish   tashkilotlarga   muayyan   imkoniyalarni
beradi va uni quyidagi shaklda sinflash mumkin: 
1)TASHKILIY: 
-muntazamli boshqarish; 
-javobgarlik va vakolatlarni aniq taqsimlash; 
-jarayonlar   va   ishlarni   ko’zda   tutilgandek   o’zaro   faoliyati;   -strategik
boshqarish uchun yuqori rahbariyatni tayinlash. 
Ishlab   chiqarish   xodimlarining   ishlarini   texnologik   jarayonlar   va
qurilmalarni turg’un ishlashini, ularni malakasi va layoqatini hisobga olib
ishlash xavfsizligini oshirish. 
2)IQTISODIY: 
41 -mehnat  samaradorligini  oshirish,  reserslardan  
foydalanishini 
optimallashtirish; 
-«yashirin   ishlab   chiqarish»ni   qisqartirish   –   nomuvofiqlikni   bartaraf
qilishga xarajatlar; 
-ishlab chiqarishda yaroqsiz qurilmalar, asbob-uskunalar va o’lchash 
vositalaridan qo’llanilishidan iqtisodiy zararlarni qisqartirish; 
-turli   xil   nomuvofiqliklar   bilan   bog’liq   kompaniya   qarz   to’lovlari,
jarimalar   va   iste`molchilar   tomonidan   shikoyatlarni   qisqartirish;   -sotuv
bozorini kengaytirish. 
3)OBRO’ - E`TIBORLILIGI: 
-barcha qiziquvchi tomonlarning ko’z o’ngida obro’sining yaxshilanishi; 
-iste`molchilariga sodiqligini qo’lga kiritish; 
-xodimlar odob-axloqini oshirish, psixologik muhitni yaxshilash; 
-ta`minotchilar bilan munosabatni yaxshilash; 
-sifat   bo’yicha   tanlovlarda   qatnashish   vaziyatlarini   kuchayishi,   sifat
menejmenti   sohasida   kompaniya   ishlarini   milliy   va   halqaro   darajada   tan
olinishi. 
4)STRATEGIK: 
-kompaniya intellektual salohiyatida xodimlar mahorati va bilimining 
izchilligi; 
-kompaniya mablag’ini oshishi va nomaterial aktivlarini o’sishi; 
-biznesni ko’paytirish imkoniyati; 
-biznes-jarayonlarni re-injiniringga tayyorlanganligi. 
42 Bir   qancha   sifat   tizimini   sertifikatlashtirishda   qatnashgan   ekspertlar
tahlillari   asosida,   ISO   9000   seriyasi   bo’yicha   sifat   tizimini   joriy   qilgan,
korxonalar ishlash samaradorligi, joriy qilmaganlarga qaraganda 2-3 marta
yuqori deb xulosa qilishgan. Xitoy mutaxassislari statistik guruhlash usuli
asosidagi   tadqiqot   natijalari   shuni   ko’rsatganki,   shubhasiz   tizimni   joriy
qilgan   korxonalar   ushbu   ishni   boshlamagan   bir   turdagi   korxonalar   bilan
solishtirilganda, eng yuqori samaradorlik faoliyatiga erishishgan. 
Nazorat,   tahlil   va   ishlab   chiqarish   jarayonlarini   asosiy   nuqtalarini   davriy
kuzatish   va   boshqarish   jarayonlari,   jumladan,   xalqaro   standart   talablariga
muvofiq   sifat   menejmenti   tizimi   korxona   faoliyatini   uzluksiz
takomillashtirish   va   yaxshi   boshqaruvchanligini   hujjatlashtirish   hisobiga
ta`minlanadi.   Bunda   ISO   9001:2008   standart   bo’yicha   sifat   menejmenti
tizimi   sertifikatini   olishning   yutug’i   va   boshqa   maqsadlari   –   korxona
qiymatini oshirishda (investitsiyalar kiritish, mablag’lashtirish, kelgusidagi
sotish   va   boshqalar)   asosiy   vosita   bo’lishi   mumkin.   Amaliyot   shuni
ko’rsatadiki,   xalqaro   standartlar   talablariga   muvofiq   tashkil   qilingan   sifat
menejmenti   tizimi   korxona   qiymatini,   amalda   5-10%   gacha   oshirishi
mumkin. 
Ayni   vaqtda   shuni   anglash   kerakki,   barcha   ta`kidlangan   imkoniyatlarga
birdaniga   erishilmaydi,   etarli   bir   qancha   vaqtda,   balki   bir   necha   yildan
so’ng,  qachonki,   tashkilot   o’zining  ishlarini  tashkillashtirishni  haqiqatdan
ham o’zlashtirgandagina erishiladi. Lekin birinchi vaqtda joriy qililgandan
so’ng   quyidagi   ijobiy   o’zgarishlar,   ya`ni   qator   korxonalardan   so’rovlarda
aniqlangan: 
-firma obro’sini oshishi; 
-bo’linmalararo o’zaro faoliyatni yaxshilanishi; 
-reklama uchun tizimga sertifikat qo’llanilishi; 
43 -mijozlar aloqasini kengayishi; 
-mahsulot raqobatbardoshligini oshishi; 
-nuqsonlar miqdorini kamaytirish; 
-ishlab   chiqarish   samaradorligini   oshirish;   -eksport   imkoniyatini
ta`minlash; -xodimlarni samarali tanlash. 
Sifat   menejmenti   tizimining   eng   asosiy   ahamiyatli   omillaridan   biri   uni
aniqlangan   sertifikatlashtirish   sxemalari   bo’yicha   mahsulot   ishlab
chiqarishni tasdiqlash uchun qo’llash bo’lib hisoblanadi. 
Xavfsizlikga   talab   va   sifatga   ixtiyoriy   bo’lmagan   emas,   balki,   ishlab
chiqarishni   yuqori   tashkillashtirish   bilan   erishish.   Tashkilotda
foydalanilayotgan   sifatni   boshqarish   jarayonlari   tizimi   mavjudligi,
tashkilot   tashqi   va   ichki   bozorlarda   raqobatbardoshli   bo’lishi   va   noishlab
chiqarish   yo’qotishlarni   bartaraf   qilishda   foydalaniladi.   Bu   bozor
sharoitida   tashkilotda   keragidan   ham   ko’p   ishchilar   ishlashi   va   qachonki
foyda   ishlar,   xizmatlar   va   mahsulotlarni   talab   qilingan   xavfsiz   va   sifatli
bo’lishini   ta`minlash   o’rni   bilan   tashkilotni   boshqaruvchi   rahbariyat
qarashlariga to’g’ridan-to’g’ri bog’liq bo’ladi. 
Bundan tashqari, biror bir tashkilot O’z DSt ISO 9001 talablariga muvofiq
menejment tizimi tasdiqlanmasdan, xalqaro tenderlarda qatnashishga qabul
qilinishi   mumkin   emas.   Buyurtmachi   tashkilotdan   xavfsizlik   bo’yicha
maxsus   talablar   va   umumiy,   hamda   shartnomada   ko’rsatilgan,   sifat
bo’yicha   buyurtmachining   qo’shimcha   talablari   bajarilishi   barqarorligini
ta`minlash   kafolatini   talab   qiladi.   O’zbekiston   Butun   jahon   savdo
tashkiloti (BJST) (Vsemirniy targoviy organizasii - VTO) ga kirishi xorijiy
hamkorlar uchun bizning bozorni kengroq ochish, xalqaro qoidalarni qabul
qilish   zaruriyatini   hosil   qiladi.   Haqqoniy   va   samarasiz   amaldagi
tizimlariga   tizim   sertifikatining   mavjudligi   tashkilotni   qutqarmaydi,   u
44 noishlab   chiqarish   yo’qotishlari   singari   kirib   keladi.   Mahsulot   sifatining
barqarorligini   ta`minlash   imkoniyati   bo’lmasa,   u   ziyon   etkazishga   olib
keladi. 
Tashkilot   rahbarlari,   xorijiy   kompaniyalar   bilan   bir   darajada
muvaffaqiyatli   ishlashni   hohlashsa,   tashkilotda   amalga   oshirilayotgan,
barcha   jarayonlar   sifatini   boshqarishni   o’zlashtirishi   lozim.   Agar
jaayonlarni bajarish qoidalari va tashkiliy tartiblari rasmiy tavsiflanmagan
(yozilmagan)   va   jarayonni   amalga   oshirishda   sifat   uchun   javobgar   shaxs
yo’q   bo’lsa   boshqarish   bo’lishi   mumkin   emas.   YUqori   rahbariyat
boshqarish   yoki   ushbu   jarayonlar   doirasida   kerakli   qarorlarni   qabul
qiluvchi   javobgar   shaxsga   vakolatlar   berishi   lozim.   Faqat   bunday
boshqarish   tizimi   O’zbekistonni   xalqaro   iqtisodiyotga   kirish   istiqbolini
amalga oshirishda samarali bo’lib hisoblanadi. 
Tashkilot   muvofiqlikni   deklaratsiyalash   uchun   hujjatlarni   shakllantirish
vaqtida,   mahsulot   ishlab   chiqarishga   majburiy   talablarni   bajarilishini
barqarorligini   ta`minlash   kafolatini,   tashkilotda   menejment   tizimi
mavjudligini   tasdiqlovchi,   isbotlovchi   texnikaviy   hujjatlari   sifatida
keltirishni so’rash huquqiga ega. 
Tashkilot   sifat   menejmenti   tizimini   ishlab   chiqishi,   hujjatlashtirishi,   joriy
qilishi va ishchi holatda saqlab turishi, ushbu standart talablariga muvofiq
holda uning natijaliligini doimo yaxshilashi kerak. Tashkilot: 
-sifat   menejmenti   tizimi   uchun   zarur   bo’lgan   jarayonlarni   aniqlashi   va
ularni butun tashkilotda qo’llashi; 
-ushbu jarayonlarning ketma-ketligi va o’zaro bog’lanishini aniqlashi; 
-ushbu   jarayonlarni   ham   amalga   oshirishda,   ham   boshqarishda
natijaliligini   ta’minlash   uchun   zarur   bo’lgan   mezonlar   va   usullarni
aniqlashi; 
45 -ushbu   jarayonlarni   monitoring   qilish,   o’lchash   (qo’llanilganda)   va   tahlil
qilishni amalga oshirishi; 
-ushbu   jarayonlarni   rejalashtirilgan   natijalarga   erishishi   va   doimiy
yaxshilanishi   uchun   zarur   bo’lgan   harakatlarni   amalga   oshirishi   kerak.
Tashkilot   mazkur   standart   talablariga   muvofiq   ushbu   jarayonlar
menejmentini   amalga   oshirishi   kerak.   Agar   tashkilot   mahsulotga
qo’yiladigan   talablarga   muvofiqligiga   ta’sir   etuvchi   qandaydir   jarayonni
amalga   oshirishni   chet   tashkilotlarga   topshirishga   qaror   qilsa,   tashkilot
bunday   jarayonlarni   boshqarilishini   o’zi   tomonidan   ta’minlashi   kerak.
Boshqarish   turi   va   hajmi   sifat   menejmenti   tizimi   doirasida   aniqlanishi
lozim. 
Autsorsing   jarayonlariga   nisbatan   qo’llaniladigan   boshqaruv   turi   va
darajasiga quyidagi omillar ta’sir etishi mumkin: 
-tashkilotning talablarga muvofiq  mahsulotni etkazib  berishga qodirligiga
autsorsing jarayonining mumkin bo’lgan ta’siri; 
-jarayonni boshqarish darajasi; 
-qo’llash doirasida zarur boshqaruvga erishish qobiliyati. 
Hujjatlarga qo’yiladigan talablar. Umumiy qoidalar.   Sifat menejmenti
tizimining hujjatlari: 
-sifat   sohasidagi   siyosat   va   maqsadlar   haqida   hujjatlar   bilan
rasmiylashtirilgan bayonotlarni; 
-sifat bo’yicha qo’llanmani; 
-ushbu   standartda   talab   etiladigan   hujjatlashtirilgan   protseduralar   va
yozuvlarni; 
-tashkilot tomonidan jarayonlarni natijali rejalashtirish, amalga oshirish va
ularni   boshqarishni   ta’minlash   uchun   zarur   deb   belgilangan   hujjatlar,
jumladan yozuvlarni o’z ichiga olishi kerak. 
46 Sifat bo’yicha qo’llanma  Tashkilot: 
-har qanday istisnolarning tafsilotlari va asosi bilan birga sifat menejmenti
tizimining qo’llanish doirasini (1.2 q.); 
-sifat  menejmenti  tizimi  uchun  ishlab  
chiqilgan  hujjatlashtirilgan 
protseduralar yoki ularga qilingan havolalarni; 
-sifat   menejmenti   tizimi   jarayonlarining   o’zaro   bog’lanishi   bayonini   o’z
ichiga   olgan   sifat   bo’yicha   qo’llanmani   ishlab   chiqishi   va   ishchi   holatda
saqlab turishi lozim. 
-ushbu   jarayonlarni   ishlab   turishini   saqlash   va   ularni   monitoring   qilish
uchun zarur bo’lgan resurslar hamda axborot bilan ta’minlashi; 
Hujjatlarni   boshqarish.   Sifat   menejmenti   tizimi   tomonidan   talab
qilinayotgan hujjatlar boshqarilishi lozim. YOzuvlar hujjatlarning maxsus
turi   bo’lib,   bandda   keltirilgan   talablarga   muvofiq   boshqarilishi   kerak.
Zarur boshqaruv vositalarini aniqlash uchun: 
-hujjatlarni chiqarishdan oldin ularni bir xilligi bo’yicha tasdiqlashni; 
-hujjatlarni   tahlil   qilish   va   zaruratga   qarab   aktuallashtirish   hamda   ularni
qayta tasdiqlashni; 
-hujjatlar o’zgartishlarining hamda ularni qayta ko’rib chiqish amaldagi
statusining identifikatlashtirilishini ta’minlashni; 
-foydalanilayotgan hujjatlarning tegishli talqinlari qo’llaniladigan joylarida
bo’lishini (foydalanish mumkinligini) ta’minlashni; 
-aniq va oson identifikatlanadigan hujjatlarning saqlanishini ta’minlashni; 
-tashkilotdan   tashqarida   ishlab   chiqilgan   hamda   tashkilot   tomonidan   sifat
menejmenti   tizimini   rejalashtirilishi   va   ishlashi   uchun   zarur   deb
belgilangan   hujjatlarni   identifikatlashtirilishini   hamda   ularni   tarqatilishini
boshqarishni ta’minlashni; 
47 -eskirgan   hujjatlardan   bexosdan   foydalanishni   oldini   olish   va   qandaydir
maqsadlar   uchun   saqlab   qo’yilgan   hujjatlarni   tegishli   ravishda
identifikatlashtirishni nazarda tutadigan hujjatlashtirilgan protsedura ishlab
chiqilishi lozim. 
Yozuvlarni   boshqarish.   Talablarga   muvofiqlik   guvohnomalarini   berish
uchun   va   sifat   menejmenti   tizimini   natijali   ishlashi   uchun   belgilangan
yozuvlar boshqarilishi kerak. Tashkilot yozuvlarni identifikatlash, saqlash,
himoya   qilish,   ulardan   foydalanishni   ta’minlash,   saqlash   va   muomaladan
chiqarishni   talab   etiladigan   boshqaruv   vositalarini   aniqlash   uchun
hujjatlashtirilgan protsedurani ishlab chiqishi lozim. YOzuvlar aniq, oson
identifikatlanadigan va tushunarli bo’lishi kerak. 
Rahbariyatning   javobgarligi.   Rahbariyatning   majburiyatlari.   YUqori
rahbariyat   sifat   menejmenti   tizimini   ishlab   chiqish   va   joriy   etish,
shuningdek   uning   natijaliligini   doimiy   yaxshilash   bo’yicha   tarafdorligi
isbotini quyidagilar vositasida taqdim etishi kerak: 
-iste’molchilarning   talablarini,   shuningdek   normativ   va   tartibga   soluvchi
talablarni bajarilishini muhimligi haqida tashkilotni xabardor qilish; 
-sifat sohasidagi siyosatni aniqlash; 
-sifat   sohasidagi   maqsadlar   belgilanganini   ta’minlash;   -rahbariyat
tomonidan tahlillar o’tkazish; 
-resurslar bo’lishini ta’minlash. 
Iste’molchi  talablariga moslashish   Yuqori rahbariyat  iste’molchilarning
qoniqqanligini oshirish uchun ularning talablari aniqlanishi va bajarilishini
ta’minlashi   kerak.   Sifat   sohasidagi   siyosat.   Yuqori   rahbariyat   sifat
sohasidagi siyosatni: 
-tashkilot maqsadlariga muvofiq bo’lishi; 
48 -talablarga   muvofiq   bo’lishi   va   sifat   menejmenti   tizimining   natijaliligini
doimo oshirish bo’yicha tarafdorligini o’z ichiga olishi; 
-sifat sohasidagi maqsadlarni qo’yish va tahlil qilish uchun asos yaratishi;
-tashkilot   xodimlari   xabardor   qilingan   bo’lishi   va   ularga   tushunarli
bo’lishi; e) doimiy yaroqliligi bo’yicha tahlil qilinishini ta’minlashi kerak. 
Rejalashtirish.   Sifat   sohasidagi   maqsadlar.   YUqori   rahbariyat   sifat
sohasidagi   maqsadlar,   jumladan   mahsulotga   qo’yiladigan   talablarni
bajarish   uchun   zarur   bo’lgan   maqsadlar   ham   tashkilotning   tegishli
vazifalari   uchun   va   tegishli   darajalarida   qo’yilishini   ta’minlashi   kerak.
Sifat sohasidagi maqsadlar o’lchanadigan va sifat sohasidagi siyosat bilan
muvofiqlashtiriladigan bo’lishi lozim. 
 
3.2 Sifat menejmenti tizimini rejalashtirish
Yuqori   rahbariyat:   Sifat   menejmenti   tizimini   rejalashtirish   talablarini,
shuningdek   sifat   sohasidagi   maqsadlarni   bajarish   uchun   amalga
oshirilishini,   hamda   sifat   menejmenti   tizimi   rejalashtirilsa   va   unga
o’zgartishlar   kiritilsa,   sifat   menejmenti   tizimi   yaxlitligi   saqlanishini
ta’minlashi kerak. 
Javobgarlik,   vakolatlar   va   axborot   almashish.   Javobgarlik   va   vakolatlar
YUqori   rahbariyat,   javobgarlik   va   vakolatlar   aniqlangan   bo’lishi   hamda
tashkilot doirasida ma’lum qilinishini ta’minlashi kerak. Rahbariyat vakili
YUqori   rahbariyat   tashkilot   rahbariyati   a’zosini   tayinlashi   kerak,   bu   a’zo
unga yuklatilgan boshqa vazifalardan tashqari: 
-sifat   menejmenti   tizimi   tomonidan   talab   qilinadigan   jarayonlarni   ishlab
chiqish, joriy qilish va ishchi holatda saqlab turilishini ta’minlash; 
-yuqori   rahbariyatga   sifat   menejmenti   tizimining   ishlashi   haqida   va   uni
takomillashtirishda har qanday ehtiyojlar haqida hisobotlarni taqdim etish; 
49 -iste’molchining   talablari   to’g’risida   tashkilotning   xabardorligini
ta’minlashni   o’z   ichiga   oluvchi   mas’uliyat   va   vakolatlarga   ega   bo’lishi
kerak.   Ichki   axborot   almashinuvi   Yuqori   rahbariyat   tashkilotda   axborot
almashinuvining   tegishli   jarayonlarini   o’rnatishi   va   ushbu   axborot
almashinuvi   sifat   menejmenti   tizimining   natijaliligiga   taalluqli   masalalar
bo’yicha amalga oshirilishini ta’minlashi kerak. 
Rahbariyat   tomonidan   tahlil   qilish   Umumiy   qoidalar   YUqori   rahbariyat
rejalashtirilgan oraliq orqali tashkilotning sifat menejmenti tizimini, uning
doimiy yaroqliligi, birxilliligi va natijaliligini ta’minlash  maqsadida tahlil
qilishi   kerak.   Ushbu   tahlil   sifat   menejmenti   tizimini   yaxshilash   uchun
imkoniyatlar   va   unga   o’zgartirishlar   zarurligi,   jumladan   sifat   sohasidagi
siyosat   hamda   sifat   sohasidagi   maqsadlarni   baholashni   o’z   ichiga   olishi
lozim.   Rahbariyat   tomonidan   tahlil   qilish   to’g’risidagi   yozuvlar   ishchi
holatda   saqlab   turilishi   kerak   (4.2.4   q.).   Tahlil   qilish   uchun   kirish
ma’lumotlari Rahbariyat tomonidan tahlil qilish uchun kirish ma’lumotlari
quyidagilarga   taalluqli   axborotni   o’z   ichiga   olishi   kerak:   a)   auditlar
natijalari;   b)   iste’molchilar   bilan   aks   aloqa;   c)   jarayonlarning   ishlashi   va
mahsulotning   muvofiqligi;   d)   oldini   olish   va   tuzatish   harakatlarining
maqomi;   e)   rahbariyat   tomonidan   qilingan   oldingi   tahlillardan   kelib
chiqadigan   keyingi   harakatlar;   f)   sifat   menejmenti   tizimiga   ta’sir   qilishi
mumkin bo’lgan o’zgartirishlar; g) yaxshilash bo’yicha tavsiyalar. 
Tahlil   qilishning   chiqish   ma’lumotlari.   Rahbariyat   tomonidan   tahlil
qilishning   chiqish   ma’lumotlari   quyidagilarga   tegishli   barcha   qaror   va
harakatlarni   o’z   ichiga   olishi   kerak:   a)   sifat   menejmenti   tizimi   va   uning
jarayonlari   natijaliligini   oshirish;   b)   iste’molchilar   talablariga   muvofiq
mahsulotni yaxshilash; s) resurslarga bo’lgan ehtiyoj. 
50 Resurslar   menejmenti   Resurslar   bilan   ta’minlash   Tashkilot   quyidagilar
uchun zarur bo’lgan resurslarni aniqlashi va ta’minlashi kerak: 
-sifat   menejmenti   tizimini   joriy   qilish   va   ishchi   holatda   saqlab   turish,
shuningdek uning natijaliligini doimo oshirishi; 
-iste’molchilarning   talablarini  bajarish   yo’li  bilan   ularning  qoniqqanligini
oshirish.  
XULOSA
      Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqish   kompaniyaning
samarali   faoliyatini   ta’minlash,   ichki   jarayonlarni   muvofiqlashtirish   va
mijoz talablarini qondirish uchun muhim ahamiyatga ega. Bunday hujjatlar
tashkilot   ichida   standartlashtirilgan   tartib-qoidalarni   joriy   qilish,
javobgarlikni   aniqlash   va   sifatni   doimiy   ravishda   yaxshilash   imkonini
beradi.
51 Sifat menejmenti tizimi hujjatlari quyidagilarga xizmat qiladi:
● Jarayonlarni boshqarish   – har bir jarayon uchun aniq qoidalar va
yo‘riqnomalar ishlab chiqish;
● Mas’uliyatni   taqsimlash   –   xodimlar   o‘rtasida   vazifalarni   aniqlash
va ularni bajarilishini monitoring qilish;
● Auditorlik   va   tahlil   imkoniyatlari   –   sifat   standartlariga   moslikni
tekshirish va takomillashtirish imkonini beradi;
● Barqarorlikni   ta'minlash   –   tashkilotda   tizimlashtirilgan   va
hujjatlashtirilgan yondashuvni yaratish.
   Xulosa qilib aytganda, sifat menejmenti tizimi hujjatlarini ishlab chiqish
tashkilotning   raqobatbardoshlik   darajasini   oshirishda   va   uzoq   muddatli
muvaffaqiyatini   ta'minlashda   muhim   omil   hisoblanadi.   To‘g‘ri   ishlab
chiqilgan   va   muntazam   ravishda   yangilanadigan   hujjatlar   kompaniyaning
ichki   jarayonlarini   optimallashtiradi,   resurslardan   samarali   foydalanishga
imkon yaratadi va mijoz ehtiyojlariga mos mahsulot va xizmatlarni taqdim
etish uchun mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qiladi.
      Sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqish   zamonaviy
korxonalar   uchun   strategik   ahamiyatga   ega   bo‘lgan   masala   hisoblanadi.
Ushbu   hujjatlar   tashkilotning   sifatni   boshqarish   jarayonlarini
tizimlashtirishga,   ichki   va   tashqi   operatsiyalarni   muvofiqlashtirishga,
hamda   mijozlar   talablarini   samarali   qondirishga   xizmat   qiladi.
Hujjatlashtirish   jarayonining   to‘g‘ri   tashkil   etilishi   nafaqat   sifat
standartlariga   muvofiqlikni   ta’minlaydi,   balki   korxonaning   umumiy
samaradorligini oshiradi.
52      Birinchidan,  sifat  menejmenti   tizimining   hujjatlari   korxonaning  barcha
jarayonlarini   aniq   va   tushunarli   tarzda   bayon   qilish   imkonini   beradi.   Bu
esa   jarayonlarni   optimallashtirishga,   mas’uliyatlarni   to‘g‘ri   taqsimlashga
va   noaniqliklarni   bartaraf   etishga   yordam   beradi.   Hujjatlar   ishlab
chiqarish,   xizmat   ko‘rsatish,   yetkazib   berish   va   mijozlar   bilan   aloqalar
kabi   jarayonlarni   o‘z   ichiga   oladi.   Ularning   mavjudligi   va   dolzarbligi
tashkilot   ichidagi   hamkorlikni   yaxshilaydi   va   ish   jarayonlarini   izchil
amalga oshirishni ta’minlaydi.
     Ikkinchidan, sifat menejmenti tizimining hujjatlari xalqaro standartlarga
muvofiqlikni   ta’minlashda   asosiy   vosita   hisoblanadi.   Masalan,   ISO   9001
standarti   asosida   ishlab   chiqilgan   hujjatlar   korxonaga   xalqaro   bozorda
ishonchli   va   raqobatbardosh   ishtirokchi   sifatida   tanilish   imkonini   beradi.
Bunday   hujjatlar   orqali   korxona   o‘z   jarayonlarining   samaradorligini
namoyish etadi va mijozlarning ishonchini qozonadi.
     Uchinchidan, hujjatlar mijozlar ehtiyojlari va talablariga javob beruvchi
mahsulot   yoki   xizmatlarni   taqdim   etishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Sifat
menejmenti tizimining hujjatlari yordamida mijozlarning fikr-mulohazalari
o‘rganiladi   va   ular   asosida   xizmatlar   yoki   mahsulotlarning   sifati
yaxshilanadi. Bu esa mijozlarning qoniqish darajasini oshirish va ularning
sodiqligini mustahkamlashga xizmat qiladi.
      To‘rtinchidan,   zamonaviy   texnologiyalar   hujjatlarni   ishlab   chiqish   va
boshqarishni   soddalashtiradi.   Elektron   hujjatlar   tizimi   hujjatlarning
saqlanishini   ta’minlash,   ularga   kirishni   osonlashtirish   va   jarayonlarni
avtomatlashtirish   imkonini   beradi.   Raqamli   yondashuvlar   hujjatlarni
53 yangilashni   tezlashtiradi   va   vaqt   hamda   resurslarni   tejashga   yordam
beradi.
     Beshinchidan, hujjatlar tashkilotning ichki madaniyatini rivojlantirishda
ham   muhim   rol   o‘ynaydi.   Xodimlarning   hujjatlarda   belgilangan   qoidalar
va  tamoyillar  asosida  ishlashi  ularning  mas’uliyatini  oshiradi va  tashkilot
ichida   yaxlitlikni   ta’minlaydi.   Shuningdek,   hujjatlarda   xodimlarning   roli
va   vazifalari   aniq   belgilab   berilishi   ish   jarayonlarida   yuqori
samaradorlikka erishishga imkon beradi.
     Shuningdek, sifat menejmenti tizimining hujjatlari ekologik va ijtimoiy
mas’uliyatni   oshirishda   ham   xizmat   qiladi.   Hujjatlar   orqali   atrof-muhitni
muhofaza qilish, resurslarni tejash va barqaror rivojlanishga yo‘naltirilgan
tamoyillar amalda joriy etiladi. Bu esa korxonaning ijtimoiy mas’uliyatini
oshiradi va uning ijobiy imijini shakllantirishga yordam beradi.
      Xulosa   qilib   aytganda,   sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab
chiqish korxonaning barqaror rivojlanishi, mijozlar talablariga moslashishi
va xalqaro bozorda muvaffaqiyat qozonishi uchun zaruriy shartdir. Ushbu
jarayon   doimiy   ravishda   takomillashtirilib,   texnologik   yutuqlar   va   bozor
talablariga   moslashtirilishi   lozim.   To‘g‘ri   ishlab   chiqilgan   hujjatlar
korxonaga   nafaqat   sifatli   mahsulot   va   xizmatlarni   taqdim   etishda,   balki
ichki   jarayonlarni   samarali   tashkil   etishda   ham   katta   yordam   beradi.   Shu
sababli,   sifat   menejmenti   tizimining   hujjatlarini   ishlab   chiqish   va   joriy
etish har qanday korxonaning ustuvor vazifalaridan biri bo‘lib qoladi.
54 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Mirziyoev   SH.M.   Erkin   va   farovon,   demokratik   O’zbekiston   davlatini
birgalikda   barpo   etamiz.   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   lavozimiga
kirishish   tantanali   marosimiga   bagishlangan   Oliy   Majlis   palatalarining   kushma
majlisidagi nutki. -T.: "O’zbekiston" NMIU, 2016.- 
2.Mirziyoev SH.M. Konun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash -
yurt   tarakkiyoti   va   xalk   farovonligining   garovi.   O’zbekiston   Respublikasi
Konstitutsiyasi   kabul   kilinganining   24   yilligiga   bagishlangan   tantanali
marosimdagi maruza 2016 yil 7 dekabr. T: "O’zbekiston" NMIu. 2016-486. 
55 3.Mirziev   SH.M.   Buyuk   kelajagimizni   mard   va   olijanob   xalkimiz   bilan
birga kuramiz. - T.: "O’zbekiston"NMIU, 2017. - 488 6. buyicha 
4.Ismatullaev   P.R.,   Matyakubova   P.M.   Turaev   SH.A.   Metrologiya,
standartlashtirish va sertifikatlashtirish. Dasrlik. T.: Lesson-Press, 2015.423 
5.Ismatullaev   P.R.,   Axmedov   B.M.,   Matyakubova   P.M.,   Xamrokulov
F.X.   Turaev   SH.A.   Sertifikatlashtirish   asoslari   va   sifat   menejmenti.   Darslik.
Toshkent, Sano-standart, 2014. - 330 6. 
6.Abduvaliev   A.A.   i   metrologii   i   upravleniya   kachestvom   Izdatelstvo
TGTU,   2002.   -   287   s.   dr.   Osnovы   standartizatsii,   sertifikatsii   produksii.
Uchebnoe posobie. - Tashkent: 
7.Axmedov  B.M.,   Ismatullaev  P.R.,  Turaev   SH.A.  Sertifikatlashtirish  va
sifatni boshkarish asoslari, o’kuv kullanma. O’zR O MTV; TDTU. – Toshkent
2007. -233 6. 
8.Axmedov   B.M.,   Ismatullaev   P.R.   Turobjonov   S.M.,   YUsupov   E.D.
Typaev   SH.A.   Osnovы   sistemы   menedjmenta   kachestva.   Izd-vo   iptd
Uzbekistan. - Tashkent, 2009. -208 s. 
56

SIFAT MENEJMENTI TIZIMINING

HUJJATLARINI ISHLAB CHIQISH kurs ishi 

Купить
  • Похожие документы

  • Kreditning mohiyati va moliya tizimidagi roli kurs ishi
  • Makroiqtisodiyot, uning maqsadlari va vazifalari
  • Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar va ularni tahlili qilish xususiyatlari
  • Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning tarkibi va mohiyati
  • Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning tarkibi va mohiyati kurs ishi

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha