Ta’lim muassasalari reytingini aniqlash

Ta’lim muassasalari reytingini aniqlash
MUNDARIJA:
KIRISH………………………………………………………………….3
I BOB. Reytingni aniqlashning maqsad va vazifalari
1.1.   Reytingni aniqlashga oid ma’lumotlar bazasini shakllantirish….......6
1.2.   Ta’im   muassasalari   reytingni   aniqlashning   bugungi   kundagi   dolzar
ahamiyati ……………………………..………………………………………. ….. 8
1.3.   Ta’im   muassasalari   reytingini   aniqlash   va   reyting   boyicha   xulosa
qilish…….........……………………………………………………………...12
II   BOB.   Reytingni   aniqlashga   oid   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat
ishlarini o‘tkazish 
2.1 .   Reytingni   aniqlashga   oid   ijtimoiy   so‘rovnomalarning   reytingni
aniqlashdagi ahamiyati…………………………………………………….....14
2.2.   Reytingni   aniqlashga   oid   ijtimoiy   so‘rovnomalar   o‘tkazish
tartiblari……………………………………………………………........…...17
2.3.   Reytingni   aniqlash   jarayonida   nazorat   ishlarini   o‘tkazishning
ahamiyati…………………………………………………………….…........20
III BOB.  Reyting natijalarini hisoblash va e’lon qilish . 
3.1.   Reyting indikatorlari uchun ballarni hisoblash tartiblari…………..23
3.2. Reyting   natijalarini   hisoblashda   shafoflikni   taminlash
jarayonlari…………………………………………………. …………...….....26
3.3.   Reyting natijalarini e’lon qilish ………………………. …...……....29
XULOSA………………………………………………………….........32
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………………33 KIRISH
Kurs   ishining   dolzarbligi   va   asoslanganligi.   O‘zbekistonda   umumiy   o‘rta
ta’lim   muassasalari   reytingini   aniqlash   tartibi   belgilandi.     Hukumat   qarori   bilan
Umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalari   reytingini   aniqlash   tartibi   to‘g‘risidagi   nizom
tasdiqlandi.   Nizomga   ko‘ra,   har   yili   20   yanvarga   qadar   Qoraqalpog‘iston
Respublikasi, Toshkent shahri va viloyatlarda Ta’lim inspeksiyasi hamda tizimida
umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasasi   bo‘lgan   vazirliklar   va   idoralarning   hududiy
bo‘linmalari   xodimlaridan   iborat   tegishli   hududdagi   umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasalarida   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlarini   o‘tkazish   bo‘yicha
ishchi   guruhlar   tuziladi.   Ishlab   chiqilgan   reytingni   aniqlashga   oid   ma’lumotlar
bazasini   shakllantirish   bo‘yicha   jadvallar   har   yili   1   fevralga   qadar   Ta’lim   sifatini
nazorat   qilish   davlat   inspeksiyasi   rasmiy   veb-saytidagi   platformaga
(monitoring.tdi.uz)   joylashtiriladi.     Shu   bilan   birga,   jadvallar   ularga   tegishli
ma’lumotlar kiritilib, umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining direktorlari tomonidan
tasdiqlangan   holda   25   aprelga   qadar   hududiy   bo‘linmalarga   taqdim   etiladi.  
Hududiy   bo‘linmalar   tomonidan   jadvallar   asoslantiruvchi   hujjatlari   bilan
birgalikda har yili 1 mayga qadar maxsus platformaga joylashtiriladi. Shuningdek,
nazorat   ishlari   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasasi   o‘quvchilarining   umumta’lim
fanlari   bo‘yicha   bilim   darajasini   aniqlash   maqsadida   yozma   ish   va   test   sinovi
shaklida o‘tkaziladi.
Reyting quyidagi hisoblash tamoyillari asosida aniqlanadi:
2  reytingda   ishtirok   etayotgan   barcha   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalarining
ballari har bir mezon bo‘yicha alohida hisoblanadi;
 tegishli   mezon   bo‘yicha   eng   yuqori   natijaga   ega   bo‘lgan   umumiy   o‘rta
ta’lim   muassasasiga   mazkur   mezon   uchun   belgilangan   eng   ko‘p   ball
beriladi;
 qolgan   barcha   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalarining   ballari   eng   yuqori
ballga ega bo‘lgan umumiy o‘rta ta’lim muassasasining  ballari yig‘indisiga
nisbatan hisoblab chiqariladi;
 har  bir  mezon bo‘yicha hisoblangan  ballar  yig‘indisi  asosida  umumiy o‘rta
ta’lim muassasasining reytingi belgilanadi.  
Reyting   natijalari   har   yili   yangi   o‘quv   yili   boshlanishidan   kechikmay
Inspeksiyaning rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi va OAVda yoritiladi.
Kurs   ishining   ob ekti:  ʼ kurs   ishining   obekti   shundan   iboratki   Ta’lim
muassasalari   reytingini   aniqlash   jarayonlarini   o‘rganish   va   ta’lim   muassalari
holatini tahlil qilish
Kurs   ishining   maqsadi.   Kurs   ishining   asosiy   maqsadi.     o‘quvchilarning
umumta'lim   fanlari   bo‘yicha   tayyorgarlik   darajasini   va   mantiqiy   fikrlash
qobiliyatini   baholash,   pedagoglar   faoliyati   darajasi   va   sifatini   oshirishni
rag‘batlantirish,   o‘qitish   sifati   bo‘yicha   xalqaro   mezon,   standartlarga   mos   yuqori
ko‘rsatkichlarga   erishish   orqali   bilimli   va   iqtidorli   yoshlarni   tayyorlashga   zamin
yaratishdan iborat.
Kurs ishining vazifalari.    Mavzuning vazifalari, , o‘quvchilar bilim darajasi,
pedagoglar   salohiyati   va   ta'lim   berish   mahorati,   ta'lim   muassasasining   o‘quv-
tarbiya jarayoni va imkoniyatlari haqida keng jamoatchilikni xolis axborotlar bilan
ta'minlash;
3 o‘quvchilar bilimini baholashda xolislik va maktablar faoliyatida ochiqlik va
shaffoflikni ta'minlash;
o‘quvchi-yoshlarning   o‘qish,   matematika   va   tabiiy   yo‘nalishdagi   fanlardan
savodxonlik   darajasini   hamda   bilimlarini   amaliyotda   qo‘llash   qobiliyatini
rivojlantirish;
respublika   bo‘yicha   o‘quvchilar   bilimini   baholashni   OECD,   EIA   nufuzli
xalqaro tashkilotlarning PISA, TIMSS, PIRLS kabi  o‘quvchilar bilimini  baholash
dasturlari darajasiga olib chiqishda ta'lim muassasalariga ko‘maklashish;
milliy   reyting   tizimida   yuqori   ko‘rsatkichlarni   qayd   etgan   umumta'lim
muassasalari   uchun   ular   faoliyatini   nazorat   qiluvchi   organlar   tomonidan
o‘tkaziladigan tekshirishlar davriyligini reytingdagi o‘rniga qarab belgilash.
Kurs   ishining   metodi:     Reytingni   aniqlashga   oid   to‘plangan   ma'lumotlar,
o‘tkazilgan so‘rovnomalar va nazorat ishlari natijalari asosida Davlat inspeksiyasi
tomonidan   tumanlar   va   shaharlar   kesimida   umumta'lim   muassasalarining   reytingi
aniqlash
Kurs   ishining   tarkibi:   kurs   ishining   hajmi   kirish   mundarija   uchta   bob   xulosa
foydalanilgan adabiyotlar royhati hamda ilovalardan iborat.
4 I BOB. Reytingni aniqlashning maqsad va vazifalari
1.1.   Reytingni   aniqlashga   oid   ma’lumotlar   bazasini   shakllantirish
Ta’lim inspeksiyasi tomonidan manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan kelishilgan
holda har  yili  20-yanvarga qadar Qoraqalpog‘iston Respublikasi,  Toshkent  shahri
va   viloyatlarda   Ta’lim   inspeksiyasi   hamda   tizimida   umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasasi   bo‘lgan   vazirliklar   va   idoralarning   hududiy   bo‘linmalari   (keyingi
o‘rinlarda — hududiy bo‘linmalar) xodimlaridan iborat tegishli hududdagi umumiy
o‘rta ta’lim muassasalarida ijtimoiy so‘rovnomalar va nazorat ishlari (yozma ish va
test   sinovi)ni   o‘tkazish   bo‘yicha   ishchi   guruhlar   (keyingi   o‘rinlarda   —   ishchi
guruhlar)   tuziladi.   Ta’lim   inspeksiyasi   tomonidan   ishlab   chiqilgan   reytingni
aniqlashga   oid   ma’lumotlar   bazasini   shakllantirish   bo‘yicha   jadvallar   har   yili   1-
fevralga   qadar   Ta’lim   inspeksiyasining   rasmiy   veb-saytidagi   platformaga
(monitoring.tdi.uz)   (keyingi   o‘rinlarda   —   maxsus   platforma)
joylashtiriladi.Jadvallar   ularga   tegishli   ma’lumotlar   kiritilib,   umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasalarining   direktorlari   tomonidan   tasdiqlangan   holda   25-aprelga   qadar
hududiy   bo‘linmalarga   taqdim   etiladi.   Hududiy   bo‘linmalar   tomonidan   jadvallar
asoslantiruvchi   hujjatlari   bilan   birgalikda   har   yili   1-mayga   qadar   maxsus
platformaga joylashtiriladi. Maxsus platformaga reyting aniqlanayotgan yilning 1-
mayidan   so‘ng   qo‘shimcha   ma’lumot   joylashtirishga   yo‘l   qo‘yilmaydi.
Ma’lumotlarning   maxsus   platformaga   belgilangan   muddatdan   kechikmay   va
to‘g‘ri   kiritilishi   uchun   hududiy   bo‘linmalar   rahbarlari   shaxsan   javobgar
hisoblanadi.
  Ma’lumotlar   bazasini   shakllantirish   jarayonida   hududiy   bo‘linmalar   tomonidan
taqdim   etilgan   materiallar   va   ularning   asoslantiruvchi   hujjatlari   ishchi   guruhlar
tomonidan qo‘shimcha o‘rganilishi mumkin.
5 Asoslantiruvchi   hujjatlari   mavjud   bo‘lmagan   ma’lumotlar   reytingni   hisoblashda
inobatga   olinmaydi.   Reytinglar,   ta'lim   sohasidagi   muhim   bir   vosita   sifatida
ishlatiladi. Maktablarda reytingni aniqlash, ta'lim muassasalarining samaradorligini
baholash  va  solishtirish,  o'quvchilar  va  o'quvchilar   ota-onalari  uchun  ma'lumotlar
taqdim   etish   va   ta'lim   sohasidagi   rivojlanishni   o'rganish   uchun   juda   muhimdir.
Reytinglarni   aniqlashning   maqsadi   va   vazifalari,   ma'lumotlarni   to'plash,   qayta
ishlash   va   reytingni   hisoblashdan   iboratdir.   Reytingni   aniqlash   uchun   maktablar
tomonidan ma'lumotlar to'plangan bo'lishi kerak. Bu ma'lumotlar o'quvchilar soni,
o'quvchilarning akademik natijalari, o'quvchilarning o'zlashtirilishi va qiziqishlari,
o'quvchilarning sport  va boshqa  faoliyatlarida qatnashish  darajasi  kabi  faktorlarni
o'z ichiga oladi. Ma'lumotlar, o'quvchilar va o'quv muassasalarining faolliklarini va
samaradorligini   tahlil   qilishda   yordam   beradi.   To'plangan   ma'lumotlar   qayta
ishlash   jarayonidan   o'tkaziladi.   Bu,   ma'lumotlarni   tekshirish,   to'plangan
ma'lumotlarni   reytingga o'ylab  bergan ma'lumotlarga  aylantirish  va  ma'lumotlarni
to'g'ri   formatga   o'tkazishni   o'z   ichiga   oladi.   Ma'lumotlarni   qayta   ishlash   jarayoni
ma'lumotlar   bazasining   haqiqiy   va   aniqlikka   ega   bo'lishini   ta'minlaydi.
Ma'lumotlarni qayta ishlashdan so'ng, reytingni hisoblash jarayoni boshlanadi. Bu
jarayonda   ma'lumotlarga   baho   berish   va   umumiy   reytingni   topish   kutiladi.   O'quv
muassasalarining   samaradorligini   baholashda   o'quvchilar   soni,   o'quvchilarning
akademik natijalari, o'quvchilarning o'zlashtirilishi va qiziqishlari, o'quvchilarning
qatnashish   darajasi   sport   va   boshqa   faoliyatlar   kabi   ma'lumotlarning   hammasi
hisobga   olinadi.   Bunda,   ma'lumotlarni   tartibga   solish,   bog'lanishlar   va
ko'rsatkichlar o'rniga keladi va umumiy reytingni hisoblashga asos bo'ladi.
6 1.2.TIMSS maqsadi, mamlakatlar o'rtasidagi ta'lim saviyalarini solishtirib, 
ta'lim sistemalarini takomillashtirish    
             Insoniyat taraqqiyoti, barcha sohalarda kechayotgan globallashuv jarayonlar,
sifat   va   tarkibiy   o'zgarishlar   xalqaro   hamkorlik   va   aloqalarni   yangi   bosqichga
ko'tarish   barobarida   har   bir   mustaqil   mamlakatning   ushbu   holatlarga   yangicha
qarashga, ular bilan birga odim tashlash vazifasini ko'ndalang qo'ymoqda. Bu esa,
eng   avvalo,   o'sha   mamlakatning   jahon   miqyosidagi   o'rni,   xalqaro   reyting   va
ko'rsatkichlarda   tutgan   mavqei   bilan   belgilanadi.   Bugun   hayotning   har   bir
jabhasida   yangilik   va   bunyodkorlik   ishlari   jadal   sur'atlarda   davom   etmoqda.
Tabiiyki,   bunday   yangilanishlar   natijasi   nafaqat   xalqimiz   hayotida,   balki   nufuzli
xalqaro   reyting   va   indekslar   ko'rsatkichlarida   ham   o'z   ifodasini   topayotir.   Aytish
kerakki,   xalqaro   reyting   va   indekslar   har   bir   mamlakatning   rivojlanish   jarayonini
o'zida   namoyon   etib,   davlat   boshqaruvi   sifati,   aholining   turmush   darajasi,   inson
huquqlari   muhofazasi,   tadbirkorlik   faoliyati   va   xorijiy   investorlar   uchun   qulay
muhit,   barqaror   iqtisodiy   o'sish   va   raqobatbardoshlik   kabi   muhim   jihatlarning
ko'zgusidir. Ta’lm muassasalari reytingi, bugungi kunda Ta’lim sohasidagi muhim
bir tashkilotlash va baholash vositasidir. Ta’lim muassasalari reytingi, restoranlar,
kafe   va   boshqa   Ta’lim   muassasalari   tomonidan   xizmatlarining   sifatini,
Ta’limlarining   lezzatini,   xizmatning   sifatini   va   mijozlar   tomonidan   baho   berish
7 uchun   muhim   bir   mablag'   hisoblanadi.   Ta’lim   muassasalarining   reytingini
aniqlashning   maqsadi,   mijozlarga   eng   yaxshi   Ta’lim   muassasalarini   taklif   qilish,
Ta’lim   muassasalari   o'rtasidagi   raqobatni   oshirish,   xizmat   sifatini   yaxshilash   va
so'nggi tadbirlarni amalga oshirish uchun ma'lumotlarni taqdim etishdir. Reytingni
aniqlashning   usullari   va   reytingning   ahamiyati   mavzusida   quyidagi   faktlarga
e'tibor bering: Bu jihatlar mamlakatimizdagi islohotlar mohiyatida ham mujassam.
Bularning   barchasi   inson   qadrini   ulug'lashga,   odamlarning   hayotdan   rozi   va
mamnun bo'lib yashashini ta'minlashga xizmat qilishi bilan yanada teran mazmun
kasb   etadi.   Prezidentimizning   shu   yil   2   iyunda   qabul   qilingan   “O'zbekiston
Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o'rnini yaxshilash hamda davlat
organlari va tashkilotlarida ular bilan tizimli ishlashning yangi mexanizmini joriy
qilish   to'g'risida”gi   farmoni   yurtimizda   bu   yo'nalishda   amalga   oshirilayotgan
ishlarni   yangi   bosqichga   ko'tarishda   muhim   dasturilamal   bo'ldi.   Reytinglar,
mijozlarga eng yaxshi ta’lm muassasalarini topish, Ta’lim muassasalari o'rtasidagi
raqobatni   oshirish,   xizmat   sifatini   yaxshilash   va   so'nggitadbirlarni   amalga
oshirishning   muhim   qismlaridan   biridir.   Ta’lm   muassasalari   uchun   yuqorida
keltirilgan   faktlar,   reytingni   aniqlashda   muhimdir.   Reytinglar,   mijozlarga   yaxshi
Ta’lim   muassasalarini   tanlashda   yordam   beradi,   Ta’lim   muassasalarining   sifatini
yaxshilashga   imkoniyat   yaratadi   va   so'nggi   tadbirlarni   amalga   oshirish   uchun
ma'lumotlar taqdim etishga yordam beradi.   Ota-onalar uchun qaror qabul qilishda
yordam   beradi:   Reytinglar,   ota-onalar   uchun   ta'lim   muassasalari   haqida
ma'lumotlarni   taqdim   etishda   yordam   beradi.   Ota-onalar   o'quv   muassasalarini
tanlashda   reytinglardan   foydalanishlari   mumkin   va   bu,   ularning   muassasaning
akademik yoki amaliy natijalariga, o'quvchilar bilan o'zaro aloqalarga va muassasa
tomonidan taklif etiladigan ilmiy va ijtimoiy faoliyatlarga yo'naltirilganligiga dair
8 ma'lumotlar   beradi.   O'quvchilar   uchun   tanlovda   yordam   beradi:   Reytinglar,
o'quvchilar   uchun   ta'lim   muassasalarini   tanlashda   yordam   beradi.   O'quvchilar,
reytinglardan   o'quv   muassasalarining   sifatini,   akademik   natijalarini,   ta'lim
kadrlarining   malakasini   va   o'quvchilar   bilan   aloqasi,   o'quv   muassasasining
resurslarini   va   imkoniyatlarini   baholashda   foydalanishlari   mumkin.   Bu   reytinglar
o'quvchilarga   muassasa   tanlovida   qarorlarini   qabul   qilishda   yordam   beradi.
Muassasa sifatini oshirish uchun imkon yaratadi: Reytinglar, ta'lim muassasalariga
muassasa   sifatini   oshirish   uchun   motivatsiya   beradi.   Muassasalar,   yuqori
reytinglarga   erishish   uchun   sifatli   ta'lim,   talabalar   bilan   samarali   o'zaro
munosabatlar,   ilmiy   va   ijtimoiy   faoliyat,   ta'lim   resurslari   va   boshqa   muhim
ko'rsatkichlarga   e'tibor   qaratishga   intilishadi.   Bu   muassasalar,   o'zlarining
reytinglarini oshirish uchun qadam harakat qilishga yo'naltiriladi va ta'lim sohasida
rivojlanish   uchun   motivatsiya   yaratishadi.   Raqobatni   oshirishga   imkon   beradi:
Reytinglar,   ta'lim   muassasalari   o'rtasidagi   raqobatni   oshirishga   imkon   beradi.
Muassasalar   o'zlarining   reytinglarini   oshirish   uchun   sifatli   ta'lim,   talabalar   bilan
samarali o'zaro munosabatlar, ilmiy va ijtimoiy faoliyat, ta'lim resurslari va boshqa
muhim   ko'rsatkichlarga   e'tibor   qaratishga   intilishadi.   Bu,   muassasalar   o'quvchilar
va   ota-onalar   tomonidan   ko'zlanganligini   oshirish   uchun   raqobatni   oshirishga,
yangi   talabalar   va   o'quvchilarni   jalb   qilishga   imkon   beradi.   Reytinglar   ta'lim
muassasalariga o'quvchilar va ota-onalar uchun ma'lumotlar taqdim etishda, ta'lim
muassasalarini   tanlovda   qaror   qabul   qilishda   va   muassasa   sifatini   oshirish   uchun
yordam beradi. Ular raqobatni oshirishga, muassasalar bilan o'quvchilar o'rtasidagi
samarali munosabatlarga va ta'lim sifatini yaxshilashga imkon beradi.
Mazkur   farmonga   muvofiq,   xalqaro   reyting   va   indekslar   bilan   ishlash   bo'yicha
respublika   kengashi   tuzilib,   sohada   parlament   nazorati   o'rnatildi.   O'zbekiston
Respublikasi   Oliy   Majlisi   Senati   raisi   Tanzila   NARBAEVA   bilan   suhbatimiz
9 mazkur   farmon   ijrosini   ta'minlash,   mamlakatimizning   xalqaro   reyting   va
indekslardagi o'rnini mustahkamlash borasida qilinayotgan ishlar xususida bo'ldi.
—   Ilgari   ustuvor   xalqaro   reyting   va   indekslar   bo'yicha   ishlarni   hukumatning
maxsus   komissiyasi   muvofiqlashtirib   kelar   edi.   Prezidentimiz   farmoni   bilan   bu
borada respublika kengashi tuzilishiga nima sabab bo'ldi?
—   Xalqaro   reyting   va   indekslar   dunyodagi   institutsional   muhitning   sifatini
baholashda   iqtisodiy   rivojlanishning   asosiy   sharti   sifatida   jahon   hamjamiyati
tomonidan   qabul   qilingan   vositadir.   Ular   nafaqat   ekspertlar,   balki   davlatlar
darajasida   ham   islohotlar   va   ijtimoiy-iqtisodiy   siyosat   mezoni   sifatida   qo'llanib
kelinadi.   Keyingi   yillarda   mamlakatimiz   ko'pgina   ustuvor   reytinglarda   yuqorilab
borayotgani   yurtimizda   aholi   turmush   farovonligini   oshirish,   jamiyatimizda
ochiqlik,   oshkoralikni   ta'minlash   borasida   qilinayotgan   ezgu   ishlarning   muhim
natijasidir.   Masalan,   yaqinda   BMTning   Sanoatni   rivojlantirish   tashkilotining   -
(YUNIDO)   “Raqobatbardosh  sanoat   unumdorligi  indeksi”   bo'yicha  hisoboti  chop
etildi. Unda mamlakatimiz ilk marotaba aks ettirilib, 152 ta mamlakat orasida 92-
o'rinni,   MDHga   a'zo   davlatlar   orasida   5-o'rinni,   Markaziy   Osiyo   mamlakatlari
orasida   2-o'rinni   egalladi.   Aytish   kerakki,   bugun   jamiyatimizdagi   islohotlarning
bosh   maqsadi   xalqimizni   rozi   qilishdek   ezgu   maqsadga   yo'naltirilmoqda.   Barcha
sa'y-harakatlarimiz,   islohotlarimiz,   qabul   qilayotgan   qonun   va   qarorlarimiz
zamirida ham ushbu maqsad mujassam. Aholi yuritilayotgan siyosatdan qanchalik
rozi bo'lsa, turli reyting va indekslardagi o'rnimiz o'z-o'zidan oshib boraveradi.
10 1.3.   Ta’im muassasalari reytingini aniqlash va reyting boyicha xulosa qilish.
        Ta’lim   muassasalari   reytingi,   bugungi   kunda   Ta’lim   sohasidagi   muhim   bir
tashkilotlash   va   baholash   vositasidir.   Ta’lim   muassasalari   reytingi,   restoranlar,
kafe   va   boshqa   Ta’lim   muassasalari   tomonidan   xizmatlarining   sifatini,
Ta’limlarining   lezzatini,   xizmatning   sifatini   va   mijozlar   tomonidan   baho   berish
uchun   muhim   bir   mablag'   hisoblanadi.   Reytinglar,   mijozlarga   yaxshi   Ta’lim
11 muassasalarini   topish,   Ta’lim   muassasalari   o'rtasidagi   raqobatni   oshirish,   xizmat
sifatini   yaxshilash   va   so'nggi   tadbirlarni   amalga   oshirishning   muhim   qismlaridan
biridir.
Reytinglarni   aniqlash   uchun   bir   nechta   usullar   mavjud   bo'lib,   ular   odatda   Ta’lim
muassasalari   tomonidan   to'plangan   ma'lumotlarga,   mijozlar   va   boshqa   Ta’lim
eksperlarining   baholariga   asoslangan.   Quyida   Ta’lim   muassasalari   reytingini
aniqlashning   muhim   qismlari   keltirilgan   Mijozlar   bahosi:   Mijozlar   tomonidan
berilgan   baholar,   reytinglarni   aniqlashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Bu   baholar
odatda   Ta’lim   muassasasining   lezzati,   xizmat   sifati,   atmosferi,   xizmatkarlarining
xizmat   sifati   va   boshqalar   kabi   ko'rsatkichlarni   o'z   ichiga   oladi.   Mijozlar   bahosi,
onlayn   platformalarda,   anketalarda   yoki   Ta’lim   muassasasidagi   tizimlar   orqali
to'planadi. Ta’lim eksperlarining bahosi: Ta’lim eksperlari, Ta’lim muassasalariga
xususiy   tashkilotlar   tomonidan   topshirilgan   baholar   berish   uchun   ma'lumotlarni
qayta ishlashga tayyorlanadi. Ular Ta’limlar, xizmat sifati, Ta’lim muassasasidagi
atmosfer va boshqalar kabi ko'rsatkichlarni baholashda mutaxassislar  hisoblanadi.
Eksperlar,   texnika,   xususiy   usullar   va   ma'lumotlar   to'plangan   Ta’lim
muassasalarini   baholaydilar.   Medialar   va   Ta’lim   blogerlari:   Jurnalistik   Ta’lim
izlanishlari,   Ta’lim   blogerlari   va   Ta’lim   kritiklari   ham   Ta’lim   muassasalari
reytingini aniqlashda muhim rol o'ynayadi. Ular Ta’lim muassasalarini tekshirish,
baholash va o'z fikrlarini  taqdim etish bilan shug'ullanadilar. Ma'lumotlarni qayta
ishlash:   Toplangan   ma'lumotlar,   ma'lumotlarni   qayta   ishlash   va   baholarni
normalizatsiya   qilish   jarayonidan   o'tkaziladi.   Bu,   ma'lumotlarni   tekshirish,
ma'lumotlarni   standartlashtirish   va   reytingga   moslashtirish   uchun   kerakli
tuzatishlarni amalga oshirishni o'z ichiga oladi. Reytingni hisoblash Ma'lumotlarni
qayta   ishlashdan   so'ng,   reytingni   hisoblash   jarayoni   amalga   oshiriladi.   Bu
jarayonda,   Ta’lim   muassasalariga   baho   berish   uchun   bir   necha   ko'rsatkichlar
12 qo'llaniladi.   Bunday   ko'rsatkichlar   Ta’lim   muassasasining   Ta’limlarining   sifati,
xizmat  sifati,  Ta’limlarning  lezzati,  xizmatning tezligUzur,  lekin menimcha  sizga
javobimda   xatolik   yuz   berdi.   “Xalq   ta’limi   vazirligi   mutasaddilari   tomonidan
Prezident   farmoni   ijrosi   yuzasidan   tashkil   etilgan   maktab   reytinglarining
‘kamchiliklari   ko‘p   va   natijadorligi   yaxshi   emas’   deyilgan,   vaholanki   maktablar
reytingini   tuzish   bilan   bog‘liq   barcha   jarayonlar   boshidan   oxirigacha   Ta’lim
inspeksiyasi   va   Xalq   ta’limi   vazirligi   bilan   kelishilgan   holda   tashkil   qilgan.
Vazirlik   mutasaddisi   o‘zining   bu   fikri   bilan   Prezident   topshirig‘i   bo‘yicha
bajarilgan   ishga   o‘zining   mutlaqo   e’tiborsizligini   ko‘rsatgan”,   —   deb   yoziladi
munosabatda.
Ko‘rsatuvda   boshqa   ishtirokchilar   tomonidan   “maktablarda   sifat   yo‘q,   sifat   yo‘q
bo‘lsa, reyting kimga kerak“, degan fikrlar ham bildirilgan.
“Maktablarda   sifat   yo‘q   bo‘lsa,   Xalq   ta’limi   vazirligi   tomonidan   amalga
oshirilayotgan ishlar hech qanday natijaga ega emas, degan xulosa paydo bo‘lishi
kerak.     Yoki   vazirlik  mutasaddisi  tomonidan  maktab   reytinglarini   noto‘g‘ri  talqin
qilinganligi,   ushbu   reytingni   amalga   oshiruvchi   hamkor   tashkilot   rahbariyati
sifatida   uning   o‘z   tizimida   qilayotgan   ishlarini   muvaffaqiyatsiz   amalga
oshirilayotganligidan dalolat beradi”, — deb qo‘shimcha qilinadi.
Ma’lumotda   aytilishicha,   reyting   O‘zbekistonda   maktablar   soni   10   mingtaga
yaqinligi   sabab,   Xalq   ta’limi   vazirligi   tomonidan   tavsiya   etilgan   956   (umumiy
maktablarning   10   %i)   maktabda   nazorat   ishi   va   ijtimoiy   so‘rovnoma   o‘tkazish
asosida   tuzilgan.   Qo‘shimcha   qilinishicha,   jarayonning   shaffofligi   va   sifatini
ta’minlash   uchun   200   dan   ortiq   mutaxassisdan   iborat   57   ta   ishchi   guruh   tuzilgan.
Reyting   natijalari   “reyting.tdi.uz”   saytida   muassasalar   kesimida   har   bir   indikator
bo‘yicha   aniq   ballar   bilan   e’lon   qilingan.   Bundan   tashqari,   Toshkent   shahri
bo‘yicha ham 10 % maktablar tanlangan bo‘lib, Prezident maktabiga tanlovda eng
13 ko‘p   o‘quvchi   qabul   qilingan   Sergeli   tumanidagi   300-sonli   umumta’lim   maktabi
reytingda Toshkent shahri bo‘yicha 3-o‘rinni egallagan.
I   BOB   Reytingni   aniqlashga   oid   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlarini
o‘tkazish 
2.1 .   Reytingni   aniqlashga   oid   ijtimoiy   so‘rovnomalarning   reytingni
aniqlashdagi ahamiyati.        
Reytingni aniqlashga oid ma’lumotlar bazasini shakllantirish uchun ishchi guruhlar
tomonidan   har   o‘quv   yili   davomida   Ta’lim   inspeksiyasi   va   Xalq   ta’limi   vazirligi
birgalikda   qur’a   tashlash   orqali   tanlab   oladigan   umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasalarida   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlari   o‘tkaziladi.   Ijtimoiy
so‘rovnoma   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasasi   yuqori   sinf   o‘quvchilari   va
pedagoglar jamoasi o‘rtasida o‘tkazilib, unda pedagog va rahbar xodimlar faoliyati,
umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasasidagi   ijtimoiy-ma’naviy   muhit   hamda   pedagog
xodimlarning   dars   berish   mahorati   haqida   o‘quvchilarning   fikri,   shuningdek,
umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasasida   pedagog   xodimlar   uchun   yaratilgan   sharoitlar
va o‘qitish muhiti haqida pedagog xodimlar fikri o‘rganiladi.
Pedagogik jamoa bilan o‘tkaziladigan ijtimoiy so‘rovnomada umumiy o‘rta ta’lim
muassasasidagi o‘qituvchilarning kamida uchdan ikki qismi qatnashadi.
Ijtimoiy   so‘rovnoma   savollari   xalq   ta’limi   tizimidan   mutaxassislarni   jalb   qilgan
holda Ta’lim inspeksiyasi tomonidan tuziladi.  Nazorat ishlari umumiy o‘rta ta’lim
muassasasi o‘quvchilarining umumta’lim fanlari bo‘yicha bilim darajasini aniqlash
maqsadida yozma ish va test sinovi shaklida o‘tkaziladi.
Nazorat ishlarini o‘tkazish uchun umumiy o‘rta ta’lim muassasasining kamida bitta
sinfi   ishchi   guruh   tomonidan   qur’a   tashlash   orqali   tanlab   olinadi.     Ijtimoiy
so‘rovnoma   va   nazorat   ishlarini   o‘tkazish   tartibi,   ijtimoiy   so‘rovnoma
savollarining soni, shuningdek, nazorat ishlari o‘tkaziladigan fanlar va topshiriqlar
14 soni   Ta’lim   inspeksiyasi   boshlig‘ining   buyrug‘i   bilan   tasdiqlanadi.     Ta’lim
inspeksiyasida   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlari   materiallari   qutilarga
solinib   muhrlanadi   va  maxsus   qoplarga  joylashtirilib,  hududlarga   yuborish   uchun
Davlat   feldyegerlik   xizmatiga   topshiriladi.   Davlat   feldyegerlik   xizmati   nazorat
ishlari   materiallari   solingan   maxsus   qoplarni   Ta’lim   inspeksiyasining   hududiy
bo‘limlariga   yetkazib   beradi.     Joylarda   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlari
o‘tkazilgandan   so‘ng   nazorat   ishlari   materiallari   ishchi   guruhlar   tomonidan
qutilarga   solinib   muhrlanadi.   Toshkent   shahri   va   Toshkent   viloyatidagi   umumiy
o‘rta   ta’lim   muassasalarida   o‘tkazilgan   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlari
materiallari   solingan   qutilar   Ta’lim   inspeksiyasiga   ishchi   guruhlar   tomonidan
yetkazib beriladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi va boshqa viloyatlardagi umumiy
o‘rta   ta’lim   muassasalarida   o‘tkazilgan   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlari
materiallari   solingan   qutilar   maxsus   qoplarda   Davlat   feldyegerlik   xizmati   orqali
Ta’lim   inspeksiyasiga   yetkaziladi.     Ijtimoiy   so‘rovnomalar   va   nazorat   ishlari
Ta’lim   inspeksiyasiga   jalb   etiladigan   ekspert   va   mutaxassislar   tomonidan
baholanadi.   Baholash   jarayoniga   jalb   etilgan   ekspert   va   mutaxassislarga   Ta’lim
inspeksiyasi   bilan   tuziladigan   fuqarolik-huquqiy   shartnomalar   asosida   haq
to‘lanadi.  Ekspert  va  mutaxassislarga   to‘lanadigan  haq  miqdori   ularning  bajargan
ishlariga   mutanosib   ravishda   tomonlar   kelishuviga   muvofiq   belgilanadi.   Ijtimoiy
so'rovnomalar,   taom   muassasalari   reytingini   aniqlashda   muhim   bir   araçdir.   Bu
so'rovnomalar,   mijozlar   va   taom   muassasalarining   o'rtasidagi   aloqalarni   oshirish,
taom   muassasalari   tomonidan   taklif   etilgan   yangiliklarni   baholash   va   taom
muassasalari   haqida   ma'lumotlar   to'plab   olish   uchun   ishlatiladi.   Ijtimoiy
so'rovnomalar,   taom   muassasalarining   taomlarining   sifatini,   xizmat   sifatini,
xarajatlarni   va   mijozlar   bilan   munosabatni   baholashda   foydalaniladi.   Quyidagi
15 muhim   faktlar   ijtimoiy   so'rovnomalar   haqida   ma'lumot   beradi:   Ijtimoiy
so'rovnomalar,   mijozlar   bilan   bog'lanishni   kuchaytirish   uchun   yaxshi   bir   vosita
hisoblanadi.   Bu   so'rovnomalar,   mijozlarga   taom   muassasalari   tomonidan
yangiliklar,   takliflar   va   chegirmalar   haqida   ma'lumot   berish   imkonini   beradi.   Bu,
mijozlar   va   taom   muassasalari   o'rtasidagi   aloqalarni   kuchaytirish   va
muvofiqlashtirishda   muhim   rol   o'ynayadi.Ijtimoiy   so'rovnomalar,   mijozlarning
taom muassasalari haqida fikrlarini va baholarini to'plab olishga imkon beradi. Bu,
taom   muassasalariga   mijozlar   tomonidan   berilgan   baho   va   fikrlarni   to'playdi   va
reytingni   hisoblashda   muhim   bir   faktor   bo'ladi.   Mijozlar   taom   muassasalarining
lezzatini,   xizmat   sifatini,   taomlarining   sifatini   va   boshqalar   kabi   ko'rsatkichlarni
baholashda   o'z   fikrlarini   bildirishadi.   Ijtimoiy   so'rovnomalar,   taom   muassasalari
haqida   ma'lumotlarni   to'plab   olish   uchun   moslashadi.   Bu   so'rovnomalar,   mijozlar
tomonidan taom muassasalariga berilgan baho va fikrlarni to'plab olishning yanada
keng   doirasini   ochadi.   Bu   ma'lumotlar,   taom   muassasalarining   sifatini,   xizmat
sifatini,   taomlarining   sifatini   va   boshqalar   kabi   ko'rsatkichlarni   tahlil   qilishda
foydalaniladi. Ijtimoiy so'rovnomalar, taom muassasalari  sohasidagi o'zgarishlarni
identifikatsiya   qilishga   yordam   beradi.   Bu   so'rovnomalar,   mijozlar   va   taom
muassasalari   o'rtasidagi   o'zgarishlarni   o'rganishga   imkon   beradi.   Bu,   taom
muassasalarining   yangiliklarni   taklif   etish,   taomlarni   yangilash   va   xizmat   sifatini
yaxshilash   uchun   ma'lumotlarni   yig'ishda   foydalidi   Ijtimoiy   so'rovnomalar,   taom
muassasalari   reytingini   aniqlashda   muhim   bir   vositadir.   Ular   mijozlar   bilan
bog'lanishni   kuchaytiradi,   mijozlar   fikrlarini   va   baholarini   to'plab   olishga   imkon
beradi, ma'lumotlar to'plab olishni oshiradi va trendlar va o'zgarishlarnKechirasiz,
lekin menimcha berilgan belgilangan so'z limitimdan oshish uchun ushbu matinni
tugatishim   kerak.   Agar   siz   boshqa   savollar   yoki   ma'lumotlar   bering,   men   sizga
yordam berishdan mamnun bo'lamiz.
16 2.2.   Reytingni   aniqlashga   oid   ijtimoiy   so‘rovnomalar   o‘tkazish   tartiblari
Ijtimoiy   so'rovnomalar   o'tkazish   uchun   avval,   maqsadlarni   aniqlash   zarur.
Maqsadlar,   qaysi   ma'lumotlarni   to'plashingiz,   qaysi   qatnashuvchilarga
yo'naltirilgan   vaqtingiz,   va   qanday   natijalarni   olishni   kutilmoqda   ekanligingizni
aniqlab   beradi.   So'rovnomani   tayyorlashda,   aniqlangan   maqsadlarga   muvofiq
ma'lumotlarni   to'plashingiz   kerak.   Bu   ma'lumotlar,   o'quvchilar,   o'qituvchilar,   ota-
onalar   va   boshqalar   uchun   ta'lim   muassasasi   to'g'risida   ma'lumotlar,   ta'limning
sifati, resurslar, muvaffaqiyat darajasi, va boshqalar bo'lishi mumkin. Maqsadlarga
mos   keladigan   so'rovnomani   tuzishning   muhim   qismi   -   so'rovnomani   tuzish.
So'rovnomani   shuningdek,   qaysi   platforma   yoki   vosita   orqali   o'tkazishni
rejalashtirish   ham   muhim.   Masalan,   online   platformalardan   foydalanish,   yoki
yashirin   maqsadlar   uchun   yuzaga   chiqish,   masalan,   kampusda   qatnashuvchilarga
yondashuv   tufayli.   So'rovnomalarni   o'tkazish   jarayonida   ma'lumotlarni
to'plashingiz   mumkin.   Bu   ma'lumotlar,   o'quvchilar,   o'qituvchilar   va   boshqalar
17 tomonidan   taqdim   etilgan   javoblar,   mulohazalar   va   ma'lumotlar   orqali   to'plangan
bo'lishi   mumkin.   So'rovnomalardan   olingan   ma'lumotlarni   tahlil   qilish   va
natijalarni   tuzish   juda   muhimdir.   Bu   natijalar,   ta'lim   muassasasi   reytingini
aniqlashda   va   ma'lumotlarni   amaliyotga   o'tkazishda   yordam   beradi.   Reytingni
tuzish   va   e'lon   qilish:   Ma'lumotlarni   tahlil   qilgandan   keyin,   ta'lim   muassasalari
reytingini tuzish va uni e'lon qilish kerak. Bu reytinglar, o'quvchilar, o'qituvchilar,
ota-onalar   va   hokimiyat   tashkilotlari   uchun   foydali   bo'ladi.   So'rovnomalardan
olingan   natijalar   ta'lim   muassasalari   rahbariyati   tomonidan   qo'llanilishi   va
muvaffaqiyatlar   bo'lishi   kerak.   Bu   natijalar,   ta'lim   muassasasining   qanday   yaxshi
ishlayotganligini   tushunish   va   takomillashtirish   uchun   muhimdir.   Ijtimoiy
so'rovnomalar o'tkazish tartiblari, ta'lim muassasalari reytingini aniqlashda muhim
qadamdir.   Ushbu   tartiblar,   maqsadlarni   aniqlash,   ma'lumotlarni   to'plash   va   tahlil
qilish, reytingni tuzish va e'lon qilishni o'z ichiga oladi. Bu qadamli jarayon, ta'lim
muassasalarining   o'zlashtirish   va   rivojlantirishda   muhim   rolni   o'ynaydi.
Maqsadlarni   aniqlash:   Ijtimoiy   so'rovnomalar   o'tkazish   uchun   avval,   maqsadlarni
aniqlash   zarur.   Maqsadlar,   qaysi   ma'lumotlarni   to'plashingiz,   qaysi
qatnashuvchilarga   yo'naltirilgan   vaqtingiz,   va   qanday   natijalarni   olishni
kutilmoqda ekanligingizni aniqlab beradi. Maqsadlarni aniqlashning muhim qismi
ijtimoiy   so'rovnomalar   o'tkazishning   yaxshi   natijalarga   yetishish   uchun   asosiy
jarayonini aniqlashdir. Quyidagi qat'iyatlar maqsadlarni aniqlashda yordam berishi
mumkin Maqsadlar bo'yicha belgilangan ma'lumotlarni to'plash shartdir. Bu, qaysi
ma'lumotlarni   olish   kerakligini,   ta'lim   muassasasining   qanday   sohalariga   e'tibor
bermiz va qanday talablar bilan munosabatda bo'lishimizni aniqlab beradi.
Qatnashuvchilarga   yo'naltirilgan  vaqt:  So'rovnomalar   o'tkazish   uchun  belgilangan
vaqt,   qatnashuvchilar   (o'quvchilar,   o'qituvchilar,   ota-onalar,   va   hokimiyat
tashkilotlari   kabi)   tomonidan   aniqlangan   maqsadlarga   mos   kelishi   kerak.
18 Vaqtingizni qatnashuvchilarning rahbarlik, mulohazalarini qabul qilish va fikrlarini
ko'rishga ajratishingiz muhimdir. Maqsadlar qanday natijalarni olishni kutilmoqda
ekanligingizni   aniqlash   juda   muhimdir.   Bu   natijalar,   ta'lim   muassasasining
rivojlanishini tushunishga yordam beradi. Masalan, o'quvchilar tomonidan taqdim
etilgan   mulohazalardan   o'quv   jarayonini   yaxshi   tahlil   qilish,   o'qituvchilar   va   ota-
onalar   tomonidan   taklif   etilgan   maslahatlarga   e'tibor   berish   va   boshqa
ko'rsatgichlarni   o'rganish   kabi.   Maqsadlarni   belgilangan   maqsadlarga   erishishda
yordam   berish   juda   muhimdir.   Bu,   maqsadlarga   yo'naltirilgan   so'rovnomani
tayyorlash, ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish, va natijalarni tuzish jarayonlarini
o'rganishni   o'z   ichiga   oladi.   Jarayon   davomida,   maqsadlarni   yangilab   borishga
tayyor   bo'ling.   Agar   maqsadlaringiz   o'zgarib   ketse   yoki   qo'shimcha   maqsadlar
ortib   chiqsa,   ularni   yangilashga   tayyor   bo'ling.   Bu,   so'rovnomalar   o'tkazishda
muvaffaqiyatga   erishish   va   moslashish   uchun   muhimdir.   Maqsadlarni   aniqlash,
ijtimoiy   so'rovnomalar   o'tkazishning   boshlanish   nuqtasidir.   To'g'ri   maqsadlar
belgilangan   vaqtda   va   o'zgarib   ketgan   sharoitlarda,   natijalarni   olishga   yordam
beradi.   Bu   jarayon,   so'rovnomalar   o'tkazishning   samarali   va   yorqin   natijalarga
yetishishini   ta'minlaydi.   So'rovnomani   tayyorlashda,   aniqlangan   maqsadlarga
muvofiq   ma'lumotlarni   to'plashingiz   kerak.   Bu   ma'lumotlar,   o'quvchilar,
o'qituvchilar,   ota-onalar   va   boshqalar   uchun   ta'lim   muassasasi   to'g'risida
ma'lumotlar,   ta'limning   sifati,   resurslar,   muvaffaqiyat   darajasi,   va   boshqalar
bo'lishi   mumkin.   So'rovnomani   tayyorlashda   muvofiq   ma'lumotlarni   to'plashish
juda  muhimdir.  Bu   ma'lumotlar,  so'rovnomani   tuzish   va   natijalarni   tahlil   qilishda
yordam   beradi.     So'rovnomada   ta'lim   muassasasining   nomi,   manzili,   ularning
ta'siriyat   turi   (maktab,   litsey,   kollej,   universitet,   katta   ta'lim   muassasasi,
konservatoriya   kabi),   va   boshqa   umumiy   ma'lumotlar   kiritilishi   kerak.   Bu
19 ma'lumotlar,   so'rovnomaga   ishtirok   etuvchi   qatnashuvchilar   uchun   ta'lim
muassasasining nima haqida umumiy tasavvurlariga ega bo'lishiga yordam beradi.
O'quvchilar va o'qituvchilar tajribalari:  So'rovnomaga ishtirok etuvchi o'quvchilar
va   o'qituvchilar   haqida   ma'lumotlar   to'plash   juda   muhimdir.   Bu   ma'lumotlar,
ularning o'quv va o'qitish tajribalari, so'rovnomani baholashda va natijalarni tahlil
qilishda   muhim   ahamiyatga   ega   bo'ladi.   Ta'lim   sifati   haqida   ma'lumotlar   to'plab
olish   muhimdir.   Bu,   ta'lim   muassasasining   o'qitishning   sifati,   pedagogik   tizim,
o'quv   usullari,   o'quv   dasturlari   va   boshqa   ta'limning   tizimi   haqida   ma'lumotlar
shuni   o'z   ichiga   oladi.   Ta'lim   muassasasining   ta'lim   jarayonini   o'tkazish   uchun
mavjud   resurslar,   masalan,   laboratoriyalar,   ma'lumotlar   bazalari,   sport
maydonchalar,   va   boshqa   ta'lim   vositalari   haqida   ma'lumotlar   to'plash   juda
muhimdir.   Bu   resurslar,   ta'lim   jarayonini   yanada   samarali   qilishda   muhim   rol
o'ynaydi. Ta'lim muassasasi talabalarining o'qish muvaffaqiyati haqida ma'lumotlar
to'plash kerak. Bu ma'lumotlar, o'quvchilarning testlarda, imtihonlarda yoki boshqa
baholar asosida o'qish natijalari haqida bo'lishi mumkin. So'rovnomada ota-onalar,
talabalar,   va   boshqa   qatnashuvchilar   haqida   ma'lumotlarni   olish   muhimdir.
Ularning   fikrlarini   va   mulohazalarini   to'plash,   ta'lim   muassasasining   faoliyatini
tahlil qilishda yordam beradi. Bu ma'lumotlar, so'rovnomani tuzish, ma'lumotlarni
tahlil   qilish,   va   reytingni   tuzish   jarayonlarida   ishlatiladi.   Bu   yordamida   ta'lim
muassasasining rivojlanishini tushunish va takomillashtirishga yordam beradi.
2.3. TIMSS tahlili uchun amaliyot sinovlarining protsedurasi va
monitoring.
            Ta'lim   muassasalari   reytingini   aniqlash   jarayonida   nazorat   ishlarini
o‘tkazishning ahamiyati oldukça yuqori. Nazorat ishlarini amalga oshirish, reyting
20 natijalarining   obyektiv   va   yuqori   sifatda   bo'lishini   ta'minlaydi   va   ta'lim
muassasalari   haqida   to'liq   va   to'g'ri   ma'lumot   olishni   osonlashtiradi.   Quyidagi
sabablarga   ko'ra   nazorat   ishlarining   ahamiyati   kata   Nazorat   ishlarini   o'tkazish,
ta'lim   muassasalarining   faoliyatini   to'liq   va   obyektiv   tarzda   baholashga   yordam
beradi. Bu jarayon, ma'lumotlarning to'g'ri va haqiqiylikka yaqinligini ta'minlaydi,
shuningdek,   muammoni   aniqlash   va   unga   hal   topishga   imkon   beradi.   Nazoratlar,
ta'lim   muassasasining   o'qitish   sifatini,   o'qituvchilarning   tayyorligini,   o'quv
dasturlarining   to'g'ri   va   samarali   bo'lishini   aniqlaydi.   Bu,   o'quvchilarning
o'zlashtirish   darajasini   oshirish,   o'qish   jarayonini   yaxshilash   va   ta'limning   sifatini
yuqoriga   ko'tarish   uchun   zarurdir.   Nazoratlar,   ta'lim   muassasasining   mavjud
resurslari   va   imkoniyatlarini   baholaydi.   Bu,   laboratoriyalar,   ma'lumotlar   bazalari,
o'quv vositalari, sport  va ijtimoiy imkoniyatlar  kabi  muhim  tajribalarni  o'z  ichiga
oladi.   Nazoratlar,   qatnashuvchilar,   masalan,   o'quvchilar,   o'qituvchilar,   ota-onalar
va   hokimiyat   tashkilotlari   mulohazalarini   hisobga   oladi.   Bu   mulohazalar,   ta'lim
muassasasining   qanday   ishlashini   va   qaysi   yo'nalishlarda   takomillashtirish
kerakligini   aniqlashda   yordam   beradi.     Nazorat   ishlarining   natijalari,   ta'lim
muassasasi   rahbariyati   uchun   takomillashtirish   va   rivojlanish   yo'nalishlariga
maslahatlar berishi mumkin. Bu maslahatlar, ta'lim jarayonini samarali boshqarish,
muvaffaqiyatli   o'qish   usullarini   aniqlash   va   o'quvchilarning   muvaffaqiyatini
oshirish   uchun   yo'l   ko'rsatadi.   Shuningdek,   ta'lim   muassasalari   reytingini
aniqlashda   nazorat   ishlarining   muhim   roli   mavjud.   Ular,   ta'lim   sifati,   o'qitish
metodlari,   talabalar   va   o'qituvchilar   o'rtasidagi   aloqalarni,   resurslar   va
imkoniyatlarni   baholashda   katta   ahamiyatga   ega.   Bu   jarayon,   ta'lim   sohasidagi
takomillashtirish   uchun   zarur   bo'lib,   ta'lim   muassasasining   samarali   boshqarilishi
va   rivojlanishi   uchun   kritik   muhimlikka   ega.   Aniq   va   obyektiv   ma'lumotlar,
nazorat ishlarini o'tkazishning yirik qismi va ta'lim muassasasining faoliyatini to'liq
21 va   samarali   baholashning   esaslaridan   biridir.   To'g'ri   va   obyektiv   ma'lumotlar,
nazorat   ishlarining   aniq   va   qat'iy   natijalar   olishiga   yordam   beradi.   Agar
ma'lumotlar   to'g'ri   va   obyektiv   bo'lmasa,   natijalar   nazar   ostida   ishonchli   emas   va
faqat   o'qimish   shartlarini   emas,   balki   hamkasblarni   qutqarish   uchun   kerakli
tavsiyalar ham aniqlanishi mumkin.
Obyektiv   ma'lumotlar   mavjud   bo'lsa,   ta'lim   muassasasining   muammolarini
aniqlash va ularni hal qilishga yo'l qo'yish osonroq bo'ladi. Bu muammolar, o'qitish
sifati,   o'quv   usullari,   talabalarning   muvaffaqiyati,   resurslar   va   boshqa   sohalar
bo'lishi   mumkin.   Obyektiv   ma'lumotlar,   nazoratning   obyektiv   va   ishonchli
bo'lishini   ta'minlaydi.   Nazorat   ishlari   obyektiv   ma'lumotlar   asosida   amalga
oshirilsa,   ta'lim   muassasasining   faoliyatini   rivojlantirish   uchun   kerakli   ishlar
aniqlanishi   va   bajarilishi   osonlashadi.     Aniqlangan   va   obyektiv   ma'lumotlar,
o'quvchilar, o'qituvchilar, ota-onalar va boshqalar uchun ishonchli qarorlar olishda
yordam   beradi.   Ular,   ta'lim   muassasasi   haqida   to'g'ri   va   aniq   tasavvurlarga   ega
bo'lgan   holda   muammolarni   hal   qilishga   qodir   bo'ladi.Obyektiv   ma'lumotlar
samimiylik   va   ishonchni   ta'minlaydi.   Bu,   ta'lim   muassasasi   rahbariyati   va
qatnashuvchilari   o'rtasidagi   munosabatlarni   kuchaytiradi   va   maslahatlarni   hal
qilishda   osonlik   yaratadi.   Shuningdek,   to'g'ri   va   obyektiv   ma'lumotlar,   nazorat
ishlari   natijalarining   sodda   va   aniq   bo'lishiga   yordam   beradi.   Bu   esa   ta'lim
muassasasi   faoliyatini   rivojlantirish   va   o'quvchilarning   muvaffaqiyatini   oshirish
uchun muhimdir.   Aniqligi:  Obyektiv  va to'g'ri  ma'lumotlar, ta'lim  muassasasining
faoliyatini   aniqlab   berishda   yordam   beradi.   Bu,   o'qitish   sifati,   o'quv   usullari,
talabalarning muvaffaqiyati, resurslar va boshqa sohalar haqida to'liq tasavvurlarni
ko'rsatishga   yordam   beradi.   Ma'lumotlar   to'g'ri   va   obyektiv   bo'lsa,   nazorat
ishlarining   ishonchli   va   obyektiv   bo'lishi   ta'minlanadi.   Bu   esa   ta'lim
muassasasining   muammolarini   aniqlash   va   ularni   hal   qilishda   yordam   beradi.
22 To'g'ri va obyektiv ma'lumotlar, ta'lim muassasasining o'quv va o'qitish jarayonini
yangilash   uchun   kerakli   o'zgartirishlarni   aniqlashga   imkon   beradi.   Bu   esa   ta'lim
muassasasining   takomillashtirilishini   ta'minlaydi.   Aniqlangan   va   obyektiv
ma'lumotlar,   ta'lim   muassasasi   rahbariyati   va   qatnashuvchilari   uchun   ishonchli
maslahatlar   va   yo'l   ko'rsatishlar   berishga   yordam   beradi.   Bu   maslahatlar,
muammolarni   hal   qilish   va   ta'lim   sifatini   yaxshilash   uchun   zarurdir.   Obyektiv
ma'lumotlar,   ta'lim   muassasasining   faoliyatini   tahlil   qilish   va   boshqa   ta'lim
muassasalarining yaxshi amallaridan o'rgangan tajribalar uchun keng imkoniyatlar
yaratadi.   Shuningdek,   to'g'ri   va   obyektiv   ma'lumotlar,   nazorat   ishlarini
o'tkazishning yuqori samarali natijalariga yo'l qo'ymoqda muhim ahamiyatga ega.
Bu   esa   ta'lim   muassasasi   rivojlanishini   tushunish   va   uning   muammolari   va
zarurliliklarini   aniqlashga   yordam   beradi.   Nazorat   ishlarini   o‘tkazish,   ta'lim
muassasalari  tomonidan amalga oshirilayotgan o'quv jarayonini to'liq va obyektiv
tarzda   baholash   imkonini   beradi.   Bu,   o'quvchilarning   o'qish   va   o'zlashtirish
natijalarini   chuqurroq   tahlil   qilishga   imkon   beradi   va   ta'lim   sifatini   yaxshilash
uchun   kerakli   o'zgartirishlarni   aniqlashga   yordam   beradi.   Nazorat   ishlarining
natijalari,   o'quv   va   o'qitish   sifatini   yaxshilash   uchun   kerakli   o'zgartirishlarni
aniqlashda   yordam   beradi.   Obyektiv   ma'lumotlar,   ta'lim   muassasasining   o'qitish
usullarini, resurslarini va boshqa asosiy ko'rsatgichlarini baholashda muhim bo'lib,
ularni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Nazorat   ishlarining   natijalari,   ta'lim
muassasasi   rahbariyati   uchun   takomillashtirish   yo'nalishlariga   maslahatlar   beradi.
Bu maslahatlar, muammolar yechish va ta'lim sifatini yaxshilashda yordam beradi.
Jamiyati   tomonidan   qabul   qilingan   ob'ektiv   ma'lumotlar   va   natijalar,   ta'lim
muassasasining  yaxshi  ishlashini  ta'minlaydi  va o'quvchilar  uchun samarali  ta'lim
jarayonini   ta'minlaydi.   Shuningdek,   ta'lim   muassasasining   rivojlanishi   va
23 takomillashtirilishi   uchun   zarur   bo'lgan   ta'limning   qulayligini,   samarali   o'qitish
metodlarini va qiziqarli darsliklarni aniqlashda yordam beradi.
 III BOB.  Reyting natijalarini hisoblash va e’lon qilish . 
3.1. Reyting indikatorlari uchun ballarni hisoblash tartiblari. 
    Umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalarida   o‘tkazilgan   ijtimoiy   so‘rovnomalar   va
nazorat   ishlari   natijalari   Ta’lim   inspeksiyasi   tomonidan   reytingni   aniqlashda   asos
bo‘ladi.   Reytingni   aniqlash   ushbu   Nizomga   2-ilovada   keltirilgan   Umumiy   o‘rta
ta’lim muassasalari reytingini aniqlash mezonlari va hisoblash metodikasi asosida
amalga   oshiriladi.   Reytingni   aniqlashga   oid   ma’lumotlar   bazasini   shakllantirish
uchun bitiruvchilarning umumta’lim fanlari bo‘yicha tayyorgarligi va ta’lim sifati
darajasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar, xususan davlat oliy ta’lim muassasalariga qabul
imtihonlarida qatnashgan  bitiruvchilar  soni  va ularning to‘plagan ballari  bo‘yicha
ma’lumotlar   —   O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasi   huzuridagi   Davlat
test   markazi   tomonidan   O‘zbekiston   Respublikasida   faoliyat   olib   borayotgan
nodavlat   hamda   xorijiy   oliy   ta’lim   tashkilotlari   va   ularning   filiallariga   qabul
imtihonlarida   qatnashgan   bitiruvchilar   soni   va   ularning   to‘plagan   ballari,   xalqaro
e’tirof   etilgan   nufuzli   reyting   agentliklarining   (Quacquarelli   Symonds   World
University  Rankings,   Times   Nigher   Education  yoki  Academic   Ranking  of   World
Universities)   top   1000   talik   ro‘yxatiga   kirgan   xorijiy   oliy   ta’lim   tashkilotlariga
o‘qishga   kirgan   bitiruvchilar   soni   va   ularning   to‘plagan   ballari   bo‘yicha
ma’lumotlar   —   mazkur   oliy   ta’lim   tashkilotlari   tomonidan   Ta’lim   inspeksiyasi
so‘roviga   ko‘ra   taqdim   etiladi.   Reyting   quyidagi   hisoblash   tamoyillari   asosida
24 aniqlanadi   reytingda   ishtirok   etayotgan   barcha   umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasalarining ballari har bir mezon bo‘yicha alohida hisoblanadi;
tegishli   mezon   bo‘yicha   eng   yuqori   natijaga   ega   bo‘lgan   umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasasiga mazkur mezon uchun belgilangan eng ko‘p ball beriladi;
qolgan barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining ballari eng yuqori ballga ega
bo‘lgan umumiy o‘rta ta’lim muassasasining ballari yig‘indisiga nisbatan hisoblab
chiqariladi   har   bir   mezon   bo‘yicha   hisoblangan   ballar   yig‘indisi   asosida   umumiy
o‘rta   ta’lim   muassasasining   reytingi   belgilanadi.   Bunda,   ballari   yig‘indisi   teng
bo‘lgan   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalarining   reytingi   tasdiqlangan   mezonlar
kesimida   eng   yuqori   ball   ko‘rsatkichlari   nazarda   tutilgan   mezon   bo‘yicha
to‘plangan   balldan   kelib   chiqqan   holda   ustuvorlik   berib   aniqlanadi.   Ustuvorlik
berilgan   mezon   bo‘yicha   teng   ballik   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalari   mavjud
bo‘lganda,   ularning   har   biriga   tegishli   o‘rin   beriladi.   Reyting   natijalari   har   yili
yangi   o‘quv   yili   boshlanishidan   kechikmay   Ta’lim   inspeksiyasining   rasmiy   veb-
saytida   e’lon   qilinadi   va   ommaviy   axborot   vositalarida   yoritiladi.   Ma'lumotlarni
to'plash: Avval, reyting natijalarini hisoblash uchun kerakli ma'lumotlarni to'plash
kerak. Bu ma'lumotlar o'quvchilar, o'qituvchilar, ota-onalar, hokimiyat tashkilotlari
va   boshqalar   tomonidan   taqdim   etilgan   mulohazalar,   baholashlar,   imtihonlar
natijalari, talabalar va o'qituvchilar tajribalari, va boshqalar bo'lishi mumkin.
Baholash   parametrlarini   aniqlash:   Reyting   natijalarini   hisoblash   uchun   qaysi
parametrlarga   e'tibor   berilishi   kerakligini   aniqlash   zarur.   Bu   parametrlar
o'quvchilarning   muvaffaqiyati,   o'qituvchilarning   professional   darajasi,   ta'lim
muassasasining   resurslari   va   imkoniyatlari,   talabalarga   taqdim   etilayotgan
qo'llanmalar   va   boshqalar   bo'lishi   mumkin.   Baholashning   metodlari:   Reyting
natijalarini   hisoblash   uchun   ishlatiladigan   metodlarni   tanlash   zarur.   Bu   metodlar,
o'quvchilar   va   o'qituvchilar   anketalari,   imtihonlar,   darsliklarning   baholashlari,
25 ta'lim muassasasi reytinglarining ko'rsatkichi, va boshqa metodlar bo'lishi mumkin.
Olingan ma'lumotlarni tahlil qilish va ularga e'tibor qaratish lozim. Bu, o'quvchilar
va   o'qituvchilarning   mulohazalarini   va   mulohazalarini   aniqlash   va   ta'lim
muassasasining   qanday   ishlayotganligini   tushunishga   yordam   beradi.   Reytingni
hisoblash:   Reyting   natijalarini   hisoblashda   tanlangan   parametrlarga   e'tibor   berib,
ma'lumotlarni   moliyalashtirish   va   baholash   tizimini   amalga   oshirish   kerak.   Bu
jarayon,   har   bir   ta'lim   muassasasi   uchun   umumiy   reytingni   aniqlashda   yordam
beradi.
E'lon   qilish:   Reyting   natijalarini   aniqlashdan   so'ng,   ularni   ommaga   e'lon   qilish
zarur. Bu e'lonlar, ommada ta'lim muassasalari haqida ma'lumotlarni taqdim etish,
ota-onalar va o'quvchilar o'rtasidagi aloqani kuchaytirish, va muvaffaqiyatni ta'qib
qilish uchun ham muhimdir. Reyting natijalarini hisoblash va e'lon qilish jarayoni,
ta'lim muassasasining faoliyatini transparens va ommaviylikni ta'minlashda muhim
rolni o'ynaydi. Bu jarayon, ta'lim sifati, o'quv usullari, va o'quvchilar uchun taqdim
etilayotgan   imkoniyatlar   haqida   ommada   to'liq   ma'lumotga   ega   bo'lishga   yordam
beradi.   O'quvchilar   tomonidan   taqdim   etilgan   mulohazalar   va   baholashlar:
O'quvchilar   tomonidan   taqdim   etilgan   mulohazalar   va   baholashlar,   ta'lim
muassasasi   faoliyatining   o'quvchilar   tomonidan   qanday   qabul   qilinishi   haqida
ma'lumot   beradi.   Bu   mulohazalar,   o'quvchilarning   o'zlashtirish   darajasi,   o'qish
jarayonidan   qoniqishlari,   o'qituvchilar   bilan   o'rtacha   munosabatlari   va   boshqa
muhim   tajribalarni   o'z   ichiga  oladi.   O'quvchilar   tomonidan   o'tkazilgan   imtihonlar
natijalari ham muhim ma'lumotlar taqdim etadi. Bu natijalar, o'quvchilarning bilim
darajasini,   o'zlashtirish   darajasini   va   ta'lim   muassasasi   tomonidan   o'quv
jarayonining   samaradorligini   baholashga   yordam   beradi.   O'qituvchilar   o'rtasidagi
munosabatlar,  ta'lim  muassasasining  faoliyatini   baholashda   katta  ahamiyatga  ega.
Bu tajribalar, ta'limning sifati, o'qitish usullari, resurslar va boshqa sohalar haqida
26 to'liq tasavvurlarni ko'rsatishga yordam beradi. Hokimiyat tashkilotlari tomonidan
taqdim   etilgan   mulohazalar:   Ta'lim   muassasasi   rahbariyati   va   hokimiyat
tashkilotlari   tomonidan   taqdim   etilgan   mulohazalar   va   baholashlar   ham   muhim
ma'lumotlar hisoblanadi. Bu mulohazalar, ta'lim muassasasining faoliyatini qanday
rivojlantirish   lozimligini   aniqlashga   yordam   beradi.Qiziqarli   ma'lumotlar,
sertifikatlar,   o'qituvchilarning   ma'lumotlari,   laboratoriya   va   ma'lumotlar   bazalari
haqida   statistik   ma'lumotlar   va   boshqa   ma'lumotlar   ham   kerakli   ma'lumotlar
hisoblanadi.   Bularning   hammasi   reyting   natijalarini   hisoblashda   va   ta'lim
muassasasining   faoliyatini   tahlil   qilishda   muhim   ma'lumotlar   hisoblanadi.
Ma'lumotlar   to'plab   olinayotgan   va   baholash   jarayonida,   obyektivlik   va   aniqlikga
e'tibor berilishi zarur.
3.2.  Reyting natijalarini hisoblashda shafoflikni taminlash jarayonlari.
            Reyting   natijalarini   aniqlash   uchun,   ta'lim   muassasasi   tomonidan   taqdim
etilgan ma'lumotlarni to'plash kerak. Bu ma'lumotlar o'quvchilar, o'qituvchilar, ota-
onalar, hokimiyat tashkilotlari va boshqalar tomonidan taqdim etilgan mulohazalar,
baholashlar, imtihonlar natijalari, talabalarga taqdim etilayotgan qo'llanmalar kabi
bo'lishi   mumkin.   Ma'lumotlarni   tahlil   qilish:   To'plangan   ma'lumotlarni   tahlil
qilishda   juda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ma'lumotlarni   shaffoflik   bilan   tahlil   qilish,
uning   obyektivligini   ta'minlashga   yordam   beradi   va   uni   boshqarishda   noyob
darajada   muhimdir.   Ma'lumotlarni   tahlil   qilish   jarayonida   ob'ektivlikni   ta'minlash
muhimdir.   Bu,   ma'lumotlarni   to'g'ri   va   haqiqiylikka   yaqinroq   qilish,   to'g'ri
ma'lumotlarni   tan   olish   va   ularni   boshqa   ma'lumotlar   bilan   solishtirish   orqali
27 amalga   oshiriladi.   Ma'lumotlarni   tabiiy   tahlil   qilish,   ma'lumotlar   bilan   ishlash
jarayonida ishonch hosil qilishda yordam beradi. Bu, ma'lumotlar tahlil qilinganda,
ularning  o'zgarishlarini  kuzatib   borish,   odatda  tartibga   solish  va   to'g'ri  natijalarga
yetishishga   yordam   beradi.   Natijalarni   aniqlashda   ob'ektivlikni   ta'minlash   juda
muhimdir. Shaffof natijalarni ta'minlash uchun ma'lumotlarni ob'ektiv tarzda tahlil
qilish,   o'quvchilar   va   o'qituvchilar   tomonidan   berilgan   mulohazalarni   to'g'ri
ta'kidlash,   va   boshqa   shaffoflikni   ta'minlash   usullari   qo'llaniladi.   Reyting
natijalarini   e'lon   qilish   jarayonida   transparensiyani   ta'minlash   shartdir.
Ma'lumotlarning ochiligi va tashqi o'zgarishlarga ega bo'lishi, to'g'ri ma'lumotlarni
e'lon   qilish   va   tahlil   qilishdan   o'tkaziladigan   muvaffaqiyatni   ta'minlashda   juda
muhimdir.   Shuningdek,   reyting   natijalarini   hisoblash   jarayonida   ishlatiladigan
metodlar va shaffoflikni ta'minlash usullari jiddiy muhimlikka ega. Bu, ob'ektiv va
aniqlikni   ta'minlashda   va   o'quvchilar,   o'qituvchilar,   ota-onalar   va   boshqa
qatnashchilar   uchun   ishonch   yaratishda   yordam   beradi.   Umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasalari  direktorlari, ularning o‘rinbosarlari  va pedagog xodimlari  faoliyatini
baholash   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalari   reytingini   aniqlash   mezonlari   asosida
ishlab   chiqilgan   reyting   natijalariga   muvofiq   amalga   oshiriladi.   Qoraqalpog‘iston
Respublikasi   Vazirlar   Kengashi   Raisi,   viloyatlar   va   Toshkent   shahar,   tuman
(shahar)   hokimlari   hamda   ularning   ta’lim   va   tarbiya   masalalari   bo‘yicha
maslahatchilari   (keyingi   o‘rinlarda   —   hokimlar   va   ularning   maslahatchilari)
faoliyatini   baholash   uchun   reytingni   aniqlash   mazkur   Nizomga   3-ilovada
keltirilgan baholash mezonlariga muvofiq amalga oshiriladi. Hokimlar va ularning
maslahatchilari faoliyatini baholash bo‘yicha reytingni aniqlashga oid ma’lumotlar
bazasini   shakllantirish   uchun   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalari   o‘quvchilari
o‘rtasida   sodir   etilgan   jinoyatlar   to‘g‘risidagi   ma’lumotlar   —   O‘zbekiston
Respublikasi   Bosh   prokuraturasi   tomonidan   mahalliy   ijro   hokimiyati   organlari
28 tomonidan   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalari   moddiy-texnik   bazasini
mustahkamlash   uchun   tegishli   mahalliy   budjetlarning   qo‘shimcha   manbalari
hisobidan   ajratilgan   mablag‘lar   hajmi   to‘g‘risidagi   ma’lumotlar   —   O‘zbekiston
Respublikasi   Moliya   vazirligi   tomonidan   taqdim   etiladi.   Umumiy   o‘rta   ta’lim
muassasalari   reytingi   asosida   tumanlar   (shaharlar)   reytingi,   tumanlar   (shaharlar)
reytingi asosida esa Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar
reytinglari   aniqlanadi.   Reytingda   yuqori   natijaga   erishgan   hokimlar   va   ularning
maslahatchilari,   shuningdek,   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalari   direktorlari,
ularning o‘rinbosarlari  va pedagog xodimlari  qonunchilik hujjatlarida belgilangan
tartibda rag‘batlantiriladi.   Ma'lumotlarni tahlil qilishda ob'ektivlik va obyektivlikni
ta'minlash juda muhimdir. Bu, ma'lumotlarni tahlil qilishda subjektivlikdan yuzaga
chiqqan   muammo   va   xatolarini   oldini   olish   uchun   yordam   beradi.   To'g'ri   va
ob'ektiv   tahlil   natijalarni   ta'minlash   shartdir.   O'quvchilar   va   o'qituvchilar
tomonidan   berilgan   mulohazalar   shaffof   natijalarni   ta'minlashda   muhim
ahamiyatga   ega.   Ular   o'qitish   jarayonining   samaradorligi,   o'quvchilarning
o'zlashtirish darajasi va o'qish jarayonidagi qoniqishlari to'g'risida ko'proq ob'ektiv
ma'lumotlar   taqdim   etadi.   Ta'lim   muassasasining   o'quvchilari   va   o'qituvchilari
tomonidan   taqdim   etilgan   tajribalar   ham   shaffof   natijalarni   aniqlashda   muhimdir.
Ular ta'lim jarayonining samaradorligi, o'zlashtirish darajasi va faoliya   Aniqlangan
ma'lumotlar   bir-biriga   mos   tushishi   kerak.   Ma'lumotlar   o'zaro   mos   kelishganda,
natijalar   shaffof   va   ob'ektiv   bo'ladi.   Bu   uchun,   o'quvchilar   va   o'qituvchilar
tomonidan   berilgan   mulohazalar   va   tajribalar   to'g'risida   o'zaro   solishtirish   keng
qo'llaniladi.tni   yaxshilashga   qaratilgan   takomillar   to'g'risida   ob'ektiv   ma'lumotlar
beradi.   Reyting natijalarini e'lon qilish va shaffoflikni ta'minlashda transparensiya
juda   muhimdir.   Ma'lumotlarning   ochiligi,   ularning   qaysi   ko'rsatkichlar   asosida
29 aniqlanganligi   va   natijalar   uchun   qanday   tahlil   usullari   qo'llanilganligi   shaffoflik
va   ob'ektivlikni   ta'minlashda   muhimdir.   Reyting   natijalari   uchun   ishlatilgan
ma'lumotlar   ochiq   va   yorqin   bo'lishi   shartdir.   Bu,   ommalashtirish   va   ta'lim
muassasasi   tomonidan   e'tirozga   ega   bo'lish   uchun   muhimdir.   Ochiligi   olg'a   yoki
ma'lumotlarning   yopishmasidan   shuurlashni   ta'minlash   uchun   ko'p   tajriba   va
ma'lumotlarni taqdim etishning o'ziga xos usullari mavjud.   Reyting natijalari tashqi
o'zgarishlardan,   masalan,   sifat   va   metodologiyadagi   o'zgarishlardan
mustahkamlanishi   kerak.   Bu,   to'g'ri   ma'lumotlarni   e'lon   qilish   va   reyting
natijalarining   ob'ektivligini   ta'minlashda   muhimdir.   Tashqi   o'zgarishlarga
ommalashtirish ta'lim muassasasi faoliyatining ob'ektiv baholanishida shubhasizlik
yaratishi   mumkin.   Reyting   natijalarini   e'lon   qilishda   to'g'ri   ma'lumotlarni
ta'minlash   muhimdir.   Ma'lumotlarning   to'g'ri   va   ob'ektiv   bo'lishi,   to'g'ri   analiz   va
natijalarni   e'lon   qilishda   juda   muhimdir.   Bunday   ma'lumotlar   to'g'ri   maqolalar,
to'g'ri   faktlar   va   to'g'ri   tahlilat   orqali   ta'minlanishi   lozim.   Transparensiya,   reyting
natijalarini   ommalashtirishda   va   jamoatga   ma'lumotlarni   taqdim   qilishda   kritik
ahamiyatga   ega   bo'lib,   to'g'ri   ma'lumotlarni   e'lon   qilish   va   ommalashtirish
jarayonida ko'p tomondan qabul qilinadi. Bu jarayonda ochik ma'lumotlarni taqdim
etish, tashqi o'zgarishlarga ega bo'lish va ob'ektivlikni ta'minlash muhimdir.
3.3.  Reyting natijalarini e’lon qilish.  
30                Har bir mezon bo‘yicha hisoblangan ballar yig‘indisi asosida umumiy o‘rta
ta’lim   muassasasining   reytingi   belgilanadi.   Bunda,   ballari   yig‘indisi   teng   bo‘lgan
umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalarining   reytingi   tasdiqlangan   mezonlar   kesimida
eng yuqori ball ko‘rsatkichlari nazarda tutilgan mezon bo‘yicha to‘plangan balldan
kelib   chiqqan   holda   ustuvorlik   berib   aniqlanadi.   Ustuvorlik   berilgan   mezon
bo‘yicha teng ballik umumiy o‘rta ta’lim muassasalari mavjud bo‘lganda, ularning
har   biriga   tegishli   o‘rin   beriladi.   Reyting   natijalari   har   yili   yangi   o‘quv   yili
boshlanishidan   kechikmay   Ta’lim   inspeksiyasining   rasmiy   veb-saytida   e’lon
qilinadi   va   ommaviy   axborot   vositalarida   yoritiladi.   Reyting   natijalarini   e'lon
qilishdan   oldin,   maqsadlar   va   ishlatilgan   metodologiya   haqida   ochiq   va   to'liq
ma'lumot   berish   kerak.   Bu,   jamoatga   reytingning   maqsadlari,   ish   jarayoni,
ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish usullari, va natijalarni e'lon qilish jadvalidagi
ko'rsatgichlar haqida tushunarli ma'lumotlar taqdim etadi.   Reyting natijalarini e'lon
qilishda, to'plangan ma'lumotlarni ochiq va oqib bo'lish uchun ko'rsatish kerak. Bu
ma'lumotlar,   o'quvchilar,   o'qituvchilar,   hokimiyat   tashkilotlari   va   boshqalar
tomonidan   taqdim   etilgan   mulohazalar,   baholashlar,   imtihonlar   natijalari,
talabalarga taqdim etilayotgan qo'llanmalar va boshqalar bo'lishi mumkin.   Reyting
natijalarini   e'lon   qilishda,   tahlil   va   tushuntirishni   tark  etmagan   holda,   natijalar   va
ularning sabablarini ochiqlaydigan muvaffaqiyatli kommunikatsiya juda muhimdir.
Tahlil   va   tushuntirish   jarayonida,   ma'lumotlarning   ob'ektiv   va   aniqlik   darajasini
ta'minlash   va   ommaga   o'zlashtirilgan   ma'lumotlarni   tushunishni   ta'minlash   lozim.
Reyting   natijalarini   e'lon   qilishda,   transparensiyani   ta'minlash   shartdir.
Ma'lumotlarning ochiligi va tashqi o'zgarishlarga ega bo'lishi, to'g'ri ma'lumotlarni
e'lon   qilish   va   tahlil   qilishdan   o'tkaziladigan   muvaffaqiyatni   ta'minlash   juda
muhimdir.   Reyting   natijalarini   e'lon   qilishda,   muvaffaqiyatli   to'g'ri   natijalarni
31 taqdim  etish,  shuningdek,  qaysi  yo'l  bo'yicha  takliflar   va qadamalar   olib borilishi
lozim.   Bu,   jamoatga   ta'lim   muassasasining   rivojlanish   Reyting   natijalarini   e'lon
qilish   jarayonida   muhim   bo'lgan   tushunchalarga   ega   bo'lish   va   jamoatga   ochiq,
transparensiyali,   va   tushunarli   ma'lumotlar   taqdim   etish   juda   muhimdir.i   va
takomillashtirilishi uchun yo'l yo'riqnomasi taqdim etishga yordam beradi.   R eyting
natijalarini   e'lon   qilishdan   oldin   maqsadlar   va   ishlatilgan   metodologiya   haqida
ochiq   va   to'liq   ma'lumot   berish   juda   muhimdir.   Bu,   jamoatga   reytingning
maqsadlarini,   ish   jarayonini,   ma'lumotlarni   to'plash   va   tahlil   qilish   Reyting
natijalari   e'lon   qilishdan   oldin,   reytingning   asosiy   maqsadlari,   tuzilishi,   va   uni
amalga   oshirish   jarayoni   haqida   ochiq   ma'lumot   berilishi   kerak.   Maqsadlar
o'quvchilar,   o'qituvchilar,   ota-onalar,   hokimiyat   tashkilotlari   va   boshqa
qatnashchilar   uchun   qanday   qulayliklar   yaratishni   va   ta'lim   muassasasining
rivojlanishini   qanday   boshqarishga   yordam   berishi   kerakligini   tushuntirishi
kerak.usullarini,   va   natijalarni   e'lon   qilish   jadvalidagi   ko'rsatgichlarni   tushunarli
qiladi.   Ishlatilgan   metodologiya,   yani   ma'lumotlarni   to'plash,   tahlil   qilish   va
natijalarni   e'lon  qilish  usullari  tushuntirilishi   kerak.  Bu  metodologiya o'quvchilar,
o'qituvchilar   va   boshqa   qatnashchilar   tomonidan   qanday   ma'lumotlar
to'planganligi, qanday tahlil qilindi va natijalar qanday ko'rsatgichlar asosida e'lon
qilinayotganligi   haqida   tushuntirilishi   kerak.   Natijalarni   e'lon   qilish   jadvalidagi
ko'rsatgichlar   ham   tushuntirilishi   kerak.   Bu   ko'rsatgichlar   o'quvchilar   va
o'qituvchilarning   rivojlanish   darajasi,   o'qish   samaradorligi,   o'quvchilar   va
o'qituvchilar   tomonidan   berilgan   mulohazalar   va   tajribalar,   va   boshqa   ta'lim
muassasasi   faoliyatining   keyfiyati   haqida   ma'lumot   berishi   kerak.   Reyting
natijalarini   e'lon   qilishda   maqsadlar   va   ishlatilgan   metodologiya   haqida   ochiq   va
to'liq   ma'lumot   berilishi,   jamoatga   reytingning   maqsadlarini   va   o'zlashtirilgan
32 ma'lumotlarni   tushunishda   muhim   bo'ladi.   Bu   ma'lumotlar   reyting   natijalarining
ob'ektivligini   va   o'qib   chiqishlar   uchun   kafolat   ta'minlaydi.   Reyting   natijalarini
e'lon   qilishda,   tahlil   va   tushuntirishni   tark   etmagan   holda,   natijalar   va   ularning
sabablarini   ochiqlaydigan   muvaffaqiyatli   kommunikatsiya   juda   muhimdir.   Bu,
ommaga reyting natijalarining foydali va yaxshi  tushunchalarini  ta'minlash uchun
kritik   ahamiyatga   ega   Reyting   natijalarini   ochiqlashda   tahlil   va   tushuntirish
muhimdir,   chunki   bu   jarayon   ob'ektivlik   va   aniqlikni   ta'minlaydi.   Tahlil   va
tushuntirish   jarayonida,   ma'lumotlarning   ob'ektiv   va   aniqlik   darajasini   ta'minlash
kerak.   Shu   bilan   birga,   ob'ektiv   ma'lumotlar   bilan   ommaga   to'liq   va   ishonchli
ma'lumotlarni   taqdim   etish   juda   muhimdir.   Tahlil   va   tushuntirish   jarayonida,
reyting   natijalarini   ommaga   yetkazishga   yordam   beradi.   Bu,   reyting   natijalarini
ommaga ko'rsatgandan   keyin, ularni  qanday  tahlil   qilindi   va natijalarning  qanday
ko'rsatgichlar   asosida   e'lon   qilinayotganligi   haqida   tushuntirish   lozim.   Ommaga
reyting   natijalarini   ochiqlash,   o'quvchilar,   o'qituvchilar   va   boshqa   qatnashchilar
uchun ma'lumotlarining ochilishiga yordam beradi. Ochilgan ma'lumotlar, tahlil va
tushuntirish   jarayonida   ma'lumotlarning   ob'ektivligi   va   aniqlik   darajasini
ta'minlashga yordam beradi. Shuningdek, reyting natijalarini e'lon qilish jarayonida
muvaffaqiyatli   kommunikatsiya,   ma'lumotlarning   ochilishini   va   tashqi
o'zgarishlarga   ega   bo'lishini   ta'minlashga   yordam   beradi.   Bu,   ommaga   foydali   va
to'liq   tushunchalar   berishga   yordam   beradi   va   ta'lim   muassasasining   rivojlanishi
uchun ko'rsatkichlar ko'rsatadi.
33 XULOSA
Xulosa   o‘rnida   aytish   mumkinki,     Ta'lim   muassasalari   reytingini   aniqlash,   ta'lim
tizimining qiymatini, samaradorligini, va o'quvchilarning yuqori darajada o'qish va
o'rganishini aniqlashda yordam beradigan jarayonlardan biridir. Bu jarayon, ta'lim
muassasalarini   tahlil   qilish,   baholash   va   ta'limning   qanday   o'tishini   aniqlashga
yo'naltiriladi.   Ta'lim   muassasalari   reytingini   aniqlashda   qo'llaniladigan
metodologiyalar,   o'quvchilar   va   o'qituvchilar   tajribalari,   sinovlar,   va   boshqa
ma'lumotlar asosida ta'lim tizimining ta'siri va samaradorligi baholanadi.
Aniqlash jarayonida, bir nechta asosiy bosqichlar o'tiladi. Birinchisi, ma'lumotlarni
to'plash   va   tahlil   qilish.   Bu,   o'quvchilar   va   o'qituvchilar   baholashlarini,   sinovlar
natijalarini,   o'qish   va   o'rganishning   samaradorligini   va   ta'lim   muassasasining
faoliyatini baholashda asosiy ma'lumot manbalari sifatida xizmat qiladi.
Keyingi   bosqich,   ma'lumotlarni   tahlil   qilish   va   natijalarni   tushuntirishdir.   Bu
jarayonda,   tahlil   qilingan   ma'lumotlar   ob'ektiv   va   aniqlik   darajasini   ta'minlash   va
ommaga   tushunchalar   berish   uchun   kommunikatsiya   o'rniga   o'tiladi.   Tahlil   va
tushuntirish   jarayonida,   ta'lim   muassasasining   muvaffaqiyati,   o'quvchilar   va
o'qituvchilar   tajribalari,   va   tahlil   usullari   boyicha   ko'rsatgichlar   ko'rsatiladi.
Reyting   natijalarini   e'lon   qilish   va   kommunikatsiya   jarayonidir.   Natijalar,
ma'lumotlar va tahlil natijalarining ommaga e'lon qilinishi, tushuntirilishi va tahlil
qilinishi   muhimdir.   Bu,   ta'lim   muassasasining   o'zlashtirilgan   ma'lumotlarni
tushunishda   va   o'quvchilarni   qanday   yaxshi   o'rganishini   ta'minlashda   kafolat
qiladi.   Ta'lim   muassasalari   reytingini   aniqlash,   ta'lim   tizimining   o'zlashtirilishi,
muvaffaqiyati   va   rivojlanishini   baholashda   kritik   ahamiyatga   ega   bo'lib,   ta'lim
sohasidagi   amaliy   faoliyatni   yaxshilashga   yo'l   qo'ymoqda.   Ta'lim   muassasalari
reytingini   aniqlash   jarayonida   qatnashuvchilar,   o'quvchilar   va   o'qituvchilar
34 tajribalari,   ma'lumotlar   tahlili,   va   natijalarni   e'lon   qilishda   ob'ektivlik,   aniqlik   va
kommunikatsiya juda muhim ahamiyatga ega.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR .  
1.3151-son   Qarori.   (O‘zbekiston   Respublikasi   qonun   hujjatlari   to‘plami,   2017   y.,
6-son, 70-modda). 
2. O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 2019 yil  8 oktyabrdagi “ O‘zbekiston
Respublikasi   oliy   ta’lim   tizimini   2030   yilgacha   rivojlantirish   konsepsiyasini
tasdiqlash   to‘g‘risida”gi   PF-5847-son   Farmoni.   (Qonun   hujjatlari   ma’lumotlari
milliy bazasi, 09.10.2019 y., 06/19/5847/3887-son). 
3.   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2020   yil   6   noyabrdagi
“O‘zbekistonning   yangi   taraqqiyot   davrida   ta’lim-tarbiya   va   ilm-fan   sohalarini
rivojlantirish   chora-tadbirlari   to‘g‘risida”gi   PF-6108-son   Farmoni.   (Qonun
hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 07.11.2020 y., 06/20/6108/1483-son). 
4. O‘zbekiston Respublikasi  Prezidentining 2020 yil 6 noyabrdagi  “Ta’limtarbiya
tizimini   yanada   takomillashtirishga   oid   qo‘shimcha   chora-tadbirlar   to‘g‘risida”gi
PQ-4884-son Qarori. (Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 07.11.2020 y.,
07/20/4884/1484-son). 
5   Ўзбекистон   Республикаси   Президентининг   2020   йил   23   сентябрдаги
“ Таълим   тўғрисида ” ги   Қонун ”.   ЎРҚ -637- сон .   ( Қонун   ҳужжатлари
маълумотлари   миллий   базаси , 24.09.2020  й ., 03/20/637/1313- сон ). 
6.   Мавлянов   А .,   ва   б . қ . лар .   “ Илғор   педагогик   технология   бўйича   ўқ 
машғулотини   лойиҳалаш ”.  Замонавий   таълим . 2016. №2.  Б .25-29. 
35 7.   Мавлянов   А .,   ва   б . қ . лар .   Ўқ    машғулотларини   ташкил   этишда   таълим
технологиялари .   Ўқ    қўлланма .   Тафаккур   бўстони   нашриёти .   Тошкент ,
2013. 142  б . 
8.   Мавлянов   А .,   ва   б . қлар .   Педагогик   технология   тамойиллари   асосида
машғулот   машғулотларини   олиб   бориш   технологияси .   Ўқ  - услубий
қўлланма . -  Тошкент :  Ворис , 2010. - 117  б . 
9.   O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   qarori,   03.06.2021   yildagi
345-son
36

Ta’lim muassasalari reytingini aniqlash

MUNDARIJA:

KIRISH………………………………………………………………….3

I BOB. Reytingni aniqlashning maqsad va vazifalari

1.1. Reytingni aniqlashga oid ma’lumotlar bazasini shakllantirish….......6

1.2. Ta’im muassasalari reytingni aniqlashning bugungi kundagi dolzar ahamiyati……………………………..……………………………………….…..8

1.3. Ta’im muassasalari reytingini aniqlash va reyting boyicha xulosa qilish…….........……………………………………………………………...12

II BOB. Reytingni aniqlashga oid ijtimoiy so‘rovnomalar va nazorat ishlarini o‘tkazish 

2.1. Reytingni aniqlashga oid ijtimoiy so‘rovnomalarning reytingni aniqlashdagi ahamiyati…………………………………………………….....14

2.2. Reytingni aniqlashga oid ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazish tartiblari……………………………………………………………........…...17

2.3. Reytingni aniqlash jarayonida nazorat ishlarini o‘tkazishning ahamiyati…………………………………………………………….…........20

III BOB. Reyting natijalarini hisoblash va e’lon qilish

3.1. Reyting indikatorlari uchun ballarni hisoblash tartiblari…………..23

3.2.Reyting natijalarini hisoblashda shafoflikni taminlash jarayonlari………………………………………………….…………...….....26

3.3. Reyting natijalarini e’lon qilish ……………………….…...……....29

XULOSA………………………………………………………….........32

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………………33

 

 

 

 

 

 

KIRISH

Kurs ishining dolzarbligi va asoslanganligi. O‘zbekistonda umumiy o‘rta ta’lim muassasalari reytingini aniqlash tartibi belgilandi.  Hukumat qarori bilan Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari reytingini aniqlash tartibi to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi. Nizomga ko‘ra, har yili 20 yanvarga qadar Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Toshkent shahri va viloyatlarda Ta’lim inspeksiyasi hamda tizimida umumiy o‘rta ta’lim muassasasi bo‘lgan vazirliklar va idoralarning hududiy bo‘linmalari xodimlaridan iborat tegishli hududdagi umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida ijtimoiy so‘rovnomalar va nazorat ishlarini o‘tkazish bo‘yicha ishchi guruhlar tuziladi. Ishlab chiqilgan reytingni aniqlashga oid ma’lumotlar bazasini shakllantirish bo‘yicha jadvallar har yili 1 fevralga qadar Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi rasmiy veb-saytidagi platformaga (monitoring.tdi.uz) joylashtiriladi.  Shu bilan birga, jadvallar ularga tegishli ma’lumotlar kiritilib, umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining direktorlari tomonidan tasdiqlangan holda 25 aprelga qadar hududiy bo‘linmalarga taqdim etiladi.  Hududiy bo‘linmalar tomonidan jadvallar asoslantiruvchi hujjatlari bilan birgalikda har yili 1 mayga qadar maxsus platformaga joylashtiriladi. Shuningdek, nazorat ishlari umumiy o‘rta ta’lim muassasasi o‘quvchilarining umumta’lim fanlari bo‘yicha bilim darajasini aniqlash maqsadida yozma ish va test sinovi shaklida o‘tkaziladi.

Reyting quyidagi hisoblash tamoyillari asosida aniqlanadi:          

  • reytingda ishtirok etayotgan barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining ballari har bir mezon bo‘yicha alohida hisoblanadi;
  • tegishli mezon bo‘yicha eng yuqori natijaga ega bo‘lgan umumiy o‘rta ta’lim muassasasiga mazkur mezon uchun belgilangan eng ko‘p ball beriladi;
  • qolgan barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining ballari eng yuqori ballga ega bo‘lgan umumiy o‘rta ta’lim muassasasining ballari yig‘indisiga nisbatan hisoblab chiqariladi;
  • har bir mezon bo‘yicha hisoblangan ballar yig‘indisi asosida umumiy o‘rta ta’lim muassasasining reytingi belgilanadi. 

Reyting natijalari har yili yangi o‘quv yili boshlanishidan kechikmay Inspeksiyaning rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi va OAVda yoritiladi.

Kurs ishining obʼekti: kurs ishining obekti shundan iboratki Ta’lim muassasalari reytingini aniqlash jarayonlarini o‘rganish va ta’lim muassalari holatini tahlil qilish

Kurs ishining maqsadi. Kurs ishining asosiy maqsadi.  o‘quvchilarning umumta'lim fanlari bo‘yicha tayyorgarlik darajasini va mantiqiy fikrlash qobiliyatini baholash, pedagoglar faoliyati darajasi va sifatini oshirishni rag‘batlantirish, o‘qitish sifati bo‘yicha xalqaro mezon, standartlarga mos yuqori ko‘rsatkichlarga erishish orqali bilimli va iqtidorli yoshlarni tayyorlashga zamin yaratishdan iborat.

Kurs ishining vazifalari.  Mavzuning vazifalari, , o‘quvchilar bilim darajasi, pedagoglar salohiyati va ta'lim berish mahorati, ta'lim muassasasining o‘quv-tarbiya jarayoni va imkoniyatlari haqida keng jamoatchilikni xolis axborotlar bilan ta'minlash;

o‘quvchilar bilimini baholashda xolislik va maktablar faoliyatida ochiqlik va shaffoflikni ta'minlash;

o‘quvchi-yoshlarning o‘qish, matematika va tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini hamda bilimlarini amaliyotda qo‘llash qobiliyatini rivojlantirish;

respublika bo‘yicha o‘quvchilar bilimini baholashni OECD, EIA nufuzli xalqaro tashkilotlarning PISA, TIMSS, PIRLS kabi o‘quvchilar bilimini baholash dasturlari darajasiga olib chiqishda ta'lim muassasalariga ko‘maklashish;

milliy reyting tizimida yuqori ko‘rsatkichlarni qayd etgan umumta'lim muassasalari uchun ular faoliyatini nazorat qiluvchi organlar tomonidan o‘tkaziladigan tekshirishlar davriyligini reytingdagi o‘rniga qarab belgilash.

Kurs ishining metodi:  Reytingni aniqlashga oid to‘plangan ma'lumotlar, o‘tkazilgan so‘rovnomalar va nazorat ishlari natijalari asosida Davlat inspeksiyasi tomonidan tumanlar va shaharlar kesimida umumta'lim muassasalarining reytingi aniqlash

Kurs ishining tarkibi: kurs ishining hajmi kirish mundarija uchta bob xulosa foydalanilgan adabiyotlar royhati hamda ilovalardan iborat.