Ta'lim texnologiyalariga asoslangan pedagogik faoliyat - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	13000UZS
Hajmi	33.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	19 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Ta'lim texnologiyalariga asoslangan pedagogik faoliyat

Sotib olish

MUNDARIJA
I BOB. TA'LIM TEXNOLOGIYALARINING NAZARIY ASOSLARI ............................................................ 5
1.1. Ta'lim texnologiyalari tushunchasi va ularning rivojlanish bosqichlari ..................................... 5
1.2. Ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalarning tutgan o‘rni ................................................ 8
1.3. Pedagogik faoliyatda ta’lim texnologiyalarining afzalliklari va muammolari .......................... 10
II BOB. TAʼLIM JARAYONIDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARNING QO‘LLANISHI ......................... 13
2.1. Pedagogik faoliyatda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining (AKT) o‘rni .................... 13
2.2. Pedagogik faoliyatda innovatsion ta’lim texnologiyalarining qo‘llanilishi .............................. 14
2.3. Pedagogik faoliyatda interfaol o‘qitish metodlarining ro‘li .................................................... 17
III BOB. PEDAGOGIK FAOLIYATDA TA'LIM TEXNOLOGIYALARINI JORIY ETISHNING
SAMARADORLIGI ....................................................................................................................................... 20
3.1. Ta'lim texnologiyalarining pedagogik faoliyatda qo‘llanishi ................................................... 20
3.2. Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi aloqalarni yaxshilashdagi
roli ............................................................................................................................................................. 23
3.3 Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchi malakasini oshirishdagi roli ........................................... 29
XULOSA ......................................................................................................................................... 33
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI ................................................................................... 35

2

KIRISH
Zamonaviy ta'lim tizimi global miqyosda doimiy rivojlanish va yangilanish
jarayonlarini boshdan kechirmoqda. Bu jarayonning ajralmas qismi ta'lim
texnologiyalarining joriy etilishi va ularning pedagogik faoliyatda qo‘llanilishi
hisoblanadi. Ta'lim texnologiyalari nafaqat o‘qitish metodlarini yangilash, balki
o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi interaktiv aloqalarni rivojlantirishda ham
muhim ahamiyatga ega. Ta'lim jarayonining samaradorligini oshirish, shuningdek,
o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yengillashtirishda ta'lim texnologiyalarining
roli har kuni oshib bormoqda.
Pedagogik faoliyatda texnologiyalarning qo‘llanilishi o‘qituvchilar uchun
o‘z metodologik yondashuvlarini takomillashtirish, darslarni qiziqarli va interaktiv
qilish imkoniyatlarini yaratadi. Bu jarayonning asosiy maqsadi nafaqat
o‘quvchilarga bilim berish, balki ularga ijodiy fikrlashni rivojlantirish, individual
yondashuvni amalga oshirish, hamda texnologik vositalar yordamida ta'limni har
tomonlama boyitishdir.
Ta'lim texnologiyalarining ta'lim tizimidagi o‘rni, ular o‘qituvchilarning
pedagogik malakalarini oshirishdagi roli va ta'lim jarayonini samarali tashkil etish
imkoniyatlari bu ishda keng yoritiladi. Zamonaviy texnologiyalar, masalan,
multimedia vositalari, onlayn platformalar, interaktiv ta'lim dasturlari va virtual
sinflar, o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali qiladi. Shuningdek,
ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilarga individual yondashuvni amalga oshirish,
o‘quvchilarning ehtiyojlariga mos darslarni tashkil etish imkoniyatini yaratadi.
3

Mazkur kurs ishi ta'lim texnologiyalariga asoslangan pedagogik faoliyatning
dolzarbligi va ahamiyatini tahlil qilishga bag‘ishlanadi. Shu bilan birga, ta'lim
texnologiyalarining pedagogik jarayondagi samaradorligi, ularning o‘qituvchilar
malakasini oshirishdagi o‘rni va o‘quvchilarning ta'lim olishda texnologiyalarga
bo‘lgan ehtiyojini tushuntirishga harakat qilinadi. Maqsadimiz, ta'lim
texnologiyalarining pedagogik faoliyatdagi roli va ularni samarali qo‘llash
bo‘yicha ilg‘or tajribalarni o‘rganishdir.
4

I BOB. TA'LIM TEXNOLOGIYALARINING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Ta'lim texnologiyalari tushunchasi va ularning rivojlanish
bosqichlari
Ta'lim texnologiyalari — bu ta'lim jarayonini ilmiy asoslangan holda
rejalashtirish, amalga oshirish va nazorat qilishni ta'minlovchi usul va vositalar
majmuasidir. Bu jarayon o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini
shakllantirish, mustahkamlash va rivojlantirishga qaratilgan bo‘lib, zamonaviy
texnologiyalarning pedagogik amaliyotga chuqur singib borishini ifodalaydi.
Ta'lim texnologiyalari so‘zining o‘zi texnika va texnologiyalarning o‘qitish
jarayoniga joriy etilishi bilan bog‘liqdek tuyulsa-da, u faqat texnik vositalargagina
emas, balki metodologik yondashuvlarga ham asoslanadi. Yani bunda
o‘quvchilarning faolligi, mustaqil fikrlash, amaliyotga yo‘naltirilgan yondashuv
muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bilan birga, pedagogning roli ham o‘zgaradi — u
axborot yetkazuvchidan ko‘ra, yo‘l ko‘rsatuvchi, yo‘naltiruvchi va motivatsiya
beruvchi shaxsga aylanadi.
Ta'lim texnologiyalarining rivojlanishi tarixan bir necha bosqichda
shakllangan va har bir bosqich o‘ziga xos yondashuvlar, vositalar va maqsadlar
bilan ajralib turgan.
Birinchi bosqich — an’anaviy (klassik) ta’lim texnologiyalari.
Bu davrda o‘qitish og‘zaki ma’lumot berish, eslatmalar yozdirish,
o‘qituvchining tayyor bilimlarni yetkazishiga asoslangan. O‘quvchilarning roli
5

asosan tinglovchi, takrorlovchi, yodlovchi sifatida shakllangan. Pedagog markazda
bo‘lgan, dars jarayoni biryoqlama kechgan. Bu yondashuv ko‘p yillar davomida
ustun bo‘lgan va hali ham ayrim joylarda qo‘llanmoqda. Bu bosqichda texnologik
vositalar mavjud bo‘lmagan, asosiy e’tibor ustozning shaxsiy salohiyatiga,
tajribasiga va ma’ruza uslubiga qaratilgan.
Ikkinchi bosqich — didaktik vositalar va metodik yondashuvlar boyishi.
Bu bosqichda ta’lim jarayonida yangi metodlar paydo bo‘ldi. Pedagogik
psixologiya, didaktika, motivatsiya, shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvlar
rivojlandi. 1960-80-yillarda jahon tajribasida “muammo asosidagi o‘qitish”,
“o‘zlashtirishga yo‘naltirilgan o‘qitish”, “individual yondashuv”,
“differensiallashtirilgan ta’lim” kabi metodlar shakllandi. Bu metodlar orqali
o‘quvchi faolligi oshirildi, mashg‘ulotlar turli usullarda tashkil etila boshlandi,
baholash tizimi takomillashtirildi.
Uchinchi bosqich — axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining (AKT)
ta’limga kirib kelishi.
Kompyuterlar, proyektorlar, taqdimotlar, o‘quv videolari, o‘yin
texnologiyalari, elektron darsliklar va boshqa raqamli vositalar o‘quv jarayoniga
tatbiq etildi. Bu bosqichda o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi munosabatlar
interfaollik, tezkor aloqa va vizual ta’sir kuchiga asoslandi. Misol uchun,
PowerPoint taqdimotlari orqali mavzularni yoritish, internetdan foydalanib, real
ma’lumotlar bilan ishlash, mustaqil izlanish topshiriqlarini bajarish kabilar aynan
6

shu bosqichda rivojlandi. Shu davrda multimedia resurslari orqali turli yoshdagi
o‘quvchilar uchun mos darslar ishlab chiqildi.
To‘rtinchi bosqich — raqamli ta’lim va masofaviy texnologiyalar.
Bugungi bosqichda sun’iy intellekt, virtual haqiqat, onlayn platformalar,
gamifikatsiya, mobil ilovalar, raqamli baholash tizimlari kabi yondashuvlar keng
qo‘llanmoqda. O‘zbekistonda “UzEdu”, “EduMarket”, “Ziyonet”, “Maktab.uz”
kabi platformalar kengaymoqda. 2023-yil holatiga ko‘ra, respublikada 9,8
milliondan ortiq o‘quvchi raqamli o‘qitish resurslariga qamrab olingan.
Shuningdek, 6 mingdan ortiq maktabda kompyuter sinflari mavjud, 90 foizdan
ortiq maktablar internetga ulangan. Bu ko‘rsatkichlar ta’lim texnologiyalari tez
rivojlanayotganini va ular o‘qitish sifatiga bevosita ta’sir qilayotganini anglatadi.
Shuningdek, masofaviy ta’lim shakllari, pandemiya davrida ayniqsa muhim
ahamiyat kasb etdi. Onlayn platformalar yordamida darslarni olib borish, uy
vazifalarini tekshirish va baholash tizimlari takomillashdi. Bu esa nafaqat qulaylik
yaratdi, balki ta’limning chegarasiz bo‘lishini ta’minladi.
Har bir bosqichda ta’limning sifat ko‘rsatkichlari, o‘quvchilarning bilimga
bo‘lgan yondashuvi, o‘qituvchining roli va ta’lim vositalari tubdan o‘zgardi.
Zamonaviy bosqichda esa asosiy e’tibor o‘quvchining faol, izlanishga tayyor,
muammoli vaziyatlarda mustaqil qaror qabul qila oladigan shaxs sifatida
shakllanishiga qaratilmoqda.
Natijada, ta’lim texnologiyalarining rivojlanish jarayoni nafaqat texnik
vositalar bilan, balki yondashuv va metodlarning boyishi bilan ham belgilanadi.
7

Ular pedagogik jarayonni zamonaviylashtirish, natijadorligini oshirish va ta’lim
oluvchilarni yangi sharoitlarga moslashtirishda katta ahamiyatga ega.
1.2. Ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalarning tutgan o‘rni
Ta’lim sohasida innovatsion texnologiyalar tobora kengroq qo‘llanilmoqda
va bu holat o‘qitish jarayonining samaradorligi, sifat ko‘rsatkichlari hamda
o‘quvchilarning faolligini oshirishda muhim omil hisoblanadi. Innovatsion
texnologiyalar deganda faqat kompyuterlar yoki multimedia vositalari
tushunilmaydi — bu tushuncha o‘z ichiga yangi yondashuvlar, metodlar, o‘qitish
uslublari va tizimlarning kompleks majmuasini oladi.
Zamonaviy ta’limda qo‘llanilayotgan innovatsion texnologiyalar, eng
avvalo, ta’limning individuallashtirilgan va shaxsga yo‘naltirilgan modelini
yaratishga xizmat qiladi. Bu modelga ko‘ra, har bir o‘quvchining qobiliyati,
qiziqishi, bilim darajasi inobatga olinadi va unga mos o‘qitish uslubi tanlanadi.
Masalan, differensial yondashuv, adaptiv o‘quv dasturlari, interfaol mashg‘ulotlar
kabi shakllar bunga misol bo‘la oladi.
Innovatsion texnologiyalarning ta’limda tutgan o‘rni quyidagi jihatlar bilan
izohlanadi:
Bilim berishda yangicha yondashuvlar: an’anaviy ma’ruza yoki og‘zaki
tushuntirish o‘rniga vizual taqdimotlar, animatsiyalar, interaktiv o‘yinlar, virtual
8

laboratoriyalar orqali o‘rganilayotgan mavzu chuqurroq o‘zlashtiriladi. Bu esa
o‘quvchilarni passiv tinglovchidan faol ishtirokchiga aylantiradi.
O‘quv faoliyatini faollashtirish: o‘quvchi o‘zi izlaydi, tahlil qiladi, qaror
qabul qiladi va buning natijasida bilim jarayoni mustahkam va samarali kechadi.
Innovatsion texnologiyalar yordamida topshiriqlarni bajarish tezligi va aniqligi
ortadi, mustaqil o‘rganish motivatsiyasi kuchayadi.
Fikr almashish va muhokamalarni kengaytirish: onlayn forumlar,
videokonferensiyalar, elektron bahs-munozaralar orqali o‘quvchilar o‘zaro fikr
almashishadi, fikrni tahlil qilish, asoslash, dalillash malakalari rivojlanadi.
Baholash tizimining takomillashuvi: testlar, onlayn so‘rovnomalar, elektron
portfoliolar, gamifikatsiyalashgan ball tizimlari orqali baholash jarayoni ob’yektiv
va shaffof bo‘ladi. O‘quvchi o‘z bilim darajasini real va aniq ko‘rsatkichlar bilan
baholashi mumkin.
Resurslardan keng foydalanish: internet orqali maqolalar, videodarslar,
interaktiv darsliklar, xalqaro onlayn kurslar (masalan, Coursera, Khan Academy)
kabi manbalar ochiq holda mavjud. Bu esa o‘qituvchiga ham, o‘quvchiga ham
o‘zini rivojlantirish imkonini beradi.
Ta’lim sohasidagi innovatsiyalar pedagogik jarayonda nafaqat yangi texnik
vositalar, balki didaktik usullar, metodik yondashuvlar, dars shakllari va
o‘quvchilar bilan ishlash tamoyillarini ham yangilaydi. O‘zbekiston ta’lim tizimida
ham bu yo‘nalishda ijobiy siljishlar kuzatilmoqda. Xususan, "Raqamli ta'lim"
9

konsepsiyasi asosida umumiy o‘rta maktablarda interfaol doskalar, planshetlar,
elektron darsliklar, multimediali sinflar joriy etilmoqda.
Pedagoglar uchun doimiy o‘quv-seminarlar, vebinarlar tashkil etilmoqda, bu
esa ularning metodik tayyorgarligini oshirishga xizmat qilmoqda. Bu boradagi
ilg‘or tajribalar Toshkent, Samarqand, Buxoro kabi viloyatlardagi tajriba
maktablarida sinovdan o‘tkazilib, natijalar ijobiy baholanmoqda.
Umuman olganda, innovatsion texnologiyalar ta’limning mazmunini
boyitadi, shakl va metodlarini diversifikatsiyalaydi, o‘qitish jarayonini faol va
samarali tashkil etishga xizmat qiladi. Shu orqali ta’lim tizimi yangilanib boradi va
bugungi zamon talablari darajasida kadrlar tayyorlashga zamin yaratadi.
1.3. Pedagogik faoliyatda ta’lim texnologiyalarining afzalliklari va
muammolari
Zamonaviy ta’lim texnologiyalari pedagogik faoliyatda yangi imkoniyatlar
eshigini ochmoqda. Bu texnologiyalar dars jarayonini yanada qiziqarli, samarali,
hamda o‘quvchilarning mustaqil fikrlashi va faol ishtirokini ta’minlovchi shaklga
keltirishga xizmat qilmoqda. Shuningdek, pedagoglar uchun bu vositalar o‘z
ishlarini tizimli va natijaviy tashkil etishda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.
Ta’lim texnologiyalarining asosiy afzalliklaridan biri – interfaollikdir. Bu
pedagogik jarayonda o‘quvchi va o‘qituvchi o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytiradi,
10

bilim olish jarayonini biryoqlamalikdan chiqaradi. Dars davomida o‘quvchilarni
qiziqtiruvchi elektron testlar, interaktiv taqdimotlar, onlayn muhokamalar orqali
bilimlar samarali mustahkamlanadi. Bundan tashqari, multimedia vositalarining
joriy etilishi mavzularni ko‘rgazmali tushuntirishga imkon beradi.
Yana bir muhim jihat – darslarni individuallashtirish imkoniyati. Har bir
o‘quvchi o‘z qobiliyati va tayyorgarlik darajasiga mos material bilan ishlay oladi.
Bu esa ta’limning shaxsga yo‘naltirilganligini ta’minlaydi. O‘qituvchi esa ta’lim
texnologiyalari yordamida o‘quvchilarning bilimini muntazam monitoring qilib,
zaif nuqtalarni aniqlaydi va mos strategiyalar ishlab chiqadi.
Shuningdek, ta’lim sifatini nazorat qilish va baholash tizimi ham ancha
soddalashadi. Elektron kundaliklar, test tizimlari, o‘zlashtirish monitoringi orqali
o‘quvchilarning rivojlanishini real vaqt rejimida kuzatish mumkin. Bu esa pedagog
faoliyatini aniq tahlil qilish, samaradorligini baholash imkonini beradi.
Biroq, barcha afzalliklariga qaramay, ta’lim texnologiyalaridan
foydalanishda muayyan muammolar ham mavjud. Eng avvalo, texnik ta’minot
bilan bog‘liq muammolar — ayrim ta’lim muassasalarida kompyuterlar, internet
yoki elektron doskalar yetishmaydi. Bu holat ta’lim texnologiyalarini to‘liq
qo‘llashga to‘sqinlik qiladi.
Yana bir muhim muammo — pedagoglarning texnologik savodxonlik
darajasining turlicha ekanligi. Ko‘plab o‘qituvchilar zamonaviy vositalardan
foydalanishda qiynaladilar yoki ularga nisbatan ehtiyotkorlik bilan yondashadilar.
Bu esa yangi texnologiyalarni joriy qilishni sekinlashtiradi.
11

Ta’lim texnologiyalarining joriy etilishi uchun doimiy ravishda moliyaviy
resurslar talab etiladi. Elektron darsliklar yaratish, dasturiy ta’minotlarni sotib
olish, texnik vositalarni modernizatsiya qilish kabi xarajatlar ko‘p hollarda byudjet
imkoniyatlaridan yuqori bo‘ladi.
Shuningdek, o‘quvchilarning e’tiborini texnologiyalarga haddan tashqari
qaratishi, diqqatni chalg‘itishi, o‘yinlar, ijtimoiy tarmoqlar bilan ortiqcha
shug‘ullanish kabi salbiy oqibatlar ham kuzatiladi. Shu bois, o‘qituvchi tomonidan
texnologiyalardan oqilona, me’yorida foydalanish madaniyati shakllantirilishi
kerak.
Umuman olganda, ta’lim texnologiyalarining joriy etilishi pedagogik
faoliyatga yangicha yondashuv olib kelmoqda. Ularning afzalliklari katta
bo‘lishiga qaramay, mavjud muammolarni hal etish orqali ulardan samarali
foydalanish imkoniyati ortadi. Buning uchun tizimli o‘qitish, texnik baza
mustahkamlanishi, pedagoglarning kompetensiyasi oshirilishi lozim. Shu asosda
zamonaviy va raqobatbardosh ta’lim tizimini shakllantirish mumkin.
12

II BOB. TA LIM JARAYONIDA ZAMONAVIYʼ
TEXNOLOGIYALARNING QO‘LLANISHI
2.1. Pedagogik faoliyatda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining
(AKT) o‘rni
Bugungi kunda ta’lim jarayonini samarali tashkil qilishda axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarining roli beqiyos. Zamonaviy pedagogik
faoliyatda AKT vositalaridan foydalanish o‘quvchilarning bilim olish jarayonini
yengillashtiradi, ularni mustaqil fikrlash, muammoli vaziyatlarda yechim topish,
tezkor axborot izlash kabi ko‘nikmalar bilan qurollantiradi. O‘qituvchilar esa
darslarni interaktiv shaklda o‘tish, materialni vizual, audio va multimedia vositalari
orqali tushuntirish, o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash imkoniga ega
bo‘ladi.
AKT ta’lim tizimiga integratsiyalashuvi o‘quv jarayonining barcha
bosqichlarida – rejalashtirish, dars o‘tish, baholash, monitoring va tahlil qilishda
muhim vosita sifatida namoyon bo‘lmoqda. Masalan, prezentatsiyalar, virtual
laboratoriyalar, test tizimlari, elektron kundaliklar, masofaviy ta’lim platformalari
orqali o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi aloqa yanada yaqinlashadi, bilimlar
almashinuvi tezlashadi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda 2023-yil holatiga ko‘ra,
umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 85 foizdan ortig‘i kompyuter texnikasi va
internetga ulanish bilan ta’minlangan. 2022–2023 o‘quv yilida 5000 dan ortiq
o‘qituvchi Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha
13

qayta tayyorlov kurslarini tugatgan. Shu bilan birga, “Digital Education”
platformasi, “Online-maktab” loyihalari, masofaviy elektron kutubxonalar orqali
o‘quvchilar uchun uzluksiz ta’lim olish imkoniyati yaratildi.
AKTning joriy etilishi natijasida ta’lim jarayoni an’anaviy shakldan
interaktiv, o‘zaro muloqotli, raqamli shaklga o‘tayotgani kuzatilmoqda. Bu esa
nafaqat ta’lim sifati, balki o‘quvchilarning motivatsiyasi, darsga bo‘lgan
qiziqishini oshirishga xizmat qilmoqda. Shu bilan birga, AKTdan foydalanish
pedagogik innovatsiyalarning asosiy ko‘rinishlaridan biri sifatida qaralib, har bir
o‘qituvchidan zamonaviy texnologik kompetensiyalarni talab qilmoqda.
2.2. Pedagogik faoliyatda innovatsion ta’lim texnologiyalarining
qo‘llanilishi
Zamonaviy ta’lim tizimi taraqqiyotining eng muhim yo‘nalishlaridan biri bu
– innovatsion texnologiyalarni pedagogik faoliyatga samarali tatbiq etishdir.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari deganda, an’anaviy o‘qitishdan tubdan farq
qiluvchi, o‘quvchilarning shaxsiy faolligini rivojlantirishga yo‘naltirilgan,
ijodkorlik, mustaqil fikrlash, o‘z-o‘zini boshqarish va muammolarni yechishga
tayyorlashga asoslangan metodik yondashuvlar tushuniladi.
Pedagogik faoliyatda innovatsion texnologiyalarni qo‘llash – bu nafaqat
o‘quvchilar uchun qulay va samarali o‘qitish muhitini yaratish, balki
14

o‘qituvchining kasbiy faoliyatida doimiy izlanish, yangilikka intilish, kasbiy
kompetensiyalarni doimiy rivojlantirishni talab etadi. Bu texnologiyalar orqali
bilim berish jarayoni monologdan dialogga, passiv eshitishdan faol ishtirokga,
yodlashdan tahlil va sintezga, tayyor bilimdan izlanishga yo‘naltiriladi.
Amaliyotda keng qo‘llanilayotgan innovatsion ta’lim texnologiyalariga
quyidagilarni kiritish mumkin:
Muammoli o‘qitish texnologiyasi – bu metod o‘quvchilarga tayyor bilim
emas, balki muammo shaklida beriladigan topshiriqlar orqali bilim olishga
undaydi. Bu yondashuv orqali o‘quvchi muammoni tahlil qiladi, taxmin qiladi,
qaror qabul qiladi, amaliy yechim topadi.
Modul asosidagi ta’lim texnologiyasi – mazkur texnologiyada ta’lim
modullar asosida tashkil etilib, har bir modul o‘zida maqsad, mazmun, metod va
natijani mujassamlashtiradi. O‘quvchi har bir modulda yakuniy natijaga erishish
orqali mustaqil va bosqichma-bosqich bilim oladi.
Loyiha metodi – bu texnologiya o‘quvchilarning ijodiy fikrlash, mustaqil
ishlash, jamoaviy faoliyat yuritish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘quvchilar
muayyan mavzu asosida loyiha tuzadilar, uni izohlaydilar, amaliy echimlar taklif
qiladilar.
Keys-stadi (vaziyatli tahlil) metodi – real hayotiy yoki sun’iy yaratilgan
pedagogik, ijtimoiy, iqtisodiy vaziyatlar asosida tahlil olib boriladi. Bu metod
orqali o‘quvchilar qaror qabul qilish, muqobil yechimlar ishlab chiqish, ijtimoiy
rollarda ishtirok etish tajribasiga ega bo‘ladilar.
15

BLUM taksonomiyasi asosida o‘qitish – bilim, tushunish, qo‘llash, tahlil,
sintez va baholash bosqichlari asosida o‘quvchilar bilim olish jarayonining har bir
pog‘onasidan bosqichma-bosqich o‘tadi.
Statistik ma’lumotlarga murojaat qiladigan bo‘lsak, O‘zbekiston
Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2023-yil yakunlari bo‘yicha hisobotiga
ko‘ra, mamlakatdagi umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining 75 foizida interfaol
dars metodlari asosida mashg‘ulotlar o‘tkazilishi yo‘lga qo‘yilgan. Shuningdek, 10
mingdan ortiq o‘qituvchilar “Innovatsion pedagogika” kurslari orqali malaka
oshirgan. 500 dan ortiq maktablarda “STEAM-ta’lim” (Science, Technology,
Engineering, Arts, Mathematics) elementlari joriy etilgan.
Bundan tashqari, elektron darsliklar, onlayn platformalar (edu.uz, ziyonet.uz,
uzedu.uz), videodarslar, interaktiv test tizimlari o‘qitish jarayonini raqamlashtirish
va innovatsion yondashuvlar bilan boyitishga xizmat qilmoqda.
Shu asosda aytish mumkinki, pedagogik faoliyatda innovatsion
texnologiyalarni qo‘llash ta’lim sifatini oshirish, o‘quvchilarning bilimga bo‘lgan
qiziqishini kuchaytirish, zamonaviy kasbiy malakalarini shakllantirishda beqiyos
ahamiyatga egadir. Bu texnologiyalar o‘qituvchidan yangilikka ochiqlik,
pedagogik fleksibilitet va yuqori kasbiy saviyani talab qiladi. O‘z navbatida, ular
ta’limni amaliy, samarali va hayotga yaqinlashtirishga xizmat qiladi.
16

2.3. Pedagogik faoliyatda interfaol o‘qitish metodlarining ro‘li
Zamonaviy ta'lim tizimida interfaol o‘qitish metodlari o‘quvchilarni
faollashtirish, ularning mustaqil fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Interfaol o‘qitish metodlari – bu o‘qitish
jarayonida o‘quvchilarni o‘zaro faoliyatga undash, ularning o‘quv jarayonida to‘liq
ishtirok etishlarini ta'minlashni maqsad qilgan metodlardir. Bu metodlar
o‘quvchilarga passiv bilim olishdan ko‘ra, ularni faol, tanqidiy fikrlashga, ijodiy
yondashuvlarga yo‘naltirishga xizmat qiladi.
Interfaol metodlar orqali o‘quvchilar nafaqat ma'lumotlarni eslab qolishadi,
balki ularni tahlil qilishadi, yaratadilar va amalda qo‘llashadi. Bu jarayon
o‘quvchilarning kognitiv, ijtimoiy va emotsional rivojlanishiga ijobiy ta'sir
ko‘rsatadi. Interfaol metodlar bir vaqtning o‘zida bir nechta maqsadlarni amalga
oshiradi: bilimni chuqurlashtirish, o‘quvchilarning o‘z fikrini erkin bildirish
ko‘nikmalarini rivojlantirish, guruhda ishlash va muammoni yechish qobiliyatlarini
oshirish.
Interfaol metodlarga quyidagilar kiradi:
Diskussiya (munozara) – bu metodda o‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin bayon
etishadi va boshqa o‘quvchilarning fikrlarini tinglaydilar. Munozara, o‘quvchilarga
muayyan mavzu yoki masala bo‘yicha turli nuqtai nazarlarni ko‘rib chiqish
imkonini beradi. Bu metod o‘quvchilarda fikrlashning tanqidiy qobiliyatini
rivojlantirishga yordam beradi.
17

Kazuistik metod (vaziyatli tahlil) – bu metodda o‘quvchilar real yoki
ixtiyoriy vaziyatlarni tahlil qilishadi, turli xil echimlarni ishlab chiqadilar va eng
samarali yo‘lni tanlashga harakat qiladilar. Kazuistik metod o‘quvchilarga analitik
fikrlashni, muammoni hal qilishni o‘rgatadi va real hayotdagi muammolarga javob
topishga yordam beradi.
Loyiha metodlari – loyiha metodida o‘quvchilar muayyan mavzu bo‘yicha
loyiha ishlab chiqadilar. Bu metod orqali o‘quvchilar ilmiy tadqiqotlar, ijodiy
ishlar, jamiyatga foydali loyihalarni amalga oshirishga o‘rgatiladi. Loyiha
metodida guruh bo‘lib ishlash, vaqtni rejalashtirish, resurslarni samarali taqsimlash
va jamoada ishlash ko‘nikmalari rivojlanadi.
Rolli o‘yinlar – o‘quvchilarga o‘zini turli shaxs sifatida his qilish
imkoniyatini beruvchi metoddir. O‘quvchilar o‘quv jarayonida turli rollarda
ishtirok etadilar, bu esa ularning ijodiy fikrlashlarini rivojlantiradi va turli
vaziyatlarda muammoni yechish qobiliyatini oshiradi. Rolli o‘yinlar, shuningdek,
o‘quvchilarga jamiyatdagi ijtimoiy rollarni sinab ko‘rish va shaxsiy malakalarini
rivojlantirish imkonini beradi.
Taqdimotlar va o‘quvchilarning o‘zaro taqdimotlari – o‘quvchilarga o‘z
fikrlarini va natijalarini boshqalarga taqdim etish imkonini berish. Bu metod
kommunikativ ko‘nikmalarni rivojlantiradi va o‘quvchilarni o‘z ishi haqida aniq va
ravon gapirishga o‘rgatadi.
Interfaol metodlarning pedagogik ahamiyati shundaki, ular o‘quvchilarning
o‘quv jarayonida faolligini oshiradi, bilimni nafaqat yodlash, balki uni amaliy
18

qo‘llashni o‘rgatadi. Bu metodlar yordamida o‘quvchilarda yuqori darajadagi
tafakkur va mustaqil ishlash qobiliyati shakllanadi. Masalan, o‘quvchilar loyihalar
ishlab chiqqanda, ular faqat bilim olish bilan cheklanmay, balki o‘z ilmiy va
amaliy faoliyatlari orqali bilganlarini amalda qo‘llashadi.
Statistik ma'lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonning ba'zi ta’lim muassasalarida
interfaol metodlarni qo‘llash jarayoni sezilarli darajada ortdi. 2021-yilgi
ma'lumotlarga ko‘ra, 65% ta'lim muassasalarida interfaol metodlar asosida darslar
olib borilmoqda. Bu metodlar nafaqat maktablarda, balki universitetlarda ham keng
qo‘llanilmoqda. Shuningdek, o‘quvchilarning 70% ga yaqini o‘zlarini interfaol
darslarda faol ishtirok etayotganlarini ta'kidlashgan.
Bundan tashqari, 2020-yilda "Innovatsion ta’lim texnologiyalarini
rivojlantirish" dasturi doirasida O‘zbekistonda 500 dan ortiq maktabda "STEAM"
ta’limi joriy etildi, bu esa o‘quvchilarga fanlararo yondashuvni o‘rganish imkonini
yaratdi va innovatsion texnologiyalar yordamida o‘quvchilarni yanada
faollashtirdi.
Shunday qilib, pedagogik faoliyatda interfaol metodlar nafaqat
o‘quvchilarning bilim olish jarayonini samarali qiladi, balki ularni tanqidiy
fikrlashga, ijodiy va mustaqil yondashuvlarga tayyorlaydi. Bu metodlar ta’limning
sifatini oshirish, o‘quvchilarning umumiy rivojlanishini ta'minlashda muhim rol
o‘ynaydi.
19

III BOB. PEDAGOGIK FAOLIYATDA TA'LIM
TEXNOLOGIYALARINI JORIY ETISHNING SAMARADORLIGI
3.1. Ta'lim texnologiyalarining pedagogik faoliyatda qo‘llanishi
Ta'lim texnologiyalarining pedagogik faoliyatda qo‘llanilishi o‘quv
jarayonining samaradorligini oshirish va ta’limni zamonaviy talablarga javob
beradigan darajaga ko‘tarish uchun muhim omil hisoblanadi. Bugungi kunda
pedagogik texnologiyalarni, xususan, informatika va elektron ta’lim resurslarini
o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasida samarali aloqalarni ta'minlash,
o‘quvchilarning mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda keng qo‘llaniladi.
Ta'lim texnologiyalari – bu o‘qitish jarayonini yaxshilash uchun yaratilgan
metodlar, usullar, dasturiy ta’minot va boshqa innovatsion vositalar to‘plamidir.
Ushbu texnologiyalarni pedagogik faoliyatda qo‘llashning asosiy maqsadi
o‘quvchilarga sifatli bilim berish, ularning o‘zlashtirish darajasini oshirish va
ta'limda interaktiv yondashuvni o‘rnatishdan iboratdir. Pedagogik texnologiyalarni
qo‘llash o‘qituvchilarni yangilangan metod va vositalar bilan tanishtirib, darslarni
yanada qiziqarli va samarali qiladi.
Pedagogik texnologiyalarni qo‘llashning asosiy yo‘nalishlari:
1. Informatika va axborot texnologiyalari (IT) integratsiyasi.
20

Informatika va axborot texnologiyalari o‘qitish jarayoniga kirib kelganidan
so‘ng, ta’limga yangi usullar kiritildi. Kompyuter texnologiyalari va internet
resurslari yordamida o‘quvchilarga dars materiallarini yaxshiroq tushuntirish,
mustahkamlash va o‘rganish jarayonini interaktiv tarzda tashkil etish mumkin.
Maktablarda va universitetlarda onlayn platformalar, masofaviy o‘qitish tizimlari
va elektron darsliklar joriy etildi. O‘quvchilar uchun internetga ulanish
imkoniyatlari ta’minlanishi, o‘z bilimlarini yanada mustahkamlash va kengaytirish
uchun elektron resurslardan foydalanish imkonini beradi.
2. Multimediali vositalar va interfaol ta'lim dasturlari.
Multimediali vositalar ta'lim jarayonini diversifikatsiya qilishda muhim rol
o‘ynaydi. Darsliklar va o‘quv materiallarini ko‘rgazmali va interaktiv shaklda
taqdim etish o‘quvchilarni faollashtiradi. Shuningdek, interfaol ta'lim dasturlari
yordamida o‘quvchilarning dars materialini o‘zlashtirish darajasi oshadi. Masalan,
simulyatsiyalar va virtual laboratoriyalar yordamida amaliyotlarni o‘rgatish
o‘quvchilarning ko‘nikmalarini yaxshilaydi va tasavvurlarini kengaytiradi.
3. Masofaviy o‘qitish texnologiyalari.
Masofaviy o‘qitish texnologiyalari ta'lim jarayonini uzluksiz ravishda davom
ettirishga imkon beradi, ayniqsa, pandemiya sharoitida o‘qitish samaradorligini
oshirdi. Masofaviy o‘qitish orqali o‘quvchilar o‘zlari uchun qulay vaqtda ta'lim
olish imkoniyatiga ega bo‘ldilar. Shuningdek, masofaviy o‘qitish ta'limni
individualizatsiya qilishga, o‘quvchilarni o‘z darajalarida rivojlantirishga yordam
21

beradi. Bu texnologiyalarning samarali ishlashi uchun mustahkam infratuzilma va
o‘quvchilarni zarur vositalar bilan ta'minlash muhimdir.
Pedagogik faoliyatda ta'lim texnologiyalarining samaradorligini oshirishga
qo‘shgan hissasi:
Ta'lim texnologiyalarini pedagogik faoliyatda qo‘llash o‘quvchilarga yangi
o‘quv muhitida ishlash, o‘z bilish darajasini baholash va boshqalar bilan ishlashda
o‘z fikrlarini bildirish imkonini beradi. Bu metodlar nafaqat o‘quvchilarni
o‘qitishni sifatli o‘tkazish, balki o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini oshirishga
ham xizmat qiladi. Shu bilan birga, ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilarga
o‘quvchilarning rivojlanish jarayonini aniq baholash va individual yondashuvni
amalga oshirish imkoniyatini beradi.
Masalan, O‘zbekistonning ko‘plab maktablarida zamonaviy ta'lim
texnologiyalari joriy etildi. 2020-yilda “Ta'limni raqamlashtirish” dasturi doirasida
1000 dan ortiq maktablarda interaktiv doskalar va multimedia vositalari o‘rnatildi.
2021-yilda esa 300 ta ta'lim muassasasida masofaviy ta'lim tizimlari o‘rnatilib,
ularning 85% da to‘liq raqamli infratuzilma tashkil etildi. Shuningdek,
O‘zbekistonda ta'limning raqamli platformalarida o‘quvchilar uchun testlar,
vazifalar va amaliy mashg‘ulotlarni taqdim etish imkoniyati yaratilgan, bu esa
o‘quvchilarning samarali o‘rganishiga yordam berdi.
Ta'lim texnologiyalari pedagogik faoliyatda nafaqat o‘quvchilarning bilish
darajasini oshiradi, balki ularning mustaqil fikrlash, ijodiy yondashuvlar va
guruhda ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Zamonaviy ta'lim
22

texnologiyalarining o‘qitish jarayoniga kirib kelishi ta'limni yangi bosqichga olib
chiqdi, bu esa o‘quvchilarga sifatli bilim olish, darslarni interaktiv o‘tkazish va
o‘quv jarayonida faollikni oshirish imkonini beradi.
3.2. Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi
aloqalarni yaxshilashdagi roli
Ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi aloqalarni
samarali tashkil qilishda muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy texnologiyalar
yordamida ta'lim jarayonida o‘quvchilar va o‘qituvchilar orasidagi muloqot
osonlashadi, bu esa o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini va motivatsiyasini
oshiradi. Ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilarga darslarni boshqarish,
o‘quvchilarning rivojlanishini kuzatish va kerakli individual yondashuvni amalga
oshirish imkoniyatini beradi.
O‘qituvchilar uchun imkoniyatlar:
O‘qituvchilar o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga olish va har
birining o‘zlashtirish darajasini doimiy ravishda kuzatish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Elektron jurnallar va ta'lim platformalari orqali o‘qituvchilar
o‘quvchilarning baholarini, ularning qaysi mavzuda qiyinchiliklarga duch
kelayotganlarini, qanday mavzularda yaxshiroq o‘zlashtirish ko‘rsatkichlariga ega
ekanligini ko‘rishlari mumkin. Bu esa ta'limda individual yondashuvni amalga
oshirishni osonlashtiradi.
23

Ta'lim texnologiyalaridan foydalanish o‘qituvchilarga quyidagi
imkoniyatlarni taqdim etadi:
1. Darslarni boshqarish va rejalashtirish.
Ta'lim texnologiyalari yordamida o‘qituvchilar darslarning to‘liq rejasini
yaratib, har bir o‘quvchi uchun maxsus materiallar tayyorlashlari mumkin.
Masalan, o‘quvchilar uchun maxsus onlayn sinovlar va testlar tayyorlash,
shuningdek, o‘quvchilarning javoblarini avtomatik tarzda baholash mumkin.
2. Onlayn muloqot va fikr almashish.
Ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilarga o‘quvchilar bilan real vaqt rejimida
muloqot qilish imkonini beradi. Elektron pochta, forumlar, chatlar va
videokonferensiyalar orqali o‘qituvchilar o‘quvchilar bilan dars jarayonida savollar
berish, ularga yordam ko‘rsatish va ma'lumotlar almashish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.
3. Resurslarni yaratish va ulardan foydalanish.
O‘qituvchilar ta'lim materiallarini (prezentatsiyalar, videolar, interaktiv
mashqlar) yaratish va ulardan o‘quvchilarni o‘rgatishda foydalanishlari mumkin.
Bu texnologiyalar o‘quvchilarga materiallarni o‘rganishda o‘z ehtiyojlariga mos
ravishda tanlash imkoniyatini beradi.
O‘quvchilar uchun imkoniyatlar:
24

Ta'lim texnologiyalari o‘quvchilarga darslarni o‘z vaqtida va o‘z
ehtiyojlariga mos ravishda o‘rganish imkonini beradi. Masofaviy ta'lim va
interaktiv resurslar o‘quvchilarga mustaqil ravishda bilim olishda yordam beradi,
ular darslarni o‘zlarining qulay vaqtlarida ko‘rib chiqishlari, interaktiv o‘yinlar va
vazifalar orqali yangi materiallarni o‘zlashtirishlari mumkin. Bu esa o‘quvchilarga
o‘z bilimlarini mustahkamlashda yordam beradi va ularga o‘quv jarayonida faollik
ko‘rsatish imkoniyatini beradi.
O‘quvchilarga ta'lim texnologiyalaridan foydalanishning asosiy afzalliklari
quyidagilardan iborat:
1. Mustaqil o‘rganish va o‘z-o‘zini baholash.
Texnologiyalar yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustaqil ravishda
baholashlari va o‘zlashtirish darajasini o‘z vaqtida aniqlashlari mumkin. Masalan,
onlayn testlar va quizlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini baholash imkoniyatiga
ega bo‘ladilar.
2. Interaktiv va multimediya materiallari.
Ta'lim texnologiyalari orqali o‘quvchilarga videolar, animatsiyalar,
simulyatsiyalar va boshqa interaktiv materiallar taqdim etiladi, bu esa darslarni
yanada qiziqarli va samarali qiladi. O‘quvchilar darsni nafaqat o‘qish, balki
ko‘rish, eshitish va amaliyot orqali o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
3. Onlayn muloqot va guruh ishlari.
25

Ta'lim texnologiyalari o‘quvchilarga o‘quv jarayonida bir-biri bilan
hamkorlik qilish, guruhdagi ishlarda ishtirok etish imkoniyatini beradi. Masofaviy
o‘qitish va forumlar yordamida o‘quvchilar o‘rtasida o‘zaro muloqot qilish va
bilim almashish imkoniyatlari yaratiladi.
Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi aloqalarni
yaxshilashdagi roli juda muhimdir. Ular o‘qitish jarayonini samarali boshqarish,
o‘quvchilarning bilim darajasini oshirish va interaktiv yondashuvni amalga
oshirish imkonini beradi. Pedagogik faoliyatda texnologiyalarni joriy etish,
o‘quvchilarning faolligini oshirish va ta'lim sifatini yaxshilashga yordam beradi.
Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchi malakasini oshirishdagi roli
Zamonaviy ta'lim tizimida texnologiyalarning roli tobora ortib bormoqda.
Ta'lim texnologiyalaridan foydalanish nafaqat o‘quvchilarning o‘qish
samaradorligini oshirishga, balki o‘qituvchilarning pedagogik malakalarini
oshirishga ham katta ta'sir ko‘rsatadi. Pedagogik texnologiyalarni qo‘llash
o‘qituvchilarga o‘z bilim va ko‘nikmalarini yangilash, o‘quvchilarga ta'lim
berishning samarali usullarini o‘rganish imkonini beradi. Shunday qilib, ta'lim
texnologiyalari o‘qituvchining professional rivojlanishiga bevosita ta'sir qiladi.
Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchi malakasini oshirishdagi roli nafaqat
yangi pedagogik usullarni o‘zlashtirishda, balki o‘quvchilarga ta'lim berish sifatini
yaxshilashda ham muhimdir. Texnologiyalar yordamida o‘qituvchilar o‘z metodik
yondashuvlarini takomillashtirish, o‘quvchilarga ta'lim berish jarayonida interaktiv
26

va kreativ yondashuvlarni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu orqali
o‘quvchilarga yanada qiziqarli va samarali ta'lim berish mumkin bo‘ladi.
Doimiy ta'lim va professional rivojlanish
O‘qituvchilarning malakasini oshirish uchun ta'lim texnologiyalarining eng
asosiy afzalliklaridan biri – doimiy ta'lim imkoniyatlaridir. Zamonaviy
texnologiyalar o‘qituvchilarga o‘z vaqtida yangi bilimlar olish, o‘z malakalarini
yangilash va takomillashtirish imkoniyatlarini taqdim etadi. Masofaviy ta'lim
platformalari, onlayn kurslar va vebinarlar o‘qituvchilarga o‘z bilimlarini
kengaytirish, yangi pedagogik metodlarni o‘rganish va ularni amaliyotda qo‘llash
imkoniyatini beradi. Bunday platformalar orqali o‘qituvchilar o‘z vaqtini samarali
tashkil etib, o‘zingizni rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shuningdek,
o‘qituvchilar uchun onlayn seminarlar va kurslar o‘ziga xos tarmoqda ijtimoiy
tarmoq asosida ham izlanishlar olib borish imkoniyatini yaratadi. O‘qituvchi
nafaqat o‘zi uchun kerakli bilimlarni o‘rganadi, balki yangi pedagogik g‘oyalar
bilan tanishadi va ularni o‘z faoliyatiga qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Pedagogik metodlarni yangilash
O‘qituvchilarning malakasini oshirishda ta'lim texnologiyalari ularning
pedagogik metodlarini yangilashda muhim o‘rin tutadi. Ta'lim texnologiyalarining
rivojlanishi o‘qituvchilarga darslarni o‘zgacha va interaktiv tarzda tashkil etish
imkoniyatini yaratadi. Masalan, videodarslar, simulyatsiyalar, virtual
laboratoriyalar, interaktiv ta'lim dasturlari orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarga yangi,
kreativ va qiziqarli usullarni taqdim etishlari mumkin. Texnologiyalar yordamida
27

o‘qituvchilar dars jarayoniga innovatsion yondashuvlarni kiritib, o‘quvchilarni
faollashtirish, ular bilan samarali aloqa o‘rnatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
O‘qituvchilar o‘z pedagogik metodlarini yangilashda ta'lim
texnologiyalaridan foydalanish orqali o‘quvchilarning o‘zlashtirish jarayonini
yaxshilashlari mumkin. Masofaviy ta'lim platformalari va video materiallar
yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarga yangi bilimlarni o‘rgatishda yanada
samarali yondashuvlar yaratadilar. Bu usullar yordamida o‘quvchilarning faolligi
oshadi va ular o‘zlarini yanada qiziqarli va samarali o‘rganish jarayoniga jalb
qilishadi.
Individual yondashuvni amalga oshirish
Ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilarga o‘quvchilarga individual yondashuvni
amalga oshirishda ham yordam beradi. O‘qituvchilar texnologiyalar yordamida
o‘quvchilarning bilim darajasini kuzatish, ularning kuchli va zaif tomonlarini
aniqlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Masofaviy ta'lim platformalari orqali
o‘qituvchilar o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini tahlil qilib, har bir o‘quvchiga
alohida yordam ko‘rsatishlari mumkin. Bu orqali o‘qituvchilar o‘z darslarini
shaxsiylashtirishi, o‘quvchilarning o‘z ehtiyojlariga mos tarzda o‘rganishni
ta'minlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘qituvchi har bir o‘quvchiga individual
yordam ko‘rsatib, ularning bilimlarini mustahkamlash va yanada samarali
o‘rganish imkoniyatini yaratadi.
Texnologiyalar yordamida o‘qituvchi malakasini oshirishning afzalliklari
28

O‘qituvchilarning malakasini oshirishda ta'lim texnologiyalarining
afzalliklari juda katta. Birinchidan, o‘qituvchilar o‘z bilim va ko‘nikmalarini
yangilash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ikkinchidan, ta'lim texnologiyalari
yordamida o‘qituvchilar pedagogik metodlarni yangilab, o‘quvchilarga qiziqarli va
samarali ta'lim berish imkoniyatini yaratadilar. Uchinchidan, texnologiyalar
o‘qituvchilarni professional ravishda rivojlantirishga yordam beradi, chunki ular
yangi bilimlarni o‘rganish, o‘z pedagogik yondashuvlarini takomillashtirish va
innovatsion metodlarni joriy etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bularning barchasi
o‘qituvchilarni ta'lim jarayoniga samarali jalb qilishga, o‘quvchilarning bilim
darajasini oshirishga va ta'lim sifatini yaxshilashga olib keladi.
Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchilar uchun roli juda katta. Ular
o‘qituvchilarning malakasini oshirish, pedagogik metodlarni yangilash va
o‘quvchilarga ta'lim berish samaradorligini oshirishga yordam beradi. Ta'lim
texnologiyalaridan foydalanish o‘qituvchilarga o‘z bilimlarini yangilash, yangi
yondashuvlar o‘rganish va o‘quvchilar bilan samarali aloqalarni o‘rnatish
imkoniyatini yaratadi. Shu orqali o‘qituvchilar o‘z faoliyatini yanada samarali olib
borishadi va ta'lim tizimi sifatini oshiradilar.
3.3 Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchi malakasini oshirishdagi roli
Zamonaviy ta'lim tizimida texnologiyalarning roli tobora ortib bormoqda.
Ta'lim texnologiyalaridan foydalanish nafaqat o‘quvchilarning o‘qish
samaradorligini oshirishga, balki o‘qituvchilarning pedagogik malakalarini
29

oshirishga ham katta ta'sir ko‘rsatadi. Pedagogik texnologiyalarni qo‘llash
o‘qituvchilarga o‘z bilim va ko‘nikmalarini yangilash, o‘quvchilarga ta'lim
berishning samarali usullarini o‘rganish imkonini beradi. Shunday qilib, ta'lim
texnologiyalari o‘qituvchining professional rivojlanishiga bevosita ta'sir qiladi.
Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchi malakasini oshirishdagi roli nafaqat
yangi pedagogik usullarni o‘zlashtirishda, balki o‘quvchilarga ta'lim berish sifatini
yaxshilashda ham muhimdir. Texnologiyalar yordamida o‘qituvchilar o‘z metodik
yondashuvlarini takomillashtirish, o‘quvchilarga ta'lim berish jarayonida interaktiv
va kreativ yondashuvlarni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu orqali
o‘quvchilarga yanada qiziqarli va samarali ta'lim berish mumkin bo‘ladi.
Doimiy ta'lim va professional rivojlanish
O‘qituvchilarning malakasini oshirish uchun ta'lim texnologiyalarining eng
asosiy afzalliklaridan biri – doimiy ta'lim imkoniyatlaridir. Zamonaviy
texnologiyalar o‘qituvchilarga o‘z vaqtida yangi bilimlar olish, o‘z malakalarini
yangilash va takomillashtirish imkoniyatlarini taqdim etadi. Masofaviy ta'lim
platformalari, onlayn kurslar va vebinarlar o‘qituvchilarga o‘z bilimlarini
kengaytirish, yangi pedagogik metodlarni o‘rganish va ularni amaliyotda qo‘llash
imkoniyatini beradi. Bunday platformalar orqali o‘qituvchilar o‘z vaqtini samarali
tashkil etib, o‘zingizni rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shuningdek,
o‘qituvchilar uchun onlayn seminarlar va kurslar o‘ziga xos tarmoqda ijtimoiy
tarmoq asosida ham izlanishlar olib borish imkoniyatini yaratadi. O‘qituvchi
nafaqat o‘zi uchun kerakli bilimlarni o‘rganadi, balki yangi pedagogik g‘oyalar
bilan tanishadi va ularni o‘z faoliyatiga qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
30

Pedagogik metodlarni yangilash
O‘qituvchilarning malakasini oshirishda ta'lim texnologiyalari ularning
pedagogik metodlarini yangilashda muhim o‘rin tutadi. Ta'lim texnologiyalarining
rivojlanishi o‘qituvchilarga darslarni o‘zgacha va interaktiv tarzda tashkil etish
imkoniyatini yaratadi. Masalan, videodarslar, simulyatsiyalar, virtual
laboratoriyalar, interaktiv ta'lim dasturlari orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarga yangi,
kreativ va qiziqarli usullarni taqdim etishlari mumkin. Texnologiyalar yordamida
o‘qituvchilar dars jarayoniga innovatsion yondashuvlarni kiritib, o‘quvchilarni
faollashtirish, ular bilan samarali aloqa o‘rnatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
O‘qituvchilar o‘z pedagogik metodlarini yangilashda ta'lim
texnologiyalaridan foydalanish orqali o‘quvchilarning o‘zlashtirish jarayonini
yaxshilashlari mumkin. Masofaviy ta'lim platformalari va video materiallar
yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarga yangi bilimlarni o‘rgatishda yanada
samarali yondashuvlar yaratadilar. Bu usullar yordamida o‘quvchilarning faolligi
oshadi va ular o‘zlarini yanada qiziqarli va samarali o‘rganish jarayoniga jalb
qilishadi.
Individual yondashuvni amalga oshirish
Ta'lim texnologiyalari o‘qituvchilarga o‘quvchilarga individual yondashuvni
amalga oshirishda ham yordam beradi. O‘qituvchilar texnologiyalar yordamida
o‘quvchilarning bilim darajasini kuzatish, ularning kuchli va zaif tomonlarini
aniqlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Masofaviy ta'lim platformalari orqali
o‘qituvchilar o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini tahlil qilib, har bir o‘quvchiga
31

alohida yordam ko‘rsatishlari mumkin. Bu orqali o‘qituvchilar o‘z darslarini
shaxsiylashtirishi, o‘quvchilarning o‘z ehtiyojlariga mos tarzda o‘rganishni
ta'minlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘qituvchi har bir o‘quvchiga individual
yordam ko‘rsatib, ularning bilimlarini mustahkamlash va yanada samarali
o‘rganish imkoniyatini yaratadi.
Texnologiyalar yordamida o‘qituvchi malakasini oshirishning afzalliklari
O‘qituvchilarning malakasini oshirishda ta'lim texnologiyalarining
afzalliklari juda katta. Birinchidan, o‘qituvchilar o‘z bilim va ko‘nikmalarini
yangilash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ikkinchidan, ta'lim texnologiyalari
yordamida o‘qituvchilar pedagogik metodlarni yangilab, o‘quvchilarga qiziqarli va
samarali ta'lim berish imkoniyatini yaratadilar. Uchinchidan, texnologiyalar
o‘qituvchilarni professional ravishda rivojlantirishga yordam beradi, chunki ular
yangi bilimlarni o‘rganish, o‘z pedagogik yondashuvlarini takomillashtirish va
innovatsion metodlarni joriy etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bularning barchasi
o‘qituvchilarni ta'lim jarayoniga samarali jalb qilishga, o‘quvchilarning bilim
darajasini oshirishga va ta'lim sifatini yaxshilashga olib keladi.
32

XULOSA
Ta'lim texnologiyalarining o‘qituvchilar uchun roli juda katta. Ular
o‘qituvchilarning malakasini oshirish, pedagogik metodlarni yangilash va
o‘quvchilarga ta'lim berish samaradorligini oshirishga yordam beradi. Ta'lim
texnologiyalaridan foydalanish o‘qituvchilarga o‘z bilimlarini yangilash, yangi
yondashuvlar o‘rganish va o‘quvchilar bilan samarali aloqalarni o‘rnatish
imkoniyatini yaratadi. Shu orqali o‘qituvchilar o‘z faoliyatini yanada samarali olib
borishadi va ta'lim tizimi sifatini oshiradilar.
Ta'lim texnologiyalariga asoslangan pedagogik faoliyat zamonaviy ta'lim
tizimining ajralmas qismiga aylangan. U o‘qituvchilarga nafaqat o‘z malakalarini
oshirishda, balki darslarni samarali tashkil etishda ham katta yordam beradi. Ta'lim
texnologiyalari o‘qituvchilarga yangi pedagogik yondashuvlar va metodlarni
o‘rganishga, o‘quvchilar bilan samarali muloqot o‘rnatishga imkon yaratadi. Bu
jarayon o‘z navbatida o‘quvchilarning ta'lim olish jarayonini yaxshilashga,
ularning bilim darajasini oshirishga yordam beradi.
Zamonaviy ta'lim texnologiyalarining qo‘llanilishi o‘qituvchilarga o‘z
malakalarini doimiy ravishda yangilab borish, o‘quvchilarga individual
yondashuvlarni amalga oshirish, ta'lim jarayonini interaktiv va qiziqarli qilish
imkoniyatini beradi. Masofaviy ta'lim platformalari, onlayn kurslar va interaktiv
dasturlar o‘qituvchilarning pedagogik metodlarini takomillashtirishda, shuningdek,
o‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
33

Bundan tashqari, ta'lim texnologiyalarining samarali qo‘llanilishi nafaqat
o‘qituvchilarning malakasini oshirishga, balki ta'lim sifatini oshirishga ham xizmat
qiladi. Ularning yordamida ta'lim jarayoni yanada samarali va qiziqarli bo‘ladi,
o‘quvchilar esa ta'lim olish jarayoniga ko‘proq jalb qilinadi. Shuningdek, ta'lim
texnologiyalarining o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasida yaxshiroq aloqani
o‘rnatishga, hamda o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashga yordam berishi
isbotlangan.
Umuman olganda, ta'lim texnologiyalari pedagogik faoliyatni
rivojlantirishda, o‘qituvchilar va o‘quvchilarni malakalarini oshirishda muhim
vosita bo‘lib xizmat qiladi. Bu texnologiyalar yordamida ta'lim jarayonini yanada
samarali va qiziqarli qilish imkoniyati mavjud bo‘ladi. O‘qituvchilarning
malakasini oshirishda, ularning pedagogik metodlarini yangilashda ta'lim
texnologiyalarining roli nihoyatda katta.
34

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO YXATIʻ
1. Abdullayev, I. (2019). Ta'lim texnologiyalari va ularning ta'lim
jarayonidagi roli. Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
2. Alimov, F. (2018). Pedagogik texnologiyalar va innovatsion metodlar.
Toshkent: "Fan" nashriyoti.
3. Bekmurodov, A. (2020). Zamonaviy ta'lim texnologiyalari: pedagogik
faoliyatni rivojlantirish usullari. Toshkent: Ma'naviyat.
4. Burkhanov, S. (2021). O'qituvchining pedagogik mahorati va ta'lim
texnologiyalari. Tashkent: Iqtisodiyot va tadbirkorlik.
5. Ibragimov, T. (2022). Innovatsion ta'lim texnologiyalari: metodik
qo'llanma. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti.
6. Karimov, I. (2017). Pedagogik texnologiyalar va ularning ta'lim tizimidagi
o‘rni. Samarqand: SamDU.
7. Matyakubov, M. (2019). Ta'lim tizimida raqamli texnologiyalarning
qo‘llanilishi. Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi.
8. Mirmuhamedov, A. (2020). Zamonaviy ta'lim texnologiyalari va ularni
o‘qitishda qo‘llash. Toshkent: Ilm-fan va ta'lim.
9. Narzullaeva, N. (2021). Pedagogik faoliyatda innovatsiyalar va ularning
qo‘llanilishi. Toshkent: Ta'lim va fan.
35

10. Ruziev, B. (2018). Pedagogik texnologiyalar: O‘qitishda innovatsion
yondashuvlar. Toshkent: Ta'lim texnologiyalari markazi.
11. Salimov, M. (2019). Ta'lim texnologiyalari va interaktiv metodlar.
Tashkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti.
12. Shamsiyev, R. (2021). Ta'limda innovatsiyalar va ularning
samaradorligi. Toshkent: O‘zbekistonda ta'limni rivojlantirish.
13. Sultonov, Z. (2020). Zamonaviy pedagogika va ta'lim texnologiyalari.
Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
14. Xodjaev, T. (2021). Pedagogik texnologiyalarning samarali qo‘llanilishi.
Toshkent: Ta'lim texnologiyalari ilmiy-nashriyoti.
15. Yuldashev, I. (2019). Innovatsion ta'lim metodlari va pedagogik faoliyat.
Toshkent: Ta'lim ilmiy-nashriyoti.
Qo‘shimcha adabiyotlar:
16. Guliyeva, N. (2018). O‘qitishda interaktiv metodlarning samaradorligi.
Toshkent: O‘zbekiston Ta'limi.
17. Ismailova, Z. (2020). Pedagogik texnologiyalarni joriy qilishda yuzaga
keladigan muammolar. Toshkent: O‘zbekiston Ta'limi.
36

18. Muxamedov, S. (2021). Zamonaviy pedagogik texnologiyalarning ta'lim
tizimiga integratsiyasi. Tashkent: Xalq ta'limi markazi.
19. Saidova, L. (2022). Ta'limda yangi metodologiyalarni qo‘llash:
innovatsion va interaktiv texnologiyalar. Tashkent: O‘zbek fan nashriyoti.
Internet manbalari:
20. O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi. (2022). "Zamonaviy ta'lim
texnologiyalarining joriy etilishi haqida." O‘zbekiston Ta'limi, https://edu.uz
(30.06.2022)
21. UNESCO. (2021). "Innovative Teaching and Learning Approaches for
the 21st Century." https://www.unesco.org (12.03.2021)
22. OECD. (2020). "The Impact of Digital Technologies on Education."
OECD Education and Skills, https://www.oecd.org (24.07.2020)
23. EDUCAUSE. (2021). "Key Trends and Strategic Issues in Higher
Education Technology." EDUCAUSE Review, https://www.educause.edu
(05.10.2021)
24. The Journal of Educational Technology & Society. (2022). "Technology
and Education: Future Perspectives." https://www.jstor.org (14.04.2022)
25. Tashkent State Pedagogical University. (2021). "Modern Pedagogical
Approaches in Higher Education." http://tspu.uz (20.05.2021)
37

Ta'lim texnologiyalariga asoslangan pedagogik faoliyat

Sotib olish