Ta’lim menejmentini o’qitishda grafik organeyzrlarning o’rni

Ta’lim menejmentini o’qitishda grafik organeyzrlarning o’rni
KIRISH …………………………………………………………………………
…………………………………3
I. BOB GRAFIK ORGANAYZERLAR    MOHIYATI VA UNDAN 
FOYDALANISH
      1.1 Grafik organayzerlar mohiyati ……………………..............................................6
            1.2  Informatikaning   asosiy   tushunchalarini   o'rgatishda   g rafik   organayzerlardan
foydalanish.............................................................................................................................9
      1.3. Grafik organeyzrlarning asosiy maqsadlari………………………………….13
II. BOB: GANTT GRAFIK ORGANEYZRLARNING TA’LIM 
MENJMENTIDA QO'LLANILISHI
     2.1. Gantt grafik organeyzrlarning tashkil etish va amalga oshirish jarayoni.16
     2.2. Gantt Grafik Organeyzrlarning Qo'llanilishi Ta'lim Menejmentida……19
          2.3.   Gantt   grafik   organeyzrlarning   ta'lim   dasturini   tuzishda   va   bajarishda
qo'llanilishi……………………………………………………………………...22
III. BOB: PERT VA CPM GRAFIK ORGANEYZRLARNING TUZILISHI
VA QO'LLANILISHI
    3.1. PERT grafik organeyzrlarning tuzilishi va uning asosiy prinsiplari……24
       3.2. PERT va CPM grafik organeyzrlarning ta'lim dasturini tuzish va bajarishda
qo'llanilishi………………………………………………………….26
    3.3. PERT va CPM Grafik Organeyzrlarning Afzalliklari va Xususiyatlari..29
XULOSA …………………………………………………………………………
…………………………….31
FOYDALANILGAN
ADABIYOTLAR ………………………………………………………33
1 KIRISH
          Mamlakatimiz   pedagoglarining   asosiy   vazifasi   erkin,   ijodkor,   mustaqil
fikrlash   qobiliyatiga   ega,   yetuk   mutaxassis   –   komil   shaxsni   tarbiyalashdan
iborat.   Fan   o’qituvchilari     o’z   oldilariga   talabalarning   ilmiy   dunyoqarashi
shakllantirish masalasini  qo’yganlar, talabalardan esa  bilimlarini  o’zlashtirishda
ijodiy   yondashuv   talab   qilinmoqda.   Har     bir     jamiyatning         kelajagi     uning
ajralmas  qismi  va  hayotiy  zarurati  bo`lgan    ta`lim tizimining  qay  darajada
rivojlanganligi     bilan     belgilanadi.         Bugungi     kunda     mustaqil     taraqqiyot
yo`lidan   borayotga   mamlakatimizning   uzluksiz   ta`lim   tizimini     isloh   qilish
va     takomillashtirish,       yangi     sifat     bosqichiga     ko`tarish,     unga     ilg`or
pedagogik     va     axborot     texnologiyalarini     joriy     etish       hamda         ta`lim
samaradorligini     oshirish       davlat       siyosati       darajasida     ko`tarildi.     “Ta`lim
to`g`risida”gi     qonun     va     “Kadrlar     tayyorlash     milliy       dasturi” 1
ning     qabul
qilinishi     bilan     uzluksiz     ta`lim     tizimi     orqali     zamonaviy     kadrlar
tayyorlashning  asosi  yaratildi.
Ishning dolzarbligi . «Informatika» fanini o‘qitish samaradorligini oshirish o‘quv
mashg‘ulotlarini   tashkil   etish   hamda   o‘tkazishda   pedagogik   va   axborot
texnologiyalaridan   keng   foydalanish,   o‘qitish   mazmuniga   mos   dasturiy   ta’minotini
1
 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 28.01.2022 yildagi PF-60-son
2 ishlab chiqish, ularni о`quv jarayoniga joriy etish asosiy     vazifalardan hisoblanadi.
Ushbu vazifalarni dolzarbligini e’tiborga olgan holda «Informatika» fanini o‘qitishda
grafik organayzerlardan foydalanish holatini o‘rganish, tahlil etish, ulardan samarali
foydalanish metodikasini, mos uslubiy tavsiyalarni ishlab chiqish zarur.
    Bitiruv malakaviy  ishining asosiy maqsadi:
- informatikani   o’qitishda   grafik   organayzerlarni   qo’llash   imkoniyatlarini
aniqlash;
Buning uchun quydagi  vazifalarni  amalga oshirish lozim:
-   zamona viy   pedagogik   texnologiyalarni   informatikani   o’qitish   jarayoniga
ko’maklashish samaradorligi bo’yicha ishlarni tahlil etish;
-   grafik organayzerlar ning tuzilishi va imkoniyatlarini o’rganish ;
 -   grafik organayzerlar ni   informatikani o’qitish   jarayoniga foydalanish    bo’yicha
ko’rsatmalar tayyorlash.
Hozirgi   vaqtda   ta’lim   jarayonida   o’qitishning   zamonaviy   metodlari   keng
qo’llanilmoqda. O’qitishning zamonaviy metodlarini qo’llash o’qitish jarayonida
yuqori   samaradorlikka   erishishga   olib   keladi.   Bu   metodlarni   har   bir   darsning
didaktik   vazifasidan   kelib   chiqib   tanlash   maqsadga   muvofiq.   An’anaviy   dars
shaklini   saqlab   qolgan   holda   uni   ta’lim   oluvchilar   faoliyatini   faollashtiradigan
turli-tuman   metodlar   bilan   boyitish   ta’lim   oluvchilarning   o’zlashtirish   darajasi
o’sishiga olib keladi. Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda ta’lim-
tarbiya   jarayonining   samaradorligini   kafolatlovchi   zamonaviy   pedagogik
texnologiyalarni   qo’llash   borasida   katta   tajriba   asoslarini   tashkil   etuvchi
metodlar   interfaol   metodlar   nomi   bilan   yuritilmoqda.   Interfaol   ta’lim   metodlari
hozirda   eng   ko’p   tarqalgan   va   barcha   turdagi   ta’lim   muassasalarida   keng
qo’llanayotgan   metodlardan   hisoblanadi.   Shu   bilan   birga,   interfaol   ta’lim
3 metodlarining   turlari   ko’p   bo’lib,   ta’lim-tarbiya   jarayonining   deyarlik   hamma
vazifalarini   amalga   oshirish   maqsadlari   uchun   moslari   hozirda   mavjud.
Amaliyotda   ulardan   muayyan   maqsadlar   uchun   moslarini   ajratib   tegishlicha
qo’llash   mumkin.   Bu   holat   hozirda   interfaol   ta’lim   metodlarini   ma’lum
maqsadlarni   amalga   oshirish   uchun   to’g’ri   tanlash   muammosini   keltirib
chiqargan. Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta’lim beruvchi
tomonidan   ta’lim   oluvchilarning   qiziqishini   orttirib,   ularning   ta’lim   jarayonida
faolligi   muttasil   rag’batlantirib   turilishi,   o’quv   materialini   kichik-kichik
bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda aqliy hujum, kichik guruhlarda
ishlash,   bahs-munozara,   muammoli   vaziyat,   yo’naltiruvchi   matn,   loyiha,   rolli
o’yinlar   kabi   metodlarni   qo’llash   va   ta’lim   oluvchilarni   amaliy   mashqlarni
mustaqil   bajarishga   undash   talab   etiladi.   Interfaol   metod   biror   faoliyat   yoki
muammoni   o’zaro   muloqotda,   o’zaro   bahs-munozarada   fikrlash   asnosida,
hamjixdtlik   bilan   hal   etishdir.   Bu   usulning   afzalligi   shundaki,   butun   faoliyat
o’quvchi-talabani   mustaqil   fikrlashga   o’rgatib,   mustaqil   hayotga   tayyorlaydi.
O’qitishning interfaol usullarini tanlashda ta’lim maqsadi, ta’lim oluvchilarning
soni   va   imkoniyatlari,   o’quv   muassasasining   o’quv-moddiy   sharoiti,   ta’limning
davomiyligi, o’qituvchining pedagogik mahorati va boshqalar e’tiborga olinadi.
Interfaol   metodlar   deganda   –   ta’lim   oluvchilarni   faollashtiruvchi   va
mustaqil   fikrlashga   undovchi,   ta’lim   jarayonining   markazida   ta’lim   oluvchi
bo’lgan metodlar tushuniladi.   Bu metodlar qo’llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim
oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida
ishtirok etadi. Ta’lim oluvchi markazda bo’lgan yondashuvning foydali jihatlari
quyidagilarda namoyon bo’ladi:
 ta’lim samarasi yuqoriroqbo’lgan o’qish-o’rganish;
4  ta’lim oluvchining yuqori darajada rag’batlantirilishi;
 ilgari orttirilgan bilimlarning ham e’tiborga olinishi;
 ta’lim jarayoni ta’lim oluvchining maqsad va extiyojlariga muvofiqlashtirilishi;
 ta’lim oluvchining tashabbuskorligi va mas’uliyatining qo’llab-quvvatlanishi;
 amalda bajarish orqali o’rganilishi;
 ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi.
  Shunday   qilib,   fanlarni   o’qitish   jarayonida   interfaol   metodlardan
foydalanish   o’ziga   xos   xususiyatga   ega.   Ta’lim   amaliyotida     foydalanilayotgan
har   bir   interfaol   metodni   sinchiklab   o’rganish   va   amalda   qo’llash   o’quvchi-
talabalarning   fikrlashini   kengaytiradi   hamda   muammoning   to’g’ri   echimini
topishlariga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. 
I BOB GRAFIK ORGANAYZERLAR    MOHIYATI VA UNDAN
FOYDALANISH
      1.1 Grafik organayzerlar mohiyati
    Kompyuter texnikasi va axborot texnologiyalarining keskin rivojlanishi turli
xil   axborotdan   foydalanishga   qaratilgan   va   axboro tlashgan   jamiyatning
rivojlanishiga   turtki   bo‘ldi. Axborotlashgan   jamiyat   haqida   olimlar   turlicha
5 fikrdalar.   Yapon   olimlarining   hisoblashlaricha,   axborotlashgan   jamiyatda   kom-
pyuterlashtirish   jarayoni   odamlarga   ishonchli   axborot   manbayidan   foydalanish,
ishlab   chiqarish   va   ijtimoiy   sohalarda   axborotni   qayta   ishlashni
avtomatlashtirishning   yuqori   darajasini   ta’minlashga   imkon   beradi.   Jamiyatni
rivojlantirishda   harakatlantiruvchi   kuch   moddiy   mahsulot   emas,   balki   axborot
ishlab   chiqarish   bo‘lmog‘i   lozim 2
.   Moddiy   mahsulotning   esa   tannarxi   ancha
qimmat bo'ladi. Bu uning qiymatida innovatsiya, dizayn va marketing ulushining
oshishini   anglatadi.   Axborotlashgan   jamiyatda   nafaqat   ishlab   chiqarish,   balki
butun   turmush   tarzi   ham   o‘zgaradi.   Bu   jamiyatning   sanoat   jamiyatidan   farqi
shundaki,   axborotlashgan   jamiyatda   intellekt,   bilimlar   ishlab   chiqiladi   va
iste’mol   etiladi.   Shuning   uchun   bu   jamiyatda   aqliy   mehnat   darajasi   oshadi.
Insondan ijodiy qobiliyat talab etiladi, bilimlarga ehtiyoj oshadi. Axborotlashgan
jamiyatning   moddiy   va   texnologik   negizini   kompyuter   texnikasi   va   kompyuter
tarmoqlari, axborot texnologiyalari, telekommunikatsiya aloqalari asosidagi turli
xil tizimlar taslikil etadi. Axborotlashgan jamiyat — faoliyat ko'rsatuvchilarning
ko’pchiligi   axborotni,   ayniqsa   uning   oliy   shakli   bo‘lmish   bilimlarni   ishlab
chiqish,   saqlash,   qayta   ishlash   va   iste’molchilarga   yetkazib   berish   bilan   band
bo‘lgan jamiyatdir.  Rivojlangan mamlakatlarda axborotlashgan jamiyat negizlari
asta-sekin   namoyon   bo‘lmoqda.   Istalgan   turar   joy   turli   elektron   uskunalar   va
kompyuterlashgan   moslamalar   bilan   jihozlanmoqda.   Axborotlashgan   jamiyatda
insonlar   faoliyati   asosan   axborotni   qayta   ishlashga   qaratiladi,   moddiy   ishlab
chiqarish   va   energiya   ishlab   chiqarish   esa   mashinalarga   yuklanadi.
Axborotlashgan   jamiyatga   o‘tishda   kompyuter   va   telekom munikatsiya   axborot
2
 S.I.Mirhayitova “Pedagogik texnologiya” Muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat Pedagogika Instituti, pedagogik 
texnologiya bo‘yicha o‘quv qo‘llanma. Toshkent-2020
6 texnologiyalari   negizida   yangi   axborotni   qayta   ishlash   sanoati   yuzaga   keladi.
Axborotlashgan jamiyatning quyidagi xususiyatlarini ko‘rsatish mumkin: 
 axborot inqirozi muammosi hal etilgan, ya’ni axborot mo‘l- ko‘lligi va
axborot taqchilligi o‘rtasidagi ziddiyat yechilgan;
 boshqa zaxiralarga qiyoslanganda axborot ustuvorligi ta’minlangan;
 jamiyat rivojlanishining asosiy shakli axborot iqtisodiyoti bo‘ladi;
 axborotlarni   qayta   ishlash   bilan   shug'ullanuvchi   odamlar   va
iste’molchilar orasida muammolar vujudga kelishi xavfi.
AQSH,   Yaponiya,   Angliya,   Germaniya   kabi   axborot   sanoati   rivojlangan
mamlakatlarni axborotlashgan jamiyat deyish mumkin. Jamiyatning rivojlanishi
natijasida   inson,   guruh,   jamoa   va   tashkilotning   faoliyati   uning   qay   darajada
axborotlashganiga   va   shu   axborotdan   oqilona   foydalanishga   bog‘liq   bo‘lib
qolmoqda.   Yangi   faoliyatni   boshlashdan   oldin,   shu   faoliyat   to‘g‘risida   katta
hajmga ega bo‘lgan ma’lumotlami to'plash va uni qayta ishlash, tushunib yetish
va   tahlil   qilish   kerak   bo‘ladi.   Bu   vazifalarni   bajarish   uchun   esa   maxsus   texnik
vositalarni jalb qilish kerak. Axborot hajmining oshib ketishi natijasida axborotni
to‘la tushuna olmaslik holati vujudga keladi. Har kuni paydo bo‘layotgan yangi
axborot   oqimida   to‘g‘ri   yo‘nalishni   tanlash   qiyinlashib   boradi.   Yuqoridagi
sabablarga asosan quyidagi holat paydo bo‘ladi: dunyoda juda katta hajmga ega
bo‘lgan   axborot   manbayi   yaratilgan,   lekin   undan   insonlar   to‘liq   foydalanish
imkoniyatiga ega emaslar. Axborot inqirozi jamiyat oldiga bu ziddiyatni bartaraf
etish yo‘llarini topish vazifasini qo‘ydi. Faoliyatlarining turli sohalariga elektron
hisoblash   mashinalarini   (EHM),   axborotni   saqlash,   qayta   ishlash   va   uzatish
7 zamonaviy   qurilmalarini   qo‘llash   bilan   insoniyat   jamiyatida   yangi   evolutsion
jarayon boshlandi. Bu jarayon axborotlashtirish jarayoni deb ataladi.
Grafik   organeyzrlar   (taqsimot   grafiklari)   ta'lim   menejmentida   va   boshqa
sohalarda   jadval   va   grafiklar   shaklida   ta'lim   jarayonini   tashkil   etish   va
boshqarish   uchun   qo'llaniladi.   Ular   ta'lim   dasturlarini   tuzishda,   amalga
oshirishda,   monitoring   qilishda   va   ta'lim   jarayonini   optimallashtirishda   muhim
ahamiyatga ega.
Grafik Organeyzrlarining Ahamiyati:
1 O'rganish   va   Tashkillashtirish:   Grafik   organeyzrlar   ta'lim   dasturlarini
tuzishda   va   o'rganishda   muhim   bir   vosita   hisoblanadi.   Ular   yordamida
darslarning   tartibini   tuzish,   ta'lim   tizimini   nazorat   qilish   va   ta'lim   jarayonini
tashkillashtirish mumkin.
2 Jarayonni   Tez   Vaqtida   Amalga   Oshirish:   Grafik   organeyzrlar   yordamida
ta'lim jarayonini tez vaqtida amalga oshirish va o'z vaqtingizni optimallashtirish
mumkin.   Bu   esa   ta'limning   sifatini   oshiradi   va   o'rganuvchilarning   yordamini
yaxshilaydi.
3 Resurslar   Va   Vaqtning   Effektiv   Ishlatilishi:   Grafik   organeyzrlar   orqali
resurslar   (o'qituvchilar,   laboratoriyalar,   materiallar   va   boshqa   vositalar)   va
vaqtning   effektiv   ishlatilishini   ta'minlash   mumkin.   Bu   esa   ta'limni   sifatliroq,
samarali va mablag'li qiladi.
4 Monitoring   Va   Nazorat:   Grafik   organeyzrlar   yordamida   ta'lim   jarayonini
monitoring   qilish   va   nazoratini   o'tkazish   mumkin.   Bu   esa   o'rganuvchilarning
ta'limga qatnashish darajasini  va o'zlarining muvaffaqiyat  darajasini baholashga
imkon beradi.
8 5 Integratsiya   Va   Ishbilarmonlik:   Grafik   organeyzrlar   ta'lim   dasturlarini
boshqa   tizimlar   bilan   integratsiya   qilish   va   tarmoqlar   orasida   ishbilarmonlikni
ta'minlashda yordam beradi. Bu esa ta'limni holistik va integra qiladi.
6 Rivojlanish   Va   Adaptatsiya:   Grafik   organeyzrlar   o'rganuvchilarning
rivojlanish darajasini baholash va ta'lim dasturlarini yaxshilashda yordam beradi.
Ular   o'rganuvchilarning   xohishlari,   qobiliyatlarini   va   muvaffaqiyatlarini
kuzatishga imkon beradi va ta'limni adaptatsiya qilishga yordam beradi.
1.2 Informatikaning asosiy tushunchalarini o'rgatishda g rafik organayzerlardan
foydalanish
Ma’lumot   yoki   axborot   tarixan   moddiy   va   ma’naviy   boyliklar   qatoridagi
qadryatlardan biri bo`lib kelgan. Tinch hayot davrida xom ashyoni qayta ishlash,
inshoatlarni   puxta   qilib   yaratish,   tabiat   injiqliklariga   bardosh   bera   olishga   doir
tajriba   xulosalari   yozma   yoki   og`izdan   –   og`izga   ko`chuvchi   ma’lumot,   oila,
qabila   va   millat   –   elatlarning   mavqyini   belgilovchi   manba   va   boylik   sifatida
qaralgan.   Urush   yoki   tahlikali   kunlarda   esa   dushman   qurolli   kuchlari,   rejalari,
mudofaa   imkoniyatlari   haqidagi   ma’lumotlar   hayot   –   mamot   masalasi   bo`lgan.
Shu   bois   ma’lumotga   nisbatan   har   doim   uni   saqlash,   tezkorlikda   uzatish   va
to`g`ri   tahlil   qilish   kabi   masalalar   dolzarb   bo`lib   kelgan.   Masalan,   ma’lumotni
qulay   va   ishonchli   saqlash   maqsadida   qog`oz   ixtiro   qilingan,   tezkorlikda   va
ta’sirchan   uzatish   uchun   telegraf,   telefon,   radio,   televidenie   ishtirok   qilgan.
To`g`ri va tezkor tarzda katta hajmdagi ma’lumotni qayta ishlash maqsadida esa
kompyuter ixtiro qilingan, deyish mumkin 3
.
Ishlab   chiqarish   kuchlari   hamda   fan   –   texnika   yuqori   cho`qqilarga
ko`tarilgan   zamonda   ham   ma’lumot   yoki   axborot   o`ta   muhim   ahamiyatga   ega
3
 Sh.Mirziyoyevning 28-yanvar kuni qabul qilingan «2022-2026 yillarga mo ljallangan Yangi O zbekiston ʻ ʻ
Respublikasinining taraqqiyot strategiyasi» videoselektr yig‘ilishidagi nutqi.
9 tovar   (xom   ashyo)   sifatida   namayon   bo`ladi.   Endi   yangi   ma’lumot   yoki
bilimlarni   yaratuvchi   bir   qator   mutaxassisliklar   mavjudki,   muayyan   shaxs,
tashkilot, tarmoq, hatto davlatlar taqdiri va salohiyati ulardan o`z vaqtida olingan
sifatli   ma’lumotlarga   bog`liq   desak   mubolag`a   bo`lmaydi.   Bu   mutaxassislarni
kuch – qudrati, bir tomondan, o`z sohalaridagi yuqori malakasi bilan belgilansa,
ikkinchi   tomondan,   hisoblash   mashinalari   (kompyuterlar),   zamonaviy   axborot
texnologiyalarini   o`zlashtirganliklarida   namoyon   bo`ladi.   Haqiqatan   ham,
kompyuter, aniqrog`i u va uning imkoniyatlarini nihoyatda kengaytiradigan unga
ulanuvchi yordamchi qurulmalar majmuasi quyidagi sxemaga ko`ra ma’lumotni
qayta ishlaydi, o`zidan o`tkazadi:
Ko`p hollarda kompyuterga kiritiladigan axborot bilimlar yoki ma’lumotlar
bazasi   sifatida   namoyon   bo`ladi,   unda   hosil   qilingan   axborot   esa   o`z
iste’molchisiga   ega   bo`lgan   yuqori   baholarga   ega   tovar   sifatida   qadirlanadi.
Kompyuterlar   imkoniyatlarining   takomillashuvi   hamda   ishlab   chiqarish   va
hayotning   turli   sohalariga   intensive   tarzda   kirib   borishi   mos   fan   sohasining
jumladan,   informatika   fani   predmetining   bir   necha   bor   tubdan   yangilanishiga
olib   kelgan.   Hozirgi   kunda   kompyuter   va   unga   mos   dasturiy   ta’minot   bazasi
imkoniyatlari bu fanni o`qitishda har bir soha mutaxassislariga muayan bilim va
ko`nikmalar majmuasini berish imkonini beradi va taqozo qiladi. Bu yo`sindagi
majburiylik   kompyuter   unga   ulanadigan   qurilmalar   majmuasi   hamda   mavjud
amaliy   dasturlar   zaxirasi   katta   bo`lgani   uchun   bir   kishi   tomonidan   to`laqonli
o`zlashtirilishi nihoyatda mushkul masala ekanligidan kelib chiqadi. Shu bois biz
informatika   fani   dasturini   mutaxassisliklarga   ko`ra   uch   turga   ajratishni   taklif
etamiz:   fizika   –   matematika,   mexanika   va   muhandislik   kasblari,   tabiiy   fanlar
hamda gumanitar fanlar uchun alohida.
10 Axborotlar   miqdorining   keng   ko’lamda   ortib   borayotganligi   ta’lim
jarayonida   yangidan-yangi   talablar   qo’ymoqda.   Axborotlarni   o’zlashtirish   va
ulardan   ta’lim   jarayonida   yetarlicha   hamda   samarali   foydalanish   uchun   qulay
vositalardan   foydalanishga   zarurat   tug’ilmoqda.   Bugungi   texnologiyada   yuz
berayotgan   inqilobiy   o’zgarishlar   aynan   axborotlardan   ta’lim   jarayonida
yetarlicha   foydalanishni   ta’minlashda   kompyuter   va   texnik   vositalarni
qo’llanishga   olib   keldi.   Bugungi   kunda   ta’lim   jarayoniga   kompyuter   va   texnik
vositalarning   jadal   kirib   kelayotganligi,   biroq   ulardan   foydalanuvchilarning
tayyorgarlik   darajasi   hali   lozim   darajada   emasligi   tabiiy   holdir.
Mutaxassislarning   islohotlar   bilan   mutanosibligi   ta’minlanishini   inobatga   olish
lozim.   Uzluksiz   ta’lim-chuqur,   har   taraflama   asosli   ta’lim-tarbiya   berish,
mutaxassis   kadrlar   tayyorlashning   turli-tuman   shakl,   usul,   vosita,   uslub   va
yo’nalishlarining mukammal uyg’unligidan iboratdir. Uning turli komponentlari
o’rtasidagi   o’zaro   aloqadorlik,   muayyan   usul   va   uslublarning   ta’lim   sharoitiga
oqilona   tadbiq   etilishi   uzluksiz   ta’lim   sifatini   ta’minlaydi     Dunyoning
rivojlangan   va   rivojlanayotgan   mamlakatlarida   ta’limni   axborotlashtirishga
alohida   e’tibor   qaratilmoqda.   Shu   borada,   ta’limni   rivojlantirish,   uning
samaradorligini   oshirish   yo’llari   izlanmoqda,   ta’limda   yangi   axborot
texnologiyalarini  joriy etish masalasi  ommalashmoqda.      Hozirda barcha ta’lim
muassasalari zamonaviy kompyuter va telekommunikatsiya texnologiyalari bilan
jihozlanmoqda.   Bu   esa,   pedagoglarning   o’z   mehnat   faoliyatiga   yangicha
yondashuvni talab etadi.  Mamlakatimizda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da
belgilangan   vazifalardan   kelib   chiqib,   davlat   ta’lim   standartlari   hayotga   tadbiq
qilinilayotgan bir paytda, talim muassasalaridagi  o’quv-tarbiya jarayonini sifatli
11 tashkil   etish   uchun   o’qitishning     texnik   vositalarini   yangi   avlodini     qollash
o’qitish texnologiyasini yanada tezroq rivojlanishiga zamin bo’lib xizmat qiladi.
Informatikaga   kirish   paytida   grafik   organayzerlardan   foydalanish   juda
foydali   bo'ladi.   Bu,   informatika   sohasidagi   asosiy   tushunchalarni   tushuntirish,
tartiblash   va   o'rganish   uchun   yaxshi   vosita   bo'lishi   mumkin.   Grafik
organayzerlar,   ma'lumotlarni   ko'rsatish   va   ta'lim   jarayonini   tuzishda   yordam
beradigan   qulay   vositalardir.   Ular   o'rganish   jarayonini   osonlashtirish,
tushunchalarni ko'rsatish, aloqalarni ko'paytirish va ishlarni tartiblashga yordam
beradi.
Quyidagi grafik organayzerlardan biri yoki bir nechasi informatika asosiy
tushunchalarini o'rganishda yordam berishi mumkin:
1. Mind   Maps:   Fikr-muzlatgichlar   yoki   fikr   haritalari,   biror   mavzuga   oid
tushunchalarni, ko'rsatmalar va bog'liqlarni visualizatsiyalashda foydalaniladigan
qulay   vositalardir.   Masalan,   dasturlash   tillari,   algoritmlar,   axborot   tizimlari   va
boshqa   asosiy   konseptlar   bo'yicha   fikr-muzlatgichlar   tuzish   o'rganishni
osonlashtiradi.
2. Flowcharts:   Oqim-chizig'lar,   algoritmlar   va   jarayonlarni   visualizatsiyalashda
foydalaniladigan   grafik   vositalardir.   Bu,   dasturlashda,   ma'lumotlar   tizimlarini
tuzishda   va   boshqa   informatika   bo'yicha   tushunchalar   tushuntirishda   yordam
beradi.
3. Concept   Maps:   Kontseptual   haritalar,   mavzular,   tushunchalar   va   ularga   oid
bog'liqlarni visualizatsiyalash uchun ishlatiladi. Bu, informatika tushunchalarini,
masalan, kompyuter arxitekturasi, dasturlash tillari, algoritmlar va boshqa asosiy
mavzularni o'rganishda yaxshi bo'ladi.
12 4. Organizational Charts: Tashkilot haritalari, kompaniya yoki tashkilot strukturasi,
vazifalarni   va   aloqalarni   tuzishda   yordam   beradi.   Bu,   jamoa   ishlarini   tuzishda,
ma'lumotlar   tizimlarini   tuzishda   va   boshqa   kompyuter   ilmi   mavzularini
tushuntirishda yordam beradi.
Grafik   organayzerlardan   foydalanish,   informatika   asosiy   tushunchalarini
o'rganishda  o'qituvchilar  va  o'rganuvchilar  uchun  qulay  va   samarali   bo'ladi.  Bu
vositalar, ma'lumotlarni   tashqi   ko'rinishda  joylashtirish,  bog'liqlarni  aniqlash   va
tushunchalarni mustahkamlashga yordam beradi.
1.3. Grafik Organeyzrlarning Asosiy Maqsadlari
             Ta’limda zamonaviy o‘qitish usullaridan foydalanish muhim ahamiyat kasb
13 etadi.   Darhaqiqat,   o‘qituvchi   muayyan   mavzuni   o‘qitishda   uning   oson,   to‘liq
o‘zlashtirilishiga imkon beruvchi didaktik vositalar, texnologiyalar, metod turlaridan
samarali foydalangan taqdirdagina dars samaradorligiga erishadi. Shuningdek, o‘quv
materiallari, mavzulari o‘zi aloqador bo‘lgan fanning eng so‘nggi yutuqlarini o‘zida
mujassam  qilishi nihoyatda zarur.  Buning  uchun o‘qituvchidan  ta’limga yangicha
yondashish,   rejalashtirish   ishlarini   olib   borish,   innovatsiyalarni   tatbiq   etish   talab
qilinadi 4
.
Grafik   organayzerlar,   ma'lumotlarni   tashqi   ko'rinishda   joylashtirish,
bog'liqlarni   aniqlash   va   tushunchalarni   mustahkamlashga   yordam   beradi.   Bu
vositalar, o'rganish jarayonlarini tuzish, tushunchalarni  ko'rsatish, ma'lumotlarni
o'rganish   va   yodlashni   osonlashtirishda   yordam   beradi.   Ularning   asosiy
maqsadlari quyidagilar:
 Ma'lumotlar   Tizimlari:   Grafik   organayzerlar,   ma'lumotlarni   tashqi
ko'rinishda   joylashtirish   va   tuzishda   yordam   beradi.   Bu   tizimlar,   dasturlash
tillari, kompyuter arxitekturasi, algoritmlar va boshqa informatika mavzularini
o'rganishda juda foydali bo'ladi.
 Tushunchalarni   Ko'rsatish:   Fikr-muzlatgichlar,   kontseptual   haritalar   va
oqim-chizig'lar,   tushunchalarni   vizual   ravishda   ko'rsatish   va   bog'liqlarni
tushuntirish   uchun   ishlatiladi.   Bu,   informatika   tushunchalarini   o'rganishda   va
mustahkamlashda yordam beradi.
 Ta'lim   va   O'rganishni   Osonlashtirish:   Grafik   organayzerlar,   ta'lim
jarayonini   osonlashtirish   va   tushunchalarni   o'rganishni   yengillatirish   uchun
4
 Jon Dron “How education works teaching, technology, and technique”. Published by AU Press, Athabasca 
University -2023 
14 ishlatiladi. Ularning yordamida o'rganuvchilar ma'lumotlarni tizib, tahlil qilish
va mustahkamlashadi.
 Jarayonlarni   Tuzish:   Oqim-chizig'lar,   jamoa   ishlarini,   algoritmlarni   va
boshqa   jarayonlarni   tuzishda   yordam   beradi.   Bu,   informatika   sohasidagi
jarayonlarni tahlil qilish va optimallashtirishda yaxshi bo'ladi.
 Tadbirlarni   Tartiblash:   Grafik   organayzerlar,   vazifalarni   tartiblash,
ularning qator va asosiy vazifalarini aniqlash va ular ustida ishlarni tartiblashda
yordam   beradi.   Bu,   informatika   bo'yicha   ishlar   va   loyihalarni   boshqarishda
foydalaniladi.
 Bog'liqlarni   Ko'rsatish:   Grafik   organayzerlar,   bog'liqlarni,   masalan,
ma'lumotlar   tizimi   komponentlari   orasidagi   aloqalarni,   dasturlash   tillari   va
funksiyalar orasidagi bog'liqlarni visualizatsiyalashda yordam beradi.
 Ishbilar Tahlili: Kontseptual haritalar va fikr-muzlatgichlar, ishni tuzish va
bajarish   jarayonlarini   tahlil   qilishda   yordam   beradi.   Bu,   dasturlash   tillari,
algoritmlar va boshqa informatika bo'yicha ishlar tahlili uchun foydalaniladi.
Grafik   organayzerlar,   informatika   sohasidagi   tushunchalarni   tuzish,
tartiblash   va   o'rganishda   katta   ahamiyatga   ega.   Ularning   yordamida,
o'rganuvchilar   va   dasturlash   mutaxassislar   ma'lumotlarni   osonlashtirish,
tushunchalarni mustahkamlash va informatika jarayonlarini o'rganishda samarali
bo'lishadi.
Grafik   organayzerlar   –   fikriy   jarayonlarni   ko‘rgazmali   taqdim   etish
vositasi   hisoblanadi.   Grafik   organayzer   –   ma’lumot   va   g‘oyalarni   tushunish   va
o‘zlashtirish uchun qulay tarzda tartibga solingan o‘qitish va o‘rganish vositasi.
Matn   va   vizual   tasvirlarni   birlashtirgan   holda,   grafik   organayzerlar   -
15 tushunchalar,   atamalar   va   faktlar   o‘rtasidagi   munosabatlar   va   aloqalarni
ko‘rsatadi. Grafik organayzer quyidagi turlarga bo‘linadi: 
1.Ma’lumotlarni   tarkiblash   va   tarkibiy   bo‘lib   chiqish,   o‘rganilayotgan
tushunchalar   (voqea   va   hodisalar,   mavzular)   o‘rtasidagi   aloqa   va   o‘zaro
bog‘liqlikni o‘rnatish usul va vositalari: Klaster, Toifalash jadvali, Insert, B/B/B
jadvali kabilar. 
2.   Ma’lumotlarni   taxlil   qilish,   solishtirish   va   taqqoslash   usuli   va
vositalari.T-jadvali, venn diagrammasi va boshqalar. 
3.Muammolarni   aniqlash,   uni   hal   etish,   taxlil   qilish   va   rejalashtirish
usullari   va   vositalari:   ”   Nima   uchun?”,   “Baliq   skeleti”,   “   Piramida”,   “   Nilufar
guli”   sxemalari,   “   Qanday?”   ierarxik   diagrammasi   kabilardir.   O‘quv   dasturi
davomida   o‘qitish,   o‘rganish   va   eslatma   olish   uchun   har   xil   turdagi   grafik
organayzerlardan   foydalanish   mumkin.   Ularni   yaratish   oson   va   yangi
axborotlarni   soddalashtirilgan   tarzda   taqdim   etish   uchun   samarali   yo‘l   bo‘lib
hizmat   qilmoqda.   Ular:   -   katta   yoki   murakkab   tushunchalar   yoki   g‘oyalarni
kichikroq, soddaroq tarkibiy qismlarga bo‘lish orqali ma’lumotni tushunish oson
bo‘lgan tarzda tasavvur qilish va taqdim etishga yordam beradi; - o‘quvchilarga
dars  va  o‘quv  jarayonida   faol  ishtirok  etish   imkoniyatini  berish;  -  aqliy  hujum,
tanqidiy   va   ijodiy   fikrlash,   toifalarga   ajratish   va   ustuvorliklarni   belgilash,
mulohaza   yuritish   va   boshqalar   kabi   kognitiv   qobiliyatlarni   rivojlantirishga
ko‘maklashadi;   -   mavzu   bo‘yicha   bilimlarni   yangilashga   yordam   beradi   va   uni
yangi ma’lumotlar bilan tezda boyitish imkonini beradi; - o‘z-o‘zini tarbiyalashni
targ‘ib qiladi. Eslatmalar olish, tahlil qilish, o‘rganish va hokazolar uchun grafik
organayzerlardan   foydalangan   holda,   o‘quvchilar   dars   materialini   ancha   oson
o‘rganadilar.
16 II. BOB: GANTT GRAFIK ORGANEYZRLARNING TA’LIM
MENJMENTIDA QO'LLANILISHI
2.1. Gantt grafik organeyzrlarning tashkil etish va amalga oshirish jarayoni.
Gantt   jadvallari   vaqt   o'tishi   bilan   vazifalarni   vizualizatsiya   qilish   va
tartibga solish uchun loyihalarni boshqarishda ishlatiladigan kuchli vositadir. 20-
asrning   boshlarida   Genri   Gantt   tomonidan   ishlab   chiqilgan   ushbu   jadvallar
loyiha   jadvallarining   to liq   ko rinishini   taqdim   etadi,   bu   ularni   rejalashtirish,ʻ ʻ
taraqqiyotni   kuzatish   va   resurslarni   samarali   boshqarish   uchun   ajralmas   holga
keltiradi.   Asosiysi,   Gantt   diagrammalari   loyihadagi   individual   vazifalar   yoki
faoliyatni   ifodalovchi   gorizontal   chiziqlardan   iborat.   Har   bir   satrning   uzunligi
vazifaning davomiyligiga to'g'ri keladi, ularning vaqt jadvali bo'ylab joylashishi
esa   ularning   qachon   boshlanishi   va   tugashi   rejalashtirilganligini   ko'rsatadi.
Ushbu sodda, ammo samarali tartib loyiha menejerlari va jamoa a'zolariga loyiha
vaqt   jadvallari   va   bog'liqliklari   haqida   aniq   tushuncha   beradi.   Gantt
diagrammalarining   asosiy   afzalliklaridan   biri   ularning   vazifalarga   bog'liqlik   va
17 munosabatlarni   tasavvur   qilish   qobiliyatidir.   Vazifalar   ketma-ketligini   va
ularning   bog'liqligini   xaritalash   orqali   loyiha   menejerlari   loyiha   jadvalidagi
muhim yo'llar va potentsial to'siqlarni aniqlashlari mumkin. Bu ularga resurslarni
yanada   samaraliroq   taqsimlash   va   kechikishlarni   kamaytirish   uchun   vaqt
jadvallarini sozlash imkonini beradi.
Gantt   diagrammalarining   yana   bir   afzalligi   ularning   loyiha   jadvallariga
o'zgartirishlar   kiritishda   moslashuvchanligidir.   Loyihalar   rivojlanishi   va
sharoitlar   o'zgarishi   bilan   vazifalarni   qayta   rejalashtirish,   qo'shish   yoki   olib
tashlash kerak bo'lishi mumkin. Gantt jadvallari vaqt jadvallari va topshiriqlarni
oson   o'zgartirishga   imkon   beradi,   bu   esa   loyiha   rejalarining   dolzarbligini   va
o'zgaruvchan   talablarga   moslashishini   ta'minlaydi.   Gantt   jadvallari   vazifalarni
rejalashtirishdan   tashqari,   loyiha   menejerlariga   jamoa   a'zolarini   muayyan
vazifalarga   tayinlash   va   ularning   mavjudligini   kuzatish   imkonini   berib,
resurslarni   boshqarishni   ham   osonlashtiradi.   Resurs   taqsimotini   vazifalar   vaqt
jadvallari bilan bir qatorda tasavvur qilish orqali loyiha menejerlari resurslardagi
mumkin bo'lgan ortiqcha yuklarni yoki bo'shliqlarni aniqlashlari va muvozanatli
ish yukini saqlash uchun zarur bo'lganda tuzatishlar kiritishlari mumkin. Bundan
tashqari,   Gantt   jadvallari   samarali   aloqa   vositalari   bo'lib   xizmat   qiladi,   bu   esa
loyiha   menejerlariga   loyiha   rejalari   va   taraqqiyot   yangilanishlarini   manfaatdor
tomonlarga   aniq   va   qisqacha   etkazish   imkonini   beradi.   Mijozlarga,   jamoa
a'zolariga   yoki   yuqori   rahbariyatga   taqdim   etishdan   qat'i   nazar,   loyiha   vaqt
jadvallari   va   bosqichlarini   vizual   tarzda   taqdim   etish   manfaatdor   tomonlarga
loyihaning holati va kutilayotgan natijalarni tushunishga yordam beradi.
Xulosa qilib aytganda, Gantt jadvallari loyiha jadvallarini tashkil qilish va
amalga   oshirish   uchun   bebaho   vositadir.   Ularning   intuitiv   tuzilishi,   vazifalarga
18 bog'liqligini   tasavvur   qilish   qobiliyati,   o'zgarishlarni   boshqarishda
moslashuvchanlik,   resurslarni   boshqarishni   qo'llab-quvvatlash   va   aloqa
samaradorligi   ularni   turli   sanoat   va   sektorlarda   muvaffaqiyatli   loyihalarni
boshqarish uchun muhim aktivlarga aylantiradi.
Loyiha   boshqaruvidagi   samaradorligi   bilan   mashhur   bo'lgan   Gantt
jadvallari biznes sozlamalaridan tashqari ko'p qirrali ilovalarni, jumladan, ta'lim
boshqaruvini   ham   topadi.   Ushbu   grafik   tashkilotchilar   o'qituvchilar   va
ma'murlarga turli ta'lim tashabbuslarini rejalashtirish, amalga oshirish va nazorat
qilish,   resurslarni   samarali   taqsimlashni   va   ta'lim   maqsadlariga   o'z   vaqtida
erishishni   ta'minlaydigan   qimmatli   vositalar   bilan   ta'minlaydi.   Ta'limni
boshqarishda  Gantt   jadvallari   o'quv  dasturlari,  o'quv  dasturlarini   ishlab  chiqish,
tadqiqot   loyihalari   va   ma'muriy   jarayonlar   bilan   bog'liq   murakkab   vazifalar   va
vaqt   jadvallarini   tashkil   qilish   va   vizualizatsiya   qilish   uchun   dinamik
rejalashtirish   vositalari   bo'lib   xizmat   qiladi.   Ta'limni   boshqarishda   Gantt
diagrammalaridan   qanday   foydalaniladi:   O'quv   dasturlarini   rejalashtirish   va
ishlab   chiqish:   Ta'lim   muassasalari   ko'pincha   o'quv   rejasiga   o'zgartirishlar   yoki
yangi   dasturlarni   ishlab   chiqish   va   amalga   oshirish   uchun   Gantt   jadvallaridan
foydalanadilar.   O'qituvchilar   o'quv   dasturlarini   ishlab   chiqishda   tizimli   va
muvofiqlashtirilgan   yondashuvni   ta'minlash   uchun   o'quv   dasturlarini   ishlab
chiqish,   professor-o'qituvchilarni   tayyorlash,   resurslarni   to'plash   va   amalga
oshirish   bosqichlari   kabi   tadbirlar   ketma-ketligini   xaritada   ko'rsatishi   mumkin.
Kurslarni   rejalashtirish   va   vaqt   jadvalini   tuzish:   Gantt   jadvallari   kurs   jadvallari
va   jadvallarini   yaratish   va   boshqarishda   muhim   rol   o'ynaydi.   Ma'murlar
rejalashtirish   cheklovlari   va   bog'liqliklarini   vizualizatsiya   qilish   orqali   sinf
xonalari,   o'qituvchilar   va   resurslarni   samarali   taqsimlashlari   mumkin.   Bu
19 mojarolarning   oldini   olishga   va   semestrlar   yoki   akademik   muddatlar   bo'yicha
kurslarning   muvozanatli   taqsimlanishini   ta'minlashga   yordam   beradi.   Tadqiqot
loyihalarini   boshqarish:   Akademik   tadqiqotlarda   Gantt   jadvallari   asosiy
bosqichlarni,   vazifalarni   va   muddatlarni   belgilash   orqali   tadqiqot   loyihalarini
boshqarishda yordam beradi. Tadqiqotchilar tadqiqot jarayonini rejalashtirishlari,
ma'lumotlarni   to'plash,   tahlil   qilish   va   hisobot   berish   uchun   vaqt   ajratishlari   va
oldindan   belgilangan   vaqt   jadvallariga   muvofiq   taraqqiyotni   kuzatishlari
mumkin.   Bu   tadqiqot   loyihalarining   o'z   vaqtida   bajarilishini   ta'minlaydi   va
jamoa   a'zolari   o'rtasida   samarali   hamkorlikni   osonlashtiradi.   alabalar   loyihasini
nazorat   qilish:   O'qituvchilar   dissertatsiyalar,   tezislar   yoki   asosiy   loyihalar   kabi
talabalar   loyihalarini   nazorat   qilish   va   qo'llab-quvvatlash   uchun   Gantt
jadvallaridan foydalanadilar. Loyihani boshqarilishi mumkin bo'lgan vazifalarga
bo'lish   va   aniq   muddatlarni   belgilash   orqali   o'qituvchilar   o'quvchilarni   tadqiqot
jarayoniga   yo'naltirishlari,   fikr-mulohazalarini   bildirishlari   va   taraqqiyotni
kuzatishlari mumkin. 
Gantt   jadvallari   o'qituvchilar   va   ma'murlarga   turli   ta'lim   faoliyati   va
tashabbuslarini   rejalashtirish,   tashkil   etish   va   monitoring   qilish   uchun   kuchli
vositalarni taqdim etish orqali ta'limni boshqarishda muhim rol o'ynaydi. O quvʻ
dasturlarini   ishlab   chiqish,   kurslarni   rejalashtirish,   tadqiqot   loyihalarini
boshqarish yoki strategik rejalashtirish bo ladi.	
ʻ
2.2. Gantt Grafik Organeyzrlarning Qo'llanilishi Ta'lim
Menejmentida
Loyiha   boshqaruvidagi   samaradorligi   bilan   mashhur   bo'lgan   Gantt
jadvallari   qo'shimcha   ta'limni   boshqarishda   tobora   ko'proq   ilovalar   topmoqda.
20 Ushbu   grafik   tashkilotchilar   o'qituvchilar   va   ma'murlarga   an'anaviy   akademik
sharoitlardan   tashqari   turli   xil   ta'lim   tashabbuslarini   rejalashtirish,   amalga
oshirish   va   nazorat   qilish   uchun   qimmatli   vositalarni   taqdim   etadi,   masalan,
seminarlar, o'quv dasturlari, darsdan tashqari tadbirlar va umrbod ta'lim kurslari.
Qo'shimcha ta'limni boshqarishda Gantt jadvallari turli ta'lim dasturlari va
tadbirlari   bilan   bog'liq   murakkab   vazifalar   va   vaqt   jadvallarini   tashkil   qilish   va
vizualizatsiya qilish uchun dinamik rejalashtirish vositalari  bo'lib xizmat  qiladi.
Qo'shimcha ta'limni boshqarishda Gantt jadvallaridan qanday foydalaniladi:
Seminar   va   trening   dasturini   rejalashtirish:   Ta'lim   muassasalari   va   o'quv
markazlari   seminarlar,   seminarlar   va   o'quv   dasturlarini   rejalashtirish   va
muvofiqlashtirish   uchun  Gantt   jadvallaridan  foydalanadilar.  O'qituvchilar  ta'lim
mazmunini yetkazib berishda tizimli va yaxshi muvofiqlashtirilgan yondashuvni
ta'minlash   uchun   o'quv   dasturlarini   ishlab   chiqish,   o'qituvchilarni   tayyorlash,
ishtirokchilarni   ro'yxatga   olish   va   moddiy-texnikaviy   ta'minot   kabi   tadbirlar
ketma-ketligini aniqlashlari mumkin 5
.
Darsdan tashqari faoliyatni boshqarish: Gantt jadvallari klublar, jamiyatlar
va   talabalar   tashkilotlari   kabi   darsdan   tashqari   tadbirlarni   boshqarishda   muhim
ahamiyatga   ega.   O'qituvchilar   va   talabalar   rahbarlari   uchrashuvlar,   tadbirlar   va
loyihalarni   rejalashtirish,   resurslarni   taqsimlash   va   taraqqiyotni   kuzatish   uchun
Gantt   jadvallaridan   foydalanishlari   mumkin.   Bu   darsdan   tashqari   mashg‘ulotlar
akademik   ta’limni   to‘ldirishini   va   o‘quvchilarning   umumiy   rivojlanishiga   hissa
qo‘shishini ta’minlashga yordam beradi.
Kasbiy rivojlanish tashabbuslari: Gantt jadvallari o'qituvchilar va xodimlar
uchun   kasbiy   rivojlanish   tashabbuslarini   rejalashtirish   va   boshqarish   uchun
qo'llaniladi.   Ta'lim   muassasalari   o'quv   mashg'ulotlari,   seminarlar,
5
 Z.D.Rasulova, Sh.H.Quliyeva, A.R.Jo‘rayev “Texnologiya fanini o‘qitish metodikasi”. Buxoro-2020.
21 konferentsiyalar   va  sertifikatlashtirish  dasturlarini  rejalashtirishi  va  shunga  mos
ravishda   resurslarni   taqsimlashi   mumkin.   Bu   o‘qituvchilarning   eng   so‘nggi
pedagogik   tajribalar,   texnologiyalar   va   ta’lim   yo‘nalishlaridan   xabardor
bo‘lishini ta’minlaydi, ularning darsdagi samaradorligini oshiradi.
Uzluksiz   ta'lim   dasturlari:   Gantt   jadvallari   o'z   malakalarini   oshirish   yoki
keyingi   malakaga   ega   bo'lishni   istagan   mutaxassislar   uchun   uzluksiz   ta'lim
dasturlarini rejalashtirish va boshqarishni osonlashtiradi .   Ta'lim muassasalari va
o'quv provayderlari kurs jadvallari, topshiriqlar, baholashlar va bitiruv talablarini
belgilashlari   mumkin,   bu   esa   o'quvchilarga   o'z   yutuqlarini   kuzatish   va
o'qishlarini samarali boshqarish imkonini beradi.
Jamoatchilik   bilan   aloqa   qilish   va   jalb   qilish:   Gantt   jadvallari   ta'lim
kampaniyalari,   ommaviy   ma'ruzalar   va   ko'ngillilik   loyihalari   kabi   jamoatchilik
bilan bog'liq tashabbuslarni rejalashtirish va muvofiqlashtirish uchun ishlatiladi.
Ta'lim   muassasalari   va   notijorat   tashkilotlari   ma'lumot   olish   tadbirlarini
rejalashtirishi,   resurslarni   taqsimlashi   va   manfaatdor   tomonlarni   samarali   jalb
qilishi   mumkin.   Bu   jamiyat   bilan   hamkorlikni   rivojlantirishga   va   turli
auditoriyalar uchun umrbod ta'lim imkoniyatlarini targ'ib qilishga yordam beradi.
Loyihaga   asoslangan   ta'limni   boshqarish:   Loyihaga   asoslangan   o'quv
muhitida,   Gantt   jadvallari   o'qituvchilar   va   talabalarga   loyiha   faoliyatini
rejalashtirish   va amalga  oshirishda  yordam  beradi.  Talabalar   loyiha vazifalarini
taqsimlash,   muddatlarni   belgilash,   mas'uliyatni   taqsimlash   va   birgalikdagi
taraqqiyotni   kuzatish   uchun   Gantt   jadvallaridan   foydalanishlari   mumkin.   Bu
talabalar   o'rtasida   loyihalarni   boshqarish   ko'nikmalarini,   jamoada   ishlashni   va
javobgarlikni   rivojlantiradi.   Resurslarni   taqsimlash   va   byudjetni   boshqarish:
Gantt   jadvallari   qo'shimcha   ta'lim   dasturlari   va   tadbirlari   uchun   resurslar   va
22 byudjetlarni boshqarishda yordam beradi. O'qituvchilar va ma'murlar resurslarga
bo'lgan   talablarni   tasavvur   qilishlari,   xarajatlarni   kuzatishlari   va   resurslardan
tejamkor   foydalanishni   ta'minlashlari   mumkin.   Bu   muassasalarga   resurslarni
taqsimlashni   optimallashtirish   va   ta'lim   tashabbuslarining   ta'sirini   maksimal
darajada   oshirish   imkonini   beradi.Gantt   jadvallari   o'qituvchilar,   ma'murlar   va
o'quvchilarga turli  ta'lim   dasturlari  va  tadbirlarini  rejalashtirish,  tashkil  etish  va
monitoring   qilish   uchun   kuchli   vositalarni   taqdim   etish   orqali   qo'shimcha
ta'limni   boshqarishda   hal   qiluvchi   rol   o'ynaydi.   Seminarlar,   darsdan   tashqari
tadbirlar,   kasbiy   rivojlanish   tashabbuslari   yoki   jamoatchilik   bilan   bog'liq
loyihalar   bo'ladimi,   Gantt   jadvallari   qo'shimcha   ta'lim   tashabbuslarini
boshqarish,   ta'lim   berish   va   natijalarda   samaradorlik,   shaffoflik   va
samaradorlikni oshirish uchun tizimli yondashuvni taklif qiladi.
23 2.3. Gantt grafik organeyzrlarning ta'lim dasturini tuzishda va
bajarishda qo'llanilishi.
Gantt grafik organeyzrlarning ta'lim dasturini tuzish va bajarishda juda foydali
bo'lgan  vosita  bo'lib, uning  ishlab  chiqish  va bajarish  jarayonlarini   o'rganishga,
ularga   ehtiyojlar,   o'zaro   bog'lanishlar   va   muammolar   haqida   tushuntirishga
yordam   beradi.   Gantt   grafiki   asosan   ishlar,   vaqt   shakllanish   va   muddatlarini
ko'rsatadi.   Agar   siz   bir   ta'lim   dasturini   Gantt   grafikida   tuzishga   qaror   qilgan
bo'lsangiz,   birinchi   navbatda,   dasturning   boshlang'ich   maqsadlarini   va   tashkil
etilgan   natijalarni   ko'rsatuvchi   umumiy   rejani   yaratishingiz   kerak   bo'ladi.
Keyinchalik,   har   bir   bosqichning   va   bajarilishi   lozim   bo'lgan   har   bir   vazifasini
aniqlang va  ularni  belgilang.  Kundalik yoki   haftalik  bo'limlarda, tashkil  etilgan
ishlarni   amalga   oshirish   uchun   har   bir   vazifa   uchun   belgilangan   vaqt   va
resurslarni   (masalan,   xodimlar,   ma'lumotlar)   kiritishingiz   lozim.   Bundan   keyin,
bajarilgan   ishlar   va   bajarilishi   kerak   bo'lgan   ishlar   o'rtasidagi   aloqani
boshqarishga   imkoniyat   beradigan   bog'lanishlarni   aniqlashingiz   kerak.   Gantt
grafikini   yaratishda   dikkat   qaratishingiz   kerak   bo'lgan   nuqtalardan   biri   ham,
sodda   va   oddiy   bo'lishi.   Qisqa   muddatlar   va   kerakli   vaqtinchaliklarni
ko'rsatuvchi   vosita   bo'lsa   ham,   o'zgarishlarni   qo'llab-quvvatlash   va   to'g'ri
24 ko'rishga   imkoniyat   beradi.   Shuningdek,   bajarilayotgan   ishlarni   sodda   tartibda
kuzatish   va   ulardagi   o'zgarishlarni   ko'rish   imkoniyatini   beradi.   O'zgarishlar   va
to'g'ri   ko'rishlarning   zarur   bo'lgan   holatlarida,   Gantt   grafikini   doimo   yangilab
borishga   tayyor   bo'ling,   shunday   qilib,   siz   va   jamoangiz   ishlar   o'rnidan
ketmaydigan odamli vaqt va resurslarni belgilovchilik qilasiz.
Gantt   grafikini   tuzish   va   bajarishda   qo'llanish   mavzusida   ko'proq   ma'lumot
berayotganiz   uchun   rahmat!   Qo'llanilishi   mumkin   bo'lgan   boshqa   foydali
tushunchalar va tavsiyalar bor.
1. Taqsimlash   va   taqdim   etish:   Gantt   grafikini   tuzishda,   barcha   ishlar   va
vazifalarni taqsimlash va ularga muddatlarni belgilashda ehtimol, birinchi
qadam   sifatida   dasturni   o'rganish   va   tahlil   qilish   lozim.   Dasturni   taqdim
etish   jarayonida   qanday   ishlar   va   qanday   muddatlarda   bajargan   bo'lishi
kerakligini tushunish juda muhim.
2. Resurslar  va  muvaffaqiyat:   Har   bir  ish   uchun  kerak   bo'lgan  resurslarni
(odam,   ma'lumot,   dastur-vasita)   aniqlang   va   ularni   Gantt   grafikida
tasvirlab   chiqing.   Resurslar   va   vazifalar   orasidagi   munosabatlarni
tushunish,  ishni   to'g'ri  bajarishda  muvaffaqiyatning klyuchiy  faktorlardan
biri bo'ladi.
3. O'zgarishlar va muddiy ravishda boshqarish:  Ishning o'zgarishlariga va
o'zgartirishlarga   tayyor   bo'ling.   Dastur   davomida   qanday   o'zgarishlarga
to'g'ri   kelinishi   kerakligini   boshqarish   uchun   imkoniyatlarni   belgilang.
Qanday   vaqt   ichida   qanday   o'zgarishlarni   kiritish   kerakligini   tushunish,
jamoangizni bosqichlari o'rtasida boshqarishda samarali bo'ladi.
4. Kuzatish   va   hisobotlar:   Gantt   grafikini   kuzatish   va   har   hafta   yoki   oy
davomida   bajarilgan   ishlarni   baholashga   oid   muddatlar   qo'ying.   Bu,
25 jamoangizning   ishlari   bajarish   darajasi   haqida   o'qimishlar   olish   uchun
yaxshi   usul   bo'lib,   qanday   vaqt   ichida   qanday   ishlarni   bajarilishi
kerakligini tushunishga yordam beradi.
5. Jadvalni   o'rganish   va   ma'lumotlar   almashish:   Gantt   grafikini
ma'lumotlarni to'plash va taqdim etish uchun moslashtirishda qo'llash oson
bo'lishi  mumkin. Jadval  o'rganib, ma'lumotlarni  qo'llab-quvvatlash  va ish
tartibini yaxshilashga yordam beradi.
6. Ko'p   yuritiladigan   ishlar   uchun   Gantt   grafikining   ajratilishi:   Agar
dasturingiz ko'p yuritiladigan bo'lsa, har bir modul, bo'lim yoki loyihaning
o'zgartirilishlari   vaqtni   to'g'ri   tartibda   yozish   va   muddatlarini   belgilash
yordamida bajarilishi kerak.
Bu   masalalar   sizning   Gantt   grafikini   tuzish   va   bajarish   jarayonlarida   yordam
berishi   kerak   bo'lgan   muhim   masalalardir.   Ular   sizning   dasturingizni   samarali
bajarish va boshqarishda muhim bo'lishi mumkin.
III. BOB: PERT VA CPM GRAFIK ORGANEYZRLARNING TUZILISHI
VA QO'LLANILISHI
3.1. PERT grafik organeyzrlarning tuzilishi va uning asosiy prinsiplari.
PERT   (Program   Evaluation   and   Review   Technique)   grafiki,   tizimli   yoki
murakkab jarayonlarni tahlil qilish, rejalashtirish va boshqarishda qo'llaniladigan
tahlil vositasi  bo'lib, amaliy tajribalardan kelib chiqqan tahlilni o'z ichiga oladi.
Bu usul  o'zida bajariladigan ta'lim  dasturlari, korxonalar, texnologiya loyiha va
boshqa murakkab jarayonlarni boshqarishda keng qo'llaniladi.
Asosiy PERT prinsiplari quyidagilar:
26 1. Ishlar   o'qib   borish   va   shakllanish:   PERT   grafiki   boshlang'ich   vaqtga
bog'liq   ishlar   ro'yxatini   o'qib   borishga   yordam   beradi.   Har   bir   ishning
boshlanishi,   tugash   vaqtini,   va   xuddi   shuningdek,   bu   ish   uchun   kiritilgan
resurslarni aniqlashga yordam beradi.
2. Ishlar   orasidagi   bog'lanishlar   va   munosabatlar:   PERT,   har   bir   ishni
bajarish   uchun   zarur   bo'lgan   resurslarni,   shu   jumladan   vaqtni,   odamlarni   va
materiallarni   o'rganishda   yordam   beradi.   U   ishlar   o'rtasidagi   bog'lanishlarni
aniqlash   va   tartiblashda   yordam   beradi,   shuningdek,   har   bir   ishni   bajarishda
zarur bo'lgan resurslarni belgilashda yordam beradi.
3. Vaqt   qadamlari:   PERT   grafikida   har   bir   ishning   boshlanishi   va   tugash
vaqtini aniqlash juda muhimdir. Bu, ishning tugatilish muddatini, uni bajarishda
zarur bo'lgan vaqt va resurslarni aniqlashga yordam beradi.
4. O'zgarishlarni   qo'llab-quvvatlash:   PERT   grafiki,   o'zgarishlarga   va
qo'shimchalarga to'g'ri kelishga imkon beradi. Agar dasturda o'zgarishlar bo'lsa,
yangi ma'lumotlar kiritiladi va grafik yangilanadi.
5. Tahlil   va   baholash:   PERT   grafiki   bajarilayotgan   ishlar,   ularning
muddatlari   va   resurslari   haqida   tahlil   qilishga   imkon  beradi.   Bu,   bajarilayotgan
jarayonning   muddatini,   xarajatlarni,   va   ishni   bajarishga   qancha   vaqtni   ajratish
kerakligini aniqlash uchun juda foydali bo'ladi.
PERT   grafiki,   murakkab   jarayonlarni   bajarishda   va   boshqarishda   samarali   va
efektiv   vosita   bo'lib,   ishlar   orasidagi   bog'lanishlarni   aniqlash,   muddatlar   va
resurslar   bilan   to'g'ri   boshqarishga   imkon   beradi.   Bu   esa   o'rganish   va   bajarish
jarayonlarida samarali natijalarni ko'rishga imkon beradi.
Boshqaruv   bo'limiga   qo'shimcha   ma'lumot   berish   uchun,   PERT   grafikining
amaliyoti va qo'llanilishi mavzusida ko'proq tushunchalar:
27 6. Tizimlik va to'g'ri ko'rish:  PERT grafikining tizimli ko'rinishi va har bir
ishni   o'zgartirish   va   takomillashtirishga   imkon   beradi.   Bu,   jamoangizning
qanchalik samarali ishlashini oshirishga yordam beradi, chunki siz o'zgarishlarni
kuzatish va ularga moslashtirish imkoniyatiga ega bo'ladi.
7. Mudofaa   rejimida   ishlash:   PERT,   yo'l   yo'l   bajariladigan   ishlar   uchun
ideal   mudofaa   rejimi   hisoblanadi.   Bu,   xavfsizlikni   ta'minlashda   yordam   beradi,
chunki   agar   biror   bir   ish   tugatilmagan   bo'lsa,   boshqa   ishlar   tayyorlashga   o'z
imkoniyatlarini yo'lga qo'yish imkoniyatini ta'minlaydi.
8. Yuklanish   vaqti   tayyorlash:   PERT   grafikining   yuklanish   vaqtlari
hisoblanishi   vaqtda   ishni   bajarish   uchun   kerak   bo'lgan   har   qanday   resursni
yuklashni   ta'minlashga   yordam   beradi.   Bu,   har   bir   ishni   to'g'ri   vaqtida   bajarish
uchun tayyorlash va boshqarishning samarali bo'lishiga imkon beradi.
9. Muhimati   belgilash:   PERT,   har   bir   ishning   muhimate   vaqt   va   resurslar
bilan qanday ta'sir qilishi mumkinligini belgilaydi. Bu, jamoangizning muhimate
o'rganish   va   boshqarishda   qanday   harakat   qilish   kerakligini   aniqlashga   yordam
beradi.
10. Bajarish jarayonlarini ilgari o'rganish:  PERT grafikining o'zining tahlil
tajribasi   borligi,   bajariladigan   jarayonlarni   ilgari   ta'lim   qilishga   imkon   beradi.
Bu, muammolarni  oldindan aniqlash va ularga moslashtirish  uchun qo'llaniladi,
shuningdek, ta'lim jarayonlarini optimallashtirishga yordam beradi.
Bu   yordamlar   PERT   grafikining   tuzilish   va   bajarish   jarayonlarida   qanday
qo'llanilishi   haqida   ko'proq   tushuncha   beradi.   U   qisqa   va   uzun   muddatli
loyihalarni bajarishda samarali va muvaffaqiyatli bo'lishga yordam beradi.
3.2. PERT va CPM grafik organeyzrlarning ta'lim dasturini tuzish va
bajarishda qo'llanilishi.
28 PERT (Program Evaluation and Review Technique) va CPM (Critical Path
Method) grafiklari murakkab jarayonlarni tahlil qilish, bajarishni rejalashtirish va
boshqarishda   juda   foydali   bo'lgan   vositalardir.   Ularning   har   biri   o'ziga   xos
qulayliklarga   ega   bo'lsa-da,   ulardan   har   birining   o'ziga   xos   xususiyatlari
bor.PERT grafiki, yo'lovchilarni va o'qib boruvchi ishlar tahlilini o'z ichiga oladi
va   yo'l   yo'l   bajariladigan   jarayonlarni   boshqarishda   qo'llaniladi.   Bu   usulda,   har
bir   ishning   boshlanishi,   tugash   vaqtini   va   ishni   bajarish   uchun   zarur   bo'lgan
resurslarni   aniqlashda   juda   katta   e'tibor   beriladi.   PERT,   tizimlik   va   tahlil   qilish
imkoniyatini   ta'minlaydi   va   o'zgarishlarga   moslashtirishga   imkon   beradi.CPM
grafiki esa kritik yo'l bo'ylab bajariladigan vaqtlarni aniqlash uchun ishlailadi. Bu
usulda,   har   bir   ishning   boshlanishi   va   tugash   vaqtini   aniqlab  olish,   shuningdek,
har bir ishning kritik vaqtini belgilashga yordam beradi. CPM, qisqa vaqtli vaqtni
aniqlashda   juda   samarali   bo'lib,   jarayonni   optimallashtirishda   va   xavfsizlikni
ta'minlashda yordam beradi.
Ta'lim   dasturlarini   tuzish   va   bajarishda   PERT   va   CPM   grafiklari
qo'llanilishi:
1. Yo'lovchilar   va   o'qib   boruvchi   ishlar   tahlili:   PERT   va   CPM   grafiklari
ta'lim   dasturlarini   tuzishda   yo'l   yo'l   bajariladigan   ishlar   tahlilini   o'rganishga
yordam beradi. Bu, dasturning har bir qismini o'rganib chiqishda va uni bajarish
vaqtini belgilashda yordam beradi.
2. Muddatlar va vaqt rejasi:   Har bir ishning boshlanishi va tugash vaqtlarini
aniqlash, shuningdek, kritik vaqt va boshqa tijorat yollarni aniqlashda PERT va
CPM   grafiklari   juda   foydali   bo'lib,   dasturning   bajarilishi   uchun   zarur   bo'lgan
vaqt va resurslarni belgilashda yordam beradi.
29 3. Bog'lanishlar   va   munosabatlar:   PERT   va   CPM   grafiklari,   bajarilayotgan
ishlar orasidagi bog'lanishlarni va munosabatlarni aniqlashda yordam beradi. Bu,
ishning tizimlilik va tahlilini oshirishda, shuningdek, muammolar va uning oldi
olishi mumkin bo'lgan resurslarni aniqlashda yordam beradi.
4. O'zgarishlarni   qo'llab-quvvatlash:   Ta'lim   dasturlarini   tuzish   va   bajarishda
PERT   va   CPM   grafiklari,   o'zgarishlarga   moslashtirishga   imkon   beradi.   Agar
dasturda o'zgarishlar bo'lsa, yangi ma'lumotlar kiritiladi va grafik yangilanadi.
5. Ular   birgalikda   ta'lim   dasturini   tuzishda   va   bajarishda   foydali   bo'lib,
jarayonni   tizimli   va   samarali   qilishga   imkon   beradi.   Bu   usullar   yordamida,
dasturni   to'g'ri   tahlil   qilish,   rejalashtirish   va  bajarishni   boshqarish   juda   oson   va
samarali bo'lishi mumkin.
6. Birgalikda PERT va CPM grafiklari ta'lim dasturlarini tuzish va bajarishda
quyidagi muhim vazifalarni bajarishda ham yordam beradi:
7. Resurslar   va   mablag'lar:   Ta'lim   dasturlarini   tuzish   va   bajarishda   muhim
qadam   resurslarni   va   mablag'larni   boshqarishdir.   PERT   va   CPM   grafiklari
resurslar   va   mablag'lar   bilan   ishlash   va   ularni   bajarish   jarayonida   qanday
ishlatilishi kerakligini o'rganishga yordam beradi.
8. Taqsimlash   va   bajarishning   tartibi:   Ta'lim   dasturini   tuzish   va   bajarish
jarayonlarini   bajarishda,   PERT   va   CPM   grafiklari   har   bir   ishni   taqsimlash   va
bajarishning   tartibini   aniqlashda   juda   muhim   bo'lib,   ishlar   o'rtasidagi
bog'lanishlarni, muammo va ruxsatlarini aniqlashga yordam beradi.
9. Baholash   va   monitoring:   PERT   va   CPM   grafiklari   ta'lim   dasturlarining
bajarilishi   davomida   bajarilgan   ishlarni   baholash   va   monitoring   qilishda   juda
foydali   bo'lib,   ishlarning   muvaffaqiyat   darajasini,   muddatlar   va   resurslar
to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ishga yordam beradi.
30 10. Rishtalarni   aniqlash   va   kritik   yo'lni   aniqlash:   PERT   va   CPM   grafiklari
ta'lim dasturlarining bajarilishi jarayonida qaysi yo'lning eng kritik bo'lganligini
aniqlashda   yordam   beradi.   Bu,   bajarilishda   muhim   vaqtlarni   va   vazifalarni
aniqlashda yordam beradi, shuningdek, jarayonni optimallashtirish imkoniyatini
ta'minlaydi.
O'z ichiga ma'lumot tizimi:   PERT va CPM grafiklari dasturning bajarilishi
jarayonidagi   ma'lumotlarni   tizimli   va   aniq   ko'rsatadi.   Bu,   dasturni   tuzish   va
bajarishning transparensiyasini  oshiradi va jamoaga to'g'ri ma'lumotlarni taqdim
qilishda yordam beradi. Risk boshqarish:  PERT va CPM grafiklari jarayonlardagi
potentsial   xatolar   va   muammoatlarni   aniqlash   va   ularni   oldini   olishda   yordam
beradi.   Bu,   ta'lim   dasturini   tuzish   va   bajarishda   muhim   risklar   va   ularga
moslashtirish   usullarini   aniqlashga   yordam   beradi.Umuman   olganda,   PERT   va
CPM grafiklari ta'lim dasturlarini tuzish va bajarishda samarali va muvaffaqiyatli
bo'lishga   yordam   beradi,   ishlarni   tizimli   va   to'g'ri   tartibda   bajarishga   imkoniyat
yaratadi   va   dasturning   bajarilishi   jarayonini   monitoring   qilishga   imkon   beradi.
Bu   yordamlar,   ta'lim   dasturlarining   rivojlanishini   va   o'zaro   hamkorlikni
oshirishda juda muhim rollarni o'ynaydi.
 
   
31     3.3. PERT va CPM Grafik Organeyzrlarning Afzalliklari va Xususiyatlari
PERT va CPM grafiklari bajarilishi murakkab jarayonlarni tahlil qilishda va
bajarishni   rejalashtirishda   yordam   beradigan   iki   foydali   vositadir.   Ularning   har
biri o'ziga xos afzalliklarga va xususiyatlarga ega:
PERT Grafiki:
 Murakkab   jarayonlar   uchun   qulay:   PERT   grafiki,   murakkab
jarayonlarni   tuzish   va   bajarishda   juda   qulayliklar   beradi.   Bu   jarayonlar   uchun
qulayliklar, yo'l yo'l bajariladigan ishlar uchun idealdir.
 O'zgarishlarga   moslashtirish   imkoniyati:   PERT   grafiki
o'zgarishlarga moslashtirish imkoniyatiga ega. Agar dasturda o'zgarishlar bo'lsa,
yangi ma'lumotlar kiritiladi va grafik yangilanadi.
 Yo'l yo'l bajariladigan ishlar tahlili:  PERT, yo'l yo'l bajariladigan
ishlar tahlilini o'z ichiga oladi va bu tahlil bajarilishi lozim bo'lgan ishlar uchun
juda samarali bo'lib, ishning tizimliligi va bajarilishi jarayonini optimallashtiradi.
2. CPM Grafiki:
32  Kritik   yo'l   bo'yicha   tahlil:   CPM   grafiki   bajarilishi   jarayonida
kritik yo'l bo'yicha tahlilni o'rganishda juda samarali bo'lib, eng muhim ishlar va
kritik vaqtini aniqlashga yordam beradi.
 Xavfsizlikni   ta'minlash:   CPM,   jarayonning   xavfsizligini
ta'minlashda yordam beradi, chunki bu grafik jarayonning kritik qismini aniqlab,
bajarilishi uchun eng kritik vaqt va vazifalarni belgilaydi.
 Qisqa  va   uzun  muddatli   loyihalar  uchun  samarali:   CPM,   qisqa
va uzun muddatli loyihalar uchun samarali bo'lib, jarayonni optimallashtirish va
ishlarni bajarishda o'ziga xos maslahatlarni beradi.
Ular   birgalikda   murakkab   jarayonlarni   bajarishda   yordam   beradi   va   ta'lim
dasturlarini tuzishda juda foydali bo'lib, jarayonni to'g'ri boshqarishga imkoniyat
yaratadi.   Her   ikki   grafik   ham   ta'lim   dasturlarining   muvaffaqiyatli   va   samarali
bajarilishi uchun zarur bo'lgan ko'plab xususiyatlarga ega.
Birinchi   narsa,   PERT   va   CPM   grafiklari   murakkab   jarayonlarni   bajarishda
foydali   bo'lgan   har   bir   ta'lim   dasturining   xususiyatlari   va   talablari   bo'yicha
moslashtirilishi   mumkin.   Ularning   o'zining   foydalari   va   afzalliklari   mavjud,
lekin ularni ishlatishning mos ravishlari dastur bilan bog'liq bo'ladi.
PERT   va   CPM   grafiklarini   qo'llash   quyidagi   foydalarni   beradi:   Ta'lim
dasturlarini   tuzishda   va   bajarishda   PERT   va   CPM   grafiklaridan   foydalanish,
jarayonlarni   tizimli   va   tartiblangan   holda   bajarishga   yordam   beradi.   Bu,   ishlar
o'rtasidagi bog'lanishlarni, har bir vazifani bajarish uchun kerak bo'lgan vaqt va
resurslarni,   shuningdek,   bajarilishi   uchun   zarur   bo'lgan   qat'iy   muddatlarni
aniqlashda yordam beradi. PERT va CPM grafiklarining foydasi, qisqa va uzun
muddatli   loyihalar   uchun   samarali   bo'lishida   bo'ladi.   Ular   jarayonni
optimallashtirish va ishlarni bajarishda o'ziga xos maslahatlarni beradi. PERT va
33 CPM   grafiklaridan   foydalanish,   bajarilishi   jarayonidagi   ishlar   vaqtida   baholash
va   monitoring   qilishga   imkon   beradi.   Bu,   dasturning   bajarilishi   jarayonini
nazorat   qilish   va   muvaffaqiyat   darajasini   baholashga   imkon   beradi.PERT   va
CPM   grafiklaridan   foydalanish,   murakkab   jarayonlarni   tahlil   qilishda   kritik
yo'lni aniqlashda yordam beradi. Bu, bajarilishi uchun eng muhim ishlar va kritik
vaqtlarni   aniqlashga   imkon   beradi.CPM   grafiklari,   jarayonning   xavfsizligini
ta'minlashda yordam beradi. Bu, jarayonni to'g'ri bajarishda muhim vaqtlarni va
vazifalarni   aniqlashda   yordam   beradi.   Ular   birgalikda   murakkab   jarayonlarni
bajarishda   foydali   bo'lgan   yordamchi   vositalar   hisoblanadi   va   ta'lim
dasturlarining   samarali   bajarilishi   uchun   zarur   bo'lgan   ko'plab   vazifalarni
bajarishda yordam beradi.
XULOSA
       Bugungi kunda zamonaviy o‘qituvchidan kreativlik, malaka, kompetensiya
darsga yangicha yo‘nalishda yondashish talab etilmoqda. Sababi bugungi ta’lim
oluvchilarni   diqqatini   bir   joyga   jamlash,   ularni   bilimini   kengaytirish,   hayotga
tayyorlash   va   olgan   bilimlarini   hayotda   qo‘llay   olish   asosiy   vazifa   hisoblanib
bormoqda.   Shuning   uchun   o‘qituvchilar   dars   o‘tishning   turli   metodlarini   va
pedagogik   texnologiyalarni   o‘rganib,   o‘z   ustilarida   ishlab,   malakalarini   oshirib
borishmoqda.   Dars   o‘tishda   interfaol   metodlardan   foydalanish,   pedagogik
34 texnologiyalarni   o‘rganish   avj   olib   bormoqda.   Grafik   organayzerlardan
foydalanganimizda   fanni   o‘zlashtirish   samarasini   ko‘rdik.   Xarakter   va
hususiyatlari,   muammolarni   ko‘radi,   tavakkalchilikni   minimallashtiradi   Lider-
guruh   a’zolari   tomonidan   tan   olingan   shaxs,   yo‘nalishni   ko‘rsatadi,
imkoniyatlarni   ko‘ra   oladi,   Personalni   boshqaradi,   rejani   bajaradi,
samaradorlikka erishish uchun harakat qiladi 
1.   Fikrlashga   undaydi,   bu   grafik   organayzerlarning   bugung   i   kunda   mashhur
bo‘lishining asosiy sababidir. Misol uchun, ba’zi o‘quvchilar ko‘pincha ma’lum
bir mavzu bo‘yicha eslatmalar yozishni hohlamaydilar. Boshqa tomondan, grafik
organayzerlar   ko‘p   yozishni   o‘z   ichiga   olmaydi   va   ko‘rgazmali   qurollar   orqali
o‘quvchilar tushunchalar o‘rtasida osongina bog‘lanishlari mumkin. O‘quvchilar
vizual jadvallardan o‘rganishadi, shunda yozishni yoqtirmaydigan o‘quvchilarga
ham bu yaxshi samarali yo‘l hisoblanadi. 
2.   Turli   qiyin   terminlarni   tushunishni   va   eslab   qolishni   osonlashtiradi.
Aksariyat   o‘qituvchilar   o‘quvchilarga   ma’lum   bir   mavzu   bo‘yicha   muhim
tushunchalar   va   faktlarni   eslab   qolishlariga   yordam   berish   uchun   grafik
organayzerlardan foydalanadilar. 
3. Darsni mazmunli o‘tishida katta ahamiyat kasb etadi. Grafik organayzerdan
foydalanish ta’lim beruvchini ham dars o‘tishini osonlashtiradi va shuning bilan
birga   ta’lim   oluvchilarda   ham   qiziqishlar   uyg‘otadi   va   darsda   jadal
qatnashishadi. 
4. Katta sig‘imdagi ma’lumotlarni soddalashtiradi. Bu esa ko‘p ma’lumotlarni
asosiylarini o‘rganishni imkonini yaratadi. Chunki tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki,
bir  kunda  inson   o‘rtacha  50ta   so‘zni   eslab  qolish   imkoniyatiga  ega.  Lekin  agar
inson   kuchli   harakat   qilsa   uzog‘i   100ta  yangi   so‘zni   yodlab  olishi   mukin  ekan.
35 Biz   o‘quvchilarga   ma’lumot   berayotgan   vaqtimizda   aynan   shuni   hisobga   olish
kerak   ekan.   Aynan   grafik   organayzerlarning   ma’lumotlarni   qisqartirib
o‘quvchiga   yetkazish   orqali   ma’lumotlarni   eslab   qolishiga   imkon   yaratgan
bo‘lamiz. 
5.   Yaxshiroq   tushunish,   grafik   diagrammalar   o‘quvchilarga   turli
tushunchalarning bir-biri bilan qanday bog‘liqligini tushunishga  yordam beradi,
aks holda ko‘plab ma’lumotlarni  bir biriga bog‘lash qiyin bo‘lishi  mumkin edi.
6.   Farqlash   va   solishtirish,   ya’ni   kreativ   fikrlashga   o‘rgatadi.   O‘quvchilarda
solishtirish,   farqlash,   imkoniyatlarni   oldindan   ko‘rish,   muammolarni   izlab
topish,   faktlarga   asoslanish   kabi   harakterli   xususiyatlarni,   bilimlarni   grafik
organayzerlarning   “Muammolarni   aniqlash,   uni   hal   etish,   taxlil   qilish   va
rejalashtirish   usullari   va   vositalari”   turidan   foydalangan   holatda   amalga
oshirishimiz   mumkin   bo‘ladi.   Xulosa   qilib   shuni   aytishimiz   mumkinki,   barcha
grafik   organayzerlar   fanlarni   o‘zlashtirishda,   mavzularni   mazmunini
soddalashtirib,   katta   sig‘imdagi   bir   necha   mavzularni   birlashtirib,   ularni   asosiy
mazmunini ochib o‘quvchilarga yetkazishda asosiy omil bo‘lib hizmat qilmoqda.
O’qitish   jarayonida   interfaol   metodlarni   qo‘llash   o‘quvchilar   o‘quv   –   biluv
faoliyatini   faollashtirishga   yordam   beradi  va  mavzularni  o‘zlashtirish  darajasini
ko‘tarilishiga   olib   keladi.   Interfaol   metodlarni   o‘quvchilarni   guruhlarga   bo‘lib
o‘qitishda ham qo‘llash orqali ularning o‘quv – biluv faoliyatini yuksaltirish va
mustaqil fikrlay olish qobiliyatlarini rivojlantirish mumkin ekan.
36 REFERENCES
1.   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   Farmoni,   28.01.2022   yildagi   PF-
60-son
  2.   Sh.Mirziyoyevning   28-yanvar   kuni   qabul   qilingan   «2022-2026   yillarga
mo ljallangan   Yangi   O zbekiston   Respublikasinining   taraqqiyot   strategiyasi»ʻ ʻ
videoselektr yig‘ilishidagi nutqi. 
3.   Jon   Dron   “How   education   works   teaching,   technology,   and   technique”.
Published by AU Press, Athabasca University -2023 
4.   S.I.Mirhayitova   “Pedagogik   texnologiya”   Muqimiy   nomidagi   Qo`qon
Davlat   Pedagogika   Instituti,   pedagogik   texnologiya   bo‘yicha   o‘quv   qo‘llanma.
Toshkent-2020 
5.   H.T.   Omonov,   M.B.   Xattabov   “Pedagogik   texnologiyalar   va   pedagogik
mahorati”,   iqtisodiyot   oliy   ta’lim   muassasalari   magistrlari   uchun   o‘quv
qo‘llanma, Toshkent. “Iqtisod-moliya”2016. International scientific and practical
conference   “Economics,   management   and   digital   innovation   in   education:
modern trends and approaches” March 13, 2024 508 
6.   Z.D.Rasulova,   Sh.H.Quliyeva,   A.R.Jo‘rayev   “Texnologiya   fanini   o‘qitish
metodikasi”. Buxoro-2020. 
7. Astanqulova M.B. “Ta’lim tizmi menejmenti va boshqarishning zamonaviy
muammolari”. 2023 
8.   Wim   Jochems,   Jeroen   van   Merriënboer   and   Rob   Koper   “Integrated   E-
learning   implications   for   pedagogy,   technology   and   organization”   This   edition
published in the Taylor & Francis eLibrary, 2004. 
9. M.Sharifxo‘jayev, Y.Abdullayev “Menejment”, Toshkent-2000 
10. https://kun.uz 
37 11. https:// www.splashlearn.com  
12. https://creately.com
38

Ta’lim menejmentini o’qitishda grafik organeyzrlarning o’rni

 

KIRISH……………………………………………………………………………………………………………3

I. BOB GRAFIK ORGANAYZERLAR  MOHIYATI VA UNDAN FOYDALANISH

      1.1 Grafik organayzerlar mohiyati……………………..............................................6

      1.2 Informatikaning asosiy tushunchalarini o'rgatishda grafik organayzerlardan foydalanish.............................................................................................................................9

      1.3. Grafik organeyzrlarning asosiy maqsadlari………………………………….13

II. BOB: GANTT GRAFIK ORGANEYZRLARNING TA’LIM MENJMENTIDA QO'LLANILISHI

  •      2.1. Gantt grafik organeyzrlarning tashkil etish va amalga oshirish jarayoni.16

     2.2. Gantt Grafik Organeyzrlarning Qo'llanilishi Ta'lim Menejmentida……19

  •      2.3. Gantt grafik organeyzrlarning ta'lim dasturini tuzishda va bajarishda qo'llanilishi……………………………………………………………………...22

III. BOB: PERT VA CPM GRAFIK ORGANEYZRLARNING TUZILISHI VA QO'LLANILISHI

  •     3.1. PERT grafik organeyzrlarning tuzilishi va uning asosiy prinsiplari……24
  •     3.2. PERT va CPM grafik organeyzrlarning ta'lim dasturini tuzish va bajarishda qo'llanilishi………………………………………………………….26

    3.3. PERT va CPM Grafik Organeyzrlarning Afzalliklari va Xususiyatlari..29

XULOSA……………………………………………………………………………………………………….31

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………………………33

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

KIRISH

 

     Mamlakatimiz pedagoglarining asosiy vazifasi erkin, ijodkor, mustaqil fikrlash qobiliyatiga ega, yetuk mutaxassis – komil shaxsni tarbiyalashdan iborat. Fan o’qituvchilari  o’z oldilariga talabalarning ilmiy dunyoqarashi shakllantirish masalasini qo’yganlar, talabalardan esa bilimlarini o’zlashtirishda ijodiy yondashuv talab qilinmoqda. Har  bir jamiyatning    kelajagi  uning ajralmas  qismi  va hayotiy  zarurati  bo`lgan   ta`lim tizimining  qay  darajada rivojlanganligi  bilan  belgilanadi.    Bugungi kunda  mustaqil  taraqqiyot yo`lidan  borayotga  mamlakatimizning  uzluksiz ta`lim  tizimini   isloh qilish  va  takomillashtirish,   yangi sifat  bosqichiga  ko`tarish, unga  ilg`or  pedagogik va  axborot  texnologiyalarini  joriy etish   hamda    ta`lim samaradorligini  oshirish   davlat  siyosati   darajasida  ko`tarildi. “Ta`lim  to`g`risida”gi  qonun va  “Kadrlar  tayyorlash milliy   dasturi”[1]ning  qabul qilinishi  bilan  uzluksiz ta`lim  tizimi  orqali zamonaviy  kadrlar  tayyorlashning  asosi yaratildi.

Ishning dolzarbligi. «Informatika» fanini o‘qitish samaradorligini oshirish o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etish hamda o‘tkazishda pedagogik va axborot texnologiyalaridan keng foydalanish, o‘qitish mazmuniga mos dasturiy ta’minotini  ishlab chiqish, ularni о`quv jarayoniga joriy etish asosiy  vazifalardan hisoblanadi. Ushbu vazifalarni dolzarbligini e’tiborga olgan holda «Informatika» fanini o‘qitishda grafik organayzerlardan foydalanish holatini o‘rganish, tahlil etish, ulardan samarali foydalanish metodikasini, mos uslubiy tavsiyalarni ishlab chiqish zarur.

   Bitiruv malakaviy ishining asosiy maqsadi:

  • informatikani o’qitishda grafik organayzerlarni qo’llash imkoniyatlarini aniqlash;

Buning uchun quydagi vazifalarni amalga oshirish lozim:

zamonaviy pedagogik texnologiyalarni informatikani o’qitish jarayoniga ko’maklashish samaradorligi bo’yicha ishlarni tahlil etish;

- grafik organayzerlarning tuzilishi va imkoniyatlarini o’rganish;

 - grafik organayzerlarni informatikani o’qitish jarayoniga foydalanish  bo’yicha ko’rsatmalar tayyorlash.

Hozirgi vaqtda ta’lim jarayonida o’qitishning zamonaviy metodlari keng qo’llanilmoqda. O’qitishning zamonaviy metodlarini qo’llash o’qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib keladi. Bu metodlarni har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga muvofiq. An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda uni ta’lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan turli-tuman metodlar bilan boyitish ta’lim oluvchilarning o’zlashtirish darajasi o’sishiga olib keladi. Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo’llash borasida katta tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritilmoqda. Interfaol ta’lim metodlari hozirda eng ko’p tarqalgan va barcha turdagi ta’lim muassasalarida keng qo’llanayotgan metodlardan hisoblanadi. Shu bilan birga, interfaol ta’lim metodlarining turlari ko’p bo’lib, ta’lim-tarbiya jarayonining deyarlik hamma vazifalarini amalga oshirish maqsadlari uchun moslari hozirda mavjud. Amaliyotda ulardan muayyan maqsadlar uchun moslarini ajratib tegishlicha qo’llash mumkin. Bu holat hozirda interfaol ta’lim metodlarini ma’lum maqsadlarni amalga oshirish uchun to’g’ri tanlash muammosini keltirib chiqargan. Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta’lim beruvchi tomonidan ta’lim oluvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil rag’batlantirib turilishi, o’quv materialini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, bahs-munozara, muammoli vaziyat, yo’naltiruvchi matn, loyiha, rolli o’yinlar kabi metodlarni qo’llash va ta’lim oluvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash talab etiladi. Interfaol metod biror faoliyat yoki muammoni o’zaro muloqotda, o’zaro bahs-munozarada fikrlash asnosida, hamjixdtlik bilan hal etishdir. Bu usulning afzalligi shundaki, butun faoliyat o’quvchi-talabani mustaqil fikrlashga o’rgatib, mustaqil hayotga tayyorlaydi. O’qitishning interfaol usullarini tanlashda ta’lim maqsadi, ta’lim oluvchilarning soni va imkoniyatlari, o’quv muassasasining o’quv-moddiy sharoiti, ta’limning davomiyligi, o’qituvchining pedagogik mahorati va boshqalar e’tiborga olinadi.

Interfaol metodlar deganda – ta’lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil fikrlashga undovchi, ta’lim jarayonining markazida ta’lim oluvchi bo’lgan metodlar tushuniladi. Bu metodlar qo’llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi. Ta’lim oluvchi markazda bo’lgan yondashuvning foydali jihatlari quyidagilarda namoyon bo’ladi:

  • ta’lim samarasi yuqoriroqbo’lgan o’qish-o’rganish;
  • ta’lim oluvchining yuqori darajada rag’batlantirilishi;
  • ilgari orttirilgan bilimlarning ham e’tiborga olinishi;
  • ta’lim jarayoni ta’lim oluvchining maqsad va extiyojlariga muvofiqlashtirilishi;
  • ta’lim oluvchining tashabbuskorligi va mas’uliyatining qo’llab-quvvatlanishi;


 

[1] O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 28.01.2022 yildagi PF-60-son