Silliqlash dastgohini boshqarish tizimini avtomatlashtirish

bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana Mundarija
Kirish
I. Texnologik jarayon tavsifi
I.1 3L722A mashina haqida umumiy ma'lumot ………………………………….
I.2 3L722A mashina ishlash tavsifi………………………………………………….
II. Hisobiy qism
II.1 Prinspial sxemani ishlab chiqish va tavsiflash……………………………….
II.2 Jihozlarni tanlash………………………………………………………...............
II.3 Chastota o’zgartirgichni tanlash………………………………………………..
II.4 Optik o'lchagichni tanlash………………………………………………………..
II.5 Kontrollerni tanlash……………………………………………………………….
II.6 Kengaytirish modullarini tanlash……………………………………………….
II.7 Operatorning sensorli panelini tanlash…………………………………………
II.8 Montaj sxemasini ishlab chiqish va tavsiflash…………………………………
III. Silliqlash dastgohini boshqarish tizimining dasturiy qismini ishlab chiqish
III.1 CoDeSysda dasturni ishlab chiqish muhiti tavsifi……………………………
III.2 Dasturning ish muhitini tavsifi…………………………………………………..
III.3 Dasturlash muhiti tillari…………………………………………………………..
III.4 Loyihaning dasturiy komponentlari…………………………………………….
III.5 Loyiha ma'lumotlari turlari……………………………………………………....
III.6 Dasturiy mantiqiy kontroller bilan aloqa o'rnatish………………………….
III.7 Dasturiy mantiqiy kontrollerda dastur kodi ro’yhati………………………....
IV. Iqtisodiy qism
IV.1 Asosiy va montaj sxemalarini ishlab chiqish xarajatlarini hisoblash…...
IV.2 Silliqlash   qurilmasining   ishlashini   avtomatlashtirishni   ta'minlovchi
raqamli   nazorat   tizimining   algoritmini   va   dasturlarini   yaratish   bo'yicha   ishlarning
qiymatini hisoblash.........................................................................................................
IV.3 Mahsulotni sotib olish va yetkazib berish narxini hisoblash……………...
IV.4 O'rnatish va ishga tushirish ishlarini bajarish xarajatlarini hisoblash……. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaIV.5 Amalga oshirish samaradorligi………………………………………………….
V. Hayot faoliyati xavfsizligi
V.1 Silliqlash mashinasida ishlashda mehnatni muhofaza qilish...................
V.2 Mehnatni muhofaza qilishning umumiy talablari....................................
V.3 Ishga tushishdan oldin mehnatni muhofaza qilish talablari....................
V.4 Ish vaqtida mehnatni muhofaza qilish talablari......................................
V.5 Favqulodda vaziyatlarda mehnatni muhofaza qilish talablari................
V.6 Ish oxirida mehnatni muhofaza qilish talablari.......................................
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana Kirish
Yangi   sanoat   korxonalarini   yaratish   va   amaldagilarini   zamon   talablari
darajasiga keltirish ishlab chiqish jarayonlarini  avtomatlashtirishni   h am qamrab olib,
u   mehnat   unumdorligini   oshirish,   ma h sulot   sifatini   yaxshilash,   sarf- h arajatlar
miqdorini   kamaytirish,   ishlab   chiqarish   sharoitlarini   talab   darajasiga   keltirish   kabi
ijobiy   samaralarga   olib   keladi.     Texnologik   jarayonlarni   avtomatlashtirish   t o‘ xtovsiz
rivojlanib, u fan-texnikaning k o‘ pchilik so h alari bilan bevosita bo g‘ langandir.
Ishlab   chiq a rish   jarayonlarini   avtomatlashtirshda   h al   qilinadigan   masalalar
mutaxassislardan   turli   avtomatika   vositalarining   t г zilishi   va   ishlash   prinsiplari,
avtomatik sistemalarining turli k o‘ rinishlari va sinflarini yasash usullarini bilishni  h am
texnologik   jarayonlarini   avtomatlashtirish   soxasidagi   ishlar   bilan   birga   aniq   va   bir
qiymatli   almashish   mumkin   b o‘ lgan   texnik   tilni   egallashni   h am   talab   qiladi.   Bu   biror
texnologik   jarayonni   avtomatlashtirshning   mantiqi y   h isoblangan   va   texnik   ji h atdan
asoslangan   sistemasini   montaj   qilish,   so z lash   va   ishla tish   masalalari   bilan
shu g‘ ullanuvchi   mutaxassislar   uchun   birday   tushunarli   bo‘lgan   shaklda   i fodalanishi
kerak. 
Mamlakatimizda   olib   borilayotgan   keng   qamrovli   islohotlarni   samarali   amalga
oshirish   hamda   Respublikamizning   iqtisodiy   salohiyatini   yuksaltirishda   “Navoiy   Kon-
Metallurgiya   Kombinati”   davlat   korxonasi   va   Navoiy   shahri   alohida   o’ringa   ega.
Mustaqillik   yillarida   “Navoiy   Kon-Metallurgiya   Kombinati”   davlat   korxonasi
dunyoning   ilg’or   kon-metallurgiya   sanoati   kompaniyalari   qatoridan   munosib   o’rin
egallab,   mintaqadagi   eng   yirik   va   ishonchli   sanoat   gigantlarini   biriga   aylandi.   Ko’p
millatli   navoiy   shahri   aholisining   fidokorona   mehnati   bilan   hududda   faoliyat
ko’rsatayotgan   metallurgiya,   yoqilg’i-energetika,   kimyo,   yengil   sanoat   tarmoqlari,
kichik   biznes   va   tadbirkorlik   subyektlari   hamda   ijtimoiy   soha   obyektlarida   qo’lga
kiritilayotgan   yutuq   va   marralar   respublikamizning   umumiy   taraqqiyot   sur’atlarini
oshirishda katta hissa bo’lib qo’shilmoqda. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaO’zbekiston   budjetining   10   foizi,   viloyat   budjetining   70   foizidan   ortig’i   Navoiy
kon-metallurgiya kombinati hisobiga to’g’ri  keladi. Kombinat oltin ishlab chiqarishda
dunyoda   10-o’rinda   turadi.   Butun   jahon   bo’yicha   oltin   ishlab   chiqarish   ko’rsatkichi
pasayib   borayotgan   bir   paytda   2026-yilga   borib   oltin   ishlab   chiqarishni   30   foizga
oshirish rejalashtirilmoqda.
Kombinat   metall   konstruksiyalari,   nostandart   uskunalar,   turli   modentifikatsiyali
metall   kesuvchi   stanoklar,   ehtiyot   qismlar   va   boshqalar   bo'yicha   katta   hajmdagi
buyurtmalarni   bajaradi.   Ishlab   chiqarishni   mahalliylashtirish   davlat   dasturiga   faol
kirishib,   NKMK   metall   konstruksiyalari,   nostandart   uskunalar,   ehtiyot   qismlar
tayyorlash   bo'yicha   katta   hajmdagi   buyurtmalarni   bajaradi,   import   o'rnini   bosuvchi
mahsulotlarni   tayyorlaydi.   O'zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   qarori   bilan
bajarilishi   NKMK   topshirilgan   mahalliylashtirish   loyihalarining   ko'pchiligi   noyob
uskunalar   bilan   jihozlangan,   zamonaviy   ishlab   chiqarish   texnologiyali-   Navoiy
mashinasozlik zavodi IChBda joylashtirilgan. 
Sanoat   elektr   yuritmalar   rivojlanishining   zamonaviy   bosqichi   o'zgaruvchan
elektr   yuritmalarni   qo'llanish   sohasining   sezilarli   darajada   kengayganligi   bilan
harakterlanadi.   Ayniqsa   bu   jarayon,   rostlash   xususiyati   bir   muncha   yaxshiroq
bo'lgan   mustaqil   qo'zg'atishli   o'zgarmas   tok   dvigatelli   elektr   yuritmalar
qo'llanilgan   sanoat   korxonalarda   (masalan,   metallarga   qayta   ishlov   beruvchi
korxonalar,   qog'oz   sanoati   va   h.k.),   shunindek   texnologik   parametrlar   elektr
yuritma   vositalari   bilan   rostlanmaydigan   sohalarda   (masalan,   nasos   stansiyalavri   va
havo ventillyatorlarida) yaqqol namoyon bo'la boshladi.
Asinxron   dvigatel   yaratilishining   asosiy   omili   aylanuvchan   magnit   maydon
hodisasining   ochilishi   hisoblanadi.   Bu   hodisa   bir   vaqtning   o’zida   va   bir-biridan
mustaqil   ravishda   ikki   olim   G.   Ferraris   (Italiya)   va   N.   Tesla   (AQSH)   tomonidan
kafsh   qilingan   va   1888   yilda   chop   etilgan.   SHu   vaqtning   o’zida   rus   elektrotexnigi
M.O.   Dolivo-Dolrovolskiy   tomondan   uch   fazali   asinxron   dvigatel   konstruksiyasi
ishlab   chiqildi   va   1889   yilda   ushbu   olim   tomonidan   rotor   cho’lg’amining   shakli bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanaolmagon   g’ildiragini   eslatuvchi   qisqa   tutashtirilgan   rotorli   asinxron   motor   ishlab
chiqildi. 
Zamonaviy   asinxron   dvigatelning   konstruksiyasi   o’sha   paytdayoq   ishlab
chiqilgan   bo’lib   shu   kungacha   saqlanib   qolgan   va   u   hozirda   eng   arzon   va   uzoq
muddat   ishlash   qobiliyatiga   ega   bo’lgan   elektr   motorlardan   biri   bo’lib   hisoblanadi.
Qisqa   tutashtirilgan   rotorli   asinxron   dvigatel   eng   keng   tarqalgan   elektr
motorlardan   hisoblanadi.   Bu   undagi   kontakt   xalqalarning   va   cho’tkalarning   mavjud
bo’lmasligi   bilan   bog’liq   ravishda   konstruksiyasining   soddaligi   va   yuqori
ishonchliligi   bilan   tushuntiriladi.   Asinxron   dvigatel   tezligini   rostlash   usuli   nazariy
jihatdan   ma’lum   bo’lsada,   u   uzoq   muddat   asosan   rostlanmaydigan   elektr   eritmalar
uchun   qo’llanilib   kelindi.   Bir   vaqtning   o’zida   rostlanadigan   o’zgaruvchan   elektr
yuritmalar yaratish borasida amaliy ishlar olib borildi. 
Asinxron   dvigatelni   rostlashning   ma’lum   bo’lgan   barcha   usullari   ichida   (stator
cho’lg’amidagi   kuchlanish   o’zgarishini   rostlash,   juft   qutblar   sonini   o’zgartirish,   faza
rotorli   dvigatellar  uchun rotor   zanjiriga  qo’shimcha  qarshilik  yoki  qo’shimcha  EYUK
ulash) faqatgina statordagi kuchlanish chastotasining o’zgartirish bilan bog’liq   bo’lgan
rostlanadigan   elektr   yuritmalar   tezlikni   keng   diapazonda   rostlash   va   uni   yuqori
aniqlikda   ta’minlash   talab   qiladigan   qurilmalarda   qo’llanilib   kelgan   mustaqqil
qo’zg’atishni   o’zgarmas   tok   dvigatelli   elektr   yuritmalar   uchun
raqobatbardosh bo’lib qoldi. Asinxron dvigatelning statorida elektrik fazoda birbiridan
1200   el.grad.ga   siljigan   uch   fazali   stator   cho’lg’ami   joylashgan   bo’ladi.
Agar   dvigatel   faza   rotorli   bo’lsa   rotorda   ham   uch   fazali   cho’lg’am,   agar   dvigatel
qisqa   tutashtirilgan   rotorli   bo’lsa   rotorda   olmog’on   g’ildiragi   shaklini   eslatuvchi
cho’lg’am mavjud bo’ladi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana I.  Texnologik jarayon tavfsifi
1.1.    3L722A mashina haqida umumiy ma'lumot
Silliqlash   mashinalarida   kesish   vositasi   sifatida   abraziv   yoki   olmos   doirali
uskunalardan   foydalaniladi.Ushbu   mashinalarning   qo'llanilishi   sirt   sifati,
o'lchamlarning   aniqligi,   ishlov   beriladigan   sirtlarning   shakli   va   pozitsiyasi   va   ishlov
berish   qiyin   bo'lgan   materiallarni   qayta   ishlash   qobiliyati   bilan   yuqori   talablar   bilan
belgilanadi. 
Silliqlash   mashinasining   turi   va   dizayni   ishlov   beriladigan   sirtning   shakli   va
uning silliqlash doirasining ishchi yuzasiga nisbatan joylashishini hisobga olgan holda
silliqlash sxemasi bilan belgilanadi
Barcha   silliqlash   mashinalari   yuqori   tezlikda   silliqlash   rejimi   bilan   belgilanadi
yuqori ishlashi bilan xarakterlanadi, (1 mm doira kengligi boshiga 500 mm 3
/min gacha)
vaqt   birligi   boshiga   materiallar   katta   miqdorda   olib   tashlash   va   qayta   ishlash   tsikli
keng avtomatlashtirish imkonini beradi.
Yassi   silliqlash   mashinalari   tekis   va   shaklli   yuzalarni   turli   o'lchamdagi
detallarga ishlov berish uchun mo'ljallangan.
To'rtburchak   stol   va   3L722A   (rasm5)   gorizontal   shpindelli   yuqori   aniqlikdagi
tekis   silliqlash   mashinasi   periferik   tekis   sirtlarni   va   silliqlash   doirasining   uchini,
shuningdek,   profilli   sirtlarni   alohida   va   katta   hajmli   ishlab   chiqarishda   qayta   ishlash
uchun mo'ljallangan. Mashinaning aniqligi - A. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana1-rasm. 3L722A modelli mashinaning umumiy ko'rinishi
Mashina modelining texnik xususiyatlari 3L722A 1-jadvalda keltirilgan .
Jadval  1-3L722A modelli mashinaning texnik xususiyatlari
Parametr nomi 3L722A
Asosiy parametrlar i
GOST 8-82 bo'yicha aniqlik darajasi  A
Ishlov   beriladigan   mahsulotlarning   eng   katta
o'lchamlari( uzunligi x kengligi x balandligi), mm  1250 x 320 x 400
Elektromagnit   plastinkada   ishlov   beriladigan
mahsulotlarning   eng   katta   o'lchamlari   (uzunligi   x   kengligi   x
balandligi), mm  1250 x 320 x 280
Ishlov   beriladigan   mahsulotlarning   eng   kichik   o'lchamlari
elektromagnit plastinka (uzunligi x kengligi x balandligi), mm 50 x 40 x 3 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaShpindel o'qidan stol oynasigacha bo’lgan masofa, mm  210..625
Stol   ustida   ishlov   beriladigan   mahsulotlarning   eng   katta
vazni,kg  600 
Elektromagnit   plastinkada   ishlov   beriladigan
mahsulotlarning eng katta massasi,kg 400
Mashina ish stoli
Jadvalning ish yuzasi o'lchamlari( uzunligi x kengligi), mm    1000 x 320
Elektromagnit plitaning sirt o'lchamlari( uzunligi x kenglik x
balandligi), mm  800 x 320 x 120
Jadvalning   o'zaro   harakatlanish   tezligi(   Odimsiz   tartibga
solish), m/min  3..35
Silliqlash babkasi
GOST 2424-75 bo'yicha silliqlash g'ildiragining o'lchamlari PP450x80x203 
Silliqlash g'ildiragining daqiqasiga aylanishlar soni 1460 
Eng yuqori silliqlash tezligi, m / s  34,4
Silliqlash babkasining  eng katta siljish harakati (ustun), mm 430 
Silliqlash   babkasining    tezlashtirilgan   ko’ndalang  harakati,
m / min  1,2
Har   bir   stol   harakati   uchun   avtomatik   ko'ndalang
uzatish( odimsiz tartibga solish), mm/sek 1..60
Silliqlash babkasining eng katta vertikal harakati, mm 415
Silliqlash   babkasining   vertikal   harakati   siljishini   ajratish
qiymati, mm 0,002  bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaBir aylanish siljishi, silliqlash babkasining vertikal harakati,
mm 0,2 
Avtomatik vertikal harakatlanuvchi silliqlash buvisi, mm 0,002..0,128
Vertikal tezlashtirilgan harakatlanish tezligi, m/min  0,200
Mashinaning harakati va elektr uskunalar
Mashinada elektr motorlar soni 13
Silliqlash babkasi shpindelining elektr motori (M1), kVt 11 
Gidrotizim   nasosining   elektr   mexanizmi   (M2)
(gidrostantsiya), kVt 4,0
Havo   issiqlik   moslamasining   elektr   dvigatellari(M3,   M11)
(gidrostantsiya), kVt 0,09
Moylash tizimining nasosli vositasi (M4), kVt 0,25
Doira   tuzatish   mexanizmining   elektromotorli   qurilmasi
(M5), kVt 0,09
Sovutish tizimi nasos elektr motori ( M6), kVt 0,75
Magnitli separatorning elektr motori ( M7), kVt 0,12
Filter-konveyer mexanizmining ishlashini ta'minlovchi elektr
motor; (M8), kVt  0,09
Moyli   sovutish   nasosining   elektr   motori   (M10)
gidrostantsiya, kVt 1,1
Silliqlash   babkasi     vertikal   jadal   harakat   elektr   motori
(M12), kVt 0,6 
Ustunning ko'ndalang harakat elektr motori (M13), kVt 0,75 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSilliqlash   babkasi   vertikal   harakatlantiruvchi   elektr   motori
(M14), kVt qadamli
Barcha elektr motorlarining umumiy o'rnatilgan quvvati kVt 18,25 
Quvvat manbai tarmog'ining turi 50Hz, 380 v 
Mashinaning o'lchamlari va massasi
Mashinaning   o'lchamlari(   uzunligi   x   kengligi   x   balandligi),
mm   4810x2660x2660
Mashina vazni, kg 7000
2-rasm. Mashinaning asosiy qismlarini joylashtirish bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana3L722A silliqlash mashinasining tarkibiy qismlari ro'yxati
1.      Korpus
2.      Stol
3.      Ustun
4.      Silliqlash babkasi
5.      Elektr shkafi
6.      Gidroagregat
7.      Ustun ramkasi 
8.      Boshqaruv paneli 
9.      Ko’ndalang harakat reduktori
10.    Sovutish agregati
11.    Filtrli konveyer
12.    Magnitli separator
13.    Moy baki
14.    Elektromagnitli plastinka
15.    Mahalliy yoritish moslamasi
Mashinaning   harakatlanuvchi   qismining   harakatini   nazorat   qilish   uchun
mashinaning ramkasiga o'rnatilgan 8 boshqaruv paneli (3-rasm) ishlatiladi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana 3-rasm. Boshqaruv paneli
Mashinaning   elektr   qurilmalari   ishlashini   ta'minlash   uchun   zarur   bo'lgan
kommutatsiya uskunalari  mashina ramkasida  o'rnatilgan 5 elektr  shkafida joylashgan.
Mashinaning   ishchi   yuzasi   15   mahalliy   yoritish   moslamasini   elektroshkaf   korpusida
o'rnatiladi.
I.1 3L722A mashinaning ishlash tavsifi
3L722A   mashinasi   gorizontal   ravishda   joylashtirilgan   shpindel   bilan   tekis
silliqlash   mashinalari   sinfiga   tegishli.   Silliqlash   doirasining   asosiy   ish   harakati   stol
harakatiga   parallel   ravishda   amalga   oshiriladi,   ammo   ishlov   beriladigan   sirtga
nisbatan   silliqlash   g'ildiragi   vertikal   va   ko’ndalang   yo’nalish   bo'ylab   stolga   nisbatan
harakatlanishi   mumkin.   Mashinaning   bu   xususiyatlari   nafaqat   tekis,   balki   shaklli
sirtlarni   ham   qayta   ishlashga   imkon   beruvchi   silliqlash   g'ildiragi   bilan   atrof-muhit
bo'shliqlarini va uchini qayta ishlashga imkon beradi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaMashinada ishlash usullari mavjud:
* Avtomatik teskari stol harakati;
*   Ustunning   avtomatik   ko’ndalang   harakati;   -   stolning   teskari   nuqtalarida   (bir
yoki har birida harakat shartlarini tanlashga qarab) amalga oshiriladi;
* Ustunning avtomatik teskari harakati;
*   Silliqlash   g'ildiragini   (babka)   avtomatik   vertikal   harakati;   -   ustunning   teskari
nuqtalarida   (bir   yoki   har   birida   harakat   shartlarini   tanlashga   qarab)   yoki   stolning
teskari nuqtalarida (bir yoki har birida), ruxsat etilgan stend bilan;
* Avtomatik teskari harakatsiz stol harakati;
* Sozlash (qo'lda) rejimi; - mashinadagi harakatlar nazorat tugmalaridan ishlab
chiqariladi; - shunday qilib, siz quyidagilarni amalga oshirishingiz mumkin: silliqlash
g'ildiragini   kalitlar   bilan   belgilangan   qiymatga   surish;   Step   motorida   silliqlash
g'ildiragini   qadamma-qadam   harakatlantirish;   silliqlash   g'ildiragini   asinxron   elektr
motorida   tezlikda   harakatlantirish;   doimiy   bo'lmagan   ustun   harakati;   stolning
avtomatik teskari xolati;
*   Silliqlash   g'ildiragini   tahrirlash   rejimi;   -   stolning   harakatlanishi   chiqarib
tashlanadi;   stend   avtomatik   teskari   (tahrir   qilish   dvigatelidan)   sekin   tezlikda   doimiy
ravishda   harakatlanadi;   silliqlash   g'ildiragini   harakatlantirish   ham   avtomatik,   ham
qo'ld rejimida amalga oshiriladi;
Stol   ustiga   magnit   plastinka   o'rnatilishi   mumkin,   shuning   uchun   plastinka   va
plastinka   bo'lmagan   mashinaning   ishlash   tartibi   mavjud;   rejim   elektr   shkafga
o'rnatilgan kalit bilan tanlanadi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana II.  Hisobiy qism
2.1 Prinspial sxemani ishlab chiqish va tavsiflash
Sxematik elektr  diagrammasi  alohida elementlarning ishlash printsipi  va ketma-
ketligini   hisobga   olgan   holda,   mashinaning   alohida   elektr   qurilmalari,   apparatlar,
sensorlar va boshqaruv vositalari o'rtasidagi o'zaro aloqalarni aks ettiradi.
Sxemani  tuzishning birinchi  bosqichi  mashinaning mavjud hujjatlarini  o'rganish
va   undan   keyingi   raqamlashtirish   edi.   Mashinada   mavjud   bo'lgan   barcha   elektr
motorlar, asboblar, regulyatorlar va boshqa elementlar tahlil qilindi.
Ularning   umumiy   kommutatsiya   qurilmalari   va   himoya   qurilmalari   ham
aniqlandi.   Qadamli   motor,   mufta   va   klapanlar   bilan   ishlashda   qattiq   holatda   releler
uchun ish rejimlari aniqlandi.
Quyida mashinaning asosiy elektr jihozlari mavjud.
M1-silliqlash g'ildiragi shpindelining aylanishini ta'minlovchi elektr motor;
M2-gidravlik nasosni boshqaradigan elektr motor;
M3, M11-issiqlik almashinishni taminlovchi sovutish parragi elektr motorlari;
M4-mashinaning   tarkibiy   qismlari   va   agregatlarini   moylash   imkonini   beruvchi
yog ' nasosining elektr motori;
M5-silliqlash g'ildiragini tahrirlash mexanizmining elektr motori;
M6-elektr   motori   moy   -   sovutgichni   (MSS)   ishlaydigan   sirtga   etkazib   beruvchi
nasosni harakatga keltiradi;
M7-magnit separatorning aylanishini ta'minlovchi elektr motor; bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaM8-filter-konveyerning ishlash mexanizmini ta'minlovchi elektr motor;
M9- stol tezligini nazorat qiluvchi drosselli qurilma elektr motori ;
M10-moy sovutish aylanma nasos elektr motori;
M12-silliqlash   babkasining   tezlashtirilgan   harakatlanish   mexanizmining   elektr
motori;
M13-ustunning ko'ndalang harakatini ta'minlovchi mexanizmning elektr motori;
M14-silliqlash babkasining vertikal harakatini ta'minlovchi mexanizmning elektr
motori;
YH1   elektromagnit   plastinka   magnit   xususiyatlarga   ega   bo'lgan   turli   qismlarni
ishonchli   va   tezkor   tarzda   mustahkamlashni   ta'minlaydi,   bu   esa   ishlov   beriladigan
qismning sifatiga ta'sir qiladi;
YA3   elektromagnit   gidro-kaliti   shtokni   tanlash   va   yoqish   stolini   harakatga
keltiradi;
YA8, YA9 reversiv elektromagnitli suv o'tkazgichlari; selsin sensorlari :
BC1 stol holatini tartibga solish uchun;
BC2 ustunning holatini tartibga solish uchun;
BC3 babkaning holatini tartibga solish uchun;
Sayohat kalitlari:
SQ1,SQ2   elektr   zanjirining   qo'shilishini   ta'minlaydi,   bu   esa   babkaning   haddan
tashqari chetki pozitsiyalarda harakatlanishini cheklash uchun mo'ljallangan;
SQ5, SQ6 elektr zanjirining qo'shilishini ta'minlaydi, ustunning haddan tashqari
chetki pozitsiyalarda harakatlanishini cheklash uchun mo'ljallangan;
SQ3 elektr zanjirini qo'shib tartibga solish ruxsat berish uchun mo'ljallangan;
SQ10   ko'ndalang   harakatga   ruxsat   berish   uchun   mo'ljallangan,   elektr   zanjirini
qo'shib ishlashini ta'minlaydi; bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSQ11   filtri   konveyerini   yoqish   uchun   mo'ljallangan   elektr   zanjirini   qo'shib
ishlashini ta'minlaydi;
2.2.  Jihozlarni tanlash
2.3.  Chastota o’zgartirgichni tanlash
M13   dvigatelining   ishlashini   nazorat   qilish,   ya'ni   dvigatelning   tezligini   sozlash,
boshlang'ich  oqimlarni   kamaytirish,   teskari   ishlash   rejimini  ta'minlash  uchun   invertor
bilan ShIM nazorati uchun chastota o'zgartirgich kerak.
Bir   qator   chastotali   o’zgartirgichdan   Telemecanique   Altivar31   0,75   kW/1hp
380/500V   chastotali   o’zgartirgichi   quyidagi   texnik   xususiyatlarga   ega:   0,75   kWgacha
bo'lgan dvigatel   kuchi, to'liq  quvvat  -  1,8  kW, maksimal  chiziqli  oqim-1 kA, maksimal
o'tish oqimi 60 soniya-7,2 A. 
4-rasm. Chastota o’zgartirgichning ko'rinishi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana5-rasm. Chastota o’zgartirgichning ichki  ko'rinishi
6–rasm. Dvigatelni chastota o’zgartirgichga ulash bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana 2.4.  Optik o'lchagichni tanlash
Mashina   ramkasida   o'rnatilgan   optik   o'lchagichlarning   optoelektron   sensorlari
yordamida silliqlash mashinasida ehtiyot qismlarni qayta ishlash aniqligi kuzatiladi.
Optik   o'lchagich   qurilmasi   juda   oddiy,   ammo   ishonchli   bo'lib,   o'lchovlarning
yuqori   aniqligini   (mm   ulushiga   qadar)   ta'minlaydi.   Uning   asosiy   elementlari:
qo'llaniladigan   mikroskopik   shtrixli   shaffof   o'lchagich   va   o'lchagich   bo'ylab
harakatlanadigan   optik   o'qish   boshi.   O'quvchi   o'z   harakatlarida   bir   qator   chuqur   va
bo'shliqlarga   javob   beradi,   kabel   orqali   analog   signal   raqamli   displey   qurilmasiga
uzatiladi.   O'lchagich   harakatlanish   boshlang'ichini   (nol   koordinatalarini)   o'rnatish
uchun birdan bir nechta mos yozuvlar nuqtalariga ega.
Optik o'lchagichning asosiy parametrlari
* Ish uzunligi.
* Aniqlik.
* Signal turi.
• O'lchovning aniqligi.
L35-AV chiziqli harakat fotoelektrik o’zgartgichi
7 –rasm. Optik o’lchagichning ko'rinishi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaO’lchash   harakat   o’zgartgichi   L35   nozik   fotoelektrik   (yopiq   turi).   Ushbu
harakatlarning   kattaligi   va   yo'nalishi   haqida   ma'lumotni   o'z   ichiga   olgan
dastgohlarning   ishchi   organlarining   chiziqli   harakatlari   parametrlarini   elektr
signallariga aylantirish uchun ishlatiladi.
Chang va sovutish suyuqligidan konvertor himoya gubkalar bilan himoyalangan.
Changga qarshi himoya qilish filtrlangan siqilgan havoni o’zgartgichga yetkazib berish
orqali ta'minlanadi. Optoelektron hisoblash boshining chiqish signallari to’g’ri chiziqli
yoki sinusoidaldir (RS 422).
Xususiyatlari   L35:   vibratsiyaga   chidamliligini   oshirish   va   himoya   darajasini
oshiradigan   ikki   juft   himoya   shimgichni   ta'minlovchi   qattiq   raster   o'lchagich   bilan
ishning   mavjudligi.   Konverterning   tashqi   yuzasida   uzunlamasiga   ko'chirilishi   mumkin
bo'lgan magnit selektor bilan nol belgisini tanlash qobiliyati.
Bir qator o’lchagichlardan biz optik o'lchagichni tanladik, chunki 10 mkm/m dan
kamroq   xatolikka   ega   bo'lgan   silliqlash   uskunalari   uchun   magnit   o'lchagichlar
ishlatilmaydi.   L35-AV   markali   o'lchagich   bir   qator   optik   o'lchagichlardan   tanlangan,
chunki   u   aniqlik   va   ish   uzunligi   parametrlarini,   shuningdek,   chang   -   namlikka
chidamliligi mavjud.
2.5.  Kontrollerni tanlash
Ishlab chiqilgan sxematik diagramma kontrollerdan foydalanishga asoslangan.
CNC   va   PLC   sifatida   taqdim   etilgan   zamonaviy   metall   kesish   mashinalari
nazorat qilish va boshqarish alohida komponentlarda to'plangan rele-kontaktli nazorat
qilish davrlarini almashtiradi: rele, taymerlar, schotchiklar, qattiq mantiq elementlari.
3L722A   mashinasini   modernizatsiya   qilish   uchun   CNC-dan   foydalanish   CNC
seriyali va kichik ishlab chiqarishlarni qo'llash bilan bog'liq emas edi. Ushbu mashina
parcha   va   kichik   ishlab   chiqarishda   ishlatilganligi   sababli,   nazorat   qilish   sxemasi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sananazorat   qiluvchi   yoki   mikrokontroller   asosida   amalga   oshirilishi   tavsiya   etiladi.
Mikrokontrolerdan foydalanish maxsus ulanish interfeysini amalga oshirishni o'z ichiga
oladi,   uning   ishlab   chiqarilishi   ko'proq   ish   vaqtini   sarflaydi,   bu   esa   sxemani   sezilarli
darajada   oshiradi.   Ushbu   sxemani   ta'mirlash   va   tavfsiflash   tayyor   dasturlashtirilgan
kontrollerdan   foydalanishdan   ko'ra   ancha   qiyin   bo'ladi.   Olinadigan   aloqa   terminali
padining mavjudligi uni ta'mirlash va tavfsiflash uchun asbobni qulay va tez demontaj
qilish imkonini beradi.
Bundan tashqari, PLC qayta dasturlash qobiliyatiga ega, bu mashinaning yangi
ish   rejimlarini   o'rnatishda   muhim   emas,   bu   mahsulotni   qayta   ishlashning   doirasini
kengaytiradi.   Zamonaviy   sensorlardan   foydalanish   mashinaning   aniq   ishlashini
sezilarli   darajada   oshirdi.   Mashinaning   ichki   xato   jurnalini   va   to'g'ridan-to'g'ri
nazoratchining o'zi mashinaning ishlash jarayonida ma'lum bir ish rejimini tahlil qilish
va o'zgarishlarni amalga oshirish imkonini berdi.
Tekshirgichni tanlash uchun kirish va chiqish jadvali tuzildi.
Jadval 2 -kirish signallari jadvali
Kirish signallari  Boshqarish
organi  belgilash  Kontrol
lerga
kirish  Nazorat
klemmalari X1
klemmada
Enkoder Enkoder  A DI1 7 81
B DI2 8 82
Stol yo’li sensori Ind.sensor SQ7 DI3 9 83
Ustun   yo’li
sensori Ind.sensor SQ8 DI4 10 84 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaDoira   tartibga
solish   uchun
ruxsat Aloqa
sensori SQ3 DI5 11 85
Ko’ndalang
harakatga   ruxsat
berish Aloqa
sensori SQ10 DI6 12 86
Konveyer   filtrini
yoqish Aloqa
sensori SQ11 DI7 13 87
Magnitlangan tok
sensori joriy o'rni KA1 DI8 14
Bosim sensori Aloqa SP1 DI9 15 89
Stol tezligi Kalit SA4:1 DI10 16 90
SA4:2 DI11 17 91
harakatni   tanlash
(stol   yoki   ustun)
va   vertikal
harakat rejimi Kalit SA6:1 DI12 18 92
SA6:2 DI13 19 93
SA6:3 DI14 20 94
ustunning   o'ng
tomonini
cheklash sensori  Aloqa
sensori SQ5 DI15 21 95
ustunning   chap
tomonini
cheklash sensori Aloqa
sensori SQ6 DI16 22 96
DI17 23 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana DI18 24
Sovutgichni
yoqish Kalit SA12 DI1 5 97
Silliqlash
g'ildira g ini
yoqish Tugma SB2 DI2 6 98
Silliqlash
g'ildira g ini
o’chirish Tugma SB3 DI3 7 99
gidroqurilmani
yoqish  Tugma SB4 DI4 8 100
Ustunni o'chirish Tugma SB5 DI5 10 101
Stolning   o'ng
tomonini
cheklash sensori Tugma SB6 DI6 11 102
Stolning   chap
tomonini
cheklash sensori Tugma SB7 DI7 12 103
Stolni o'chirish Tugma SB8 DI8 13 104
Babkani   tez
yuqoriga Tugma SB9 DI9 15 105
Babkani   tez
pastga Tugma SB10
DI10 16 106
Plastinka Tugma SB11 DI11 17 107 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanamagnitlanishi
Plastinka
demagnitlanishi Tugma SB12
DI12 18 108
Ustunni   oldinga
siljitishni yoqish Tugma SB13
DI13 20 109
Ustunni   orqaga
qaytarishni
yoqish Tugma SB14
DI14 21 110
Vertikal
oziqlantirish Tugma SB15
DI15 22 111
Slaydni   vertikal
oziqlantirish Tugma SB16
DI16 23 112
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM1.1 DI17 29
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM2.1 DI18 30
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM3.1 DI19 31
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM4.1 DI20 32
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM5:1.1 DI21 34
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM5:2.1 DI22 35 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaIshga   tushirish
holati Aloqa
KM6.1 DI23 36
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM7.1 DI24 37
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM8.1 DI25 39
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM10.1 DI26 40
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM11.1 DI27 41
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM12:1.1 DI28 42
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM12:2. DI29 44
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM13.1 DI30 45
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM14:1.1 DI31 46
Ishga   tushirish
holati Aloqa
KM14:2.1 DI32 47
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK1.1 DI1 3 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaIssiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK2.1 DI2 4
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK3.1 DI3 5
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK4.1 DI4 6
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK5.1 DI5 8
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK6.1 DI6 9
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK7.1 DI7 10
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK8.1 DI8 11
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK10.1 DI9 15
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK11.1 DI10 16
Issiqlik   relesi
kontakti (NO) Aloqa
KK12.1 DI11 17
Chastotali
haydovchi   tayyor
signali Aloqa
F DI12 18
To’xtatish
tugmasi   umumiy Aloqa
KM15.1 DI13 20 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaStop
Ko’ndalang
harakat   rejimini
tanlash Kalit SA11:1 DI14 21 113
SA11:2 DI15 22 114
SA11:3 DI16 23 115
jismoniy
cheklovlar
Babkani   cheklash
yuqoriga Aloqa
sensori SQ1
55-59
Babkani   cheklash
pastga Aloqa
sensori SQ2
56-60
PLCni   yoqish
uchun   kalit   (220
V) Kalit
68,69
Umumiy stop Aloqa SB1
61,62
Operator
panelida
Pechka   bilan
ishlash Kalit SA3
Jadval 3 -chiqish signallari jadvali
Chiqish
signallari Ishga
tushuruvc
hi Dvig
atel SO
NI Tu
r i Kontrol
lerdan
chiqish  Nazo
rat
klem
ma Modul bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana lari
1F   Step
motorining
vertikal harakati
2F
3F
4F VS14:1
M14 1 К DO1 33 ПЛК110-30К
VS14:2 1 К DO2 35
VS14:3 1 К DO3 37
VS14:4 1 К DO4 38
Stolni   chapga
harakatlantirish
klapani
VS1 YA8 1 К DO5 40
Stolni   o’ngga
harakatlantirish
klapani
VS2 YA9 1 К DO6 41
Elektromagnit
mufta
VS3 YC4 1 К DO7 42
Klapan
VS4 YA3 1 К DO8 43
Ko’ndalang
harakat   oldinga
orqaga  VS13:1
M13 1 К DO9 45
VS13:2 1 К DO10 46
Stol   tezligini
nazorat   qilish
dvigateli
"ko'proq"
"kamroq" KL1 M9 1
К DO11 47
KL2 1 К DO12 48 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSilliqlash
g'ildiragi
haydovchisi
КМ1 М1 1 Р DO1 4
suyuqlik
haydovchi nasos
КМ2 М2 1 Р DO2 6
МУ110-8РHavoli   issiqlik
almashtirgich
КМ3 M3 1 Р DO3 9
Moylash
qo'llanmasi
КМ 4 M4 1 Р DO4 11
Yog ' sovutgichi
КМ 10 M10 1 Р DO5 16
Havoli   issiqlik
almashtirgich
КМ11 M11
Ko’ndalang
harakat
КМ13 M13 1 Р DO6 19
Doira   harakati
soat   yo'nalishi
bo'yicha,
 soatga qarshi КМ5.1,
M5 1 Р DO7 21
KM5.2 1 Р DO8 24
Sovutish nasosi
KM6 M6 1 Р DO1 4 МУ110-8Р
Haydash
separatori
KM7 M7
Haydash
konveyeri KM8 M8 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaTezlashtirilgan
babka   harakati
Oldinga
 orqaga КМ12:1 M12
1 Р DO2 6
КМ12:2 1 Р DO3 9
elektromagnitli
Plastinka
magnitlangan
magnitlanmagan KM14:1 YH1
1 Р DO4 11
KM14:2 1 Р DO5 16
Transformator
KM15 T4 1 Р DO6 19
Р DO7 21
Р DO8 24
Mashinaning   elektr   qismini   nazorat   qilish   parametrlari   bo'yicha   kontroller     va
kirish/chiqish modullari tanlandi.
Tanlov   ОВЕН   kompaniyasining   uskunasiga   tushdi.   Bu   shunga   o'xshash   PLC
bilan   taqqoslaganda   biz   ko'rsatgan   xususiyatlar   va   narxdan   mamnun   bo'lgani   uchun.
Yangilangan   nazoratchi   ОВЕН   PLK110-220.30.K.   asosida   olinadi.   Kontrollerni
tanlashning   asosiy   mezonlari   chiziqli   harakatlarning   fotoelektrik   o’lchov   sensoridan
signallarni   to'g'ridan-to'g'ri   qayta   ishlash   uchun   yuqori   tezlikli   kirishlar   mavjudligi,
shuningdek,   Step   motori,   klapan   va   chastota   o’zgartgichning   ishlashini   nazorat   qilish
uchun yuqori tezlikli chiqimlarning mavjudligi edi.
Plc110-220.30.K: kontrollerining afzalliklari.
J kuchli hisoblash resurslari bilan yangi ergonomik tekshirgich.
J   100   kHz   gacha   bo'lgan   chastotali   hisoblagich   va   encoder   vositalarni   so'raydi
va impuls rejimida servo qurilmalar va Step motorlarini boshqaradi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaJ   USB   Flash   karta   tekshirgichiga   ulanganda   uskunaning   ishini   arxivlash   yoki
oldindan belgilangan stsenariylar bo'yicha ishlash.
J   CODESYS   V.   2   va   CODESYS   V.   3*   USB   qurilma   va   Ethernet   portlari   orqali
oddiy va qulay dasturlash.
J Ethernet yoki GSM tarmoqlari (GPRS) yordamida yuqori darajali tarmoqlarga
ulanish.
J 4 ketma-ket port (RS-232, RS-485) uchun:
■ - kirish-chiqish sonini oshirish;
■ - chastotali o’zgartgichni boshqarish;
■ - operator panellari, GSM modemlari, shtrix-o'quvchi va boshqalarni ulash.
J bu darajadagi qurilmalar uchun past narx.
J muayyan vazifa uchun turli xil modifikatsiyalar (220 v quvvat).
8-rasm. PLC ning ko'rinishi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana2.6.  Kengaytirish modullarini tanlash
Kirish/chiqish   ulanishining   sonini   oshirish   uchun   kengaytirish   modullari
ishlatiladi. Sxemani boshqarish uchun nafaqat yuqori tezlikli chiqishlar, balki quyidagi
kengaytirish modullari ham releli chiqishi kerak edi: Alohida kirish moduli   ОВЕН   MV
110-220.32 DN , alohida kirish moduli  ОВЕН   MV  110- 24.16 DN ,alohida chiqish moduli
ОВЕН   MU  110-24.8 R .
Ushbu kengaytma modullari tanlangan, chunki ular ilgari tanlangan tekshirgich
bilan mos keladi. Bundan tashqari, ular jihozlarni to'g'ridan-to'g'ri boshqaradigan o'rni
chiqishi bor.
Ushbu   kengaytirish   modullarini   tanlashning   boshqa   sabablari   iqtisodiy
masalalar, texnik parametrlar edi.
9-rasm.  MV 110-220.32 DN  diskret kirish modulining ko'rinishi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaRaqamli kirish modulining asosiy xususiyatlari  ОВЕН   MV 110 32  DN :
Elektr ta'minoti kuchlanishi: - 220V
32 ta raqamli kirish kanallari.
Kirish signallari: n-p-n p-n-p tipidagi tranzistorli kalitlar ,signallar = 24V
O'lchov chastotasi: 1000 Hzgacha, impuls davomiyligi (minimal) 0.5 ms
Har bir kanal uchun impulsli schotchik.
Kirish parametrlari:
Galvanik ajratish: guruhli
Elektr quvvati: 1.5 kv
Kuchlanish: 24 + / - 3V
Sensor turi: Asosan chiqishi p-n-p va n-p-n bo'lgan tranzistorlari, kommutatsiya
qurilmalari (rele, tugma kontaktlari, gerkonlar, kalitlar) sensorlar
Maksimal signal chastotasi: 1000Hz
Impulsning minimal davomiyligi: 0.5 ms (2 quduq uchun 1000 Hz )
Maksimal   kirish   oqimi:   8,5   mA   (alohida   kirish   kuchlanishi   bilan   diskret   kirish
27V)
"Mantiqiy bir" ning minimal oqimi: 4,5 mA
"Mantiqiy nol"ning maksimal oqim: 1,5 mA
ОВЕН   MV 110 16 DN :raqamli kirish modulining asosiy xususiyatlari
Elektr ta'minoti kuchlanish: = 24V
16   ta   raqamli   kirish   kanallari,   guruh   izolyatsiyasi-DN   modifikatsiyasi,
izolyatsiyasiz-D. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaKirish signallari: n-p-n p-n-p tipidagi tranzistorli kalitlar ,signallar = 24V
O'lchov chastotasi: 1000 Hzgacha, impuls davomiyligi (minimal) 0.5 ms
Har bir kanal uchun impulsli schotchik.
Kirish parametrlari:
Galvanik ajratish: guruhli
Elektr quvvati: 1.5 kv
Kuchlanish: 24 + / - 3V
Sensor turi: Asosan chiqishi p-n-p va n-p-n bo'lgan tranzistorlari, kommutatsiya
qurilmalari (rele, tugma kontaktlari, gerkonlar, kalitlar) sensorlar
Maksimal signal chastotasi: 1000Hz
Impulsning minimal davomiyligi: 0.5 ms (2 quduq uchun 1000 Hz )
Maksimal   kirish   oqimi:   8,5   mA   (alohida   kirish   kuchlanishi   bilan   diskret   kirish
27V)
"Mantiqiy bir" ning minimal oqimi: 4,5 mA
"Mantiqiy nol"ning maksimal oqim: 1,5 mA
ОВЕН   MU 110 8 R : Raqamli chiqish modulining asosiy xususiyatlari 
Elektr ta'minoti kuchlanish: = 24V
8 ta raqamli chiqish kanali
Chiqish turlari: P-elektromagnitli rele 4A = 24V yoki-250V ShIM signal berish bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana2.7.  Operatorning sensorli panelini tanlash
Mashinaning ishlash jarayonlarini tasavvur qilish, tugunlarning harakatlanishini
ko'rsatish,   Step   vosita   tezligini   belgilash,   ish   rejimlarini   belgilash,   kommutatsiya
uskunalarini tashxislash qobiliyati sensorli panelga muhtoj.
Interfeysning   mavjudligi   sensorli   panelni   ulash   paneldagi   mashinaning
boshqaruv   tugmalarini   takrorlashga   imkon   berdi.   Ish   mexanizmlarining   harakat
qadamini ko'rsatadigan mahsulotni qayta ishlash rejimlarini paneldan o'rnatish.
Mashinaning   tarkibiy  qismlari  va  xatolar   haqida  ma'lumot,  ekranda  ma'lum  bir
elektr qurilmaning ishlamay qolishi haqidagi ko'rsatuvlarni ko'rsatish ish jarayonini va
ta'mirlashni   sezilarli   darajada   soddalashtirdi.   Sensorli   displeyda   har   qanday   elektr
apparatini   alohida   o'chirish   yoki   ulash   imkoniyati   mavjud   bo'lgan   sozlash   rejimi
dasturiy jihatdan amalga oshiriladi. 
Bu   mashinani   ta'mirlash   va   texnik   xizmat   ko'rsatishni   sezilarli   darajada
osonlashtirdi,   chunki   zavodni   boshqarish   sxemasida   ishga   tushirish   jarayoni   barcha
ishlaydigan   o'rni,   ishga   tushirgichlar,   elektr   motorlar   va   boshqalar   bilan   amalga
oshiriladi,   bu   esa   ishlamay   qolgan   uskunalarni   kuzatish   jarayonini   sezilarli   darajada
murakkablashtiradi.   Panelning   mavjudligi   kompyuterni   ishlatmasdan   ba'zi
parametrlarni sozlash imkonini beradi.
ОВЕН   СПК 107-erkin   programlanadigan   tekshirgichning   o'rnatilgan
funktsiyalari bilan inson-mashina interfeysi sinfidir.
Parametrlar:
Operator paneli va programlanadigan lojik tekshirgich bitta holatda
Diagonal 7 dyuymli grafik ekran
Ranglar soni 65535 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSensorli ekran nazorati
Ikki mustaqil RS-232/RS-485 ketma-ket interfeysi
Ichki Linux operatsion tizimi
Modbus/  ОВЕН  protokollarini qo'llab-quvvatlash
Funktsional imkoniyatlar
Plc   va   grafik   paneli   operator   funktsiyalarini   birlashtirish   boshqaruv   panelidagi
bo'sh joyni va umuman nazorat qilish tizimining narxini tejash imkonini beradi.
Yagona   dasturlash   muhitida   boshqaruv   dasturlari   va   algoritmlarini   ishlab
chiqish   tizimning   bir   xil   o'zgaruvchilardan   foydalanish   orqali   rivojlanish   muddatini
qisqartirishga imkon beradi, bu esa ijrochining inson va moliyaviy resurslarini tejaydi.
Sensorli   ekran   nazorati-foydalanuvchi   bilan   do'st   joylarda   jarayoni   elementlari
yaratish imkonini beradi. Boshqaruv  elementlariga kerakli  imzo va sharhlarni  amalga
oshirish.
RS-232/RS-485   universal   interfeyslarining   operatsion   rejimlarini   dasturiy
almashtirish-buyurtma   vaqtida   panelning   ishlashini   nazarda   tutmaslik   va   zaxiradagi
ZIP miqdorini kamaytirish imkonini beradi.
Old   paneldagi   ketma-ket   interfeyslarni   almashish   holatining   belgisi   nazorat
panelini   ochmasdan   tashqi   qurilmalar   bilan   aloqa   liniyalarining   holatini   aniqlash
imkonini beradi.
Operatsion   tizim-mahsulotning   funktsional   imkoniyatlarini   oshirish   uchun
standart dasturiy vositalardan foydalanish imkonini beradi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana10-rasm. Operator panelining ko’rinishi  ОВЕН   СПК 107.
Tanlangan   uskunani   hisobga   olgan   holda,   sxematik   elektr   diagrammasi   ishlab
chiqildi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana11-rasm.   Sxematik   elektr   diagrammasi   1-varaq:   diagramma   3L722A
mashinaning elektr motorlarini ulash. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana12-rasm.   Sxematik   elektr   diagrammasi   2-varaq:   diagramma   3L722A
mashinaning elektr motorlarini ulash.
13-rasm.   Sxematik   elektr   diagrammasi   3-varaq:   elektron   transformatorlar   va
elektr ta'minotini ulash. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana14-rasm.   Sxematik   elektr   diagrammasi   4-varaq:   diagramma   Step   motorini
ulash.
15-rasm.   Sxematik   elektr   diagrammasi   5-varaq:   funktsional   modullarning
interfeys diagrammasi . bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaJadval 4 -mashina jihozlarining xususiyatlari
Belgilash Nomi Miqdori Eslatma:
Uskunalar
A1 Quvvat   manbai   ОВЕН
BP60B-D4-24S 1
A2 Dastur   mantiqiy   nazoratchi
ОВЕН  PLC110-220.30 K 1
A3 Raqamli   kirish   moduli
ОВЕН  MU 110-220.32 ДН 1
A4 Raqamli   kirish   moduli
ОВЕН  MU 110-24.16 DN 1
A5;A6 Raqamli   chiqish     moduli
ОВЕН  MU 110-24.8R 1
A7 Panel   dasturlashtiriladigan
mantiqiy   nazoratchi   ОВЕН
СПК107 1
A8 Telemecanique   Altivar31
0,75kW   chastota
o'zgartirgich 1
A9 Kodlovchi   darajadagi
koordinator 1
А10 L35-AV   chiziqli   harakat
fotoelektrik o'zgartgich 1
А11 Stolning   harakat   datchigi
VB2.12 М .33.4.1.1. К 1 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaА12 Ustunning   harakat   datchigi
ВБ 2.12 М .33.4.1.1. К 1
А13 TL3011 T8 30W 1 220V   nominal
kuchlanish
Bosim sensori
SP1 Shlangi   haydovchi   bilan
jihozlangan 1 -24V   nominal
kuchlanish
Elektr motorlar
М1 4А132М4 1
М2;М3;
М9;М10;
М11 Shlangi   haydovchi   bilan
jihozlangan 5
М4 ДПТ-П21-4-С4 1
М5 4АА50В4 1
М6 П-100М 1
М7 4АА56А4 1
М8 4АА50В4 1
М12 4АА71А4 1
М13 4АА71В4 1
М14 ШД-2,65/5-03 1
М15 1
М16 1 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana Elektromagnit
YA3;
YA8; YA9 Shlangi   haydovchi   bilan
jihozlangan 3 -24V   nominal
kuchlanish
YH1 Elektromagnit plastinka 1 - 110 V   nominal
kuchlanish
Elektromagnit ulash
YC4 ЭТМ-056-2А 1 -24V   nominal
kuchlanish
Chiroq
HL1 HKC01x100/n20-02 1 36 V   nominal
kuchlanish
Bir  q utupli elektron kalitlar
SF1;SF2 ВА 47-63 2 1 A   nominal  tok
SF3 ВА 47-63 1 2A   nominal  tok
SF4;
SF5 ВА 47-63 2 5A   nominal  tok
Ikki  q utupli elektron kalitlar
Q7 ВА 47-63 1 5A   nominal  tok
Uch  q utupli elektron kalitlar
Q1 ВА 47-63 1 63A   nominal  tok
Q2 ВА 47-63 1 25A   nominal  tok
Q3 ВА 47-63 1 16A   nominal  tok bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaQ4;Q6 ВА 47-63 2 3A   nominal  tok
Q5 ВА 47-63 1 1 0A   nominal  tok
Magnit ishga tushirgichlar
KM1 КМЭ 2510 1
KM2-
KM15 КМЭ 1210 16
Реле
KL1- KL3 РЕК 78/3  24DC 3
Issiqlik реле
KK1 РТЭ-1322-17-25А 1
KK2 PTO-D13-7-10A 1
KK3 PTO-D13-1-1,6A 1
KK4;
KK6;
KK11;
KK12:1 PTO-D13-2,5-4A 4
KK5:1;
KK5:2;
KK7;
KK10;
KK12:2 PT0-D13-0,4-0,63A 5
KK8 PTO-D13-0,63-1A 1
Q attiq Davlat Relay bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaVT1-VT 14:4 HD-2525.DD3-12-250B  DC-
25A 8
Transformatorlar
Т1 OCM1-1,0   У3-1кВА
380/220/110/22/5 В 1
T2 ОСМ1-0,1   У3-0,1кВА
220/36/24/12 В 1
Kond e nsatorlar
C1 МБГ0-2-160В-2*30мк 1
C2 МБГЧ-1-250В-10мк 1
C3-C5 МБГО-2-160В-2мк 3
Qarshiliklar
R1 ПВ-50-510 Ом 1
R2 ПВ-25-100 Ом 1
R3 ППБ-3Г-4,7  К О М 1
Diodlar
VD1-VD8 КД202М 8
Stabilitronlar
VD9 Д815Г 1
VD10 Д815Ж 1
Diodli ko'priklar bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaV1;V2 КВРС2510 2
Bog'lovchi shinalar
L1;L2;L3 PIN  3ф 63А 1
L1 PIN  Ц  h  63А 1
Din izolyatorida nol plastik
N ШНИ-6х9-10-Д-С 1
Boshqarish tugmalari
SB1 КМЕ-5502-  qizil 1 Umumiy jadval
SB2 КМЕ-4511 -  qora 1 Silliqlash
g'ildiraklarini
yoqish
SB3 КМЕ-4511 -  qizil 1 Silliqlash
g'ildiraklarini
o’chirish
SB4 КМЕ-4511 -  yashil 1 shlangi   haydovchi ni
yoqish
SB5 КМЕ-4511 -  qizil 1 ustun   harakatini
o'chirish
SB6 КМЕ-4522 -  qora 1 stol   "   o'ng ga”
yoqish
SB7 КМЕ-4522 -  qora 1 stol   "   chapga”
yoqish
SB8 КМЕ-4502 -  qizil 1 Stolni  o'chirish bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSB9 КМЕ-4511 -  qora
1 Buvisi   yuqoriga
tezlashdi
SB10 КМЕ-4511 -  qora
1 Buvisi   past ga
tezlashdi
SB11 КМЕ-4511 -  yashil 1
SB12 КМЕ-4511 -  qizil 1 Magnitlangan
plitalar
SB13 КМЕ-4511 -  qora
1 Ustun   oldinga
yoqish
SB14 КМЕ-4511 -  qora
1 Ustun   orqaga
yoqish
SB15 КМЕ-4511 -  qora
1 Vertikal
oziqlantirish surish
SB16 КМЕ-4511 -  qora
1 Vertikal
oziqlantirish titrash
SB22 КМЕ-4511 –  ko’k  ( oq )
1 Harakatlarning
o'qilishini   bekor
qilish
Kalitlar
SA4 П2Т-5 1
SA6;
SA11 ПГК-3ПЗМ-А
2
SA12 ПЕ-011 исп2 1
SA13 П2Т-5В  uch tomonlama 1 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSA14 П2Т-5В  uch tomonlama 1
SA15 П2Т-5В  uch tomonlama 1
SA17 П2Т-24Л 1
SA20 П2Т-24Л 1
Mikro kalitlari
SQ1 МП1203 исп1
1 babkani   cheklash   “
yuqorig a”
SQ2 МП1203 исп1
1 babkani   cheklas
“Pastga” 
SQ3 МП1203 исп1
1 Doira   tartibga
solish uchun ruxsat
SQ5 МП1203 исп1
1 ustunni   cheklash
"Oldinga" 
SQ6 МП1203 исп1
1 ustunni   cheklash
"Orqaga" 
SQ10 МП1203 исп1
1 Ko’ndalang
harakatga   ruxsat
berish
SQ11 МП1101 исп1
1 Filtri   konveyerni
yoqish
SQ7 МП1101 исп1
SQ8 МП1101 исп1
Vida orqali terminallar bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaX1-X3 MTU-4 3
X4-X176 MTU-2.5 173
Modulli ulagichlar
РРМ-77/3 3
РРМ-77/4 2
2.8.  Montaj sxemasini ishlab chiqish va tavsiflash
O'rnatish   davri,   elektr   apparatlarining   tarkibiy   qismlari   va   simlar,   shinalar,
ushbu ulanishlar amalga oshiriladigan kanal kabellari, shuningdek, ularning galetlarga
ulanish joylarini ko'rsatadi.
O'rnatish   sxemasini   yaratishning   boshlanishi   elektr   tokining   ichki   maydonini
o'lchash   edi.   Tegishli   o'lchamlarda   (1000x1200)   mm   qalinligi   2   mm   bo'lgan   metall
plitka ishlab chiqarildi. panelning orqa tomonida 20 x20mm o'lchamlari bilan kvadrat
trubaning perimetri bo'ylab mustahkamlash amalga oshirildi.
Barcha elektr jihozlarining o'lchovlari panelda joylashgan bo'lib, elektr shkalaga
o'rnatilgan.  Visio   2007  dasturida   barcha  elektr  qurilmalar,   kanal  kabellari,   simlar   va
vintli terminallar (21-rasm) bilan jihozlangan elektr panelining o'rnatish diagrammasi
olingan.   Dizaynda   elektr   ta'minoti   kabelini   hisobga   olish   muhim   edi,   vida
terminallarining joylashuvi mashinaning elektr jihozlarini ulash uchun uyg'onishi kerak
edi.   Quvvatni   almashtirish   uskunalari   va   boshqaruv   uskunalari   joylashuvi   hisobga
olingan.   Operatsion   vaqtida   keyingi   xizmat   ko'rsatish   va   ta'mirlash   uchun   uskunaga
qulaylik   va   to'siqsiz   kirish.   Elementlarni   simlar   va   ulash   shinalari   minimal   bo'lishi
uchun joylashtirish muhim edi, bu esa materialni sezilarli darajada tejaydi.
Panelga   belgilashdan   keyin   uskunalar   keyinchalik   shinalar   va   simlarni
almashtirish  bilan o'rnatildi  (22-rasm).  Sxematik diagramma  o'zgarganda,  hujjatlarga bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanao'zgartirishlar   kiritilgan   holda   uskunaning   bir   qismini   o'rnatish   va   demontaj   qilish
amalga oshirildi. 
Mashinaning   boshqaruv   paneliga   ham   o'zgarishlar   kiritildi.   Masofadan
boshqarish   pultidagi   kalitlarning   bir   qismi   va   selsin   regulyatorlari   demontaj   qilindi,
ikkita   qo'shimcha   kalit   o'rnatildi.   Simlarni   o'rnatish   vaqtida   maxsus   matbuot   oqalari
yordamida   simlar   va   ulagichlar   bilan   simlar   bosildi.   Bu   o'rnatish   sifatini   oshirdi   va
simlarni uskunalar va terminallarga o'rnatish jarayonini sezilarli darajada tezlashtirdi.
Biz   kengaytirish   modullari   (23-rasm)   va   chastota   konvertori   bilan   nazoratchi   bilan
almashtirdik. 
Zamonaviy elektr jihozlaridan foydalanish zavod uskunalari bilan taqqoslaganda
elektrokapada ishlaydigan mashinaning o'lchamlarini kamaytirishga imkon berdi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana 16-rasm. Elektr shkaf sxemasi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana 17-rasm. Boshqaruv paneli fotosurati
18-rasm. Kengaytirish modullari bilan kontrollerning surati bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana№ Tugmalar va kalitlarni belgilash
1 Stolning o'zaro harakatini yoqish tugmasi
2 Stol harakatini to'xtatish tugmasi
3 Stolning o'zaro harakatini yoqish tugmasi
4 Stendning harakatlanishini yoqish tugmasi
5 ustunning ishlash rejimi tugmasi
6 Silliqlash g'ildiragini aylantirish tugmasi
7 silliqlash diskining vertikal uzatish rejimi almashlab ulagichi
8 Tezlashtirilgan vertikal harakat tugmalari silliqlash diski
9 Pastga silliqlash diski vertikal harakat surish tugmasi
10 "Umumiy stop" tugmasi"
11 "Elektromagnit plastinkaning magnitlanishi" tugmasi"
12 Plastinka magnitlanishi tugmasi"
13 Stendni to'xtatish tugmasi
14 silliqlash g'ildiragining aylanishini to'xtatish tugmasi
15 Pastga silliqlash buvisi sekin uzluksiz harakat tugmasi
16 Tezlashtirilgan vertikal harakat tugmalari silliqlash buvisi
17 Vertikal harakani ko'rsatishni bekor qilish tugmasi
18 "Shlangi gidroboshqaruvni yoqish" tugmasi"
19 Stol tezligini belgilash tugmasi
20 Stendning harakatini yoqish tugmasi
21 Mahalliy yoritish chiroq kaliti
22 Sogni oziqlantirish va tozalash tizimining kaliti
23 Sogni oziqlantirish va tozalash tizimini yoqish
24 Stol stolining qiymatini nazorat qilish tugmasi
25 Besleme kursining qiymatini nazorat qilish tugmasi
19-rasm. Modernizatsiya qilingan boshqaruv paneli bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaIII.  Silliqlash dastgohini boshqarish tizimining dasturiy qismini ishlab
chiqish
Vazifalari   ularning   jismoniy   aloqasi   bilan   belgilanadigan   an'anaviy
tekshirgichlardan   farqli   o'laroq,   programlanadigan   lojik   tekshirgichlarning   (PLC)
vazifalari   dastur   tomonidan  belgilanadi.  PLC  ma'lumotlari  kabellar   yordamida   tashqi
tizimlarga   ulangan   bo'lsa-da,   dastur   xotirasining   mazmuni   har   qanday   vaqtda
o'zgarishi mumkin, dasturlarni turli boshqaruv vazifalariga moslashtirish. 
Programlanadigan   lojik   tekshirgichlar   ma'lumotlarni   kiritish,   ularni   qayta
ishlash   va   natijalarni   chiqarishni   ta'minlaydi.   Bu   jarayon   ularning   uch   bosqichidan
iborat:
* kirish bosqichi;
* qayta ishlash bosqichi;
* chiqish bosqichi
20-rasm. PLC-da ma'lumotlarni qayta ishlash jarayoni bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana Kirish bosqichi
Kirish   bosqichida   kalitlardan,   tugmachalardan   va   sensorlardan   nazorat
signallari   qayta   ishlash   bosqichiga   o'tadi.   Ushbu   komponentlardan   olingan   signallar
nazorat jarayonida shakllanadi va mantiqiy davlatlar shaklida kirishlarga o'tkaziladi.
Kirish   bosqichidan   boshlab   ular   oldindan   tayyorlangan   formatda   ishlov   berish
bosqichiga o'tkaziladi.
Qayta ishlash bosqichi
Qayta   ishlash   bosqichida   oldindan   tayyorlangan   signallarni   kirish   bosqichidan
qayta   ishlash   va   ularni   mantiqiy   operatsiyalar   va   boshqa   funktsiyalar   bilan
birlashtirish   amalga   oshiriladi.   Qayta   ishlash   bosqichi   dasturining   xotirasi   to'liq
programlanabilir.   Qayta   ishlash   tartibi   xotirada   saqlangan   dasturni   o'zgartirish   yoki
o'zgartirish orqali istalgan vaqtda o'zgartirilishi mumkin.
Chiqish bosqichi
Dastur   kirish   signallari   bilan   ishlash   natijalari   chiqish   bosqichiga   o'tkaziladi,
ular   kontaktorlar,   signalli   lampalar,   solenoid   klapanlar   va   boshqalar   kabi   ulangan
kalitlarni boshqarish funktsiyalarini amalga oshiradilar.
PLC,   odatda,  bir   nazoratchi   tashqarida   ishlab  chiqilgan  dastur   ijrosi   orqali   o'z
vazifalarini amalga oshiradi, keyin uning xotira dasturi uzatiladi. PLC dasturi nazorat
qiluvchi   funktsiyalarni   nazorat   qiluvchi   buyruqlar   ketma-ketligidan   iborat.   PLC   bu
buyruqlarni ketma-ket, birma-bir boshqaradi. 
Dasturning   butun   ketma-ketligi   davriy,   ya'ni   uzluksiz   aylanish   jarayonida
takrorlanadi.   Dasturning   bir   marta   takrorlanishining   davomiyligi   dasturiy   ta'minot
davrining vaqti yoki davri deb ataladi.
Jarayon tasvirini qayta ishlash bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaDasturni PLC ga qayta ishlashda kirish va chiqish signallari bevosita emas, balki
"jarayon tasviri" shaklida qo'llaniladi»:
21-rasm. Jarayon tasviri
Kirish signallari jarayonining tasviri
Har   bir   dasturiy   ta'minot   tsiklining   boshida   tizim   kirish   signallarining   holatini
tekshiradi   va   ularni   buferga   saqlaydi   va   kirish   signallarining   "jarayoni   tasvirini"
yaratadi.
Dasturni amalga oshirish
Shundan   so'ng,   dastur   amalga   oshiriladi,   bu   jarayon   davomida   PLC   jarayoni
tasvirida   saqlangan   kirish   signallarining   davlatlariga   murojaat   qiladi.   Bu   shuni
anglatadiki,   kirish   signallari   holatlaridagi   keyingi   o'zgarishlar   dasturiy   ta'minot bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanaaylanishidan   oldin   qayd   etilmaydi.   Dastur   boshidan   oxirigacha   ketma   -   ket   amalga
oshiriladi-buyruqlar   ma'lumotlari   dasturlashtirilgan   tartibda.   Dasturning   alohida
qadamlarini   bajarish   natijalari   saqlanib   qoladi   va   joriy   dastur   aylanish   jarayonida
qo'llaniladi.
22-rasm. Dasturni bajarish va jarayonni saqlash natijasi
Chiqish jarayonining tasviri
Chiqish signallari bilan bog'liq mantiqiy operatsiyalar natijalari chiqish buferida
chiqish   signallari   jarayonining   tasviri   sifatida   saqlanadi.   Chiqish   jarayonining   tasviri
uni   qayta   yozishdan   oldin   chiqish   buferida   saqlanadi.   Chiqish   signallari   shaklida
qiymatlarni yozgandan so'ng, ushbu dastur aylanishi takrorlanadi.
Plc va nazoratchi bilan aloqa mantig’idagi signallarni qayta ishlashdagi farqlar
Rele-kontakt   mantiqidagi   nazoratchilarda   dastur   funktsional   elementlar   va
ularning   aloqasi   bilan   belgilanadi.   Barcha   nazorat   operatsiyalari   bir   vaqtning   o'zida
amalga   oshiriladi   (parallel   ishlash).   Kirish   holatidagi   har   qanday   o'zgarish   bilan
tegishli   chiqish   signalining   holati   darhol   o'zgaradi.   PLC,   dasturiy   ta'minot   aylanishi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanao'zgarishidan   keyingi   ma'lumotlarga   qadar   kirish   signallarining   holatidagi
o'zgarishlarga javob bermaydi. Hozirgi vaqtda bu kamchilik, asosan, dasturiy ta'minot
davrlarining juda qisqa muddatlari bilan qoplanadi. Davr davomiyligi dastur aylanishi
buyruqlar soni va turiga bog'liq.
3.1.  CoDeSysda dasturni ishlab chiqish muhiti tavsifi
3.2.  Dasturning ish muhiti tavsifi
CoDeSys-IEC   61131-3   standartidagi   dasturlash   kontrollerlari   uchun   asosiy
vosita.
CoDeSys tomonidan ishga tushirish.
Dasturning   asosiy   oynasi   MS   Windows   operatsion   tizimida   mavjud   bo'lgan   har
qanday usulda amalga oshiriladi. Misol uchun, Start / buyruq qo'ng'iroq
Dasturlar   |   3s   Software   /   Codesys   2.3   /   Codesys   2.3.   Dasturiy   ta'minotni   ishga
tushirgandan so'ng
CoDeSys dasturning asosiy oynasini ochadi(23-rasmga qarang). bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana 23-rasm. Dasturning asosiy oynasi
Dasturning   asosiy   oynasi   quyidagi   elementlarni   o'z   ichiga   oladi   (23-rasmdagi
qizil raqamlar bilan belgilanadi):
- Asosiy menyu (1), mavjud dastur buyruqlar guruhlari ro'yxatini o'z ichiga oladi.
Turli   xil   ish   rejimlarida   asosiy   menyu   guruhlari   guruhlari   maxsus   buyruqlar   bilan
to'ldiriladi.
-   Tez-tez   ishlatiladigan   dastur   buyruqlarini   takrorlaydigan   tugmachalarni   o'z
ichiga   olgan   asboblar   paneli   (2).   Turli   xil   ish   rejimlarida   asboblar   paneli   maxsus
panellar bilan to'ldiriladi.
-   "Ob'ektni   tashkilotchisi   "(3)   -   Pro-gramm   usullari   guruhlarini   almashtirish;
"POU", "ma'lumotlar turlari (ma'lumotlar turlari)", "vizualizatsiya (Visualizations)" va
"resurslar (resurslar)"kabi to'rtta tabni o'z ichiga oladi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana-   Dasturning   ish   maydoni   (4),   bu   dasturning   Windows   (6)   operatsion   usullari
(o'ng yuqori qismida) ko'rsatiladi.
-   Xabarlar   oynasi   (maydon)   (5,   o'ng   pastki   qismida).   Ushbu   oynada   derleyici
xabarlar, qidiruv natijalari va o'zaro aloqalar ro'yxati paydo bo'ladi.
-   Holat   satri   (7),   loyihaning   hozirgi   holati   haqida   ma'lumot   o'z   ichiga   olgan
(pastki   qismida).   Menyu   elementini   tanlashda   holat   satrida   uning   tavsifi   ko'rsatiladi;
matn   muharriri   bilan   ishlashda   kursor   joylashgan   joy   ko'rsatiladi   (masalan,   Line:   5,
Col.11);   vizualizatsiya   rejimida   -   oynaning   yuqori   chap   burchagiga   nisbatan
hisoblangan   X   va   Y   kursorining   koordinatalari   ko'rsatiladi;   agar   sichqonchani
ko'rsatgichi   elementda   bo'lsa   yoki   element   ustida   biron-bir   harakat   amalga   oshirilsa,
bu   elementning   raqami   ko'rsatiladi   ;   elementni   qo'shganda-uning   nomi   ko'rsatiladi
(masalan, to'rtburchak). 
"Online" rejimida ishlayotganingizda, vaziyat satrida onlayn yozuv qora rangda,
aks holda yozuv kulrang. "Online" rejimida siz dasturning qaysi holatini aniqlashingiz
mumkin:   sim   -   emulyatsiya   rejimida,   RUN   -   dastur   ishga   tushirildi,   BP   -   to'xtash
nuqtasi o'rnatildi, kuch - o'zgaruvchilar aniqlanadi.
Asosiy   oynaning   joylari   sichqoncha   bilan   harakatlanishi   mumkin   bo'lgan
ajratuvchi chiziqlar bilan ajralib turadi. Bu sizga hududlarning o'lchamlarining optimal
kombinatsiyasini tanlash imkonini beradi.
Dasturning   ishlashini   boshqarish   dasturning   asosiy   oynasining   yuqori   qismida
ko'rsatilgan   va   "fayl   (fayl)",   "tahrirlash   (tahrirlash)",   "loyiha   (loyiha)",   "Qo'shish
(Qo'shish)",   "qo'shimchalar   (qo'shimchalar)",   "onlayn   (Online)",   "oyna   (Window)"   va
"yordam (yordam)".
Asosiy   menyu   buyruqlar   chaqiruvi   asboblar   paneli   tugmalari,   kontekst   menyusi
buyruqlari va qisqa klavishlar bilan takrorlanadi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana 3.3.  Dasturlash muhiti tillari
IEC 61131 standarti  talablariga muvofiq, CoDeSys  quyidagi dasturlash  tillarini
qo'llab-quvvatlaydi.
Bundan tashqari,  CoDeSys  FBD ga o'xshash  "doimiy funktsional  sxemalar  Tili"
(CFC) ni qo'llab-quvvatlaydi, ammo ikkinchisidan farqli o'laroq, ushbu tilda bloklar va
ulagichlar erkin, ruxsat etilgan tsikllar va erkin birikmalar mavjud.
Ushbu   tillarning   har   biri   muayyan   vazifalarni   hal   qilish   uchun   ulardan
foydalanishni aniqlaydigan o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Dasturlash tillarining qisqacha tavsifi quyida keltirilgan.
"IL" tili-ko'rsatmalar ro'yxati
SIEMENS step5 assembleriga  o'xshash matn tili;  barcha operatsiyalar  batareya
orqali amalga oshiriladi; kichik dasturlarda o'qish oson.
Har bir ko'rsatma yangi satr bilan boshlanadi va operatorni  o'z ichiga oladi va
operatsiya turiga qarab, bir yoki bir nechta operandlar vergul bilan ajratiladi.
Operanddan oldin yo'g'on ichak bilan yakunlangan yorliq bo'lishi mumkin (:).
Izoh   chiziqdagi   oxirgi   element   bo'lishi   kerak.   Ko'rsatmalar   orasida   bo'sh
chiziqlar bo'lishi mumkin. Misol IL dasturi 24-rasmda ko'rsatilgan bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana24-rasm. IL 3.3.2.1.2 tilidagi dasturning namunasi
"ST"tilida - tuzilgan matn
"Paskal"   tiliga   o'xshash   yuqori   darajadagi   matn   tili;   dasturlash   davrlari   va
shartlari   uchun   maqbuldir.   Shartli   operatorlarda   ishlatilishi   mumkin   bo'lgan
ko'rsatmalar   to'plami   (if..THEN..ELSE)   va   tsikllarda   (WHILE..DO).   Misol   st   dasturi
25-rasmda ko'rsatilgan.
25-rasm. ST tilidagi dasturning namunasi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaTil   "   FBD   "   -   funktsional   blok   diagrammalar   grafik   dasturlash   tili.   Bloklar   va
operandlardan tashkil topgan sxemalar bilan ishlaydi - ularning har biri mantiqiy yoki
arifmetik ifodani, funktsional blokni chaqirishni, o'tishni yoki qaytarish ko'rsatmalarini
o'z ichiga olgan zanjirlar ketma-ketligi bilan. Misol FBD dasturi ko'rsatilgan.
26-rasm. FBD tilidagi dasturning namunasi
"LD" tili-releli diagrammasi
Elektr kontaktlarning zanglashiga olib keladigan grafik til; LD tilidagi dastur har
birining   mantiqiy   yoki   arifmetik   ifodasini,   funktsional   blokni   chaqirishni,   o'tishni   yoki
qaytarish   ko'rsatmalarini  o'z   ichiga  olgan  ketma-ketlikdagi   davrlardan   iborat.  Analog
ma'lumotlar turlari bilan ishlash uchun ishlatiladi.
LD mantiqiy kalitlarni qurish uchun eng mos keladi, ammo FBD kabi murakkab
davrlarni   yaratish   juda   oson.   Bundan   tashqari,   LD   boshqa   Pou   komponentlarini
boshqarish uchun etarli.
Eng   PLC   dasturlash   uchun   ishlatiladi.   FBD   va   LD   tillari   o'rtasida   almashinish
joizdir. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana27-rasm. LD tilidagi dasturning namunasi
"SFC" tili - ketma-ket ishlab chiqarish sxemalari
Ilovalarni tuzish uchun ishlatiladigan grafik til;
Qadamlar va o'tishlardan iborat; harakatlar qadamlar ichida amalga oshiriladi.
Emas   boshqa   tillarga   aylanadi.   SFC   tilidagi   dasturning   namunasi   28-rasmda
keltirilgan.
28-rasm. SFC tilidagi dasturning namunasi bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana "CFC" tili-doimiy funktsional sxemalar
Doimiy   funktsional   sxemalar   tili.   FBD   dan   farqli   o'laroq,   u   elektronni
ishlatmaydi, lekin tarkibiy qismlarni va ulanishlarni erkin joylashtirish imkonini beradi,
bu  esa,   ayniqsa,   qayta  aloqa   yaratish   imkonini   beradi.   Misol   CFC   dasturi   29-rasmda
ko'rsatilgan.
29-rasm. CFC tilidagi dasturning namunasi
3.4.  Loyihaning dasturiy komponentlari
Loyiha   CoDeSys   dasturida   mavjud   bo'lgan   dasturlash   tillaridan   birida
yaratilgan.   Loyiha   bir   yoki   bir   nechta   dasturiy   komponentlardan   (POU,   Program
Organization   Unit)   iborat   bo'lishi   mumkin.   Davriy   ravishda   amalga   oshiriladigan
asosiy dastur PLC_PRG deb nomlanishi kerak. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaDasturiy komponentlar (POU) funktsional bloklar, funktsiyalar va dasturlarni o'z
ichiga oladi. Individual POU harakatlar (muntazam) o'z ichiga olishi mumkin.
Har bir dasturiy komponent reklama va kod bo'limidan iborat. Barcha Pou kodini
yozish   uchun   faqat   IEC   dasturlash   tillaridan   biri   (IL,   ST,   FBD,   SFC,   LD   yoki   CFC)
ishlatiladi.
CoDeSys   standart   sifatida   tavsiflangan   barcha   komponentlarni   qo'llab-
quvvatlaydi.   Ularni   ishlatish   uchun   loyihangizga   standart   kutubxonani   kiritish
kifoya.lib.
POU   boshqa   POULARGA   olib   kelishi   mumkin,   ammo   rekursiya   qabul   qilinishi
mumkin emas.
Bundan tashqari, loyiha turli xil ish sharoitlari bilan bir nechta vazifalarni aniq
belgilashi mumkin.
3.5.  Loyiha ma'lumotlari turlari
Ma'lumotlar turi axborotni va uni qayta ishlash va saqlash usullarini, ajratilgan
xotira   miqdorini   belgilaydi.   Dasturchi   bevosita   boshlang'ich   foydalanishingiz   mumkin
(asosiy)   ma'lumotlar   turlari   (mantiqiy,   integer,   oqilona,   string,   vaqtinchalik)   yoki   o'z
yaratish (Custom) ularning asosida turlari.
3.6.  Dasturiy mantiqiy kontroller bilan aloqa o'rnatish
CoDeSys  tomonidan tekshirgich  bilan aloqani o'rnatishdan oldin aloqa kanalini
(interfeys   va   valyuta   sozlamalarini)   bir   marta   sozlashingiz   kerak.   Kelajakda,   dasturni
disk   raskadrovka   bilan   aloqa   interfeysini   sozlash   faqat   boshqa   interfeysga   ulanganda
talab qilinishi mumkin. Ethernet interfeysi, disk raskadrovka RS-232, USB qurilma yoki
RS-232 ketma-ket portiga ulangan modem orqali yoki RS-232 Debug orqali tekshirgich bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanabilan aloqa o'rnatish mumkin.
3.7.  Dasturiy mantiqiy kontrollerda dastur kodi ro’yhati
30-rasm. PLK110 uchun asosiy dasturning ro'yxati bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana31-rasm. PLC110 uchun asosiy dasturning ro'yxati
32-rasm. PLK110 uchun asosiy dasturning ro'yxati bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana IV.     Iqtisodiy qism
Ushbu   bo'limda   biz   ishlab   chiqargan   silliqlash   apparati   raqamli   boshqaruv
tizimini   joriy   etishning   iqtisodiy   samaradorligi   masalasi   ko'rib   chiqildi.   Iqtisodiy
samaradorlikni   oshirish   uchun   zarur   uskunalarni   ishlab   chiqish,   ishlab   chiqarish   va
sotib olish bilan bog'liq moliyaviy xarajatlarni, shuningdek, ushbu uskunani ta'mirlash
xarajatlarini   kamaytirish,   samaradorlikni   oshirish   natijasida   yuzaga   keladigan
iqtisodiy ta'sirlarni tahlil qilish kerak.
4.1.  Asosiy va montaj sxemalarini ishlab chiqish xarajatlarini hisoblash
Jadval 5-sxemalarni ishlab chiqish xarajatlarini hisoblash
Nomi Soatlik   ish
haqi,  so’m . S arflangan
soat soni Qiymati,  so’m .
Asosiy elektr sxemasini ishlab chiqish 36607 1 7 622319
O'rnatish sxemasini ishlab chiqish 35142 9 316284
Jami:  938616 so’m
4.2.  Silliqlash qurilmasining ishlashini avtomatlashtirishni ta'minlovchi raqamli
nazorat tizimining algoritmini va dasturlarini yaratish bo'yicha ishlarning qiymatini
hisoblash
Ushbu   bandda   silliqlash   moslamasining   ishlashini   ta'minlaydigan   dasturlarni
yaratish   bilan   bog'liq   ishlarni   bajarishda   zarur   bo'lgan   moliyaviy   xarajatlar   miqdori
ko'rsatilgan.   Hisob-kitoblar   uchun   ma'lumotlar   [15],   [axborot   va   narxlar   2021]
olingan. Ish turlari va ularning narxi 6-jadvalda keltirilgan.
Jadval 6-algoritm yaratish bo'yicha ishlarning qiymatini hisoblash va
raqamli boshqaruv tizimi dasturlari bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaIsh nomi 1 Soatlik ish
haqi,  so’m . Sarflangan
soat soni Qiymati,  so’m .
Muntazam rivojlanish
Shaxsiy   tayinlash   nazoratchi,
sensorli   tekshirgich,   chastota
konvertori,   kengaytirish   modullari
uchun   ma'lumot   almashish
portlarining raqamlari 46857 3
140572
Step   vosita   ishlashi   uchun
signallarni shakllantirish 46857 7 328003
Klapanlar   va   elektromagnit
ulovlarning ishlashini nazorat qilish 46857 5 234288
Ishga   tushirish   ishlarini
boshqarish 46857 3 140572
Kengaytirish   moduli   uchun
buyruqlar 46857 3 140572
Chastota   konvertori   uchun
buyruqlar vazifasi 46857 2 93715
Nazoratchi   chiqishi   bilan
chastota   inverteri   nazorat   qilish
buyruqlarini shakllantirish 46857 1 46857
Sensor   va   chastotali
o'zgartirgichdan   signallarni   qayta
ishlash 46857 4 187430
Drayvlarni   boshqarish   stol
tezligini tartibga solish 46857 1 46857
Signalni   qayta   ishlash   starter
holati 46857 1 46857
Harakatlarning   o'qilishini   bekor
qilish 46857 1 46857
Tugmalar   va   kalitlardan
signallarni ishlash 46857 3 140572
Drayvlarni boshqarish 46857 5 234288
Elektromagnit   plastinka   ishini
46857 1 46857 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanaboshqarish
Step vosita mil aylanishdan o'tish
harakatini kuzatish 46857 3 140572
Issiqlik  Relesining  signalni   qayta
ishlash holati 46857 1 46857
Stop tugmasi takrorlanishi 46857 1 46857
Mahsulotni qayta ishlash usullari
uchun signallarni shakllantirish 46857 3 140572
Qulflar 46857 2 93715
Kirish   nazorati   (sensorlarni
taqlid qilish) 41000 1 41000
Kirish holati 41000 1 41000
Chiqish nazorati 41000 2 82000
Baxtsiz xodisa 41000 1 41000
Doira tartibga solish tartibi 41000 4 164001
Qadam harakat vazifalari 41000 4 164001
Vertikal oziqlantirish usullari 41000 4 164001
Vertikal harakat  rejimini tanlash 41000 3 123001
Stol,   stend,   elektromagnit   plitani
boshqarish 41000 3 123001
Sayohat masofalari 41000 5 20500
Dastur ishini taqlid qilish 57107 14 799507
Jami:  4115871so’m
Ushbu   bandning   hisob-kitoblarini   amalga   oshirishda   biz   muhandis   ASU   TP   3
toifasidagi   o'rtacha   ish   haqi   bo'yicha   ma'lumotlardan   foydalanganmiz.   Bu   hisob-
kitoblar uchun ma'lumotlar olingan [15.], [Axborot va narxlar 2021].
4.3.  Mahsulotni sotib olish va yetkazib berish narxini hisoblash
Ishlarni   bajarish   uchun   zarur   bo'lgan   uskunalarni   sotib   olish   xarajatlarini
hisoblash.   Ushbu   hisob-kitoblar   uchun   ma'lumotlar   [" ОВЕН   "],   ["Balt-tizimlari"], bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana["Stanko-lid"], ["ma'lumot va narxlar 2021"] mahsulot katalogidan olingan.
Hisob-kitoblar natijalari 7-jadvalda keltirilgan.
Jadval 7-uskunani sotib olish narxini hisoblash
Ish nomi 1   soatlik
ish haqi,
so’m . Sarflangan
soat soni Qiymati,
so’m .
Quvvat   manbai   ОВЕН     БП60Б-
Д4-24С 544280 1 544280
Dastur mantiqiy tekshiruvi  
ОВЕН   ПЛК  110-220.30 К 3445790 1 3445790
diskret kirish moduli 
ОВЕН   МВ  110- 220.32 ДН 1536489 1 1536489
diskret kirish moduli 
ОВЕН   МВ  110- 24.16 ДН 1095882 1 1095882
diskret chiqish moduli 
ОВЕН   МУ  110-24.8 Р 1190915 2 2381830
Panel   dasturlashtiriladigan
mantiqiy tekshirgich   ОВЕН   СПК 107 3342118 1 3342118
Telemecanique   Altivar   310,75k
chastotali konvertori 3091869 1 3091869
L35-AV   chiziqli   harakat
fotoelektrik   konvertori 5400777 1 5400777
stolning harakat sensori
ВБ 2.12 М .33.4.1.1. К 129590 1 129590
ustunning harakat sensori
ВБ 2.12 М .33.4.1.1. К 129590 1 129590
TL3011 T8 30W   220V 133837 1 133837
Bir  q utupli elektron kalitlar
ВА 47-63 1А 19182 2 38364
ВА 47-63 2А 23575 1 23575
ВА 47-63 5А 23575 2 47150
Ikki  q utupli elektron kalitlar bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaВА 47-63 5А 36607 1 36607
Uch  q utupli elektron kalitlar
ВА 47-63 63А 51250 1 51250
ВА 47-63 25А 29286 1 29286
ВА 47-63 16А 32214 1 32214
ВА 47-63 3А 29286 2 58572
ВА 47-63 10А 29286 1 29286
Magnit ishga tushirgichlar
КМЭ 2510 95179 1 95179
КМЭ 1210 60036 16 960580
Rele
РЕК 78/3  24DC 16693 3 50079
Issiqlik  relesi
РТЭ-1322-17-25А 72189 1 72189
PT Э -D13-7-10A 58572 1 58572
PT Э -D13-1-1,6A 58572 1 58572
PT Э -D13-2,5-4A 58572 4 234288
PT Э -D13-0,4-0,63A 58572 5 292860
PT Э -D13-0,63-1A 58572 1 58572
Qattiq rele
HD-2525.DD3-12-250B    DC-25A
DC-25A 171030 8 1368241
Transformatorlar
ОСМ1-1,0   У3-1кВА
380/220/110/22/5B 789257 1 789257
ОСМ1-0,1   У3-0,1кВА
220/36/24/12 В 161073 1 161073
Kond e nsat o rl a r
МБГ0-2-160В-2*30мк 4392 1 4392
МБГЧ-1-250В-10мк 4392 1 4392
МБГО-2-160В-2мк 4392 3 13178
Qarshiliklar
ПВР-50-510 Ом 26357 1 26357
ПВР-25-100 Ом 23428 1 23428 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaППБ-3Г-4,7  К Ом 43929 1 43929
Diodlar
КД202М 1171 8 9371
Stabilitronlar
Д815Г 3660 1 3660
Д815Ж 3660 1 3660
Diodli ko'priklar
КВРС2510 13178 2 26357
Bog'lovchi shinalar
PIN  3ф 63А 20500 1 20500
PIN  1ф 63А 9517 1 9517
Din izolyatorida nol plastik
ШНИ-6х9-10-Д-С 4392 1 4392
Vintli o'tish terminallari
MTU-4 3367 3 10103
MTU-2.5 2489 173 430650
Modulli ulagichlar
РРМ-77/3 13178 3 39536
РРМ-77/4 15521 2 31043
Boshqa uskunalar
Дин рейка 17571 2 м 35143
plastik qutilar 13178 4 м 52714
plastik qisqichlar 3 * 150 14643 100 14643
Maslahatlar    НКШИ  ф5 29286 100 29286
Maslahatlar    НКШИ  ф3 29286 100 29286
vintlar    М3,М4,М5 43929 100 43929
Jami:  26701364 so’m
Bundan tashqari, nazorat qilish kabinetini o'rnatishda montaj simlari ishlatilgan.
Uni sotib olish narxi 8-jadvalda keltirilgan.
Jadval 8- o'rnatish simlarini sotib olish narxini hisoblash bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaSim nomi O'rnatish
uchun   zarur
bo'lgan
metrlar soni 1   metr   uchun
narx, Qiymati,
so’m
ПВС  2, 5
150  м 2401so’m/
metr 358753
ПВС 0,5 200 м 600 so’m /
metr 120072
Jami:  478826 so’m
Yetkazib  beruvchidan  Abakangacha  temir   yo'l   transporti   orqali  yuklarni   etkazib
berish xarajatlari 9-jadvalda keltirilgan.
Jadval 9-yuk tashish xarajatlari
Shaxarlar nomi Joylar soni Umumiy vazn 1 kg uchun narx Qiymati,so’m
Moskva 1 16,5 kg 100450so’m 1657441
Tula 1 6 kg 140719so’m 844315
Jami:  2501756 so’m
4.4.  O'rnatish va ishga tushirish ishlarini bajarish xarajatlarini hisoblash
Jadval 10-o'rnatish va ishga tushirish ishlarini bajarish xarajatlarini hisoblash
Nomi 1   soatlik   ish
haqi, so’m. Sarflangan   soat
soni Qiymati,so’m.
Uskunalarni o'rnatish va
ishlab   chiqarish   liniyasini
ishga tushirish 36607 112 4100040
Laboratoriya sinovlari 30750 19 584255
Jami:  4684295 so’m bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaUshbu   bandning   hisob-kitoblarini   amalga   oshirishda   radiotexnik   montajchining
o'rtacha   ish   haqi   bo'yicha   ma'lumotlardan   foydalanganmiz.   Bu   hisob-kitoblar   uchun
ma'lumotlar olingan [15]
4.5.  Amalga oshirish samaradorligi
Iqtisodiy   samaradorlik-iqtisodiy   tizimning   samaradorligi,   uning   faoliyatining
foydali yakuniy natijalari sarflangan resurslarga nisbatan ifodalanadi.
Mashinani   avtomatlashtirish   orqali   ish   haqi   fondining   pasayishi   kuzatildi.
Natijalar 11-jadvalda keltirilgan.
Jadval 11-yangiliklardan bir oy oldin ish haqi fondini hisoblash
Xodim lavozimi Ish   haqi,
so’m. Ishchi
mukofoti,
so’m. Ish haqi, so’m. Ishchilar
soni Men   barcha
ishchilar   uchun
haq   to'layman,
so’m.
Mashina
operatori 2811456 661863 3473319 2 6946639
M ashinalar
ning sozlagichi 2653311 474433 3124816 2 6249632
Umumiy ish haqi jamg'armasi: 13196271 so’m
Jadval 12-innovatsiyalardan keyin oylik ish haqi fondini hisoblash
Xodim lavozimi Ish   haqi,
so’m . Ishchi
mukofoti,
so’m . Ish   haqi,
so’m . Ishchilar
soni Men   barcha
ishchilar   uchun
haq   to'layman,
so’m.
Ishlab
chiqarish   liniyasi
operatori  2965207 808293 3773501 1 3773501 bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaTizim
uskunalari
sozlagichi  3198031 620863 3818894 1 3789608
Umumiy ish haqi:  7592395 so’m
Shundan   kelib   chiqqan   holda,   raqamli   boshqaruvni   joriy   etish   orqali   ishchilar
soni kamaydi va oylik ish haqi jamg'armasi  5618519 so’mdan oshdi.
1. Kam ishlamay qolgan vaqt tufayli samaradorlikni oshirish. 1 soatlik ish uchun
silliqlash   apparati   2   qoliplarini   ishlaydi.   1,5   marta   o'rnatish   samaradorligini   oshirdi.
Shunday qilib, bir ishlab chiqarish liniyasidan oylik daromadning 20% gacha pasayishi
bilan kuniga 205002 so’m oshadi.
2. Rejalashtirilgan dastlabki ta'mirlash xarajatlarini kamaytirish.
3. Nikoh ulushini kamaytirish.
Silliqlash apparati raqamli boshqaruv tizimini ishlab chiqish va ishlab chiqarish
xarajatlari-39410755 so’m.
Boshqa   firmalarda   3L722A   mashinasini   shunga   o'xshash   modernizatsiya   qilish
xarajatlari 70725690-74313225 so’mni tashkil etadi.
Ishlatilgan mashina narxi: 48321900 so’m.
Yangi mashina narxi: 354151205 so’m.
Avtotransport   vositalari   bilan   silliqlash   uskunasini   yetkazib   berish   xarajatlari
zavoddan Abakangacha 13-jadvalda keltirilgan.
Jadval 13-yuk tashish xarajatlari bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaShahar nomi Masofa Umumiy vazn 1   km   uchun
narx,   (yuk   10
tonnadan kam) Ko'prikda
turing
Navoiy
shahri 3836  км 6450  кг 7028 so’m 24220693
Jami:  24220693 so’m
Yangi mashina sotib olish uchun ishga tushirish ishlarini hisobga olmagan holda
umumiy   xarajatlar:   378371898   so’m,   bu   raqamli   boshqaruv   tizimini   modernizatsiya
qilishdan 9,6 barobar qimmatroq.
Shunday qilib, bizning loyihamiz iqtisodiy jihatdan maqbul hisoblanadi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana V.   Hayot faoliyati xavfsizligi.
5.1.  Silliqlash mashinasida ishlashda mehnatni muhofaza qilish.
5.2.  Mehnatni muhofaza qilishning umumiy talablari.
Silliqlash   mashinasida   mustaqil   ishlashga   tibbiy   ko'rikdan   o'tgan,   kirish
yo’riqnomasi,   ish   joyida   dastlabki   yo’riqnoma,   ish   joyida   o'qitish   va   amaliyot   o'tash,
mehnatni   muhofaza   qilish   talablarini   bilish,   elektr   xavfsizligi   bo'yicha   guruhidan   kam
bo'lmagan   va   tarif-malaka   ma'lumotnomasiga   muvofiq   tegishli   malakaga   ega   bo'lgan
shaxslarga ruxsat beriladi.
Silliqlash mashinasida ishlashda sizga kerak:
a) faqat korxona ma'muriyati tomonidan tasdiqlangan ish (ish) ko'rsatmasi bilan
belgilanadigan   ishni   bajarish   va   uni   amalga   oshirishning   xavfsiz   usullari   xodimga
yaxshi ma'lum bo'lsa.
b) ichki mehnat tartib qoidalarini bajarish.
v) shaxsiy va jamoaviy himoya vositalarini to'g'ri qo'llash.
d) mehnatni muhofaza qilish talablariga rioya qilish.
e)   o'zi   bevosita   yoki   yuqori   rahbarini   odamlarning   hayoti   va   sog'lig'iga   tahdid
soladigan   har   qanday   vaziyat,   ishlab   chiqarishdagi   har   qanday   baxtsiz   hodisa   yoki
ularning   sog'lig'i   yomonlashgani,   shu   jumladan   o'tkir   kasb   kasalligi   (zaharlanish)
belgilari namoyon bo'lishi haqida darhol xabardor qilish.
f)   ishni   bajarish   va   ishlab  chiqarishda   jabrlanganlarga   birinchi   yordam   berish,
mehnatni   muhofaza   qilish   bo'yicha   ko'rsatma   berish,   mehnatni   muhofaza   qilish
talablarini bilish uchun xavfsiz usullar va texnikani o'rgatish.
g)   mehnat   kodeksida   va   boshqa   federal   qonunlarda   nazarda   tutilgan   hollarda
majburiy davriy (mehnat faoliyati davomida) tibbiy ko'rikdan, shuningdek, ish beruvchi
yo'nalishi bo'yicha navbatdan tashqari tibbiy ko'rikdan o'tishi.
h)   elektr   tokidan   va   boshqa   baxtsiz   hodisalardan   zarar   ko'rganlarga   birinchi
yordam ko'rsatish.
i) asosiy yong'inga qarshi vositalardan foydalanish. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanaj) ish joyiga ishonib topshirilgan ish bilan bog'liq bo'lmagan shaxslarni ish joyini
boshqa xodimga ish boshlig'i bilmagan holda topshirishga yo'l qo'ymang.
Mashina   quruq   yopiq   xonada   va   0   dan   35 0
Sgacha   bo'lgan   muhit   haroratida   va
uning nisbiy namligida 80% dan ortiq bo'lmagan joyda yaxshi yoritilgan joyga muvofiq
ishlashi   kerak.   Ish   stollarining   yuzasi   zamin   darajasidan   800mm   balandlikda   bo'lishi
kerak.
Ishdagi har qanday tanaffus uchun mashina tarmoqdan uzilishi kerak.
Mashinaning   yaqinida   tebranish   va   kuchli   chang   hosil   qilish   manbalari
bo'lmasligi kerak.
Elektr motorini tozalash uchun kamida ikki oyda bir marta, uning biriktirilishi va
haydovchiga ulanishining ishonchliligini tekshiring.
Tegirmonda   kesish   asboblarining   ishchi   qismi   ishchi   bilan   ishlaydigan   chiqib
ketish   vositasi   bilan   aloqa   qilish   imkoniyatini   istisno   qiladigan   devor   bilan   yopilishi
kerak.
Agar mashinaning dizayni kesish asbobining to'liq devorini ta'minlamasa, uning
ishlamaydigan   qismi   himoyalangan   bo'lishi   kerak.   Chiqib   ketish   vositasining
ishlamaydigan   qismini   to'sish   ularni   olib   tashlash   uchun   qurilmalarda   chiqindilarni
yig'ish va yo'naltirish uchun qurilma sifatida ishlatilishi mumkin.
Asbobni almashtirish va tahrir qilish uchun ochilishi  yoki olib tashlanishi  kerak
bo'lgan   kesish   vositalarining   panjarasi   ishga   tushirish   va   tormoz   qurilmalari   bilan
qulflanishi   kerak.   Devorni   ish   joyiga   o'rnatish   mashinaning   o'z-o'zidan   ishga
tushirilishiga   olib   kelmasligi   kerak.   Mashinaning   ishga   tushirilishi   faqat   boshqaruv
organlaridan amalga oshirilishi kerak.
Metal   chiqindilarini   mashinalardan   olib   tashlash   jarayoni
mexanizatsiyalashtirilishi kerak.
Chiqindilarni   to'g'ridan-to'g'ri   mashinaning   chiqib   ketish   zonasidan   so'rib   olish
uchun   asboblarni   ishlatish   imkoni   bo'lmasa,   ular   ustida   ishlayotgan   vaqtda   kamida
40cm   uzunlikdagi   cho'tka   ishlatilishi   kerak   va   ishchi   himoya   ko'zoynaklarida   bo'lishi
kerak.
Barcha   tugmalar,   tutqichlar,   ruchkalar,   volanlar   va   jihozlarni   boshqarishning bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanaboshqa   qismlari   o'rnatilgan   holatda   ishonchli   tarzda   o'rnatilishi   kerak.   Limbalar,
tarozilar, yozuvlar va ramzlar aniq bajarilishi kerak, o'chirilishi mumkin emas, kamida
500mm masofada yaxshi o'qilishi kerak.
Ish joyida asosiy yong'inga qarshi vositalar bo'lishi kerak. Chekish faqat maxsus
jihozlangan joyda ruxsat etiladi.
Har   bir   xodim   shaxsiy   gigiena   qoidalariga   rioya   qilishi,   birinchi   tibbiy   yordam
ko'rsatishga qodir bo'lishi kerak; ustaxonada birinchi yordam to'plami bo'lishi kerak.
Tegirmonda   ishlayotganda   quyidagi   xavfli   va   zararli   ishlab   chiqarish   omillari
xarakterli va mavjud:
a) inson tanasi orqali o'tishi mumkin bo'lgan elektr davrlarida xavfli kuchlanish
darajalari;
b) mashinaning qaytish qismlari;
c) o'tkir pichoq chiqib ketish vositasi, o'tkir qirralarning va original materiallar
Burr;
d) ish joyining kam yoritilishi;
e) yong'in xavfi;
f) mexanik ta'sirdan jarohatlanish
yomon bosim va noto'g'ri oziqlantirish holatlarida ehtiyot qismlar va blankalar;
g)  qo'l va tananing boshqa qismlarini  kesish  qismlariga  (pichoqlar, arra,  freza)
tekizish);
h) metalni qayta ishlashda chang va chiqindilar bilan havo yo'li zararlanishi.
Silliqlash   mashinasida   ishlaydigan   xodimlar   maxsus   kiyim-kechak,   maxsus
poyabzal   va   boshqa   shaxsiy   himoya   vositalarini   va   jamoa   shartnomalarini   bepul
berishning   standart   normalariga   muvofiq   maxsus   kiyim-kechak,   maxsus   poyabzal   va
boshqa shaxsiy himoya vositalari bilan ta'minlanishi kerak.
Travma yoki bezovtalik holatlarida ishni to'xtatish, ish boshlig'ini xabardor qilish
va tibbiy muassasaga murojaat qilish kerak.
Ushbu yo'riqnomani bajarmaganlik uchun jinoyatchilar O’zbekiston Respublikasi
qonunlariga muvofiq javobgarlikka tortiladi. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana5.3.  Ishga tushishdan oldin mehnatni muhofaza qilish talablari.
O'rnatilgan   ish   kiyimlarini   kiyib   oling,   tugmachalarni   mahkamlang,   ko'zoynak
yoki qalqonlarni taqing.
Ish joyini begona narsalardan ozod qiling.
Ish   joyining   yorug'lik   darajasini   aniqlang   va   agar   kerak   bo'lsa,   metalni   qayta
ishlash zonasining umumiy yoki qisman yoritilishini (mahalliy) o'z ichiga oladi.
Ish   joyida   mavjud   bo'lgan   silliqlash   mashinasining   ishlashi   haqidagi   eslatmani
diqqat bilan o'rganib chiqing.
Himoya   vositalarini,   yo'riqnomani,   kartridjni,   diskni,   fugal   pichoqlarni
mustahkamlashning   ishonchliligi   va   to'g'riligini   tekshiring.   Pichoqlarning   chiqish
qiymatini, ularning keskinligini va qattiq holatda keskinligini tekshiring, milni qo'l bilan
aylantiring.
Tarmoq   kuchlanishining   mashinaning   nominal   kuchlanishiga   mos   kelishiga
ishonch hosil qiling (modifikatsiyaga qarab 220,220/380V).
Mashinani   elektr   tarmog'iga   ulang.   Joriy   qismlar   izolyatsiya   qilingan   yoki
himoyalangan   bo'lishi   yoki   mavjud   bo'lmagan   joylarda   bo'lishi   kerak.   Mashinaning
shnuri issiq va yog'li yuzalar bilan aloqa qilishiga yo'l qo'yilmaydi.
Tarmoq   kuchlanishiga   mos   kelmaydigan   vilkalarni   va   vilkalarni   o'rnatish
taqiqlanadi.   Ochiq   turdagi   kalitlarga   yoki   tutqich   yoki   pichoq   uchun   qopqoqdagi
yoriqlar bilan qo'llash taqiqlanadi.
Mashinani ishga tushirish va to'xtatish tugmalari bilan yoqish va o'chirish orqali
mashinaning   ishlashini   tekshiring.   Mashinani   rozetkaga   yoqishdan   yoki   rozetkadan
o'chirishdan oldin "to'xtatish"tugmasini bosing.
Noto'g'ri   mashinalar   va   asbob   -   uskunalar,   shuningdek,   noto'g'ri   yoki   to'siqsiz
to'siqlarga ega bo'lgan mashinalarda ishlash taqiqlanadi.
Mashinaning old va orqa qismida 2m dan ortiq uzunlikdagi ish qismlarini qayta
ishlashda   tayyor   materiallarni   etkazib   berish   va   tozalash   uchun   rulonli   stendlar   yoki
jadvallar shaklida qo'llab-quvvatlanishi kerak. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaMashinaning yerga ulanmasdan ishlashi taqiqlanadi.
5.4.  Ish vaqtida mehnatni muhofaza qilish talablari.
Mashinani   ishga   tushirish   uchun   qora   boshlash   tugmasini   bosing   va   uni   to'liq
tezlikda ushlab turing, lekin 3 soniyadan oshmasligi kerak.
Mashinada qo'lqopda ishlash taqiqlanadi.
Materialni   yoriqlar,   tugunlar   va   kososllar   bilan   davolashda   ozuqa   tezligi
kamayishi   kerak.   Materiallarni   avtomatik   ravishda   oziqlantirishda   qo'llarni   besleme
tsilindrlari zonasiga yaqinlashtirish taqiqlanadi.
Jihozni   ta'mirlash   va   ishchi   organlarni   (pichoqlar,   arra   va   boshqalarni)   yopiq
bo'lmagan mashinalarda almashtirish taqiqlanadi.
Ish mashinasi orqali hech qanday narsalarni o'tkazmang yoki qabul qilmang.
Mashinaning   to'liq   to'xtaguncha   (kesish   vositasi,   oziqlantirish   mexanizmi)   ish
joyidagi mashinalarda ishlov berish qismlarining aniqligini tekshirib bo'lmaydi.
Quyidagi kamchiliklardan kamida bittasi bo'lsa, mashinada ishlash taqiqlanadi:
a) vilka yoki elektr simini shikastlash;
b)   "to'xtatish"   va   "ishga   tushirish"   tugmasini   bosganingizda   elektr   tizimining
noaniq ishlashi»;
v) yonish izolyatsiyasiga xos bo'lgan tutun va hidning paydo bo'lishi;
d) yuqori shovqin, taqillatish, tebranish paydo bo'lishi;
e) tananing qismlarida yoriqlar yoki yoriqlar paydo bo'lishi;
f) zarar yoki vositasi va qilichbozlik ekranga zaiflashtirish.
Mashinaning  to'siqsiz   yoki   olib  tashlangan  to'siqlar  bilan kiritilishi  taqiqlanadi.
Mashinani yoqishdan oldin asbobning mustahkamligiga ishonch hosil qiling.
5.5.  Favqulodda vaziyatlarda mehnatni muhofaza qilish talablari.
Baxtsiz hodisalar va baxtsiz hodisalar va baxtsiz hodisalarga olib kelishi mumkin
bo'lgan holatlar yuzaga kelganda, quyidagilar zarur: bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaIshni   darhol   to'xtating,   mashinani   elektr   tarmog'idan   ajratib   oling   va   ish
boshlig'ini xabardor qiling.
Mashinaning   metall   qismlarida   kuchlanish   (oqim   hissi)   aniqlanganda,   elektr
motorining   ikki   fazaga   (shovqin)   ishlashi,   topraklama   simining   uzilishi,   dvigatelni
to'xtatish,   rahbarga   xabar   berish.   Ta'mirlash   ishlari   faqat   uning   yo'nalishi   bo'yicha
amalga oshiriladi.
Elektr   ta'minoti   to'satdan   to'xtatilganda,   mashinani   "to'xtatish"   tugmasi   bilan
o'chiring va quvvat simini rozetkadan ajratib oling.
Asbobni   ushlab   turganda,   elektr   motorini   "to'xtatish"   tugmasi   bilan   darhol
o'chiring, vilkasini rozetkadan o'chiring, asbobni bo'shating.
Yong'in, tutun paydo bo'lganda:
a)   zudlik  bilan "01"  telefon  orqali   o't   o'chiruvchilarga   xabar  berish,  ishchilarni
xabardor qilish, bo'lim boshlig'ini xabardor qilish, yong'in haqida xabar berish.
b)   binodan   ehtiyot   qismlarni   oching,   elektr   ta'minotini   o'chiring,   derazalarni
yoping va eshiklarni yoping.
v)   agar   u   hayot   uchun   xavf   tug'dirmasa,   yong'inni   asosiy   yong'inga   qarshi
vositalar bilan o'chirishni boshlang.
d) yong'in brigadasi uchrashuvini tashkil qiling.
e) binoni tark etish va evakuatsiya zonasida bo'lish.
Voqea sodir bo'lgan taqdirda:
a) jabrlanuvchiga birinchi yordamni darhol tashkil eting va kerak bo'lganda uni
tibbiy muassasaga olib boring.
b)   favqulodda   vaziyat   yoki   boshqa   favqulodda   vaziyatlarning   oldini   olish   va
travmatik   omillarning   boshqa   shaxslarga   ta'sirini   oldini   olish   bo'yicha   shoshilinch
choralar ko'rish.
c) voqea sodir bo'lgan vaziyatni  tergov qilish boshlanishidan oldin, voqea sodir
bo'lgan  paytda,  agar  u  boshqalarning  hayoti  va  sog'lig'iga  tahdid  qilmasa   va  falokat,
baxtsiz hodisa yoki boshqa favqulodda vaziyatlarning paydo bo'lishiga olib kelmasa va
uni   saqlab   qolish   imkoni   bo'lmasa,   vaziyatni   qayd   etish   (sxemalarni   tuzish,   boshqa
tadbirlarni o'tkazish). bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana5.6.  Ish oxirida mehnatni muhofaza qilish talablari.
Qizil   tugmani   "to'xtatish"   tugmasini   bosib,   vilkasini   rozetkadan   ajratib   oling.
Mashinani   tozalash   ishlari   15-30   soniyadan   (dvigatelni   to'liq   to'xtatgandan   keyin)
boshlamaydi.
Mashinani tozalash, ish joyini yog'och parchalari, ish qismlarini tozalash. Qayta
ishlangan materialni saqlash.
Chiqindilarni maxsus idishga soling.
Fugoval   stolning   harakatlanish   yo'riqnomalarini,   reismus   stolini   olib   tashlash
vintini, zanjirli uzatishni amalga oshiring.
Vaqti-vaqti bilan uskunalar ishga tushirish holatini tekshirish. Elektr motorining
ishlashini   kamida   ikki   oyda   bir   marta   saqlash   uchun   elektr   motorini   tozalash,   uning
biriktirilishi va haydovchiga ulanishining ishonchliligini tekshirish.
Vaqti-vaqti   bilan   (8-10   soat   uzluksiz   ishlash   orqali)   fugal   stollarga   nisbatan
pichoqlarning kesish qirralarining parallelligini tekshiring.
Shaxsiy   gigiena   qoidalariga   rioya   qilish,   dush   olish   yoki   dush   olish,   ish
kiyimlarini,   shaxsiy   himoya   vositalarini   ajratilgan   joyga   olib   tashlash   bo'yicha
tadbirlarni amalga oshirish.
Ish jarayonida yuzaga kelgan izohlar yoki mashinaning noto'g'ri ishlashi haqida
ish boshlig'iga xabar bering.
5.7.   Atrof muhitni muhofaza qilish
Insonning   hayotiy   ekologik   manfaatlarini   himoya   qilish   holatining   ekologik
xavfsizligi,   birinchi   navbatda,   uning   toza,   sog'lom,   yashash   uchun   qulay   muhitga
bo'lgan huquqi.
Shu   bilan   birga,   atrof-muhitdagi   yuk   darajasi   uning   mol-mulkidan
tiklanmaguncha, insonning iqtisodiy faoliyatining barqarorlashgan birgalikda yashash
sharoitlari va darajasiga erishishdir. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  SanaAtrof-muhitni   muhofaza   qilish-jamiyat   manfaati   uchun   tabiatni   muhofaza   qilish
va nazorat  qilishni o'zgartirishga qaratilgan iqtisodiy, ilmiy, ma'muriy-huquqiy chora-
tadbirlarning   butun   majmuasi.   Atrof-muhitni   muhofaza   qilishning   yakuniy   maqsadi
odamlarning salomatligi va farovonligini saqlashdir.
Atrof-muhitni   muhofaza   qilish,   muammo   sifatida,   oziq-ovqat   sanoati   va   qishloq
xo'jaligini   rivojlantirish   uchun   zarur   bo'lgan   tabiiy   resurslardan   foydalanishni   tejash
bilan bog'liq turli xil masalalarni qamrab oladi. Atrof-muhitni muhofaza qilishning aniq
vazifalari   murakkab   va   jumladan,   shaharlarda   havo   ifloslanishini   kamaytirish,   suv
ob'ektlari holatini yaxshilash va aholini ichimlik suvi bilan ta'minlash har xil, radiatsiya
xavfsizligi   kafolati,   xavfli   kimyoviy   moddalar   bilan   atrof-muhit   ifloslanishining   oldini
olish,   ekologik   falokat   hududlaridagi   muammolarni   hal   qilish,   o'rmonlar,   suv
omborlari,   yovvoyi   hayvonlar   va   boshqa   tabiiy   ob'ektlarni   saqlash.   Korxona   ushbu
korxona   faoliyatining   mahsulotlari   korxona   uchun   ekologik   talablarni   buzmasligini
tasdiqlovchi ekologik hujjatga ega bo'lishi kerak.
Silliqlash   jarayonida   asbobni   yo'q   qilish   mahsulotlari   va   nozik   po'lat   chiplari
(axlat)   bilan   aralashtirilgan   nozik   taneli   abraziv   chang   shaklida   qayta   ishlangan
material   hosil   bo'ladi.   Chiqindilarning   bir   qismi   aerozol   shaklida   to'xtatilgan   holatda
bo'ladi. Teri bilan uzoq muddatli aloqada va bug ' va tumanni nafas olish yo'llari orqali
qabul   qilganda,   sog   ishchilar   tanasiga   zararli   ta'sir   ko'rsatishi   mumkin.   Ushbu
ta'sirning  darajasi  va  tabiati  sog   va  qayta  ishlangan  materialning   kimyoviy  tarkibiga,
silliqlash   zonasiga   suyuqlik   etkazib   berish   usuli,   silliqlash   usullari,   sogni   tozalash   va
turli xil himoya va ventilyatsiya qurilmalari, atrof-muhit sharoitlari (harorat, namlik va
boshqalar).   Bunday   sharoitda   uzoq   muddatli   ish   yuqori   nafas   yo'llarining   shilliq
pardalari tirnash xususiyati  va hatto pnevmoniyaning rivojlanishiga, tananing umumiy
immunobiologik reaktivligini pasayishiga olib keladi. Yog’ bilan uzoq muddatli aloqada
bo'lgan   ishchilar   professional   teri   lezyonlari   (dermatozlar),   surunkali   pigmentatsiya,
terining qurishi va tozalanishiga ega. Axlat eriydigan uchun mos emas, shuning uchun
u   atrof-muhitni   ifloslantirib,   chiqindixonalarga   eksport   qilinadi.   Har   yili   faqat   bitta
Vladivostok   asbob-uskunalari   zavodi   bunday   chiqindilarni   20   tonnadan   ortiq   eksport
qiladi.   Parchalanish,   og'ir   metallar   er   osti   suvlariga   kiradi,   ichimlik   suvi   sifatini bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanapasaytiradi va kasallik xavfini oshiradi.
Tez   chiqib   ketish   po'latlarining   shlamli   chiqindilarining   metall   komponenti
volfram,   molibden,   kobalt,   xrom   kabi   qimmatbaho   qotishma   elementlarini   o'z   ichiga
oladi.   Zımpara   chiqindilarini   kompleks   qayta   tiklash   texnologiyasi   inson   tanasiga
ta'sirini   kamaytirish,   dastgoh   ishchilarining   gigienik   sharoitlarini   yaxshilash,   metall,
aşındırıcı,   soqol   va   sovutish   suyuqligining   qaytarilmaydigan   yo'qotishlarini   bartaraf
etish imkonini beradi.
Issiqlik   ozod   kesish   zonasi   chiqish   uchun,   ishqalanish   kamaytirish   va
chiqindilarni   silliqlash   turli   moylash   va   sovutish   suyuqliklar   (sovutish)   sovutish
ishlatiladi olib tashlash. Tarkibi va silliqlash ishlatiladigan sovutish suvi xususiyatlari,
emulsiya va neft bo'linadi.
Emulsiya   suyuq   deb   ataladi,   unda   to'xtatilgan   holatda   boshqa   suyuqlikning
mikroskopik   zarralari   mavjud.   Silliqlash   emulsiyasining   asoslari   oz   miqdorda   maxsus
qo'shimchalar qo'shilib, soqol ta'sirini ta'minlaydigan suvdir.
Sovutish   suyuqligi,   abraziv   metall   changni   yuvish,   silliqlash   sirtining   sifatini
yaxshilaydi.   Sovutgichlar   ishchilarda   teri   kasalliklariga   olib   keladigan   zaharli
moddalarni o'z ichiga olmaydi, metallni va mashina bo'yog'ini buzmasligi kerak. Ishlov
beriladigan   qismning   sirt   maydoni   silliqlash   g'ildiragi   bilan   qanchalik  katta   bo'lsa   va
ishlov   beriladigan   qismning   materiali   qattiqroq   bo'lsa,   silliqlash   zonasiga   ko'proq
sovutish   suyuqligi   berilishi   kerak.   Sovutish   suyuqligi   silliqlash   g'ildiragining   butun
balandligiga   teng   ravishda   berilishi   kerak.   Berilgan   suyuqlik   miqdori   silliqlash
doirasining balandligiga bog'liq: har bir 10mm uchun aylananing balandligi taxminan
5-8 litr suyuqlik sarflaydi.
Soz   MGD-11   o'simlik   moylari   va   texnik   yog   'soapstokov   ajratilgan   yog'
kislotalari distillash dan 40-50% suvli emulsiya qisman yuvib tar hisoblanadi.
Soz "MGD-11" kesish jarayonlarini ta'minlash uchun mo'ljallangan: burg'ulash,
burilish,   kesish,   silliqlash,   tortish,   qotishma   va   karbonli   po'lat   va   rangli   metall
qotishmalaridan   tayyorlangan   mahsulotlar,   alyuminiydan   tashqari.   Har   bir   turdagi
davolanish uchun kerakli kontsentratsiyani tanlash kerak.
"MGD-11"   metall   yuzasi   bilan   faol   ta'sir   o'tkazadigan   erkin   yog’   kislotalari bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanatarkibiga qarab yuqori soqol xususiyatlariga ega. Boshqa tomondan, ishchi eritmalarda
yuqori   (90-95%)   suv   miqdori   tufayli   kesish   yoki   bosim   zonasidan   samarali   issiqlik
chiqariladi.
LZ-soz-1MIO   yog’   sovutish   suyuqligi   qo'shimchalar   bilan   neft   yog'i   asosida
ishlab chiqariladi.
LZ-soz   -   1mio   po'lat   silliqlash   operatsiyalari,   shuningdek   tegish,   burg'ulash,
quyma temir Honing, po'lat ishlatiladi.
LZ-soz-22(   a   markasi):   mineral   moylar   va   antifriksion,   antipriretik,   antipiretik
qo'shimchalardan   tashkil   topgan   kompozitsiyadir.   LZ-soz-22   (a   markasi)   silliqlash
jarayonida ferrit metallarini qayta ishlashda ishlatiladigan tayyor yog'li soqol-sovutish
suyuqligi sifatida ishlatiladi.
Soz-487   guruhini   chuqur   tortish   uchun   yog’   sof   neft   yog'i   va   sintetik   Eter
aralashmasi   asosida   ishlab   chiqariladi,   bu   esa   qo'shimchalarning   tarkibini   qo'shib
beradi,   bu   esa   yaxshilangan   piyodalarga   qarshi,   oksidlanishga   qarshi   va   korroziyaga
qarshi xususiyatlarni bildiradi.
LZ-soz-487   280-320   davrlari/daqiqada   to'xtab   qolmasdan   va   asbobni   ushlab
turmasdan   avtomatik   mashinalarning   maksimal   ishlashining   barqaror   rejimini
ta'minlaydi.
LZ-soz-487   qism   va   asbobning   namligini   oshirdi   va   guruch   chiqindilarini
transportdan va mashina qismlaridan yuvishni ta'minlaydi.
Chang   chiqarish   (quruq   silliqlash)   bilan   ishlaydigan   uskunalar   alohida   xonaga
o'rnatilishi   kerak.   Ushbu   xonada   har   bir   chang   chiqarish   joyi   (ayniqsa,   o'tkir
mashinalar) yaqinida shamollatish va chang assimilyatsiya qilish qurilmalari mavjud.
Mexanik   ustaxonalarda   o'rnatilgan   silliqlash   mashinalarida   ishlashda
xavfsizlikni   ta'minlovchi   asosiy   chora-tadbirlar   quyidagilardan   iborat:   abraziv
g'ildiraklarni   saqlash   qoidalarini   dastlabki   tekshirish   va   ularga   rioya   qilish,   ularni
davolash,   mustahkamlik   uchun   doiralarni   sinovdan   o'tkazish,   mashinaning   milga
abraziv   asbobni   o'rnatish   va   o'rnatishda   xavfsizlik   me'yorlari   va   talablariga   rioya
qilish, silliqlash guruhining mashinasida xavfsiz ishlash bo'yicha ko'rsatmalarga qat'iy
rioya qilish. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana Xulosa
Men ushbu bitiruv malakaviy ishimni  bajarish davomida texnologik jarayonlarda
qo’llanilayotgan   texnik   vositalar,   qurilmalar,   apparatlar   va   dastgohlarning   umumiy
jarayondagi   mohiyatini,   ish   prinsiplari   nimalarga   asosan   qurilishini   va   eng   asosiysi
jarayonning   imitatsion   ko’rinishlarini   tasvirlash   imkoniyatlari   bilan   tanishdim.   Ishchi
qurilmaning   qanday   ishni   bajarishidan   qat’iy   nazar   3   turdagi   ko’rinishda   algoritmi
bajariladi:
1)Axborotlarni tashqi zanjirdan qabul qilib olish organlari
2)Axborotlarni qayta ishlash organlari
3)Axborotlarni tashqi zanjirga uzatish organlari
Ushbu   3   tushunchaning   asosida   sxematexnik,   loyihaviy,   matematik   va   analitik
usullarning barchasi qo’llaniladi. Ya’ni jarayonning avvaliga ishchi homaki ko’rinishi
tasvirlanadi.   Jarayondagi   boshqaruvchi   zvenolar   uchun   kichik   shitlar,   kabel   liniyalar
uchun   himoya   quvurlari   yoki   joylashuvining   umumiy   o’lchamlari   qanday   bo’lishligi
kompyuterli   dasturda   loyihalanib   olinadi.   Agarda   ikki   o’lchamli   chizma   yordamida
dastgoh   haqida   umumiy   malumotlar   olishda   muammo   yuzaga   keladigan   bo’lsa   ,   uch
o’lchamli   fazoviy   ko’rinishini   tasvirlanadi.   Ushbu   texnologiya   hozirgi   raqamli
texnologiyalar   orqali   yanada   osonlashib   bormoqda.   Xususan   Kompas   ,   AutoCAD,
SolidWORKS   kabi   muhandislik   dasturlari   yordamida   istalgan   fazoviy   kenglikdagi
chizmalarni real ko’rinishgacha keltirishimiz mumkin.
Men   ushbu   bitiruv   malakaviy   ishim   davomida   bajargan   loyihamning   2D
ko’rinishini chizdim va uni yanada modernizatsiya qilishga harakat qildim. Dastgohga
ilg’or raqamli texnikalarni joriy etish bilan biz energiya sarfi, material sarfi  va ishchi
kuchi   sarfi   iqtisodiga   erishamiz.   Bu   kabi   modernizatsiya   ishlari   bilan   bir   vaqtda
loyihalash   masalalari   ham   yuradi.   Chunki   dastgohning   ishchi   ko’rinishi   qisman   yoki bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sanabutunlay   o’zgarish   ehtimoli   mavjud.Undagi   detallar   va   qo’zg’almas   tagliklar   ham
qayta   loyihalanishni   taqozo   etadi.   Shunday   vaziyatda   muhandislik   dasturlaridan   keng
foydalangan holda masalani oson hal etish mumkin. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Mirziyoyev   Sh.M.   Qonun   ustuvorligi   va   inson   manfaatlarini   ta’minlash   –   yurt
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.-T.:O’zbekiston,
2. Mirziyoyev   Sh.M.   Erkin   va   farovon,   demokratik   O’zbekiston   davlatini   birgalikda
barpo etamiz. T.:O’zbekiston,
3. Mirziyoyev   Sh.M.Milliy   taraqqiyot   yo’limizni   qat’iyat   bilan   davom   ettirib,   yangi
bosqichga ko’tarilamiz.  T.:O’zbekiston,
4. Mirziyoyev Sh. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir
rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. T.:O’zbekiston,
5. Mirziyoyev Sh. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga ko’ramiz.
T.:O’zbekiston,
6. Mirziyoyev   Sh.M.   O’zbekiston:   Milliy   istiqlol,   iqtisod,   siyosat   mafkura.     1-tom
T.:O’zbekiston,
7. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf
etishning yo’llari va choralari. – Т.:O’zbekiston, 2009. – 56 b.
8. A втоматизированные   информационные   технологии   в   экономике.   /   Под
редаксией проф. Титоренко Г.А. -  M .: Компьютер, ЮНИТИ, 1998 г.
9. Avtomatlashtirilgan   boshqaruv   va   jarayonni   boshqarish   diagrammalarini   o'qitish
usuli / Ed. A.S. Klyuev. - M.: Energoatomizdat, 1991. - 432 b.
10. Гулямов   С.С.,   Мусалиев   А.А.,   Хашимходжаев   Ш.И.   Проектирование
автоматизированных   экономических   информационных   систем.   Учебник.   -
Ташкент: ТГЭУ, 2007, - 343 стр. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana11. Kuzatuv   kengashining   avtomatlashtirish   tizimlarining   texnik   vositalari   bo'yicha
ma'lumotlar .
12. Konyux V.L. Ishlab chiqarishni kompyuterlashtirishni avtomatlashtirish. Qo'llanma,
1 qism. - Kemerovo: 2003. - 118 b.
13. Medvedev   A.E.   Avtomatlashtirish   jarayonlari   va   jihozlarini   joriy   etish   qoidalari.   -
Kemerovo: KuzGTU, 2006. - 56 b.
14. Medvedev A.E. 140604 (180400) "Sanoat korxonalari  va texnologik komplekslarini
avtomatlashtirish   "   ixtisosligi   bo'yicha   talabalar   uchun   kurslarni   ishlab   chiqish
bo'yicha dastur va ko'rsatmalar - Kemerovo: KuzGTU, 2004. - 42 b.
15. Medvedev   A.E.   Kompressorlarni   avtomatlashtirish   tizimi.   Laboratoriya   ishlarini
bajarish uchun qo'llanmalar. - Kemerovo: KuzGTU, 2007. - 31 b.
16. Стрижко Л.СМеталлургия золото и серебра. – М.: МИСиС, 2001.
17. Масленицкий   И.Н.,   Чугаев   Л.В,   Борбат   В.Ф.   Металлургия   благородных
металлов. – М: Металлургия, 1987.
18. Барченков   А.В.   Основы   сорбционной   технологии   извлечения   золота  и   серебра
из руд. – М.: Металлургия, 1982.
19. Меретуков   М.А.   Развитие   процесса   интенсивного   цианирования
золотосодержащих гравитационных концентратов // Цветная металлургия. –
2004. №4.
20. Шиврин   Г.Н.   Технологические   расчеты   процессов   и   оборудования
золотоизвлекательных заводов. – Красноярск, 1976.
21. Григорьев   С.Г.,Татаринов   А.П.,   Гудков   С.С.   Цветная   металлургия.   –   М.:
Металлургия, 1991.
22. СН-245-71. Санитарные нормы проектирования промышленных предприятий.
– Переизд. 1999М.:Стройиздат, 1999. bet
O’zg
. Hujjat  № Varaq Imzo  Sana23. Учебное   пособие   №   1123.   Охрана   труда   и   окружающей   среды:   Учебное
пособие   для   дипломного   проектирования   /   В.Н.   Бринза,   Н.В.   Мануев,   А.Ф.
Морин. Под ред. В.Н. Бринза. – М.:МИСиС, 1985.
24. ГОСТ   12.0.003-74.   Система   стандартов   безопасность   труда.   Опасные   и
вредные   производственные   факторы.   Классификация.   –Переизд.   Сентябрь
1999с изм. 1. –М.:ИПК издательство стандартов, 1999.
25. Учебное пособие № 216. Безопасность  жизнедеятельности:  Учебное пособие
для   выполнения   домашнего   задания   /   Е.П.   Потоцкий,   Н.В.   Гриценко,   Н.В.
Мануев и др. Под ред. Л.С.Стрижко. –М.:МИСиС.
26. ГОСТ   12.1.005-88.   Система   стандартов   безопасности   труда.   Общие
санитарно-гигиенические   требование   к   воздуху   рабочей   зоны.   –   М.:
Издательство стандартов, 1989.
27. Учебное пособие № 86. Охрана труда и окружающий среды / В.Н. Бринза, Б.С.
Векшин, Н.В. Мануев и др. Под ред. В.Н. Бринзы. – М.: МИСиС, 1985.
28. Nazarov X.N., Jurayev R. Robototexni k  si s tem alar. T.: TDTU 2004y. - 50b
29. N.R. Yusufbekov, va boshq.«Avtomatik boshqarish nazariyasi» Toshkent. O`qituvchi
1995y. -217-b.
30. O’zbekiston   Respublikasininig   «Axborotlashtirish   to’g`risida»   gi   Qonuni,   //“Хalq
so’zi”, 2004 y. 11 fevral. 
31. http://:www.news.eltek.ru   
32. http    ://:    www    .   mathtools    .   net   
33. http    ://:    www    .   labaratory    .   ru   
34.   www.ziyouz.com     https://priceclimate.com/vstraevyemyi-flancevyi-ten-atlantic-

Mundarija

Kirish

  1. Texnologik jarayon tavsifi
    1. 3L722A mashina haqida umumiy ma'lumot ………………………………….
    2. 3L722A mashina ishlash tavsifi………………………………………………….
  2. Hisobiy qism
    1. Prinspial sxemani ishlab chiqish va tavsiflash……………………………….
    2. Jihozlarni tanlash………………………………………………………...............
    3. Chastota o’zgartirgichni tanlash………………………………………………..
    4. Optik o'lchagichni tanlash………………………………………………………..
    5. Kontrollerni tanlash……………………………………………………………….
    6. Kengaytirish modullarini tanlash……………………………………………….
    7. Operatorning sensorli panelini tanlash…………………………………………
    8. Montaj sxemasini ishlab chiqish va tavsiflash…………………………………
  3. Silliqlash dastgohini boshqarish tizimining dasturiy qismini ishlab chiqish
    1. CoDeSysda dasturni ishlab chiqish muhiti tavsifi……………………………
    2. Dasturning ish muhitini tavsifi…………………………………………………..
    3. Dasturlash muhiti tillari…………………………………………………………..
    4. Loyihaning dasturiy komponentlari…………………………………………….
    5. Loyiha ma'lumotlari turlari……………………………………………………....
    6. Dasturiy mantiqiy kontroller bilan aloqa o'rnatish………………………….
    7. Dasturiy mantiqiy kontrollerda dastur kodi ro’yhati………………………....
  4. Iqtisodiy qism
    1. Asosiy va montaj sxemalarini ishlab chiqish xarajatlarini hisoblash…...
    2. Silliqlash qurilmasining ishlashini avtomatlashtirishni ta'minlovchi raqamli nazorat tizimining algoritmini va dasturlarini yaratish bo'yicha ishlarning qiymatini hisoblash.........................................................................................................
    3. Mahsulotni sotib olish va yetkazib berish narxini hisoblash……………...
    4. O'rnatish va ishga tushirish ishlarini bajarish xarajatlarini hisoblash…….

 

  1. Amalga oshirish samaradorligi………………………………………………….
  2. Hayot faoliyati xavfsizligi
    1. Silliqlash mashinasida ishlashda mehnatni muhofaza qilish...................
    2. Mehnatni muhofaza qilishning umumiy talablari....................................
    3. Ishga tushishdan oldin mehnatni muhofaza qilish talablari....................
    4. Ish vaqtida mehnatni muhofaza qilish talablari......................................
    5. Favqulodda vaziyatlarda mehnatni muhofaza qilish talablari................
    6. Ish oxirida mehnatni muhofaza qilish talablari.......................................

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati