Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 100.2KB
Покупки 1
Дата загрузки 30 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Sug'urta kompaniyalarida marketing xizmatini tashkil etish yo'llari

Купить
O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTETI
“MENEJMENT VA MARKETING” KAFEDRASI
Ro’yhatga olindi                         “MARKETING”                     
№______                                 fanidan
“____”_____2023 yil
Mavzu:  Sug’urta kompaniyalarida marketing
xizmatini tashkil etish yo’llari
KURS ISHI
Himoya hay’ati a’zolari
1._________________________ 
2._________________________ 
3._________________________ 
“____”___2023 yil   Tayyorladi: 
 _________ ballga      Talabasi:
  himoya qilindi Tekshirdi:
1 Reja:
Kirish 3
1. Sug’urta kompaniyalarida marketing faoliyatini rivojlantirishning 
o’ziga xos xususiyatlari 4
2. Sug’urta kompaniyalarida marketing faoliyatini tashkil etish va uni 
rivojlantirishdagi xorijiy mamlakatlar tajribasi 11
3. Sug’urta korxonalarida marketing faoliyatini tashkil etishni 
takomillashtirish  20
4. Sug’urta kompaniyalarida marketing xizmatini  “Kapital Sug urta” AJʻ
misolida.  23
Xulosa 30
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 33
2 Kirish
Mavzuning   dolzarbligi.   O’zbekistonda   mustaqillikning   dastlabgi   yillaridan
boshlab   amalga   oshirilgan   institutsional   isloxatlar   jarayonida   bozor   iqtisodiyoti
munosabatlari   tamoyillariga   mos   sug’urtalash   tizimi   shakllandi.   Nisbatan   qisqa
davrda   iqtisodiyotning   sug’urta   soxasida   faoliyat   yuritishni   tartibga   solish   va
boshqarish   uchun   zarur   bo’lgan   qonunchilik   asoslari   hamda   tashkiliy-iqtisodiy
mexanizmlar barpo etildi. Natijada so’nggi yillarda mamlatimizda iqtisodiyotining
sug’urta   sektorida   barqaror   o’sish   sur’atlari   kuzatilmoqda.   O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev ta’kidlaganidek,  Mamlakatimizda sug’urta
bozorini  har tomonlama rivojlantirish, bu bozor qatnashchilari  faoliyatini tartibga
solish   va   nazorat   qilish,   halqaro   bozorga   integratsiya   jarayonini   tezlashtirishga
qaratilgan   me’yoriy-huquqiy   bazani   shakllantirish   va   takomillashtirish   bo’yicha
keng   qo’lamli   ishlar   olib   borilmoqda.   Sug’urta   bozorida   raqobat   faollashishi
natijasida   jahon   standartlariga   mos   sug’urta   turlari   ishlab   chiqilib,   xizmat
ko’rsatish sifati yuqori darajaga ko’tarilmoqda. Sug’urta bozori infratuzilmasi ham
rivojlanib, yildan-yilga uning professional ishtirokchilari soni ortib bormoqda.
Ushbu   soxaga   xususiy   kapital   kirib   kelishini   ta’minlash   asosiy   vazifalardan
biridir. Bu o’rinda eslatib o’tish kerakki, mamlakatimiz Prezidenti Sh. Mirziyoyev
ta’kidlaganlaridek:   «...jahon   moliyaviy   -   iqtisodiy   inkirozi   davrida   mamlakatimiz
moliya-bank   tizimi   o’zining   barqaror   va   ishonchli   ekanini   isbotladi.   Shu   bilan
birga   bu   tizimning   yanada   mustaxkamlanishi   xususiy   banklar   va   xususiy   mulkka
asoslangan   lizing,   sug’urta   kompaniyalari,   kredit   uyushmalari,   mikromoliyaviy
tashkilotlar   kabi   moliyaviy   institutlarni   tashkil   etishning   qonunchilik   asoslarini
shaklantirish   hisobidan   bank-moliya   soxasiga   xususiy   kapitalni   jalb   qilish   bilan
ham bog’liq» 1
. Sug’urta kompaniyalarida tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish ham
muhim   masala   hisoblanadi.   Bozor   munosabatlari   sharoitida   u   marketing   tamoyili
asosida tashkil etiladi.
1 1 Sh.Mirziyoyev   .Mamlakatimizda   demokratik   islohotlarni   yanada   chuqurlashtirish   va   fuqarolik   jamiyatini
rivojlantirish konsepsiyasi.\\Xalk so‘zi. 2010 yil 13 noyabr .
3 Samarali boshqarish tizimlari ichida marketing muhim to’tadi. Hozirgi paytda
chet   eldagi   barcha   rivojlangan   firmalar   marketing   tamoyillari   asosida   ish
yuritishmokda.   Marketing   tizimi   chet   el   kompaniyalarining   bozorlarini
egallashdagi kuchli vositasi bo’lib, o’zining samaradorligini amalda ko’rsatmokda.
Hozirgi paytda sug’urtada marketing shakllanmoqda, biroq uni rivojlantirish,
va   samaradorligini   oshirish   masalalari   muammoli   masalalardir.   Bu   muammo
sug’urta   kompaniyalarini   xo’jalik   faoliyatini   samarali   yuritish   yo’lida   turgan
asosiy nazariy va amaliy muammo hisoblanadi.
Kurs   ishi   ob’ekti.   O’zbekiston   sug’urta   bozorining   asosiy   segmentlarini
shakllantiruvchi   sug’urta   kompaniyalari   va   sug’urta   faoliyatini   boshqarish   tizimi
Kurs ishi ob’ekti hisoblanadi.
Kurs   ishi   predmeti.   Sug’urta   munosabatlari   hamda   sug’urta   faoliyatini
tartibga   solish   va   boshqarish   tizimi   bilan   bog’liq   sug’urta   ishining   rivojlanishini
aniqlovchi asosiy institutlar Kurs ishi predmetini tashkil etadi.
Kurs ishi ishning tarkibi .  Kurs ishi ishi kirish, ikkita bob, xulosa va takliflar,
foydalanilgan   adabiyotlar   ro’yxati   va   annotatsiyalardan   iborat.   Kurs   ishi   ishning
kirish   qismida   mavzuning   dolzarbligi,   maqsadi,   vazifalari,   muammoning
o’rganilganlik   darajasi,   izlanish   ob’ekti   va   predmeti   bayon   qilingan.   Kurs   ishi
ishning birinchi bobida sug’urta kompaniyalarida marketing faoliyatini nazariy va
uslubiy   asoslari   ko’rib   chiqilgan,   sug’urta   kompaniyalarida   marketing   faoliyatini
tashkil  etish  va uni  rivojlantirishning xorijiy mamlakatlar  tajribasi  tahlil  qilingan.
Kurs   ishi   ishning   ikkinchi   bobida   O’zbekistonda   sug’urta   faoliyatini   boshqarish
institutlari   va   ular   mexanizmlari,   s ug’urta   korxonalarida   marketing   faoliyatini
tashkil   etilishi   tahlil   qilingan.   Izlanishning   xulosa   va   takliflar   qismida   tadqiq
etilayotgan muammo  bo’yicha  eng  muhim  nazariy  hulosalar  va  amaliy  tavsiyalar
umumlashtirilgan.
4 1. Sug’urta kompaniyalarida marketing faoliyatini
rivojlantirishning o’ziga xos xususiyatlari
Sug’urta  kompaniyalarida  marketing  faoliyatini   tashkil  etish   uchun  quyidagi
tamoyillar xosdir:
Bozorni, iqtisodiy holatini va kompaniyaning faoliyati imkoniyatlarini chuqur
va xar tomonlama o’rganish;
Sug’urta bozorni segmentlash;
Sug’urta xizmatlari ko’rsatishning xaridor talablariga aniq javob berish;
Yangilik kiritish;
 Rejalashtirish.
Bozorni   chuqur   va   har   tomonlama   o ’ rganish ,  bozor   ehtiyojlari ,  bozor   holatini
o ’ rganishini   ko ’ zda   to ’ tadi .   Sug ’ urta   tizimida   baho   siyosati ,   bozor   sig ’ imi ,
xizmatlarning   iste ’ mol   xususiyatlarini   tashkil   qilish ,   sug ’ urta   xizmatlarini
ko ’ rsatish   kanallari ,   talabni   shakllantirishni   va   o ’ tkazishni   rag ’ batlantirishni   taxlil
qilish   kerak   bo ’ ladi ,  tijorat   faoliyatining   o ’ ziga   xosligi . 
Sug ’ urta   bozorini   segmentlash   xarakatining   samaradorligi   va   maqsadga
qaratilganligini   oshiradi ,   chunki   sug ’ urta   kompaniyasi   o ’ zi   uchun   ixtisosiga   eng
mos   keladigan   bozor   segmenti ,   u   ishlashi   kerak   bo ’ lgan   iste ’ molchilarning   aniq
guruxini   aniqlashi   darkor .
Sug ’ urta   xizmatlari   ko ’ rsatishining   xaridor   talablariga   aniq   javob   berish ,   faol
va   saloxiyatli   ehtiyoj   talablariga   epchillik   bilan   javob   berishi   sug ’ urta   kompaniyasi
xizmatlarini   sotish   faoliyatini   bozor   holati   va   aniq   iste ’ molchilar   ehtiyojiga   bog ’ liq
holda   boshqarishning   jadalligi   va   moslashuvini   ko ’ zda   to ’ tadi .   Yangilik   kiritish -
zamonaviylashtirib   yangilangan   xizmatlarning   doimiy   takomillashuvi   yangi
xizmatlar ,   yangi   xizmatlarni   yaratish ,   ilmiy -   Kurs   ishilar ,   g ’ oyalar   va   yangiliklar
kiritishni   ko ’ zda   to ’ tadi . 
5 Rejalashtirish-moslashish   tamoyilining   mantikiy   davomi   va   qo’shimchasi
bo’ladi.   Bu   tamoyil   bozor   va   holatiy   bashoratlarni   ishlab   chiqishga   asoslangan
marketiningning xizmat ko’rsatish resurslarini ko’zda to’tadi.
Quyidagilar   sug’urta   kompaniyalarida   marketingning   asosiy   vazifalari
bo’ladi:
bozorni kompleks tadqiq qilish, holatni taxlili va bashorati;
marketing strategiyasi va dasturlarini ishlab chiqish;
Sug’urta xizmatlari siyosatini amalga oshirish;
narx-navo siyosatini amalga oshirish;
qo’shma sug’urta siyosatini amalga oshirish;
talabning shakllanishi va xizmatlar ko’rsatishni rag’batlantirish;
marketing xizmatlari tuzilmasini shakllantirish;
marketing faoliyatini nazorat qilish va uning samaradorligini baxolash.
Marketing tamoyillari va vazifalarini amalga oshirish sug’urta kompaniyasini
bozorga mos holda boshqarishni ta’minlaydi.
Marketing tamoyillarining vazifalari-marketing Kurs ishilari asosida karorlar
kabul   qilish   sug’urta   kompaniyasi   faoliyatidan   bozorga   mumkin   qadar
moslashishni va davlat iqtisodiy siyosatiga to’liq javob berish bilan birga, Sug’urta
xizmatini ko’rsatish samaradorligi va foydaliligini oshirish, mexnat natijalarinidan
moddiy   manfaatdorlikni   oshirishga   asoslangan,   o’zining   rivojlanish   strategiyasini
ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilishni har vaqt talab kiladi.
Xozirgi sharoitda ehtiyojlar cheksiz va resurslar cheklangan davrda eng kam
xom-ashyo,   materiallar,   mehnat   va   moliya   resurslari   sarfi   bilan   talabni   ko’proq,
to’laroq   qondirishga   imkon   beradigan   marketing   strategiyasining   ma’nosi   ana
shunda.
Marketing   Kurs   ishilari   asosida   foydalanish   sug’urta   kompaniyasi   faoliyati
manfaatlari va maqsadalrini, jamiyat maqsadlari va manfaatlari bilan birlashtiradi.
Iqtisodiy taraqqiyotga makro va mikroiqtisodiy yondashuv birligini ta’minlaydi.
Strategik   boshqarish   jarayonida   marketing   Kurs   ishilari   asosida   sug’urta
kompaniyasi   faoliyatining   uzoq   muddatli   istiqbolda   faoliyat   olib   borishini
6 ta’minlashga   qaratilgan.   Sug’urta   kompaniyasining   uzoq   faoliyat   olib   borishi
uning   o’z   oldiga   qo’ygan   vazifalarini   a’lo   darajada   bajarishi,   olib   borayotgan
faoliyatidan   o’zi   va   boshqalarning   manfaatdor   bo’layotganligi   ya’ni
sug’urtalanuvchilar, hamkorlar va mulkdorlarning naf ko’rishini anglatadi.
Bizning   iqtisodiyotimiz   sharoitlaridan   kelib   chiqqan   holda,   bunday   natijalar
quyidagilar   bo’lishi   mumkin.   Bozor   va   milliy   iqtisodiyot   manfaatlaridan   kelib
chiqqan holda sug’urta xizmatlarini tashkil qilish, xizmatlarni miqdori va tarkibini
shakllantirish,   bozor   talablari   nuqtai   nazaridan   milliy   iqtisodiyotning   istiqbolini
aniqlash va xakozolar.
Marketingli   qaror   qabul   qilish   kompaniyalardan   bozorga   mumkin   qadar
moslashishni  va davlat  iqtisodiy siyosatiga to’liq javob berishi  bilan birga, ishlab
chiqarishning   samaradorligini   va   foydaliligini   oshirish,   mexnat   natijalaridan
moddiy   manfaatdorlikni   oshirishga   asoslangan,   uning   rivojlanish   strategiyasini
ishlab   chiqish   va  amaliyotga   joriy  qilishni   xar   vaqt   talab  kiladi.   Ana  shu   asosida
faqat   bozorgina   tovar   pul   almashinuvini   ta’minlaydi.   Ishlab   chiqarilgan   moddiy
boyliklar   pul   ekvivalentiga   almashtirilmas   ekan,   ijtimoy   takror   ishlab   chiqarish
tugallangan   va   to’liq   bo’lmaydi   va   yangi   ishlab   chiqarish   davri   sikli   boshlanishi
o’z-o’zidan mumkin emas.
Shunday   qilib,   marketing   usullaridan   foydalanish   kompaniya   manfaatlari   va
maqsadlarini,   jamiyat   maqsadlari   va   manfaatlari   bilan   birlashtiradi,   iqtisodiyot
taraqqiyotiga makro va mikroiqtisodiy yondashuv birligini ta’minlaydi.
Bozor   faoliyati   strategiyasi   va   usullarini   ishlab   chiqish   bo’yicha   marketing
vazifalari, O’zbekistonda bozor iqtisodiyotini qaror toptirishga qaratilgan tadbirlar
natijasida   kup   mulkchilik   qaror   topib,   kompaniyalar   o’rtasidagi   erkin   raqobat
muhiti   shakllanmokda.   Bunday   sharoitda   boshqaruvchilar   oldida   turgan   eng
muhim   vazifa   kompaniyaning   uzoq   muddatli   istiqbolda   yashashini   ta’minlash
bo’ladi. Buning uchun istiqbolni oldindan ko’ra bilish, kutiladigan o’zgarishlar va
tashqi ta’sirlarni uz vaqtida sezish talab etiladi. 2
2 Белоусова С.Н. Маркетинг: учеб. пособие изд. 5-е. Ростов н/Д; Феникс, 2017. -314 с.
7 Har   bir   kompaniya   uch   jaryonga   jalb   etiladi:   tashqi   muhitdan   resurslarni
olish,   resurslarni   mahsulotga   aylantirish   va   mahsulotni   tashqi   muhitga-bozorga
chiqish.   Boshqarishning   muhim   vazifasi   tashqaridan   resurs   olish   va   bozorga
mahsulot   chiqarishni   muvofiklashtiradi.   Shuni   aytish   lozimki,   agar   kompaniyada
ushbu muvozanat buzilsa, u faoliyat yurgiza olmay koladi. Hozirgi zamon bozori
ushbu   muvozanatni   quvvatlashda   bozorga   mahsulot   chiqarish   jarayonining
ahamiyatini ancha oshiradi. Bu eng avvalo, bozor sharoitida talabning belgilovchi
rol uynashi, "iste’molchi-xamisha xak" degan shiorning amal qilishi bilan bog’liq.
Strategik   boshqarish   kompaniyaning   uzoq   muddatli   istiqbolda   faoliyat   olib
borishini   ta’minlashga   qaratilgan.   Shuni   yaxshi   tushunish   kerakki,   kompaniya
bilan   aloqada   bo’lganlar   uzoq   yashamaydilar.   Ularning   kuplari   raqobatda   sinib
ketadilar. Faoliyatidan uzi va boshka manfaatdor bo’lganlarning, ya’ni xaridorlar,
xamkorlar va mulkdorlarning naf kurishini anglatadi.
Kompaniya   doimiy   xaridorga   mos   mahsulot   chiqarish   kerak.   Bu   degani,
birinchidan   Sug’urta   xizmati   Sug’urtalanuvchini   Sug’urta   xizmatiga   unbay   olishi
kerak,   ya’ni   narxi   tugri   kelishi   zarur.   Ikkinchidan,   Sug’urta   kompaniyasining
xizmati   Sug’urtalanuvchilar   uchun   boshka   kompaniyalar   xizmatidan   afzal,   ya’ni
uning   xizmat   turlari   yukori   bo’lishi   lozim.   Binobarin,   kompaniya   mahsuloti
raqobatda ustunlikka ega bulsagina  samarali  amal qilishi  va rivojlanishi  mumkin.
Raqobatda   ustunlikka   erishishni   ta’minlash   strategik   boshqarishning   vazifalariga
kiradi.
Sug’urta   kompaniyasining   ichki   saloxiyatini   kerakli   darajada   kullab-
quvvatlash uchun zarur bo’lgan resurslar bilan ta’minlaydigan manbaa bulib tashqi
muhit xisoblanadi. Kompaniya doimiy tashqi muhit bilan aloqada bulib, bu uning
yashashini   ta’minlaydi.   Strategik   boshqarishning   vazifasi   kompaniya   ichki
imkoniyatini   samarali   darajada   quvvatlay   oladigan,   maqsadlarga   erishish   uchun
zarur   bo’lgan   va   bu   bilan   uzoq   muddatli   istiqbolda   yashashiga   imkon   beradigan
muhit   bilan   aloqani   ta’minlashdir.   Kompaniyani   strategiyasini   belgilash   va
strategiyani   xayotga   tadbik   etish   uchun   raxbariyat   kompaniyaning   tashqi   muhit,
uning rivojlanishi va kompaniyaning urni xaqida tasavvurga ega bo’lishi kerak.
8 Xizmatlar   ko’rsatish,   ishlab   chiqarish   va   umuman   xujalik   yuritishga
marketing nuqtai nazaridan yondashish xaridorga ta’sir qilishning keng jabxalarini
uz   ichiga   oladi.   Bu   bozor   uchun   bo’lgan   raqobat   kurashining   o’ziga   xos
xususiyatlarini   aniqlashga   olib   keladi.   Bozor   doirasida   sabab-   natija   aloqalarini
taxlil   qilishning   maxsus   usullarini   kullab,   xaridorlar   talabi,   ehtiyoji,   didi   va   ta’bi
tugrisida   axborotlar   kompaniyalarning   marketing   konsepsiyasi   u   yoki   bu   tovarga
va   xizmatga   xarid   manfaatini   shakllantirish   uchun   iqtisodiy,   tashkiliy,   texnik   va
ijtimoiy   yunalishlarni   tashkil   kiladi.   Ular   talabni   mumkin   bo’lgan   rivojlanish
istiqbolini   aniqlaydilar,   uni   maqsadli   yunalishini   shakllantirish   uchun   karorlar
kabul   kiladilar   va   kurilgan   tadbirlar   samaradorligini   albatta   nazorat   kiladilar.
Xizmat   ko’rsatishda   marketing   asosida   yondashishdagi   xar   tomonlama   taxlilning
o’ziga xosligi, bozorda sodir bo’ladigan jarayonlarni xisobga olishgina emas, balki
xizmat ko’rsatish tashkilotlari va ular bilan bog’liq boshka barcha tashkilotlarning
bozor   buginlari   tizimidagi   operativ   va   uzoq   muddatga   muljallangan   aniq
maqsadlarining   o’zgarishini   taxlil   qilishdir.   Marketing   xujalikning   ma’lum   bir
tarmogiga   ta’llukli   deb   uylash   notugri   bo’ladi.   U   bozorga   xizmat   ko’rsatuvchi
barcha   xujalik   sub’ektlarini   uz   ichiga   oladi   va   ulardan   birgalikda   yaxlit
foydalanilganda,   birgalikda   faoliyatning   sunggi   natijasi   uchun   umumiy   startegik
yunalishi mavjud bo’lgan holdagina uning vosita va usullari samarali natija beradi.
Bizning   iqtisodiyotimiz   sharoitlaridan   kelib   chiqqan   holda,   bunday   natijalar
quyidagilar   bo’lishi   mumkin:   bozor   va   milliy   iqtisodiyot   manfaatlaridan   kelib
chiqqan holda Sug’urta xizmatlarini tashkil qilish, xizmatlarni miqdori va tarkibini
shakllantirish,   bozor   talablari   nuqtai   nazaridan   milliy   iqtisodiyotning   istiqbolini
aniqlash   va   xokazolar.   Marketingli   yondashish,   bunda   kompaniya   va
tashkilotlarning   ish   amaliyotida   bozor   talabi   umuman   xisobga   olinmas   edi.
Marketingda   Sug’urtalash   uchun   taklif   kilinayotgan   xizmatning   unga
almashinadigan   va   axolining   turlicha   bo’lgan   tabakalarining   daromadlariga
asoslangan pul okimining aniq manzili bo’lishi kerak.
Marketingli   karorlar   kabul   qilish   kompaniyalardan   bozorga   mumkin   qadar
moslashishni   va   davlat   iqtisodiy   siyosatiga   to’liq   javob   berish   bilan   birga,   ishlab
9 chiqarishning samaradorligi va foydaliligni oshirish, mexnat natijalaridan moddiy
manfaatdorlikni   oshirishga   asoslangan,   o’zining   rivojlanish   strategiyasini   ishlab
chiqish   va   amaliyotga   joriy   qilishni   xar   vaqt   talab   kiladi.   Ana   shu   asosida   faqat
bozorgina tovar-pul almashinuvini ta’minlaydi. Ishlab chiqilgan moddiy boyliklar
pul ekvivalentiga almashtirilmas ekan, ijtimoiy takror ishlab chiqarish tugallangan
va   to’liq   bulmaydi   va   yangi   ishlab   chiqarish   davri   sikli   boshlanishi   o’z-o’zidan
mumkin emas. Eng kam xom-ashyo, materiallar, mexnat va moliya resurslari sarfi
bilan   talabni   ko’proq,   to’laroq   qondirishga   imkon   beradigan   marketing
strategiyasining   ma’nosi   xam   ana   shunda.   Shu   urinda   strategik   boshqarishning
mazmuniga   e’tibor   berish   joiz.   Strategik   boshqarish-inson   saloxiyatiga   tayanib,
ishlab   chiqarish   jarayonini   iste’molchilarning   talablariga   muvofikdashtirishni
ko’zda   to’tadi,   atrof-   muhit   ta’siriga   javob   beradigan   va   raqobatda   ustunlikni
ta’minlaydigan o’zgarishlarni uz vaqtida amalga oshiradi, umuman kompaniyaning
maqsadga   erishishiga   imkon   berib,   uning   uzoq   muddat   faoliyat   ko’rsatishini
ta’minlaydi.
Har   bir   kompaniya   uch   jarayonga   jalb   etiladi:   tashqi   muhitdan   resurslarni
olish,   resurslarni   mahsulotga   aylantirish   va   mahsulotni   tashqi   muhitga-bozorga
chiqarish.   Boshqarishning   muhim   vazifasi   tashqaridan   resurs   olish   va   bozorga
mahsulot   chiqarishni   muvofiklashtirishdir.   Shuni   aytish   lozimki,   agar
kompaniyada ushbu muvozanat buzilsa, u faoliyat  yurgaza olmay koladi. Hozirgi
zamon   bozori   ushbu   muvozanatni   quvvatlashda   bozorga   mahsulot   chiqarish
jarayonining ahamiyatini ancha oshirdi. Bu eng avvalo, bozor sharoitida talabning
belgilovchi  rol  o’ynashi,  «iste’molchi-hamisha  haq» degan  shiorning  amal  qilishi
bilan bog’liq.
Strategik   boshqarish   kompaniyaning   uzoq   muddatli   istiqbolda   faoliyat   olib
borishini ta’minlashga qaratilgan. Shuni yaxshi tushinish kerakki, kompaniya bilan
aloqada bo’lganlar uzoq yashamaydilar. Ularning kuplari raqobatda sinib ketadilar.
Shu   sababli,   kompaniyaning   uzoq   yashashi-uning   uz   vazifalarini   ancha   yaxshi
10 bajarishi,   faoliyatidan   uzi   va   boshka   manfaatdor   bo’lganlarning,   ya’ni   xaridorlar,
xamkorlar va mulkdorlarning naf kurishini anglatadi 3
.
Kompaniya   doimiy   xaridorga   mos   mahsulot   (xizmat)   chiqarishi   kerak.   Bu
degani,   birinchidan,   Sug’urta   xizmati   Sug’urtalanuvchini   Sug’urta   xizmatiga
unbay   olishi   kerak,   ya’ni   narxi   tugri   kelishi   zarur.   Ikkinchidan,   Sug’urta
kompaniyasining   xizmati   Sug’urtalanuvchilar   uchun   boshka   kompaniyalar
xizmatidan   afzal,   ya’ni   uning   xizmat   turlari   yukori   bo’lishi   lozim.   Binobarin,
kompaniya mahsuloti raqobatda ustunlikka ega bulsagina samarali amal qilishi va
rivojlanishi   mumkin.   Raqobatda   ustunlikni   ta’minlash   strategik   boshqarishning
vazifalariga kiradi.
Startegik   boshqarishga   5   ta   boshqarish   jarayonlarining   uzgaruvchan   majmui
sifatida   karash   mumkin.   Ushbu   jarayonlar   mantikan   bir-biridan   kelib   chikadi.
Birok,   ular   o’rtasida   aks   ta’sir   xam   amal   kiladi.   X,ar   bir   jarayon   xam   aloxida
kismlarga,   xam   ularning   majmuiga   aks   ta’sir   ko’rsatishi   mumkin.   Strategik
boshqarish   tarkibiy   tuzilishining   muhim   xususiyati   xam   ana   shunda   namoyon
bo’ladi.
Strategik   boshqarishning   mohiyatini   to’laroq   anglash   uchun   uning   tarkibiy
kismlarini tavsiflash maqsadga muvofikdir.
Muhit taxlili - xar kanday Sug’urta kompaniyasi muhitda faoliyat ko’rsatadi.
Sug’urta   kompaniyasining   xar   kanday   xatti-xarakati   muhitga   amalga   oshirishga
imkon   bergandagina   ruy   beradi.   Sug’urta   kompaniyasining   ichki   muhiti   uning
xayot manbai bulim xisoblanadi. U sug’urta kompaniyasining faoliyat ko’rsatishi,
binobarin, mavjudligi va yashashini ta’minlaydi. Ammo, ichki muhit muammolari
sug’urta kompaniyasining xaloqatga uchrashiga sabab bo’lishi mumkin.
Tashqi   muhit   sug’urta   kompaniyasining   ichki   saloxiyatini   kerakli   darajada
kullab-quvvatlash uchun zarur bo’lgan resurslar bilan ta’minlaydigan manba bulib
xisoblanadi.   Kompaniya   doimiy   tashqi   muhit   bilan   aloqada   bulib,   bu   uning
yashashini   ta’minlaydi.   Birok,   tashqi   muhit   resurslari   chegarasiz   emas.   Ushbu
resurslarga ega bo’lishga boshka kuplab kompaniyalar xam xarakat kiladilar. Shu
3   Абрамов, В. Ю. Страхование: теория и практика/ В.Ю.Абрамов — М. Волтерс Клувер, 2017. - 392-401 с.
11 sababli,   xar   doim   kompaniyaning   tashqi   muhitdan   kerakli   resurslarni   olmaslik
xavfi   mavjud   bo’ladi.   Bu   uning   saloxiyatini   zaiflashtirishi   va   kuplab   salbiy
okibatlarga   olib   kelishi   mumkin.   Strategik   boshqarishning   vazifasi   kompaniya
ichki imkoniyatini yetarli darajada quvvatlay oladigan, maqsadlarga erishish uchun
zarur   bo’lgan   va   bu   bilan   uzoq   muddatli   istiqbolda   yashashiga   imkon   beradigan
muhit   bilan   aloqani   ta’minlashdir.   Kompaniyani   strategiyasini   belgilash   va
strategiyani   xayotga   tadbik   etish   uchun   raxbariyat   kompaniyaning   ichki   muhiti,
uning   rivojlanish   tendensiyalari   xaqida,   shuningdek,   tashqi   muhiti,   uning
rivojlanishi   va   unda   kompaniyaning   urni   xaqida   keng   tasavvurga   ega   bo’lishi
kerak.
Shunday   qilib,   marketing   usullaridan   foydalanish   kompaniya   manfaatlari   va
maqsadlarini,   jamiyat   maqsadlari   va   manfaatlari   bilan   birlashtiradi,   iqtisodiyot
taraqqiyotiga   makro   va   mikroiqtisodiy   yondashuv   birligini   ta’minlaydi.   Bozor
faoliyati   strategiyasi   va   taktikasini   ishlab   chiqish   bo’yicha   marketing   vazifalari
O’zbekistonda bozor iqtisodiyotini qaror toptirishga qaratilgan tadbirlar natijasida
ko’p   mulkchilik   qaror   topib,   kompaniyalar   o’rtasidagi   erkin   raqobat   muhiti
shakllanmokda. Bunday sharoitda boshqaruvchilar oldida turgan eng muhim vazifa
kompaniyaning   uzoq   muddatli   istiqbolda   yashashini   ta’minlash   bo’ladi.   Buning
uchun istiqbolni oldindan ko’ra bilish, kutiladigan o’zgarishlar va tashqi ta’sirlarni
o’z vaqtida sezish talab etiladi.
2. Sug’urta kompaniyalarida marketing faoliyatini tashkil etish
va uni rivojlantirishning xorijiy mamlakatlar tajribasi
Rivojlangan   xorijiy   mamlakatlar   sug’urta   kompaniyalari   faoliyatini   tashkil
etish amaliyotidan ma’lumki, marketingning bir qator yo’nalishlari va funksiyalari
turli   sug’urtalovchilar   uchun   umumiy   bo’lgan   xoldir.   Ularga   sug’urta
kompaniyalarining   bozor   kon’yunkturasiga   asoslanib   ish   yuritishlari,   extiyoji
qondirilmagan   va   potensial   sug’urtaga   ishtiyoq   sezganlarga   mos   keladigan
sug’urtaning yangi turlarini yaratishga e’tibor qaratish vazifalari taalluqdidir.
12 G’arbiy   yevropa   mamlakatlari   amaliyotida   tan   olingan   sug’urta
menejmentining «4p» (4 miks), to’rtta boshqaruv darajalaridan iborat:
Sug’urtalovchilar   -   ularni   ko’payishi   sug’urta   marketingining   urinishlari
maqsadi   tushuniladi.   Har   qanday   sug’urta   kompaniyasi   bozor   sharoitida   uning
sug’urta xizmatlariga talab bo’lgandagina mavjud bo’ladi.
Sug’urta   xizmatlari   muayyan   sug’urta   kompaniyasining   sug’urta
shartnomalarining turlari majmuasidan iborat.
Sug’urta   xizmati   ko’rsatish   baxosi   -   aniq   sug’urta   xizmatining   turi   bo’yicha
shartnoma   tuzishda   ishlatiladigan   ta’rif   miqdori.   U   sug’urta   tavakkalchiligi
o’lchamiga qiyoslanadi.
Bozor - muayyan sug’urtalanuvchining sug’urta xizmatini yuridik va jismoniy
sotib   olish   imkoniyati.   U   sug’urta   servis   infrastrukturasining   rivojlanganligi,
sug’urtachining   egiluvchan   ish   yuritish   strategiyasi   va   boshqa   omillarining
mavjudligi bilan uzviy bog’liq.
Rivojlangan   xorijiy   mamlakatlar   sug’urta   kompaniyalarining   bozordagi
faoliyatida   marketing   tizimini   qo’llanish   tajribasi   -jarayon   o’z   ichiga   bir   qator
amallarni olishini ko’rsatmoqda, ular ikkita asosiy vazifadan iborat:
-sug’urta xizmatlariga talabni shakllantirish;
-sug’urta manfaatlarini qanoatlantarish.
Sug’urta   xizmatlariga   talabni   shakllantirish   muayyan   sug’urta
kompaniyasining xizmatlariga mijozlarni, ya’ni bo’lajak sug’urtalanuvchilarni turli
vosita  va  usullar   yordamida  jalb  etish   hisoblanadi.  Marketing   tizimining  ikkinchi
asosiy   vazifasi   sug’urta   manfaatlarini   qanoatlantirishdan   iborat.   Ushbu   vazifasini
yukori   darajada   madaniyatli   sug’urta   xizmati   ko’rsatash   xizmatlariga,   ya’ni
talablarni vujudga keltiradi.
Sug’urta   kompaniyalari   sug’urta   polislarini   sotishni   tashkil   etishga,
mijozlarga   xizmat   ko’rsatishni   yaxshilashga   va   imijini   saqlab   turishga   ko’p
mablag’lar   sarflaydi.   Marketing   sug’urta   polislarini   sotishda   samarali   tizimini
tashkil etishni nazarda to’tadi. Sug’urta bozorida raqobatchilikning keskinlashuvi,
sug’urta   polislarini   sotish   tom   ma’noda   sug’urta   manfaatlarini   qondirishni   aks
13 etadi   va   sug’urta   xizmatlariga   talab   ta’minlaganligini   tasdiqlaydi.   Shuning   uchun
sug’urta   kompaniyalari   aloxida   tashkiliy   va   sug’urta   polislarini   sotish   tizimini
jadallashtirishga   e’tiborini   qaratadi.   Sug’urta   polislarini   kompaniya   tomonidan
sotilishida sotuvni amalga oshiruvchi shaxobchalarning keng tizimi sotuvni amalga
oshiruvchi   kompaniyalarning   xizmat   ko’rsatish   xududlarida   keng   tarqalgan
shaxobchalari   tizimi   orqali   amalga   oshiriladi.   Sug’urtachidan
sug’urtalanuvchilarga sug’urta xizmatlarini siljitish borasidagi vazifalarni agentlar
va brokerlar amalga oshiradi.
Sug’urta   agenti   —   sug’urta   kompaniyasi   nomidan   va   topshiriqnomasiga
asosan sug’urta polislarini sotuvchi, sug’urta mukofotini inkassalovchi, xujjatlarni
rasmiylashtaruvchi,   ba’zan   sug’urta   qoplamasi   to’lovi   kabi   vazifalar   bilan
shug’ullanuvchi   jismoniy   yoki   yuridik   shaxsdir.   Sug’urta   agentlari,   jismoniy
shaxslar va sug’urta kompaniyalari o’rtasidagi  o’zaro munosabatlari aks ettirilgan
shartnoma asosida tuziladi.
Rivojlangan   xorijiy   mamlakatlar   sug’urta  kompaniyalari   sug’urta   agentlarini
ishga qabul qilishda nafakat sug’urta soxasidagi bilimlariga balki ularga quyidagi:
chiqishimli,   turli   soxa,   yosh   hamda   sotsial   toifadagi   kishilar   bilan   bemalol
so’zlashuvchan, tashqi ko’rinishini, nutq madaniyata, tez kirishuvchanlik, ya’ni xar
qanday qo’yilgan savolga tez  va aniq javob berish, nomzodning moliyaviy holati
to’g’risida  e’tirozlarning  yo’qligi   kabi  talablarni   ham  ko’yishadi.  Asosiy  sug’urta
agentlari tizimining afzalligi uning egiluvchan va harakatchanligidadir. 
Halqaro   sug’urta   bozorida   mazkur   sug’urta   kompaniyasining   sug’urta
polislarini   o’z   xududlarida   erkin   sotilishida   qarshilik   ko’rsatgan   davlatlar,   asosiy
sug’urta   agentliklarining   o’ziga   xos   xususiyatli   tizimidan   foydalanadi.   Bu   xolda
mazkur   davlataing   biron-bir   milliy   sug’urta   kompaniyasi   muayyan   xorijiy
mamlakat sug’urtachining asosiy agenti etib tayinlanadi va o’zining sotuv kanallari
orqali   sug’urta   polislari   sotuvini   amalga   oshirishadi.   Asosiy   sug’urta   agentliklari
tizimini qo’llash davlatning proteksionizm siyosati (bu — o’z milliy iqtisodiyotini
chet   el   raqobatchilaridan   himoya   qilish)ni   olib   borida   va   milliy   sug’urta
14 kompaniyalari   manfaatlarini   himoya   qilish   borasida   chet   el   sug’urta
kompaniyalarining polislarini o’z xududlarida sotilishiga man etishda qo’l keladi.
O’zbekiston   sug’urta   kompaniyalarida   xorijiy   mamlakatlar   tajribasini
qo’llagan   holda   marketing   faoliyatini   keng   tashkil   etish   va   rivojlantirish,   ular
faoliyati samaradorligi oshishiga olib keladi.   Mamlakatimizda   xizmat
ko’rsatish turlari, jumladan, sug’urta xizmatlari bozori jadal rivojlanib bormoqda.
O’zbekiston   Respublikasining   2012   yil   5   apreldagi   "Sug’urta   faoliyati
to’g’risida"gi   Qonuniga   2017   yilda   kiritilgan   o’zgartish   va   qo’shimchalar
natijasida sug’urta bozorining professional ishtirokchilari doirasi kengaytirildi. Bu
esa,   o’z   navbatida,   fuqarolar   va   yuridik   shaxslarga   ko’rsatiladigan   sug’urta
xizmatlari ko’lamining ortishiga sabab bo’ldi.
Qonunga   kiritilgan   o’zgartishlarga   ko’ra,   sug’urta   bozorining   professional
ishtirokchilari   sug’urtalovchi   bilan   bir   qatorda   sug’urta   vositachilari,   adjasterlar,
aktuariylar,   sug’urta   syurveyerlari,   shuningdek,   assistans   hisobiga   kengaytirildi.
BMTning   2014   yil   15   apreldagi   "Xizmatlar   savdosi   bo’yicha   Bosh   kelishuv"ida
sug’urta   xizmatlari   moliyaviy   xizmatlar   tizimiga   kirishi,   sug’urta   bozorida
retrotsessiya   tushunchasi   bo’lishi   lozimligiga   oid   qoidalar   belgilab   qo’yilgan.
Ammo,   xalqaro   qoidalarning   xorijiy   davlatlar   sug’urta   qonunchiligiga
implementatsiya   qilinishi   holati,   shuningdek,   iqtisodchi   va   huquqshunos
olimlarning   Kurs   ishilaridagi   sug’urta   bozori   professional   ishtirokchilari   va   ular
tomonidan   ko’rsatiladigan   xizmatlar   tahlili   bu   borada   turlicha   yondashuvlar
mavjudligini ko’rsatmoqda. 
Birinchidan, sug’urta bozori professional ishtirokchilarining huquqiy maqomi
xorijiy   davlatlar   qonunchiligida   turlicha   belgilangan.   Mamlakatimiz   milliy
qonunchiligiga   ko’ra,   sug’urta   bozorining   professional   ishtirokchilari   tarkibiga
sug’urtalovchilar,   sug’urta   vositachilari,   adjasterlar,   aktuariylar,   sug’urta   syurve -
yerlari, shuningdek, assistanslar kiradi. Belarusning 2013 yil   3 iyundagi "Sug’urta
to’g’risida"gi   qonuniga   muvofiq,   sug’urta   bozorining   professional   ishtirokchilari
deb sug’urtalovchi, sug’urta qildiruvchi va sug’urta vositachilari (agent va broker)
tan   olingan   bo’lsa,   Litvaning   2016   yil   10   iyuldagi   "Sug’urta   to’g’risida"gi
15 qonunida   sug’urta   bozorining   professional   ishtirokchilari   tarkibiga   quyidagi
sub’ektlar   kirishi   ko’rsatib   o’tilgan:   sug’urtalovchi,   sug’urta   qildiruvchi   hamda
sug’urta   vositachilari.   Rossiya   Federatsiyasining   2012   yil   25   apreldagi   "Sug’urta
to’g’risida"gi  qonuniga asosan bular sug’urtalovchi, sug’urta qildiruvchi, sug’urta
agenti, sug’urta brokeri hamda sug’urta aktuariysidir. 
Ikkinchidan,   sug’urta   bozorida   professional   xizmatlarni   ko’rsatuvchi   har   bir
sub’ektning   maqomi   turlicha   belgilangan.   Jumladan,   Belarusning   "Sug’urta
to’g’risida"gi   qonuniga   muvofiq,   sug’urtalovchi   —   "Sug’urta   faoliyatini,
shuningdek   qonun   bilan   belgilanadigan   boshqa   faoliyatni   amalga   oshirish
maqsadida   tashkil   etiladigan   hamda   ustav,   zahira   jamg’armasi   va   umumiy
summasi   eng   kam   oylik   ish   haqining   besh   ming   baravaridan   kam   bo’lmagan,
maxsus tashkil etilgan qayta sug’urta qiluvchi tashkilotlar uchun esa o’n besh ming
baravaridan   kam   bo’lmagan   pul   shaklidagi   zahiraga   ega   bo’lgan,   ro’yxatdan
o’tkazilgan   va   sug’urta   qilish   yoki   qayta   sug’urta   qilishning   muayyan   turini
amalga   oshirish   uchun   litsenziya   olgan   davlat   sug’urta   tashkilotlari,   aksiyadorlik
sug’urta   jamiyatlari,   mas’uliyati   cheklangan   yoki   qo’shimcha   mas’uliyatga   ega
jamiyatlardir" 4
.   Rossiyaning   "Sug’urta   to’g’risida"gi   qonunida   "sug’urtalovchi   —
sug’urtani,   qayta   sug’urtani,   ikki   tomonlama   (o’zaro)   sug’urtani   amalga   oshirish
maqsadida Rossiya Federatsiyasining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan va
belgilangan   tartibda   litsenziyaga   ega   bo’lgan   yuridik   shaxs" 5
  deb   ko’rsatilgan.
Bulardan   tashqari,   sug’urta   bozorining   professional   ishtirokchilari   haqida   bir
qancha olimlar ham o’z fikrini bayon etgan. Xususan, V. Galaganovning fikricha,
"sug’urtalovchi   —   qonunchilikka   asosan   sug’urtalash,   qayta   sug’urtalash,   o’zaro
sug’urtani   amalga   oshirish   maqsadida   tuzilgan   va   o’rnatilgan   tartibda   litsenziya
olgan yuridik shaxsdir. Sug’urtachi sug’urtani amalga oshirarkan, muayyan to’lov
hisobidan sug’urtalanuvchi tavakkalchiligining moddiy oqibatlarini o’z zimmasiga
oladi   va   sug’urta   hodisasi   yuz   berganda   sug’urtalanuvchiga   yetkazilgan   zararni
4  Абрамов, В. Ю. Страхование: теория и практика/ В.Ю.Абрамов — М. Волтерс Клувер, 2017. - 392-401 с
5  Турбина К.Е. Тенденции развития мирового рынка страхования. - М.: Анкил, 2010. - 320  с
16 qoplaydi" 6
. X.X. Karievning ta’kidlashicha,  sug’urtalovchi  — yetkazilgan zararni
sug’urta haqidagi qonun yoki sug’urta shartnomasi  asosida shartlarni ko’zda tutib
qoplashni   o’z   zimmasiga   oluvchi   tashkilotdir 7
.   K.Turbinaning   fikricha,
"sug’urtalovchi — sug’urta bozorining professional  sub’ekti, shartnomaga asosan
muayyan   to’lov   hisobidan   boshqa   tomonning   mulkiy   manfaatlarini   sug’urtalash
orqali   himoya   qiladigan   va   shu   orqali   sug’urta   qilingan   xavf   (tavakkalchilik)
yuzaga   kelganda   sug’urta   tovonini   (ta’minotini)   berish   majburiyatini   zimmasiga
oluvchi huquqiy munosabatlar ishtirokchisidir." 8
Sug’urta   bozorining   professional   ishtirokchilaridan   "sug’urta   vositachisi"ga
berilgan   ta’riflar   ham   turlicha.   Jumladan,   Chexiyaning   2011   yil   4   yanvardagi
"Sug’urta to’g’risida"gi qonunida u sug’urta kompaniyasi bilan tuzilgan shartnoma
asosida   sug’urta   sohasida   vositachilik   faoliyatini   amalga   oshiruvchi   yuridik   yoki
jismoniy   shaxs   ekani,   Litvaning   2016   yil   10   iyuldagi   "Sug’urta   to’g’risida"gi
qonunida xizmatidan sug’urta muassasasi va sug’urtalovchilar foydalanishga haqli
bo’lgan sug’urta agenti va (yoki) sug’urta brokeri ekani, Ukrainaning 2015 yil 15
dekabrdagi   "Sug’urta   to’g’risida"gi   qonuniga   muvofiq,   sug’urta   qildiruvchi
shaxsning nomidan o’z faoliyatini amalga oshiruvchi yuridik yoki jismoniy shaxs
anglashilishi"   ta’kidlangan.   Milliy   qonunchiligimizda   sug’urta   agenti   —
sug’urtalovchining   nomidan   va   topshirig’iga   binoan   sug’urta   shartnomasining
tuzilishi   va   ijro   etilishini   tashkil   qilish   bo’yicha   faoliyat   yurituvchi   yuridik   yoki
jismoniy   shaxsdir   deb   mustahkamlab   qo’yilgan.   Shuningdek,   "sug’urta   agenti"
iborasiga olimlar bergan hamda xorijiy davlatlarning qonunlarida o’z aksini topgan
ta’riflarda umumiy nuqtai nazar ham mavjud. Ammo "sug’urta agenti"ga "shtatdan
tashqaridagi   ishchi"deb   ta’rif   berish   hollari   ham   uchrab   turadi.   Bizningcha,
"shtatdan   tashqaridagi   ishchi"   faqatgina   jismoniy   shaxsga   xos   bo’lgan
tushunchadir.   Lekin,   milliy   qonunchiligimiz   va   aksariyat   davlatlarning
6  Юргенс И. Системный подход к определению понятия «национальная система» страхования // Страховое
дело. - 2010 - № 8. - С. 4-13.
7  Кариев Х.Х. Состояние и развитие страхового рынка Узбекистана // Страховое дело. - 2014. - № 10. - С. 
58-63 .
8  Турбина К.Е. Тенденции развития мирового рынка страхования. - М.: Анкил, 2010. - 320 
с.
17 qonunchiligida   "sug’urta   agenti"   tushunchasi   yuridik   shaxsni   ham   qamrab   olgan.
Chunki bozor iqtisodiyoti sharoitida yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan sug’urta
agentlarining faoliyat ko’rsatishi tabiiy holdir. 
Sug’urta   vositachilari   tarkibiga   kiruvchi   "broker"ga   ham   xorijiy   davlatlar
qonunlarida,   olimlarning   asarlarida   turlicha   ta’riflar   berilgan.   Milliy
qonunchiligimiz   hamda   Ukrainaning   "Sug’urta   to’g’risida"gi   qonuniga   ko’ra
sug’urta   brokeri   —   tadbirkorlik   faoliyati   sub’ekti   sifatida   belgilangan   tartibda
ro’yxatdan   o’tgan   va   o’z   nomidan   mukofot   evaziga   sug’urtalanuvchi   sifatida
sug’urtaga   ehtiyoj   sezgan   shaxs   bilan   brokerlik   xohish-istagini   bajarish   asosida
sug’urtada   vositachilik   faoliyatini   amalga   oshiruvchi   yuridik   shaxs   yoki
fuqarolardir. Sug’urta brokerlari — sug’urta to’lovlari va qoplamalarini olishga va
qayta hisoblashga haqli bo’lmagan tadbirkorlik sub’ekti sifatida ro’yxatdan o’tgan
fuqarolardir.   Chexiya ning   "Sug’urta   to’g’risida"gi   qonunida   sug’urta   brokeri
sug’urtalash   va  qayta   sug’urtalash   shart nomalarini   tuzishdan   manfaatdor   shaxslar
bilan   tuzilgan   shartnomalar   asosida   sug’urta   sohasidagi   vositachilik   faoliyatini
amalga   oshiruvchi   yuridik   va   jismoniy   shaxs6   deb   ta’rif   berilgan.
Yuqoridagilardan   ko’rinib   turibdiki,   milliy   qonunchiligimizdan   farqli   o’laroq,
aksariyat   davlatlarning   sug’urta   qonunchiligida   jismoniy   shaxslar   ham   "sug’urta
brokeri" maqomida tadbirkorlik bilan shug’ullanishi mumkin. 
Sug’urta   bozorining   professional   ishtirokchilaridan   —   "adjaster"ga   ham
manbalarda   turlicha   izohlar   berilgan   bo’lib,   "u   (ingl.   post   —   graduate;   rus.
adjaster)   —   dispasha   hisob-kitobini   tuzish   bo’yicha   mutaxassis"dir.   Yana   bir
manbada   "Adjaster   —   dispash   bo’lib,   u   umumiy   avariyada   yetkazilgan   zararni
kema,   yuk   va   kira   puli   o’rtasida   taqsimlash   yuzasidan   hisob-kitobni   tuzish
bo’yicha   mutaxassis   (masalan,   dengiz   sug’urtasida)   hisoblanadi.   Rossiyada   bu
vazifani   Savdo-ishlab   chiqarish   palatasi   qoshidagi   Dispasherlar   byurosi   bajaradi"
deb   ta’rif   berilgan.   MDH   davlatlari   qonunchiligida   "adjaster"   tushunchasiga
berilgan   ta’rif   mohiyati   milliy   qonunchiligimizda   o’z   aksini   topgan.   Sug’urta
bozorining   professional   ishtirokchilaridan   "aktuariy"ga   ta’rif   berib   o’tadigan
bo’lsak,   Qozog’istonning   "Sug’urta   faoliyati   to’g’risida"gi   qonuniga   ko’ra,
18 "Aktuariy   —   vakolatli   organ   tomonidan   berilgan   litsenziyaga   ega   bo’lgan,
majburiyatlar   hajmi,   sug’urta   shartnomasi   asosida   sug’urta   rag’bati   stavkasining
iqtisodiy-matematik   hisob-kitoblari   bilan   bog’liq   faoliyatni   amalga   oshiruvchi,
shuningdek   sug’urta   (qayta   sug’urta)   tashkiloti   to’lov   qobiliyatining   zarur
darajasini   va   moliyaviy   barqarorligini   ta’minlash   maqsadida   sug’urta   (qayta
sug’urta) tashkilotlari o’tkazgan va o’tkazilishi rejalashtirilgan sug’urta turlarining
foydaliligi va daromadliligiga baho beruvchi jismoniy shaxs" 9
   bo’lsa, A.Arxipov,
V.Gomellya va   D.Tulentilarning ta’kidlashicha,  "Aktuariy — malaka shahodatiga
ega   bo’lgan   va   mehnat   shartnomasi   asosida   yoki   sug’urtalovchi   bilan   tuzilgan
fuqaroviy-huquqiy   shartnoma   asosida   sug’urta   tarifining   hisobi,   sug’urtachining
zahirasi,   aktuar   hisoblardan   foydalangan   holda   uning   investitsion   loyihalarini
baholash   bo’yicha   faoliyatni   amalga   oshiradigan   fuqarodir" 10
.   Yuqoridagilardan
kelib   chiqib,   "aktuariy"ga   quyidagicha   ta’rif   berish   mumkin:   "Aktuariy   —   oliy
matematik   yoki   iqtisodiy   ma’lumotiga   ega   bo’lgan,   aktuar   hisoblash   sohasidagi
mutaxassisdir" 11
.   «Syurveyyor»   tushunchasiga   ham   yondashuvlar   turli-tuman
bo’lib,   jumladan,   «syurveyer   (ingl.   surveyor)   —   kemalar   va   yuklarni   ko’rib
chiqishni   amalga   oshiruvchi   ekspert.   U   kemalar   va   yuklarning   ahvoli,   talofatga
uchraganda yetgan zararlar, kemaning dengizda suza olish qobiliyati va boshqalar
haqida xulosa chiqaradi. Sug’urta qilingan ob’ektni tekshiruvchi syurveyer yetarli
bilim   va   tajribaga   ega   bo’lishi,   ob’ekt   tekshiruvi   haqidagi   hujjatni   malakali
rasmiylashtirishga   yoki   haloqat   sertifikatini   tuzishga   layoqatli   bo’lishi   lozim.
Chunki   u   bilan   bog’liq   hujjatlar   nizolar   yoki   yetkazilgan   zararni   qoplash   bilan
bog’liq   masalalarni   hal   qilishda   asos   bo’ladi».   A.   Arxipov,   V.Gomellya   va
D.Tulentilarning  fikricha   esa,   "syurveyer   —   sug’urtaga   qabul   qilinadigan   mulkni
ko’zdan   kechirish   va   baholashni   amalga   oshiradigan   sug’urtachining   yuqori
malakali   vakili.   Syurveyerning   xulosasiga   ko’ra,   sug’urtachi   sug’urta
9  Чернова Г.В. Основы экономики страховой организации по рисковым видам страхования. - СПб.: Питер, 
2015. - 235 с.
10  Гомелля В.Б., Туленты Д.С. Страховой маркетинг (Актуальные вопросы методологии, теории и 
практики). - М.: Анкил, 1999. - 128 с
11   Тулинов В.В., Горин В.С. Страхование и управление риском. Терминологический словарь. - М.: Наука,
2010. - 472 с.
19 shartnomasini   tuzish   to’g’risida   qaror   qabul   qiladi.   Xorij   amaliyotida   syurveyer
sifatida   malakali   jamiyat,   shuningdek,   shartnoma   asosida   sug’urtachi   bilan
hamkorlik qiladigan yong’in xavfsizligi, mehnat muhofazasi va boshqalar bo’yicha
ixtisoslashgan   firmalar   maydonga   chiqadi.   Adjasterdan   farqli   o’laroq,   syurveyer
mulkni sug’urta shart nomasi tuzilgunga qadar ko’zdan kechirib chiqadi" 12
. 
Mazkur   xatti-harakatlarning   mohiyati   va   "assistans"   maqomi   ham   milliy
qonunchiligimizda   o’z   aksini   topgan   bo’lib,   bu   borada   xorijiy   davlatlarnikiga
o’xshash   ta’riflarni   kuzatishimiz   mumkin.   Jumladan,   Qozog’istonning   "Sug’urta
faoliyati   to’g’risida"gi   qonunida   "Assistans   —   sug’urta   tashkilotlari,   yuridik
shaxslar   tomonidan   sayohatga   chiqqanda   qiyin   ahvolga   tushib   qolgan   yoki   turar-
joyidan uzoqda bo’lgan sug’urtachiga (sug’urta qilingan foyda oluvchiga) sug’urta
hodisalari   yuz   berganda   pul   bilan   va  (yoki)   natura-buyum   shaklida   texnik,  tibbiy
yordam   ko’rsatishdir" 13
,   deb   ta’kidlangan.   Ilmiy   adabiyotlarda   esa,   "Assistans
zarur   bo’lganda   sug’urta   shart nomasi   doirasida   ko’rsatiladigan   texnik,   tibbiy   va
moliyaviy xizmatlar, yordamlar ro’yxatidir. Chet ellarga borgan sayohatchilarning
xavfsizligini   vrachlar,   sanitarlar   xizmat   ko’rsatishi,   tibbiy   statsionarga   yotqizish
(ob’ektiv   sabablar   bo’yicha),   maxsus   sanitar   transportini   tashkil   qilish   orqali
ta’minlovchi   (kasal   bo’lganida,   baxtsiz   hodisa   sodir   bo’lganda)   maqsadli
gumanitar   harakatdir.   Sug’urta   kompaniyalari   bilan   yaqin   hamkorlikni   yo’lga
qo’ygan   bir   qator   maxsus   assistans   kompaniyalari   mavjud" 14
,   degan   tushuncha
berilgan.   Bugungi   globallashuv   jarayonida   sug’urta   bozorini   rivojlantirish,   bu
sohada   ayniqsa   yo’lovchilarning   huquq   va   manfaatlarini   o’zida   aks   ettirgan
huquqiy   asoslarni   yanada   takomillashtirish   har   qachongidan-da   dolzarb   ahamiyat
kasb etmoqda. 
Bu   boradagi   xorijiy   tajriba   shuni   ko’rsatmoqdaki,   yo’lovchilarning
manfaatlarini to’laqonli himoya qilish uchun ularning majburiy shaxsiy sug’urtasi
12   Зубец   А.Н.   Маркетинговые   исследования   страхового   рынка.   -   М:   Центр   экономики   и
маркетинга, 2011. - 224 с.
13  Чернова Г.В. Основы экономики страховой организации по рисковым видам страхования. - СПб.: Питер,
2015. - 235 с.
14   Тулинов В.В., Горин В.С. Страхование и управление риском. Терминологический словарь. - М.: Наука, 
2010. - 472 с
20 o’rniga tashuvchining yo’lovchilar oldidagi  javobgarligini  sug’urta tashkilotlariga
berish,   ya’ni   tashuvchining   fuqarolik   javobgarligini   sug’urta   qilish   mexanizmi
keng   qo’llanilmoqda.   Bugungi   kunda   yevropa   Ittifoqining   deyarli   barcha
mamlakatlarida, shuningdek, AQSh, Kanada, Yaponiya hamda MDH davlatlarida
tegishli   qonunlar   qabul   qilingan   va   tashuvchining   fuqarolik   javobgarligini
majburiy sug’urta qilish tizimi muvaffaqiyatli ishlab kelmoqda.
Xulosa   qilib   aytganda,   sug’urta   bozori   professional   ishtirokchilarining
huquqiy   maqomini   nazarda   tutuvchi   qoidalarni   zamon   talablariga   mos   holda
takomillashtirib borish ayni paytda hayotiy zaruratdir. Bu o’rinda xorijiy davlatlar
qonunlarini,   yuridik   adabiyotlarda   bildirilgan   fikr   va   mulohazalarni   tahlil   qilish
foydadan xoli bo’lmaydi.
21 3. Sug’urta korxonalarida marketing faoliyatini tashkil etishni
takomillashtirish
Bugungi   kunda   sug’urta   korxonalarida   marketingning   o’rni   kundan   kunga
ortib   bormoqda.   Sug’urta   korxonalari   tomonidan   mijozlar   bilan   ishlashga   hamda
ushbu   korxonalarda   marketing   Kurs   ishilarini   tashkil   etishga   aloxida   e’tibor
qaratish   talab   etilmokda.   Bunda,   ma’lumki,   korxonalar   faoliyatida   turli
muammolar   mavjud   bo’ladi.   Sug’urta   korxonalarida   marketing   faoliyati   va
xizmatini   samarali   faoliyat   yuritishiga   to’sqinlik   qiluvchi   asosiy   muammolarni
shartli ravishda ichki va tashqi muammolarga ajratish mumkin:
  •   tashqi   muammolar   -   korxonadan   tashqarida   paydo   bo’ladigan   va   uning
ta’siridan chetda turuvchi muammolar;
•   ichki   muammolar   -   korxona   ichida   rahbariyat   va   xodimlarning   xatolari   va
kamchiliklari bilan bog’liq xolda yuzaga keluvchi muammolar.
Korxonalarda   marketing   faoliyatini   va   xizmatini   boshqarish   muammolariga
quyidagilar kiradi:
korxonaning aniq ishlab chiqilgan marketing strategiyasining yo’qkligi;
malakali mutaxassislarning yetishmasligi;
aniq axborotlarning yetishmasligi va boshqalar.
Bu muammo quyidagi omillar hisobiga paydo bo’ladi:
Deyarli barcha kompaniyalarga xos axborotning yopikligi.
Keyingi   omil   shu   bilan   bog’liqki,   ko’pgina   tashkilot   rahbarlari   marketingni
o’ziga katta xajmdagi resurslarni oluvchi serxarajat bo’linma deb hisoblashadi. Bu
rahbarlarning   marketingni   yaxshi   o’qimaganligidan   emas,   balki   kompaniya
rahbarlari   va   mulkdorlar   (investorlar)ning   turli   motivatsiyaga   egaligi   va   demak
ularning “turli tillarda” gaplashishi sababli yuzaga keladi.
Zamonaviy axborot va boshqaruv texnologiyasi marketingni yangi modelidan
foydalanishga   olib   keladi.   Avvalambor,   bu   munosabatlar   marketingi   yoki
ma’lumotlarsiz   marketingdir.   Biznesni   boshqarishda   zamonaviy   va   istikbolli
marketing   konsepsiyalaridan   biri   bo’lib   munosabatlar   marketingi   hisoblanadi.
22 Munosabatlar   marketingi   ikkita   konsepsiya   -   xaridorlarni   egallashga   va   ularni
saqlab qolish konsepsiyasiga asoslanadi.
Ushbu jarayon uchta asosiy holatni ochib beradi:
1.Munosabatlar   marketingi   strategiyasi   korxonaning   makro   va   mikro-
muhitidagi   o’zgarishlari   bilan   tashqi   bozorning   o’zaro   munosabatlarining   keng
jarayoni bilan bog’liq.
2.Munosabatlar   marketingi   muvaffakiyatga   erishish   uchun   tashqi   marketing
rejasida muhim bo’lgan ichki o’zaro munosabatlarga mo’ljallangan.
3.Korxonani   boshqarishda   sug’urta   jarayonlarini   yaxshilash   iste’molchilar
manfatlarini to’liq hisobga olishga asoslanadi.
Munosabatlar   marketingi   tizimini   yaratish   marketing   maqsadlarini   amalga
oshirishda   yangi   texnologiyalarni   qo’llashdan   iborat.  Bu   korporativ  va   marketing
maqsadlari ustuvorligini o’zgarishida paydo bo’ladi.
Marketing kompaniyaning xarakteri, roliga ko’ra turli xususiyatlari orqali o’z
ifodasini ko’rsatadi.
Marketologlar   korxonani   kelajakda   uzoq   muddatli   o’sishiga   va   gullab-
yashnashiga,   uning   daromadlarini   oshirishga   intiladi.   Ularning   vazifasi   bozorni
tadqiq etish hamda kelgusi 7-10 yilga talab va tendensiyalarni aniqlashdan iborat.
Bunday   vazifalarni   hal   etish   ishlab   chiqarish   va   siljitishning   yangi
texnologiyalariga,   ishlanmalar   va   Kurs   ishilarga   investitsiyalarni   talab   etadi.
Xarajatlarning asosi bo’lib kompaniyaning
raqobatli ustunliklariga va xaridorlarning moyilligiga erishish xizmat qiladi.
Marketologlar   tomonidan   o’rganiluvchi   kompaniya   haqida   xabardorlik
raqobatli   ustunliklar   yoki   bozor   ulushi   kabi   ko’rsatkichlar   hyech   kachon
rahbariyatning   kompaniya   faoliyati   to’g’risidagi   moliyaviy   tasavvurlari   bilan
kesishmaydi.
Shuning   uchun   marketologning   marketing   xizmatini   tashkil   etish   va
boshqarishga, marketing strategiyasini ishlab chiqishga investitsiya sarflashga har
qanday   urinishi   rahbariyat   tomonidan   joriy   yilda   kompaniya   foydasini
23 kamaytiruvchi   xarajatlar   deb   baholanadi,   bu   esa   ularning   shaxsiy   daromad   va
dividendlar summasini kamayishini anglatadi.
Korxonada   marketingni   muvaffaqiyatsizligiga   olib   keluvchi   yana   bir   omil
shundan iboratki, hozirgi kunda marketologlar sarmoyalarni foydaliligini ko’rsatib
beruvchi   ko’rsatkichlar   va   tushunchalar   yordamida   rahbariyatni   xarajatlarning
moliyaviy oqlanganligiga ishontira olmaydilar. Bulardan kelib chikib, quyidagicha
xulosa   qilish   mumkin:   marketologlar   iqtisodiy   samaradorlik   ko’rsatkichlari   va
moliyaviy   terminlarni   ishlatib,   o’z   takliflarini   asoslashni   o’rganishlari   lozim.
Ushbu   ko’rsatkichlar   ularni   marketing   strategiyalarini   —   kompaniyaning
rivojlanish   yo’nalishini   va,   aloxida   biznes   yo’nalishlarni   to’ldirishi   zarur   hamda
korxona menejmenti tomonidan strategik qarorlar qabul qilish vositasiga aylanishi
kerak.
Aynan shunday yondashuv rahbar bilan marketologning “bitta tilda" muloqot
qilishiga va bir-birini tug’ri tushunishiga olib keladi. Shunda marketing soxasidagi
ishlanmalar   va   Kurs   ishilar   rahbarlar   uchun   yuk  
bo’lmaydi   va   kompaniyaning
marketing   strategiyasini   yanada   aniq   ishlab   chiqishga   ko’maklashadi.   Bu   o’z
navbatida   kompaniyaning   faoliyatiga   aniqlik   kiritadi   va   investorlar   uchun   uning
jalb etuvchanligini oshiradi. Investorlar, ma’lumki, o’z sarmoyalarini ishga tikishi
uchun   ularning   bugun   va   :  
ertaga   qanday   ishlashi   to’g’risida   aniq   tasavvurga   ega
bo’lishi kerak. Xulosa kilib shuni aytish mumkinki, sug’urta korxonalari marketing
faoliyatini   tashkil   etish   hamda   takomillashtirishda   investorlarni   keng   jalb   etish
muhim bo’lib, investorlar uchun bozor haqida, uning tendensiyalari, raqobatchilar
va ularning ustunliklari haqida to’la qonli axborot zarurdir.
24 4. Sug’urta kompaniyalarida marketing xizmatini  “Kapital
Sug urta” AJ misolida.ʻ
“Kapital Sug urta” AJ O zbekistondagi yetakchi sug urta kompaniyalaridan	
ʻ ʻ ʻ
biridir!   1991   yildan   beri   faoliyat   yuritib   kelayotgan   va   butun   mamlakat   bo’ylab
keng   tarmoqqa   ega,   jumladan   14   ta   filial   va   50   dan   ortiq   sug’urta   markazlari   va
tuman   bo’limlari.   “Kapital   Sug urta”   AJ   O zbekistondagi   birinchi   xususiy	
ʻ ʻ
sug urtalovchilardan biri va biz allaqachon 30 yoshdamiz!	
ʻ
1991 yil
Joriy   yilning   26-fevralida   birinchi   nodavlat   sug’urtalovchi   AstroVAZ   kichik
korxonasi ko’rinishida bozorga kirdi.
Kompaniyaning ustav kapitali 100 ming rublni tashkil qiladi.
1992 yil
"Astro VAZ" kichik korxonasi "Astro VAZ" sug’urta aksiyadorlik jamiyatiga
aylantirilmoqda.
1993 yil
Transformatsiyadan   bir   yil   o’tgach,   Astro   VAZ   sug’urta   kompaniyasi   o’z
nomini ARC sug’urta guruhiga o’zgartiradi.
Xuddi shu yili ustav kapitali 2,5 million rublgacha oshiriladi.
1994 yil
Milliy valyuta “so’m” muomalaga chiqarilishi munosabati bilan aksiyadorlar
tomonidan   “Arc   Insurance   Group”   AJ   ustaviga   tegishli   o’zgartirishlar   kiritiladi.
Shu bilan birga, ustav fondi 3,02 million so’m miqdorida e’lon qilingan.
1995 yil
Aksiyadorlarning   qarorini   bajarish   maqsadida   jamiyat   nominal   qiymati   100
so’m   bo’lgan   3,02   million   so’mlik   aksiyalarni   chiqardi   va   ularni   muvaffaqiyatli
joylashtirishni amalga oshirdi.
25 2001 yil
6   yildan   so’ng   moliyaviy   barqarorlikni   oshirish   va   o’z   mablag’larini   ushlab
turishni   oshirish   maqsadida   Kompaniyaning   ustav   kapitali   30   million   so’mgacha
oshirildi.
2002 yil
Joriy yilning noyabr oyida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
qarori bilan sug’urta xizmatlari bozorini liberallashtirish va rivojlantirish bo’yicha
bir   qator   chora-tadbirlar,   jumladan,   litsenziyalash   tartibini   tasdiqlash   hamda
sug’urta xizmatlarining sug’urta xizmatlarini ko’rsatish hajmiga nisbatan minimal
talablarni   belgilash   nazarda   tutilgan.   sug’urtalovchilarning   ustav   kapitali.
Kompaniya, o’z navbatida, ustav fondini 130 million so’mga oshiradi, bu nizomga
kiritilgan o’zgartirishlar ro’yxatga olingan kundagi 150 ming AQSh dollariga teng.
Xuddi   shu   yili   kapitalning   birlashuvi   sodir   bo’ladi,   shu   bilan   Capital   Group
xoldingining   filiallari   va   korxonalari   ARC   Insurance   Group   OAJ   aktsiyadorlari
qatoriga kiradi.
2003 yil
Ustav   kapitaliga   qo’yiladigan   minimal   talablarni   yengib   chiqqan   kompaniya
ixtiyoriy   va   majburiy   sug’urta   turlari   bo’yicha   sug’urta   xizmatlarini   ko’rsatish
litsenziyasini   olish   uchun   ustav   kapitalini   500   million   so’mgacha   oshiradi.   Joriy
yilda   respublikada   sug urtalovchilar   soni   ikki   barobarga   qisqardi   va   18   tagaʻ
qisqartirildi,   bu   esa   2002   yilda   sug urtalovchilar   ustav   kapitalining   eng   kam	
ʻ
miqdoriga qo yiladigan talablarning joriy etilishi bilan bog liq edi.	
ʻ ʻ
2004 yil
Ustav   kapitalining   ko’payishi   natijasida   aksiyalarning   nazorat   paketi
affillangan   shaxslar   va   Capital   Group   xolding   korxonalariga   o’tkaziladi.
Aksiyadorlar   «ARC   Insurance   Group»   OAJ   nomini   «Kapital   Sug’urta»   OAJga
o’zgartirish   to’g’risida   qaror   qabul   qiladilar.   O’sha   yili   kompaniya   rahbariyati
o’zgardi.
26 2005 yil
Keyinchalik,   barcha   standartlarni   muvofiqlashtirish   bo’yicha   protseduralarni
bajarib,   kompaniya   O’zbekiston   Respublikasi   Moliya   vazirligidan   majburiy
sug’urta bo’yicha sug’urta xizmatlarini  ko’rsatish uchun litsenziya oladi. Ustavga
kiritilgan o’zgartirishlar ro’yxatga olingan paytdagi ustav kapitalining miqdori 500
ming AQSH dollarini tashkil etadi. Bir necha yil ichida birinchi marta kompaniya
o’tgan yilga nisbatan mukofotlarning 400% o’sishini ko’rsatmoqda.
2006 yil
Sug urta   xizmatlari   ko rsatilayotgan   hududni   kengaytirish   bo yicha   qarorʻ ʻ ʻ
qabul qilinib, Farg ona va Andijon viloyatlarida ilk hududiy filiallar ochildi.	
ʻ
2007 yil
Aktivlar va sug’urta zaxiralarini samarali taqsimlash, shuningdek, investitsion
foyda   olish   maqsadida   kompaniya   "Crystal   Trust"   boshqaruv   kompaniyasini
tashkil   qiladi.
O sha yili “Kapital Sug urta” OAJ birinchilardan bo lib O zbekiston Respublikasi	
ʻ ʻ ʻ ʻ
Sug urtalovchilar uyushmasiga a zo bo ldi.	
ʻ ʼ ʻ
Moliyaviy   barqarorlikni   ta’minlash,   qonunchilik   va   me’yoriy-huquqiy
hujjatlar   talablariga   rioya   etish,   aksiyadorlar   qaroriga   ko’ra   o’z   ulushini   oshirish
maqsadida ustav kapitali 3 mlrd.
Filiallar   tarmog’ini   kengaytirishda   davom   etayotgan   kompaniya
Qoraqalpog’iston Respublikasi va Namangan viloyatidagi filiallarini taqdim etadi.
2008 yil
Sug’urta   xizmatlari   bozorini   rivojlantirish   dasturiga   asosan   O’zbekiston
Respublikasi   Prezidenti   I.Karimov   tomonidan   majburiy   sug’urta   to’g’risidagi   ilk
qonunlardan   biri,   ya’ni   “Transport   vositalari   egalarining   fuqarolik   javobgarligini
majburiy sug’urta qilish to’g’risida”gi qonun imzolanadi. Bu jamiyatning hududiy
tarmog’ini   kengaytirishga   kuchli   turtki   bo’lib   xizmat   qilmoqda.   Bir   necha   oy
ichida jamiyat o’z filiallarini taqdim etdi:
Buxoro viloyati
Jizzax viloyati
27 Qashqadaryo viloyati
Navoiy viloyati
Samarqand viloyati
Surxondaryo viloyati
Sirdaryo viloyati
Toshkent viloyati
Xorazm viloyati
va Toshkent shahrida.
Natijada   kompaniya   transport   vositalari   egalarining   fuqarolik   javobgarligini
majburiy   sug’urta   qilish   imkoniyatiga   ega   bo’lib,   ushbu   sug’urta   turini   taqdim
etuvchi 9 ta sug’urtalovchidan biriga aylandi.
Aksiyadorlar   umumiy   yig’ilishining   qarori   bilan   1   mlrd.so’mlik   qo’shimcha
emissiya prospekti ro’yxatdan o’tkazildi;
Xatarlarni   jamlagan   holda,   respublikaning   bir   qancha   yetakchi   sug urtaʻ
kompaniyalari “Kapital Sug urta” OAJ a zo bo lgan birinchi milliy sug urta pulini	
ʻ ʼ ʻ ʻ
tashkil etadi.
2009 yil
Majburiy   sug’urta   turlarini   kengaytirish   davom   etmoqda   va   kompaniya   ish
beruvchilarning   javobgarligini   majburiy   sug’urtalashni   amalga   oshiruvchi
respublikaning 12 ta sug’urtachilaridan biriga aylandi.
Xalqaro   aloqalarni   rivojlantirish,   milliy   bozorning   shaffofligini   oshirish   va
dolzarb   masalalarni   muhokama   qilish   uchun   yagona   platforma   tashkil   etish
maqsadida   “Kapital   Sug urta”   OAJ   Toshkent   xalqaro   sug urta   forumini
ʻ ʻ
o tkazishda Bosh hamkor sifatida ishtirok etmoqda.	
ʻ
2010 yil
Jamiyatning ustav kapitali 4 mlrd.
so’mlik qo’shimcha emissiyani muvaffaqiyatli joylashtirgan kompaniya ustav
kapitali 4 milliard so’mga yetdi.
Yosh   mutaxassislarni   tayyorlash,   ta’lim   muassasalarini   real   ish   jarayoni   va
ishbilarmonlik muhiti bilan integratsiya qilish maqsadida Toshkent moliya instituti
28 bilan   birgalikda   tanlovlar   tashkil   etilib,   ular   yakuniga   ko’ra   Toshkent   moliya
instituti   bitiruvchilarining   eng   yaxshi   diplom   va   malakaviy   ishlari   “Kapital
sug’urta”   OAJ   tomonidan   taqdirlanadi.   ,   Ularning   eng   yaxshilari   ishga   taklif
qilinadi,   qo’shimcha   stipendiyalar   alohida   shaxslarga   ajratiladi.   Xalqaro   sug’urta
forumida Bosh hamkor sifatida faoliyat yuritish.
2011 yil
Jamiyat  Toshkent  moliya instituti  bilan eng yaxshi  bitiruv malakaviy ishi  va
eng   yaxshi   magistrlik   dissertatsiyasi   tanlovini   o’tkazish   bo’yicha   hamkorlikni
davom ettirmoqda, g’oliblar pul va moddiy mukofotlar bilan taqdirlanadi.
2012 yil
Davlat   dasturiga   asosan   korxona   kapitallashuvini   davom   ettirib,   ustav
kapitalini 6 milliard so’mga yetkazmoqda.
Joriy yilning mart oyida AUTO-LUX, CASCO LIMIT, DSAGO * (uchunchi
shaxslarning   javobgarligini   ixtiyoriy   sug’urta   qilish)   yangi   ixtiyoriy   sug’urta
mahsulotlarining ishga tushirilishi bo’lib o’tdi.
Joriy yilning mart  oyida kompaniya bozorga misli  ko’rilmagan AUTO-LUX
mahsulotini chiqaradi, bu erda "istisno" tushunchasi mavjud emas.
Sug’urtalash va qayta sug’urtalash bo’yicha Toshkent xalqaro konferensiyasi
doirasida   Bosh   direktor   Xalimtaev   Laziz   Shuhratovichga   “Sug’urta   bozori
professional   ishtirokchisining   eng   yaxshi   yetakchisi”   nominatsiyasi   bo’yicha
“Oltin Soyabon” sug’urta sohasida davlat mukofoti topshirildi.
Bosh   direktor   Xalimtaev   Laziz   Shuhratovich   Sug’urta   bozori   professional
ishtirokchilari uyushmasi raisi etib saylandi.
2013 yil
Qayta   ishlash   korxonasini   yaratish,   strategik   maqsadlarni   aniqlash   va   ularga
erishish uchun kompaniyaning strategik qo’mitasi tuziladi.
Strategik   rejaga   muvofiq   kompaniyaning   missiyasi   shakllantiriladi.
Kompaniya   sug’urta   xizmatlarining   chakana   turlarini   rivojlantirish   va   sug’urta
agentlarini ommaviy tayyorlashni boshlaydi.
2014 yil
29 Jamiyatning ustav kapitali 8 milliard so’mga oshirildi. Jamiyatning korporativ
nomi qonun hujjatlariga muvofiqlashtirilib – 20 iyundan boshlab jamiyatning to’liq
nomi: “KAPITAL SUG’URTA” aksiyadorlik jamiyati.
2   iyul   kuni   kompaniyaning   firma   nomi   o’zgarganligi   munosabati   bilan
amaldagi litsenziya qayta rasmiylashtiriladi.
2015 yil
Respublika   Prezidentining   “Aksiyadorlik   jamiyatlarida   korporativ
boshqaruvning   zamonaviy   usullarini   joriy   etish   chora-tadbirlari   to’g’risida”gi
qarori   ijrosini   ta’minlash   maqsadida   jamiyatda   zamonaviy   tendensiyalarga   javob
beradigan   va   biznes   jarayonlariga   yo’naltirilgan   yangi   tashkiliy   tuzilma
tasdiqlandi.   Tashkiliy   tuzilma   yangi   lavozimlar   va   bo’limlarni   nazarda   tutadi,
masalan: marketing va sotish bo’yicha direktor, sotuvdan keyingi xizmat ko’rsatish
bo’limlari.
Poytaxtimizda   chakana   savdoni   rivojlantirish   maqsadida   Sug’urta   xizmatlarini
rivojlantirish markazi ochildi.
Kompaniya   tashuvchining   javobgarligini   majburiy   sug’urta   qilish   bo’yicha
faoliyatni amalga oshirish huquqini beruvchi yangi litsenziya oldi.
2016 yil
2015-yil   yakunlari   bo’yicha   “SAIPRO   Axborot   va   reyting   agentligi”
“KAPITAL   SUG’URTA”   AJ   reytingini   “UZA+”   (Juda   yuqori   moliyaviy
ishonchlilik) darajasida tasdiqlaydi.
06.01.2016 dan 06.04.2016 gacha “KAPITAL SUG’URTA” AJ “Sug’urta va
qayta sug’urtalash bo’yicha IX Toshkent xalqaro forumi”da ishtirok etadi. Mazkur
tadbir doirasida kompaniyamizning O’zbekiston sug’urta bozoridagi muvaffaqiyati
qayd   etildi,   xususan,   “KAPITAL   SUG’URTA”   AJ   Toshkent   shahar   filiali
Yunusobod   filiali   direktori   Kareva   Svetlana   Sergeevna   laureat   diplomi   bilan
taqdirlandi.   sug’urta   sohasidagi   "Oltin   soyabon"   davlat   mukofoti   -   "Eng   yaxshi
xodim"   nominatsiyasi,   o’z   vazifalarini   yuqori   samaradorlik   va   sifatli   bajarganligi
uchun.
30 2017 yil
2016 yil yakunlari bo’yicha “SAIPRO” axborot-reyting agentligi “KAPITAL
SUG’URTA”   AJ   reytingini   “UZA+”   (Juda   yuqori   moliyaviy   ishonchlilik)
darajasida tasdiqladi.
“KAPITAL   SUG’URTA”   AJ   aksiyadorlarining   2017-yil   28-iyundagi   yillik
yig’ilishida   jamiyatning   yangi   tashkiliy   tuzilmasi   tasdiqlandi.
"KAPITAL   SUG’URTA"   AJ   ikkita   yirik   tadbirda   ishtirok   etadi:
-   Toshkent   moliya   instituti   tomonidan   tashkil   etilgan   “Karyera   kuni”;
–   “BANK   EXPO   2017”   X   yillik   bank   xizmatlari,   texnologiyalari   va   uskunalari
milliy ko’rgazmasi.
2018 yil
Kompaniyaning   ustav   kapitali   15   milliard   so’mga   yetkazildi.
Kompaniya   sug’urta   xizmatlarini   ko’rsatish   bo’yicha   mijozlar   bilan   ishlashda
Kompaniyaning   xizmat   ko’rsatish   darajasini   va   raqobatbardoshligini   oshirish
bo’yicha faol ish olib bormoqda, xususan:
-   ixtiyoriy   sug’urta   nuqtai   nazaridan   arzon   sug’urta   mahsulotlari   seriyasini
shlab chiqish;
-   iste’molchilar   tomonidan   kompaniyaning   sug’urta   faoliyati   to’g’risidagi
ma’lumotlarni audio va vizual idrok etishni kuchaytirish maqsadida televideniyeda
turkum yangiliklar va axborot materiallarini chop etish;
- ommaviy axborot vositalarida yangiliklar va axborot materiallarini, reklama
modullarini chop etish orqali mijozlar uchun jamiyatning ochiqligini ta’minlash.
2019 ...
2020 yil
“KAPITAL SUG URTA” AJ ustav kapitali 40 milliard so mga yetkazildi.ʻ ʻ
2021 yil
2021-yil 26-fevral kuni “KAPITAL SUG’URTA” AJ 30 yoshga to’ldi.
31 17 toifadagi sug’urta xizmatlarini ko’rsatish uchun O’zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligidan litsenziya olindi.
Xulosa
1."Sug’urta"   iqtisodiy   tushuncha   sifatida   iqtisodiy   va   ijtimoiy   sub’ektlar
mulkini  ular faoliyatining Sug’urta qaltisliklari vujudga kelishidan himoya qilish,
fuqarolarning   ijtimoiy   maqomini   o’zgartirish   uchun   jamgarmalarni   shakllantirish
bilan  bog`lik  ijtimoiy-iqtisodiy   munosabatlar   soxasini   aks   ettiradi,   uning   vujudga
kelishida   ushbu   munosabatlarning   shakllanish   shartlari   bilan   belgilangan
doiralarda   Sug’urta   xodisasi   sodir   bo’lganida   xarajatlarning   belgilangan
miqdorlarini   qoplash   jamgarmalarini   tashkil   etish   va   taksimlashga   ixtisoslashgan
tuzilmalar ishtirok etadi.
2. Sug’urta faoliyatini boshkarish konseptual qoidalarini shakllantirishning
Izlanishda   ishlab   chiqilgan   modeli   uni,   bir   tomondan,   mamlakatimizda
iqtisodiyotni   islox   qilishning   ishlab   chiqilgan   tamoillari,   bozor   isloxotlarining
bosqichlari,   Sug’urta   bozori   va   uning   infratuzilmasini   rivojlantirish   siyosatini
belgilab   beruvchi   boshqaruv   organlari   bilan,   ikkinchi   tomondan   esa   qaltisliklarni
faollashuvi,   Sug’urta   xizmatlari   iste’molchilarining   uziga   xos   xususiyatlari   bilan
boglaydi.
3.   Sug’urta   munosabatlari   sub’ektining   rejalashtirilgan   natijasiga   erishish
tarmoq   xususiyatlari,   Sug’urta   mahsulotining   xayotiy   davri   xamda   buning   uchun
takdim   etiladigan   resurslar   va   texnologiyalarning   sifati   bilan   belgilanadigan   bir
nechta bosqichlar orqali o’tadi. 
4.   Sug’urta   bozori   rivojlanishining   tendensiyalarini   tadkik   etish   Sug’urta
tarmogi rivojlanishining ijobiy va salbiy tendensiyalariga e’tibor karatish imkonini
berdi.  Ular  ichida  Sug’urta  bozorining  iqtisodiy  qaltisliklar,  iqtisodiy  usish,  axoli
farovonligi   ko’rsatkichlari   va   tashqi   iqtisodiy   faoliyatning   erkinlashtirilishi   bilan
zaif bog`likligi eng dolzarb hisoblanadi. 
5. Hozirgi vaqtda yuridik shaxslarning uchinchi shaxslar oldidagi fuqarolik
javobgarligini   Sug’urta   qilish   dolzarb   vazifa   hisoblanadi.   Shu   munosabat   bilan
xavfli   ishlab   chiqarish   ob’ektlaridan   foydalanuvchi   korxonalarning   fuqarolik
32 javobgarligini   yanada   rivojlantirish   talab   etiladi.   Ushbu   ishni   yanada
takomillashtirish quyidagilarni nazarda to’tadi:
-   xavfli   ishlab   chiqarish   ob’ektlarining   yagona   reestrini   tashkil   etish   va
ularni taftish qilish;
- davlat   va   Sug’urta   xamjamiyati   tomonidan   yukori   xavf-xatar   manbalari
hisoblangan   korxonalarning   fuqarolik   javobgarligini   Sug’urta   qilish
shartnomalarining tuzilishi va qayta tuzilishi ustidan nazoratni kuchaytirish;
- yukori   xavf-xatar   manbalari   hisoblangan   korxonalarning   fuqarolik
javobgarligini Sug’urta qilishda Sug’urtalovchilarning tarif siyosatiga rioya qilishi
ustidan   DavSug’urtanazoratning   nazoratini   kuchaytirish   imkoniyatlaridan
foydalanish.
- Viloyatlar va tumanlar xududida texnik va bush turgan zahiralarning bir
kismini   investitsiya   qilish   mintaka   ma’muriyatlari   va   Sug’urtalovchilarning
manfaatlarini   muvofiklashtirishning   muhim   yunalishi   hisoblanadi.   Bunda,
zahiralarni   joylashtirishga   nisbatan   qonun   chilik   talablari   va   Sug’urta   nazorati
organining tavsiyalariga suzsiz rioya qilinishi kerak. 
6.   O’zbekiston   Sug’urta   bozorida   Sug’urta   statistikasi   bo’yicha
ma’lumotlarning   umumiy   bazasini   yaratish   zarur.   Izlanishdada   ta’kidlanishicha,
ushbu ish ikkita yunalishda tashkil qilinishi kerak. Avvalambor, soxadagi mavjud
axborot   bazasini,   shu   jumladan   davlat   va   idoraviy   statistik   hisobotlar   tizimida
tuplangan   ma’lumotlarni   tulik   inventarizatsiya   qilish,   shuningdek   statistik
ko’rsatkichlarning   amaldagi   tizimini   taxlil   qilish   va   ulardan   sug’urta   qilishda
to’g’ridan-to’g’ri   yoki   matematik   jixatdan   ishlov   berilganidan   keyin   foydalanish
imkoniyatini   belgilash   lozim.   Shu   bilan   birga   sug’urtaning   barcha   maqsadlari   va
funksiyalarini   hisobga   olgan   xolda   sug’urta   statistikasi   tizimining   batafsil
konsepsiyasini ishlab chiqishga kirishish zarur.
7.   Sug’urta   xamjamiyati   tomonidan   sug’urta   bozori   professional
ishtirokchilarining   uyushmasi   xuzurida   sug’urtani   kullab-quvvatlashga
ixtisoslashgan   markaz   tashkil   etish   maqsadga   muvofik   hisoblanadi.   Ushbu
markazning   vazifalari   innovatsion   sug’urta   dasturlarini   ishlab   chiqish,   ularning
33 samaradorligini aniklash, dasturlarning amalga oshirishga kumaklashishdan iborat
bulishi mumkin
8. Sug’urta faoliyati rivojlanishini boshkarishning xozirgi jixatlari xo’jalik
yurituvchi   sub’ektlar   va   axoli   mulkini   faoliyat   qaltisliklaridan   himoyalashni
ta’minlovchi   konseptual   chora-tadbirlar   majmui,   sug’urta   faoliyati   tizimining
barqarorligi,   sug’urtaga   bo’lgan   ishonchning   ortishi,   iqtisodiy   faoliyatning
globallashuvi   doirasida   sug’urta   faoliyati   tizimining   yanada   rivojlanishi,   sug’urta
kompaniyalari   resurslarining   iqtisodiyot   real   sektorining   investitsiya   faoliyatiga
jalb   etilishi   bilan   bog’lanadi.   Mazkur   chora-tadbirlar   sug’urta   faoliyatining
rivojlanishini  tartibga soluvchi  va uzini-uzi  tartibga soluvchi  yangi  institutlarning
shakllanishi   bilan   kuzatilishi   xamda   sug’urta   statistikasi   va   sug’urta
texnologiyalarining yangi tizimi bilan kullab-quvvatlanishi kerak.
9.   Sug’urta   bozorining   indiqatorlarini   prognoz   qilish   uchun   Sug’urta
xizmatlarining   aloxida   makroiqtisodiy   indiqatorlar   (asosiy   kapitalga   kiritilgan
investitsiyalar,   kredit   kuyilmalari   va   sarmoyalar,   banklar   aktivlarining   darajasi)
dinamikasiga   bog`likligi   aniklangan.   Sug’urta   operatsiyalari   tarkibi   o`zaro
bog`likliklarining   korrelyasion-regression   taxlili   o’tkazildi.   Shu   asosida   o’rta
muddatli   istiqbolda   (real   sektorning   investitsiyaviy   imkoniyatlarini,   YaIMga
kiritilgan   investitsiyalarning   maqbul   nisbatini   baxolashni   hisobga   olish   asosida)
sug’urta   bozori   rivojlanishi   asosiy   ko’rsatkichlarining   hisob-kitoblari   amalga
oshirildi.   Sug’urta   mukofotlarining   darajasi   asosiy   kapitalga   kiritilayotgan
investitsiyalar   hajmi   21   mlrd.   sumga   oshishi   uning   YaIM   hajmidagi   ulushini   1,5
foizga oshirish imkonini berdi.
34 Foydalanilgan Adabiyotlar Ro’yxati
1. O’zbekiston   Respublikasi   Konstitusiyasi   –T.:   O’zbekiston,   NMIU,   2017.
2. 2022-2026 yillarga mo’ljallangan yangi O’zbekistonning taraqqiyot strategiyasi
3. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentimizning   2019   yil   8   oktyabrdagi
“O’zbekiston   Respublikasi   oliy   ta’lim   tizimini   2030   yilgacha   rivojlantirish
konsepsiyasini   tasdiqlash   to’g’risida”   gi   Farmoni.-   //   Xalq   so’zi,   2019   yil,   9
oktyabr.
4. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2018   yil   30   oktyabrdagi   PF-   5564-
sonli   “Tovar   bozorlarida   savdoni   yanada   erkinlashtirish   va   raqobatni
rivojlantirish   chora-tadbirlari   to’g’risida”gi   Farmoni.   -//   Xalq   so’zi,   2018   yil   31
oktyabr,   №   225   (7183).
5. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat   Mirziyoevning   “Mahalliy   eksport
qiluvchi   tashkilotlarni   yanada   qo’llab   –   quvvatlash   va   tashqi   iqtisodiy   faoliyatni
takomillashtirish   chora   –   tadbirlari   to’g’risida”gi   qarori   Xalq   so’zi,   2017   yil   22
iyun,   №123
6. Белоусова С.Н. Маркетинг: учеб. пособие изд. 5-е. Ростов н/Д; Феникс, 
2017. -314 с.
Internet saytlari
1. www.expert.ru    .
2. www.znay.ru    .
3. www.strahovka.ru    .
4. www.uzbekinvest.uz    .
35

Sug'urta kompaniyalarida marketing xizmatini tashkil etish yo'llari

Купить
  • Похожие документы

  • Iqtisodiy o‘sish omillari va tiplari
  • Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish
  • Tayvan soliq tizimi (Referat)
  • O‘zbekistonda eksport salohiyatini oshirish yo‘llari
  • O‘zbekistonda eksport salohiyatini oshirish yo‘llari

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha