Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	93.3KB
Покупки	0
Дата загрузки	15 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Информатика и ИТ

UNIX operatsion tizimining iqtisodiyotdagi o‘rni va ahamiyati

terminallar, ishchi stansiyalar yoki SHK dagi terminal emulyatorlaridan foydalanamiz.
Albatta Windows NT va XWin System ni qo‘yib ko‘rish mumkin. Balki bu arzonroq
ham tushadi. Faqat NT ga zarur dastur topilishi ham muammodir (Alpha protsessori
uchun). Kuchli grafik paketlar bilan ishlash bu holda qiyindir.Ammo Windows NT da
o‘z ustunliklari ham bor , m-n Network OLE ni quvvatlashdir. UNIX uchun bunday
spetsifikatsiyalar endi ishlab chiqilmoqda, va ular Windows asosidagi mijoz o‘rinlari
bilan qandaya ishlashi ma'lum emas.
11

Ish stantsiyalari va uyda foydalanish uchun operatsion tizimlar orasida UNIX va
UNIX simon operatsion tizimlar Microsoft Windows ʼ dan keyin ikkinchi ( Mac OS ),
uchinchi ( GNU / Linux ) dan keyingi o ʻ rinlarda turadi .
Tarixi
1957-yilda Bell laboratoriyasida ichki ehtiyojlar uchun operatsion tizim yaratish
bo yicha ish boshlandi. BESYS tizimi Viktor Visotskiy boshchiligida yaratilgan. ʻ
Keyinchalik u Multics loyihasiga rahbarlik qildi, keyin esa Bell Labs axborot bo limi
ʻ
rahbari bo ldi.
ʻ
1964-yilda uchinchi avlod kompyuterlari paydo bo ldi, ular uchun BESYS
ʻ
imkoniyatlari endi mos emas edi. Visotskiy va uning hamkasblari o zlarining yangi
ʻ
operatsion tizimini ishlab chiqishga emas, balki General Electric va MITning qo shma
ʻ
loyihasi Multics ga e tibor qaratishga qaror qilishdi. Bell Labs ni o z ichiga olgan
ʼ ʼ ʼ ʻ
telekommunikatsiya giganti AT&T loyihani sezilarli darajada qo llab-quvvatladi,
ʻ
biroq 1969-yilda loyihadan moliyaviy foyda keltirmagani uchun undan voz kechdi.
Birinchi UNIX tizimlari
UNIX dastlab 1960-yillarning oxirida Bell Labs xodimlari, xususan, Ken Tompson,
Dennis Ritchi va Duglas Makilroy tomonidan ishlab chiqilgan. 1969-yilda Ken
Tompson 70-yillarning minikompyuterlar uchun Multics g oyasini amalga oshirish
ʻ
uchun yangi operatsion tizimning birinchi versiyasini avval boshida oddiyroq apparat
(DEC PDP-7) da yozdi. Ushbu versiya 1-nashr (Edition 1) deb nomlangan va birinchi
rasmiy versiya edi. Barcha UNIX ilovalarining tizim vaqti 1970-yil 1-yanvardan
boshlab hisoblanadi.
Tizimning birinchi nomi UNICS sifatida qisqartirilgan Uniplexed Information and
Computing Service edi. Bu nom 1970-yilda Multicsga o xshab berilgan. Ammo oxir-
ʻ
oqibat operatsion tizim Unix nomi bilan mashhur bo ldi.
ʻ
UNIX tizimining birinchi versiyalari assembler tilida yozilgan va o rnatilgan
ʻ
yuqori darajali kompilyatorga ega emas edi. Taxminan 1969-yilda Ken Tompson
Dennis Ritchi yordamida Bi (B) tilini ishlab chiqdi va tadbiq etdi. Bu til 1966-yilda
ishlab chiqilgan BCPL tilining soddalashtirilgan (minikompyuterlarda amalga oshirish
uchun) versiyasi edi. Bi, BCPL kabi, talqin qilingan til edi. 1972-yilda UNIX ning Bi
7

UNIX operatsion tizimi
UNIX (talaffuzi: yuniks; UNIX — “The Open Group” kompaniyasining ro yxatdan ʻ
o tgan savdo belgisidir) — portativ, ko p vazifali va ko p foydalanuvchili operatsion
ʻ ʻ ʻ
tizimlar oilasi bo lib, ular 1970-yillarda Ken Tompson, Dennis Richi va boshqalar
ʻ
tomonidan Bell labaratoriyasi (Bell Labs) da ishlab chiqilgan original AT&T UNIX
loyihasi g oyalariga asoslangan.
ʻ UNIX tizimining yuzaga kelishida Multics operatsion
tizimining ta siri katta bo lgan.
ʼ ʻ
UNIX turkumiga kiruvchi operatsion tizimlar modulli konstruksiya bilan ajralib
turadi, bunda har bir vazifa alohida yordamchi dastur tomonidan bajariladi, o zaro
ʻ
aloqa yagona fayl tizimi orqali amalga oshiriladi va utilitlar bilan ishlash uchun
buyruqlar satri qo llaniladi. UNIX g oyasi kompyuter operatsion tizimlarining
ʻ ʻ
rivojlanishiga katta ta sir ko rsatdi. UNIX tizimlari hozirda tarixiy eng muhim
ʼ ʻ
operatsion tizimlardan biri sifatida tan olingan.
O'ziga xosligi
UNIX simon tizimlarning boshqa operatsion tizimlardan asosiy farqi shundaki, ular
dastlab ko p foydalanuvchili, ko p vazifali tizim hisoblanishidadir. UNIX da ko p
ʻ ʻ ʻ
odamlar bir vaqtning o zida har biri o z terminali (vazifalarni bajarish uchun buyruqlar
ʻ ʻ
berish vositasi) da ishlashi mumkin, shu bilan birga ularning har biri ushbu
kompyuterning resurslaridan foydalanadigan ko plab turli xil hisoblash jarayonlarini
ʻ
amalga oshirishi mumkin. UNIX ning ikkinchi ulkan afzalligi uning ko p
ʻ
platformaliligidir. Tizimning yadrosi deyarli har qanday mikroprotsessorga osongina
moslasha oladigan tarzda tuzilgan.
UNIX operatsion tizimining xususiyatlari
Zamonaviy dunyoda UNIX ning ba'zi xususiyatlari biroz oddiy ko'rinadi. Ammo bu
tizim kashshof edi va standartni o'rnatdi: bizga tanish bo'lgan ko'p narsalar buning
uchun innovatsion bo'lib, birinchi bo'lib unda paydo bo'ldi.
UNIX yadrosi . Ushbu tizimning yadrosida deyarli hamma narsa fayllar sifatida taqdim
etiladi. Bu xususiyat keyingi UNIX ga asoslangan operatsion tizimlarda saqlanib qoldi
va OT bilan ishlash falsafasiga katta ta'sir ko'rsatdi. Hatto dastur sozlamalari ham oddiy
matn sifatida ochilishi va tahrirlanishi mumkin bo'lgan maxsus fayllarda saqlanadi.
3

tilida qayta yozilgan ikkinchi nashri chiqdi. 1969-1973-yillarda Bi asosida Si (C) deb
nomlangan kompilyatsiya qilingan til ishlab chiqilgan.
1973-yilda UNIX ning uchinchi nashri o rnatilgan C kompilyatori bilan chiqdi. ʻ
O sha yilning 15 oktyabrida tizimning to rtinchi nashri yadrosi C tilida qayta yozildi
ʻ ʻ
(Multics tizimi ruhida, shuningdek, PL/1 yuqori darajadagi tilda yozilgan). 1975-yilda
beshinchi nashri C tilida butunlay qayta yozib chiqildi.1974-yildan beri UNIX
universitetlar va akademik muassasalarga tarqaldi. 1975-yilda Bell laboratoriyalaridan
tashqarida ishlab chiqilgan yangi versiyalar paydo bo ldi va tizimning mashhurligi
ʻ
ortdi. Shuningdek, 1975-yilda Bell labaratoriyasi oltinchi nashrini chiqardi.
1978-yilga kelib, tizim 600 dan ortiq mashinalarga, birinchi navbatda,
universitetlarga o rnatildi. Yettinchi nashr UNIX ning yagona so nggi versiyasi edi.
ʻ ʻ
Aynan u yerda zamonaviyga yaqin buyruqlar satri tarjimoni bo lgan „Bourne shell“
ʻ
mavjud edi.
1980-yillarning boshida Bell labaratoriyasiga egalik qilgan AT&T UNIX qiymatini
tan oldi va operatsion tizimning tijorat versiyasini yaratishni boshladi. 1982-yilda
sotuvga chiqarilgan ushbu versiya UNIX System III deb nomlandi va tizimning
yettinchi versiyasiga asoslangan edi. Biroq, 1956-yilda AQSh hukumati tomonidan
kiritilgan taqiq tufayli kompaniya UNIX ni tijorat mahsuloti sifatida ishlab chiqishni
bevosita boshlay olmadi. Adliya departamenti AT&T kompaniyasini telefon va
telegraf tarmoqlari va uskunalari bilan bog liq bo lmagan faoliyat bilan
ʻ ʻ
shug ullanishni taqiqlovchi shartnoma imzolashga majbur qildi. UNIX ni hali ham
ʻ
tijorat mahsulotlari darajasiga o tkazish imkoniyatiga ega bo lish uchun kompaniya
ʻ ʻ
operatsion tizimning dastlabki kodini ba zi oliy o quv yurtlariga berdi va kodni juda
ʼ ʻ
liberal shartlar ostida litsenziyaladi. 1973-yil dekabr oyida Berkli universiteti
birinchilardan bo lib manba kodini oldi.1978-yildan beri Berkli universitetida
ʻ
yaratilgan BSD UNIX o z tarixini boshlaydi. Uning birinchi versiyasi UNIX ning
ʻ
oltinchi nashriga asoslangan edi. 1979-yilda yettinchi nashrga asoslangan 3BSD deb
nomlangan yangi versiya chiqdi. BSD virtual xotira va talab bo yicha sahifalarni
ʻ
joylash kabi foydali xususiyatlarni qo llab-quvvatladi. BSD Bill Joy tomonidan
ʻ
yozilgan.
UNIX tizimida bo linishning muhim sababi 1980-yilda TCP/IP protokoli stekining
ʻ
amalga oshirilishi edi. Shu vaqtgacha UNIX da mashinadan mashinaga aloqa o zining
ʻ
boshlang ich bosqichida edi — aloqaning eng muhim usuli UUCP (fayllarni bir UNIX
ʻ
8

Hozirgi vaqtda konfiguratsiya fayllari kam uchraydi, lekin bu g'oyani birinchi bo'lib
UNIX keltirdi.
UNIX arxitekturasi . Bu modulli operatsion tizim - u bir-biriga bog'langan ko'plab
qismlardan iborat. U juda ko'p sonli yordamchi dasturlarga ega, ularning har biri o'z
vazifasini bajaradi. Umumiy buyruq qobig'i yordamchi dasturlarni birlashtiradi va ularni
boshqarishga yordam beradi.
Fayl tizimi. Bir vaqtlar UNIX dunyodagi birinchi tizim bo'lib, unda siz turli darajadagi
joylashtirish darajasidagi papkalar va fayllarni yaratishingiz mumkin: papka, boshqasi
ichida va hokazo. Bu endi standartga aylandi. Zamonaviy UNIX lardagi fayl
tizimlarining o'zi har xil bo'lishi mumkin, ammo ularning deyarli barchasi daraxtga
asoslangan va katta-kichik harflarga sezgir.
C tili . UNIX hozirgacha tizimli dasturlashda qo'llaniladigan C tilida yozilgan. 1960-
yillarda bu kamdan-kam hol edi, chunki o'sha paytdagi operatsion tizimlar asosan
assembler tilida yozilgan. Bundan tashqari, C tili birinchi marta UNIX da paydo
bo'lgan.
Ko'p platformali . UNIX va shunga o'xshash tizimlar deyarli har qanday apparat uchun
mos keladi. Bu aynan C tili tufayli sodir bo'ladi: bu tizimni turli protsessorlarga
moslashtirish imkonini beradi. Ammo assembler tizimlari qat'iy ravishda ma'lum bir
apparat uchun mo'ljallangan.
Interfeys va o'zaro ta'sir . Biz UNIX da o'rganib qolgan vizual interfeys mavjud emas
va hech qachon mavjud bo'lmagan. Ammo u zamonaviy kompyuterlar uchun yana
standart bo'lgan bir nechta xususiyatlarga ega:
**Ma'lumotlar matn ko'rinishida ekranda ko'rsatiladi. UNIX dan oldin chiqish birligi bit
bo'lib, bitga faqat ikkilik son sig'ishi mumkin edi. UNIX baytlar bilan ishlay boshladi va
baytga xat joylashtiriladi. Shunday qilib, bu tizim dasturchiga raqamlarni emas, balki
matnni ko'rsatishni birinchi bo'lib o'rgandi. Bundan oldin odamlar ikkilik kodni
harflarga qo'lda tarjima qilishlari kerak edi;
**Dastur sozlamalarini dasturlarning o'zidan o'zgartirish mumkin. Ilgari, dastur
parametrlarini faqat tashqi tomondan, buyruq satridan o'zgartirish mumkin edi. Va endi
har qanday dasturda "Sozlamalar" tugmasi mavjud va bu UNIX ning xizmati;
4

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA О‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
Buxgalteriya hisobi yо‘nalishining BHA-63- guruh talabasi
Yunusov Dilshodbek
“ IQTISODIYOTDA INFORMATSION KOMMUNIKATSION
TEXNOLOGIYALAR ” fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
MAVZU : UNIX operatsion tizimining iqtisodiyotdagi
o‘rni va ahamiyati
Bajardi: Yunusov.D
Qabul qildi: Muslimov.O
Toshkent-2024

**Operatsion tizimning o'zi fayl hajmini hisoblab chiqadi. Hatto fayl hajmini aniqlash
va jismoniy diskda joy tanlash kabi narsalar ham odamlar tomonidan qo'lda bajarilgan.
UNIX da bu vazifa birinchi marta OT tomonidan qabul qilingan;
**Muntazam ifodalar va TCP/IP protokoli bilan ishlashni ommalashtirgan UNIX ham
bo'ldi. Endi oddiy iboralar ma'lumotlarni qidirish yoki ko'rsatish uchun standart bo'lib,
butun Internet TCP/IP asosida qurilgan. Lekin ular bir paytlar UNIX tufayli rivojlangan.
Zamonaviy UNIX tizimlari
UNIX dan kelgan texnologiyalar va ishlanmalar ko'plab operatsion tizimlar
tomonidan qo'llaniladi. Lekin ularning hammasi ham UNIX deb atalishga haqli emas,
garchi ular unga juda o'xshash bo'lsa ham. SUS spetsifikatsiyasi mavjud: tizim to'liq
huquqli UNIX deb hisoblanishi uchun javob berishi kerak bo'lgan talablar to'plami.
Zamonaviy dunyoda bir nechta operatsion tizimlar ushbu talablarga javob beradi:
macOS - bu Apple shaxsiy kompyuterlari uchun standart tizim. U o'zining XNU
yadrosiga ega, lekin UNIX mezonlariga javob beradi;
HP-UX - bu Hewlett-Packard kompaniyasining xususiy OS bo'lib, u ma'lum bir
arxitekturaga ega serverlar uchun ishlatiladi;
AIX - bu serverlar uchun yana bir professional OT, bu safar IBM kompaniyasidan;
Solaris - bu Oracle kompaniyasiga tegishli bo'lgan xususiy tizim. Biroq, so'nggi yillarda
u SUS spetsifikatsiyasiga to'liq javob bermadi.
Sertifikatlangan UNIX tizimlarining aksariyati macOS dan tashqari server tizimlaridir.
UNIX ga o'xshash tizimlar nima
UNIX ga juda o'xshash, lekin sertifikatlanmagan operatsion tizimlar UNIX ga
o'xshash operatsion tizimlar deb ataladi. Bu operatsion tizimlarning juda keng guruhi
bo'lib, ular ko'pincha "Unix" deb ham ataladi - garchi texnik jihatdan bu tizimlar bunday
deb nomlanishga haqli emas. UNIX ga o'xshash tizimlar, birinchi navbatda:
Linux - eng mashhur UNIX ga o'xshash loyiha va dunyodagi ikkinchi eng mashhur
operatsion tizimlar oilasi;
BSD - AT&T Berkli universitetiga sovg'a qilgan UNIX kodiga asoslangan, deyarli
"to'liq huquqli" UNIX hisoblanadi.
Boshqa loyihalar mavjud, masalan, OpenSolaris, lekin bu ikki operatsion tizim oilasi
eng mashhur bo'ldi.
5

o‘rnatishga imkon bermaydi.NIS ni boshqarish murakkabroq masala: ko‘p matnli
fayllarni “qo‘lda” taxrirlashga to‘g‘ri keladi.
Hozirgi vaqtda UNIX ba'zi mualliflari o‘z kataloglar xizmatini, odatda X.500 standart
asosida ishlab chiqayaptilar. Ammo, ular uchun Microsoft yoki Novell firmasi
kataloglar xizmatidan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Ochig‘ini aytganda , korporativ geterogen tarmoq qurishning eng nozik joyi, bu tarmoq
resurslari tarqoqligi va yagona xizmatni (katalog yoki domen) SHK lardan to
meynfreym, superkompyuterlarga qo‘llash imkoni yo‘qligidir. Uchala sistemaning
hammasi, masofadagi server sifatida ishlatilishi mumkin, ammo buning uchun oddiy
kompyuter emas , balki m-n maxsuslashtirilgan Access Builder va x.k. serverlardan
foydalangan afzalroqdir.
Ma'lumotlarga guruhli ishlov berish, elektron pochta, faks-serverlari platformasi
sifatida uchala operatsion tizim ishlatilishi mumkin, ammo UNIX uchun bunday
dasturlar ancha qimmatdir va ularni boshqarish ancha murakkabdir.
Web server uchala operatsion tizimlarda mavjuddir. Ammo web-server sifatida
ko‘pincha UNIX dan foydalaniladi, ayniqsa Solaris dan foydalaniladi. Ammo Rossiya
va SNG davlatlarida xozircha asosiy o‘rinni Windows NT Server 4.0 (o‘zining Internet
Information Server i bilan) chunki bu ilova tizim bilan birga tekinga beriladi , bu esa o‘z
navbatida kuchli faktdir.Ammo baribir hozirgacha Internet UNIX -serverlar makonidir.
Ular, prokollar va TCP/IP ilovalarning maksimal sonini qo‘llaydi. Shuning uchun ham,
agar Internet dan jiddiy foydalanmoqchi bo‘lsangiz, UNIX dan foydalanish maqsadga
muvofiqdir.Lokal tarmoqlarni Internet ga ulashda muhim va asosiy rolni -
brandmauerlar o‘ynaydi. Amalda ularning deyarli barchasi UNIX ning u yoki bu
versiyasi asosida amalgan oshirilgan.
Ma'lumotlar bazasi (MB) serverida UNIX ning o‘rni
Siqib chiqaradigan ko‘pmasalalilik va xotira ximoyasi bo‘lmagani uchun NetWare
MB serveriga mos platforma emas. Windows NT va UNIX- mashinalar o‘zlarini MB
serveri sifatida yaxshi tavsiya etganlar, ammo katta masshtablashtirish xususiyati,
klaster texnologiyaga ega ekanligi uchun UNIX kuchli MB serveriga ko‘proq mosdir.
Negadir ilovalar serveri to‘g‘risida gap ketsa, MB serveri tushuniladi. To‘g‘ri MB
serveri muhim , ammo bu faqat mumkin bo‘lgan ilovalardan biridir. Nima uchun ilovalar
serveri bilan MB serverini chalkashtirish kerak.
Biz operatsion tizimni ilovalar serveri dasturiy ta'minoti uchun dasturiy platforma
sifatida foydalanishni ko‘rib o‘tamiz, m-n, hisoblashlar serveri sifatida.
Ko‘p foydalanuvchili interfeys xususiyati qo‘shib ishlab chiqilmagani uchun Windows
NT bu xizmat juda yaxshi to‘g‘ri kelmaydi. NetWare to‘g‘risida bu haqda gapirmasa
ham bo‘ladi. Deylik, juda qimmat va katta resurs talab qiladigan dasturlar (ya'ni jiddiy,
loyihalashni avtomatlashtiruvchi tizimlar FAT uchun, yoki yadro reaktorida dinamik
jarayonlarni tasvirlash va hisoblash dasturi), kuchli, “Nunber Crashing” (sonlarni
maydalovchi) kategoriyasidagi hisoblash texnikasi kerak bo‘ladi. Albatta, unga UNIX
ni o‘rnatishadi, chunki shu holdagina uni kuchli hisoblash xususiyatidan bir vaqtda, bir
nechta foydalanuvchilar foydalan olishlari kerak. Buning uchun, odatda turli tipdagi
10

Foydalanilgan manbaalar ro‘yxati:
1. https://pyblog.uz/post/unix-operatsion-tizimi#:~:text=UNIX
%20operatsion%20tizimi,tarmoqlari%20orqali%20ishlagan
2. https://uz.wikipedia.org/wiki/UNIX
3. https://uz.eyewated.com/operatsion-tizimlar-unix-nima-uchun/
4. https://kompy.info/operasion-sistemalar-va-ularning-turlari-unix-
operatsion-siste-v2.html
5. https://thecode.media/unix/
12

UNIX va Linux o'rtasidagi farq
Tizimlar o'xshash bo'lsa-da, Linux UNIX emas. Linuxni hatto UNIX versiyasi deb
ham atash mumkin emas: bu GNU loyihasining bir qismi sifatida yaratilgan mutlaqo
mustaqil mahsulot (bu GNU UNIX emas degan ma'noni anglatadi). U xuddi shu falsafa
va yondashuvni amalga oshiradi, lekin Linux yadro kodi noldan boshlab "dastlabki
bepul UNIX klouni" sifatida yozilgan. Linux mutlaqo bepul va ochiq va har doim
shunday bo'lib kelgan. UNIX dastlab yopiq manba kodli xususiy tizim edi.
U NIX ning afzalliklari :
 UNIX yanada moslashuvchan va turli xil turdagi mashinalarga, jumladan ota-
kompyuterlar, superkompyuterlar va mikrokompyuterlarga o'rnatilishi mumkin.
 UNIX yanada barqaror va u tez-tez Windows kabi pastga tushmaydi, shuning uchun
kamroq boshqaruv va parvarish talab etiladi.
 UNIX Windows ga qaraganda yuqori o'rnatilgan xavfsizlik va ruxsatnomalarga ega.
 UNIX Windowsga qaraganda ancha katta qayta ishlash qudratiga ega.
 UNIX vebga xizmat ko'rsatish sohasida etakchi hisoblanadi. Internetning taxminan
90 foizi dunyoning eng keng tarqalgan veb-serverlaridan biri bo'lgan Apache da
ishlaydigan UNIX operatsion tizimiga asoslangan.
 Microsoft tomonidan taqdim etilgan dasturiy ta'minotni yangilanishlari odatda
foydalanuvchidan yangi yoki qo'shimcha qurilmani yoki old shart dasturiy ta'minotni
sotib olishni talab qiladi. U NIX da bunday holat emas.
 Ko'pincha bepul va arzon narxlardagi operatsion tizimlar, Linux va UX kabi
moslashuvchanligi va boshqaruvi bilan, kompyuter sihirbazlariga juda mos keladi.
Aqlli dasturchilarning ko'pchiligi tezkor o'sib borayotgan "ochiq manbali harakat"
uchun eng zamonaviy dasturiy ta'minotni ishlab chiqmoqda.
 U NIX shuningdek, katta monolitik dasturlarni yaratish o'rniga oddiy asboblarni bir-
biriga ulash orqali muammolarni hal qilish kabi dasturiy ta'minotni ishlab chiqishda
yangi yondashuvlarni ilhomlantiradi.
Hozirgi vaqtda U NIX tizimlari asosan serverlar, shuningdek, turli qurilmalar,
jumladan smartfonlar uchun o rnatilgan tizimlar orasida keng tarqalgan. Uʻ NIX
tizimlari superkompyuterlarda ham qo llanilmoqda, xususan, Linux TOP500
ʻ
superkompyuterlarida 100 foiz U NIX tizimida ishlamoqda.
6

tizimidan boshqasiga ko chirish vositasi, dastlab modemlar yordamida telefon ʻ
tarmoqlari orqali ishlagan).
Ko‘p foydalanuvchili rejim
UNIX ning jiddiy ustunligi , Windows NT va Netware da bo‘lmagan ko‘p
foydalanuvchilikni qo‘llashdir. Bitta UNIX - mashinaga, xatto shaxsiy kompyuter
asosida bo‘lsa ham, o‘nlab alfavit raqamli terminallarni ulash mumkin. Bu nima uchun
kerak? Masalan, transport agentligini olaylik (poyezd yoki avtobuslar uchun bitta
sotuvchi, yoki aholidan jamg‘arma qabul qiluvchi bank). Microsoft nuqtai-nazaridan
hamma shunday jroylarni Windowsli shaxsiy kompyuterlar bilan jixozlash kerak., va
ularga ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi o‘rnatib, (albatta MS SQL Server),
kliyent-server rejimida ishlaydigan tarmoq o‘rnatish kerak. Ammo bunday ish joylariga
grafik interfeys tez tarmoq kanallari va yuqori unumdorlikka ega bo‘lgan shaxsiy
kompyuter kerak emas. Albatta bu juda chiroyli, ammo bu ratsional emas, bu tejamli
emas. Bunday joylarda , UNIX mashina qo‘yib, sekin osinxron kanallari orqali qimmat
bo‘lmagan alfavit-raqamli terminallar qo‘yish arzon tushadi. Bunda, kliyent server
arxitekturali murakkab tarmoq kerak emas.
Agar terminallar juda ko‘p talab etilsa, u holda meynfreym sotib olish qulay. Yaxshi
meynfreym yuzlab, xatto minglab terminallarni tortishi mumkin.
Tarmoq grafik interfeysi bilan ish boshqachadir. Ochiq tizimlar olamida grafik
interfeysni tarmoqda qo‘llovchi uchun XWin.System standart hisoblanadi. Bu tizimda,
topshiriq bajariluvchi tizim X-kliyent deb ataladi. Ma'lumot kiritiladigan qurilma (SHK
yoki X.terminal) X-server deyiladi. Bunda X-kliyent va X-server bitta
kompyuterda, yoki har xil , ba'zan mutanosib bo‘lmagan kompyuterlarda amalga
oshiriladi. XWin System tizimlari aniq operatsion tizim- dan mustaqil yaratilgan bo‘lsa
ham uni har operatsion tizimlarda amalga oshirish katta farq qiladi. Bu tizim, asosan
UNIX tizimlariga mo‘ljallangan, va ko‘pgina kengaytmalariga ega, bu esa uni
imkoniyatini oshiradi.
NetWare uchun XWin System qo‘llanishi yo‘qdir (oddiy X.Console dan tashqari).
NetWare 4.1 da tarmoq infrastrukturasini tashkil etishning eng yaxshi vositasi -
NetWare (NDS) kataloglar xizmatidir. U tarmoq resurslari iyerarxiyasini global
darajada tashkil etishga imkon beradi. Buning uchun foydalanuvchiga ixtiyoriy resursga
murojaat qilish uchun tarmoqda bir marta hisobdan o‘tsa yetarlidir. NDS ning
kamchiligi bu xizmat uchun amaliy dasturlar yetarli emasligidir.
NDS ning boshqa platforma uchun amalga oshishi to‘g‘risida gap ketsa, Nowell
firmasi NDS ga litsenziyani, operatsion tizimlar ishlab chiquvchilarning hammasiga
sotishini mo‘ljallagan.
Windows Serverda tarmoq domenlar asosida yaratiladi , bu esa o‘z navbatida
korporativ mijozlar uchun, kataloglar xizmatiga nisbatan qulay emas.UNIX uchun NIS
tarmoq axborot tizimidan (SUN firmasi tomonidan ishlab chiqilgan) foydalanish odatiy
xoldir. Bu xizmat, domenlar asosida tarmoq resurslarini tashkil etishga imkon beradi,
ammo Windowsdan farqli ravishda domenlar o‘rtasida ishonchli munosabatlarni
9

Unix

Купить