Uran metali kimyosi va texnologiyasi - Metallurgiya - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	4.8MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	19 Iyul 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Metallurgiya

Sotuvchi

Javohirbek igamberdiyev

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2024

7 Sotish

Uran metali kimyosi va texnologiyasi

Sotib olish

Kamyob,tarqoq va nodir
metallar kiyoviy texnologiyasi
Mav zu: Uran met ali k imy osi v a
t exnologiy asi.

RE J A
1.uran metali kimyoviy va
fizik xossalari
•uran metali olinish usullari
•uran metali qo‘llanilish
soxalari

(Uranium) U – kimyoviy elementlar davriy jadvalining
aktinoidlar guruhi elementi, tartib raqami 92, atom massasi
238,0289. Tabiatda uranning 3 ta radiofaol izotopi mavjud:
U 238
(99,2739% , T
1/2 = 4,51·10 yil); U 235
(0,7205%,
T
1/2 = 7·10 8
yil), va U 234
(0,0056%, T
1/2 = 2,48·10 5
yil).
Sun’iy ravishda 11 ta radiofaol izotop lari olingan massa
sonlari bilan 227-233, 236, 237, 239 va 240.
. 1789 yilda nem is kimyogari M.G.Klaprot tomonidan
uran li smolali ruda Bogemi yda topilgan .
Faqatgina 1841 yilda fransuz kimyogari E.M.Peligo uran
elementini uran xloridini vodorod bilan qaytarib toza
holatda oldi.

Tabiatda tarqalishi. Yer qobig‘idagi о‘rtacha miqdori
massa bо‘yicha 3·10 -4
%. 200 yaqin uran tarkibli minerallar
ma’lum. Ular oksidlar, silikatlar , titanatlar, tantalo-titano-
niobatlar, fosfatlar, arsenatlar, vanadatlar, karbonatlar,
sulfatlar, molibdatlar kо‘rinishida uchraydi.
Oksidlar guruhidagi minerallari quyidagilar;
uraninit (UO
2 ), brannerit (U, Sa; Fe 2+
, Th)
3 (Ti, Si)
5 O
16 va
davidit.
Davidit mupakkab upan oksidi AO
2 “A” deganda
A= Ti, Fe, U, Th, Y, Ge, La va boshqa siyrak yer metallapi
ham uchraydi.
Bu mineralda upan 2~3 % oksid holida bо‘ladi.
Davidit upanli pudalapda titanga boy bо‘lgan tomipli
konlapda uchraydi.

Brannepit, metatitanat u r anning kimyoviy bipikmasi
о‘zga r uvchan bо‘ladi.
Mineral tapkibida UO
2 va UO
3 ~70 % gacha bо‘ladi.
Brannepit mineraliga о‘xshash lodochnikat minerali
ham mavjud.
Ekzogen minerallar guruhiga:
karnotit K
2 (UO
2 )
2 ·(VO
4 )
2 ·nH
2 O,
tyuyamunit Sa(UO
2 )
2,. , (VO
4 )
2 ·nN
2 O,
otenit Ca(UO
2 )
2 ·(RO
4 )
2 ·nN
2 O,
torbernit Cu(UO
2 )
2 ·(RO
4 )
2 ·nN
2 O lar kiradi.

О‘zbekistonda uran konlari
Uchquduq (Uchquduq, Altintau),
Sugrali (Markaziy Qizilqum qismi),
Beshbuloq,
Sobirsoy,
Ketmonchi,
Meymesoy (Markaziy Qizilqumning shimoliy-g‘arbiy
qismi),
Beshkak (Korakataning sharqiy qismi),
shimoliy Konimex, shimoliy va janubiy Bukinay
(Nurota tog‘ tizmalarining shimoliy-g‘arbiy qismi),
Yog‘du,
Lyavlyakan (Qizilqumning shimoliy-markaziy qismi),
Alendi va Oqbо‘ta konlari mavjud.

О‘zbekistonda uran ishlab chiqarish uchun katta mineral
xomashyo bazasi yaratilgan.
Bugungi kunda aniqlangan konlari yana 50-60 yil uran
ishlab chiqarish uchun yetarli hisoblanmoqda.
Uran ishlab chiqarish jarayonida boshqa qimmatbaho
komponentlar reniy, skandiy , lantanoidlar va
boshqalarni ajratib olish mumkin.
Bu komponentlar uranni ajratib olish texnologik
eritmasida mavjud bо‘ladi.
Bu komponentlar ajratib olish texnologiyasi yaratish,
uran konlarini qayta ishlash samaradorligini oshiradi.

Fizikaviy xossalari. U – kо‘kimtir - pо‘lat rangli metall .
Uning uchta modifikatsiyasi mavjud :
α -U, 662 o
S temperaturagacha barqaror ;
β -U, 662-769 o
S temperatura intervalida barqaror ; 769 o
S
temperaturadan suyuqlanish temperaturasiga qadar
γ -U. t
suyuq. =1133 o
S; t
qayn. =3862 o
S, zichliklari
α -U19,12; β -U18,11; γ -U18,06; suyuq holatidagisining
zichligi U16,63 g/sm 3
, (1130 o
S temperaturada ).
Uran romb ( α ), tetrag. ( β ) yoki kb. ( γ ); S o
r =27,5 ( α ); S o
=50,3
( α ); Δ H o
=0( α ); Δ G o
=0 ( α ); ρ =0,1 2166
; 1 2456
; 100 3265
.

Kimyoviy xossalari. U yuqori kimyoviy faolligi bilan
ajralib turadi va inert gazlardan tashqari barcha kimyoviy
elementlar bilan ta’sirlashadi.
U kо‘plab metallar bilan intermetallid birikmalarni hosil
qiladi. Havoda odatdagi temperaturada jips holatidagi
(kompakt) uran sekin oksidlanib, korroziyani
sekinlashtiradigan ammo tо‘xtatmaydigan qora oksid
qavati bilan qoplanadi.
150 0
S dan yuqori temperaturada metall tezda oksidlanadi.
Kislorodning uranda erishi juda oz miqdordadir.
Ftor bilan uran xona haroratida ta’sirlashadi, boshqa
galogenlar bilan esa qizdirilganda.

Vr va I bilan faqatgina tri - va tetragalogenid larni hosil
qiladi . N
2 bilan kukunsimon uran xona haroratida ,
kompakt holatidagi metall bilan – 250-300 o
S
temperaturada ta’sirlashib, UH
3 tarkibli gidrid ni hosil
qiladi .
Uran yoki uning gidridini azot bilan yoki ammiak bilan
reaksiyasi natijasida UN, U
2 N
3 va UN
2 tarkibli uran
nitridlari hosil bо‘ladi.
Uranning uchta boridi ma’lum: UB
2 , UB
4 va UB
12 .
Suv kompakt holatdagi U bilan sekin-asta ta’sirlashadi.
Suv bug‘i uran bilan kislorodga nisbatan faolroq.
Ftorid kislotasi uranga kuchsiz ta’sir etadi; suyultirilgan
H
2 SO
4 sovuqda uran bilan ta’sirlashmaydi; NSl kislotasi
uranni yaxshi eritadi.

HNO
3 ning istalgan konsentratsiyasi bilan uran sekin-
asta ta’sirlashib, uranilnitrat eritmasini hosil qiladi; 85%
konsentratsiyali fosfat kislota eritmasi uranni sovuqda
sekin eritadi, qizdirilganda tezda eritib eritmani hosil
qiladi.
Organik kislotalar (chumoli, sirka, propion kislotasi)
uran bilan ta’sirlashmaydi.
Ishqorlarning suvli eritmalari uranga kuchsiz ta’sir
etadi.
Vodorod peroksidi ishtirokida uran natriy ishqorida erib,
eriydigan natriy naduranat ini hosil qiladi .

Uranning reak sion xarak t erist ik asi
Element Reak siy aning borish sharoit i Mahsulot
F
2 20 o
C jadal
UF
6
Cl
2 180 o
C maydalangan holatda
500-600 o
C kompakt holatida UCl
4 , UCl
5 , UCl
6 aralashmasi
Br
2 650 o
C sekin
UBr
4
I
2 350 o
C sekin
UI
3 , UI
4
S 250-300 o
C sekin
500 o
C yonish bilan US
2 , U
2 S
3
Se 250-300 o
C sekin
500 o
C yonish bilan USe
2 , U
2 Se
3
N
2 450-700 o
C temperatruda
N 1300 o
bosim ostida UN
1 , 75
UN
2
UN
P 600-1000 o
C
U
3 P
4
C 800-1200 o
C
UC, UC
2

Kimyoviy jihatdan uran juda faol.
Maydalangan kukuni havoda о‘zidan-о‘zi alangalanadi,
u 150-175 °C temperaturada yonib, U
3 O
8 ni hosil qiladi.
Uran metallining boshqa metallmaslar bilan reaksiyalari
quyidagi jadvalda keltirilgan.
Suv past temperaturada sekin-asta metallni yemirishi
mumkin va yuqori temperaturada tezda, hamda
maydalangan kukun holatida ham:
U+2H
2 O→UO
2 +2H
2
Oksidlovchi bо‘lmaganlar kislotalarda uran eriydi,
UO
2
yoki U 4+
tuzlarini (vodorod ajralishi bilan boradi) hosil
qiladi. Oksidlovchi-kislotalar bilan (nitrat, konsentrlangan
sulfat) uran tegishli uranil UO
2 2+
tuzlari hosil bо‘ladi.
Kuchli silkitish natijasida uran metali zarrachalari nur
tarata boshlaydi.

Uran III birikmalari . Uran (+3) tuzlari ( eng kо‘p , galogenid lar )
qaytaruvchilardir . Havoda xona haroratida ular barqarordirlar , biroq
qizdirish natijasida mahsulotlar aralashmasiga qadar oksidlanadi .
Xlor ularni UCl
4 ga qadar oksidlaydi.
Qizil rangli beqaror eritmalarni hosil qiladi va ular kuchli
qaytaruvchilik xossalarini namoyon qiladi:
4UCl
3 +2H
2 O→3UCl
4 +UO
2 +2H
2 ↑
Uran III galogenidlari uran (IV) galogenidlarini vodorod bilan
qaytarib olinadi :

550-590 o
C
4UCl
4 +H
2 2UCl
3 +2HCl
Yoki vodorod yodid bilan:
500 o
C
2UCl
4 +2HI 2UCl
3 +2HCl+I
2

Hamda vodorodgalogenidlarning uran gidridiga UH
3 ta’siri
natijasida ham olish mumkin.
Bundan tashqari, uran (III) gidrid UH
3 ham mavjuddir.
Uni uran kukunini vodorod bilan 225 o
S bо‘lgan
temperaturada qizdirib olish mumkin , 350 o
S yuqori
temperaturada u parchalanadi .
Uning reaksiyalarini kо‘p qismini ( masalan , suv bug‘i va
kislotalar bilan reaksiyasi ) formal jihatdan parchalanish
reaksiya natijasidagi uran metalining reaksiyasi deb qarash
mumkin :
UH
3 +3HCl→UCl
3 +3H
2 ↑
2UH
3 +7Cl
2 →2UCl
4 +6HCl↑

Uran ( IV ) birikmalari . Uran (+4) yashil rangli suvda
oson eriydigan tuzlarni hosil qiladi .
Ular uran (+6) ga qadar osongina oksidlanadi.
Uran ( V ) birikmalari . Uran (+5) birikmalari beqaror
bо‘lib va ular osongina suvli eritmada disproporsi yalanadi :
2UO
2 Cl→UO
2 Cl
2 +UO
2
U ran ( V ) x lorid uzoq saqlanganda qisman
disproporsi yalanadi :
2UCl
5 →UCl
4 +UCl
6
Qisman xlor ni ajratadi :
2UCl
5 →2UCl
4 +Cl
2

U ran ( VI ) birikmalari . +6 oksidlanish darajasigi UO
3
oksidi tо‘g‘ri keladi . Kisl o ta larda u erib, uranil
UO
2 2+
kation ining birikmalarini hosil qiladi :

UO
3 +2CH
3 COOH→UO
2 (CH
3 COO)
2 +H
2 O
Asoslar bilan UO
3 (CrO
3 , MoO
3 va WO
3 lar bilan analog
ravishda ) turli uranat-anion larni ( birinchi о‘rinda , diuranat
U
2 O
7 2-
) hosil qiladi .
Biroq oxirgisi , ishqorlarning uranil tuzlariga ta’siri
natijasida olinadi :

2UO
2 (CH
3 COO)
2 +6NaOH→Na
2 U
2 O
7 +4CH
3 COONa+3H
2
O
Kislorodi bо‘lmagan uran (+6) birikmalaridan , faqatgina
geksaxlorid UCl
6 va geksa ftorid lar UF
6 ma’lumdir .
Oxirgisi uran izotoplarini ajratishda muhim о‘rin
egallaydi .
U ran (+6) birikmalari havoda va suvli eritmalarda
barqarordirlar .
Uranil tuzlari , uranilxlorid kabilar yorqin yorug‘lik
ta’sirida yoki organik moddalar ishtirokida parchalanadi .
Uran, bundan tashqari, uran organik birikmalarni hosil
qiladi.

Olinishi. Uran rudalari ancha kambag‘al hisoblanadi
(0,05-0,5 %) U
3 O
8 . Boyitishning mexanik usullari uranli
rudalarni qayta ishlashda juda cheklangan qо‘llanilishga
egadirlar va juda kam holatlarda boy konsentratlar olish
imkonini beradi.
Asosan boyitishdan sо‘ng gidrometallurgik usullari
qо‘llaniladi, biroq kuydirish jarayoni о‘z afzalliklari bilan
ajralib turadi.
Rudali materialni sulfat kislotasi yoki nitrat kislota
eritmalari bilan yoki bu ikki kislota aralashmasi bilan
tanlab eritiladi.

Bundan tashqari, ikkilamchi minerallar tarkibli rudalarning
individligiga kо‘ra sodali eritmalar bilan eritiladi.
Rudalarni va kambag‘al konsentratlarni qayta ishlashda
eritmalar faqatgina 0,5-2,0 g/l U miqdorini о‘z tarkiblariga
biriktirib olishi mumkin. Bunday holatda uranni ajratish va
boyitish uchun ion almashinish smolalarida sorbsiyalash
yoki organik erituvchilar bilan ekstraksiya jarayoni
qо‘llaniladi. Boy konsentratlarni qayta ishlashdan yoki
konsentrlash natijasida olingan eritmalardan, ammoniy
diuranatlari, natriy yoki uranil gidrooksidi chо‘ktiriladi.
Quritilgan yoki kuydirilgan qoldiqlar texnik (homaki)
mahsulotlar sanaladi va toza uran birikmalarini (UF
4 , U
3 O
8
yoki UO
2 ) olish imkonini beradi .

Qо‘shimchalardan tozalash uchun, boshlang‘ich texnik
mahsulotlar, odatda, HNO
3 da eritiladi, tozalashning
samarador usuli uranil nitratini organik erituvchilar
(tributilfosfat, metilizobutilketon) bilan ekstraksiyasi
hisoblanadi .
Tozalangan nitrat kislotali eritmalardan uranil nitrat
UO
2 (NO
3 )
2 ·6N
2 O kristallanadi yoki UO
4 ·2N
2 O peroksidi
chо‘ktiriladi , ularni ohista kuydirish natijasida keyinchalik
UO
3 ni olinadi.
Oxirgisi vodorod bilan UO
2 ga qadar qaytariladi va uni
quruq HF bilan 430-600 o
S temperaturada ta’sirlashtirib,
UF
4 toza metalini olish uchun asosiy boshlang‘ich
moddaga о‘tkazishadi.
Uranni eng kо‘p holatda UF
4 dan kalsiy yoki magniy bilan
qaytarib olinadi.

Suyultirilgan slitkalar vakuumda qayta suyuqlantiriladi va
tayyor holatdagisini quyib, keyinchalik bosim yordamida
kerakli buyumlar tayyorlanadi.
3.29-rasmda uran olishning texnologik tasviri keltirilgan va
bunda uranli rudalar maydalanadi, jarayonga H
2 SO
4 va
MnO
2 qо‘shib eritiladi, sо‘ngra filtratsiyaga yо‘naltiriladi.
Qoldiqla r – chiqitga, eritma bо‘lsa, ion almashinish
smolalarga asoslangan sorbsiyaga yо‘naltiriladi, u yerdan
uran bilan boyitilgan smolani desorbsiyaga beriladi . Qoldiq
smola sorbsiyaga qaytariladi, eritma esa NH
3 ni qо‘shib
chо‘ktiriladi va chiqindilar saqlash joyiga yо‘naltiriladi.
Uran li ammoniy quritiladi , kuydiriladi va oxirgi mahsulot
U
3 O
8 olinadi .

3.29- rasm . Uran olish texnologiyasining umumiy kо‘rinishi
1 ) sulfat kislota tо‘ldirilgan avtotsisterna;
2) konsentrlangan sulfat kislotasi saqlagichlar ;
3) 3 ) yopiladigan kran ;
4) 4 ) beriladigan ishqorlash eritmasini tayyorlash uchun aralashtirma uzel i ;
5) 5 ) zaxiradagi quduq ;
6) 6 ) qaytarma quduq ;
7) 7 ) mahsulotlar eritmalari uchun tindirgich
8) 8 ) matochniy sorbsiya uchun tindirgich ;
9) 9 ) bufer li idish ;
10) 10 ) mahsulot eritmasini qayta ishlashga mо‘ljallangan texnologi k
qurilma (sorbsi ya –desorbsi ya )


Qotishmalari – tapkibida molibden, sirkoniy,
alyuminiy, niobiy, xpom, temip, kremniy bо‘lgan
upan asosidagi qotishmalar bor.

Upan qotishmalari sof upanga nisbatan (yadro
peaktopi ish sharoitida) mustahkam yemirilishga
yuqori va о‘lchamlapning о‘zgapmasligi bilan fapq
qiladi, yadro peaktoplapidan upan qotishmalaridan
issiqlik ajpatish elementlapining о‘zaklapi
tayyorlanadi .

Ikki va uch komponentli qotishmalari Mo, Zr, Al, Nb
va Sr lar bilan eng kо‘p amaliy ahamiyatga egadir.

Ishlatilishi . Eng kо‘p qо‘llaniladigan uran 235
U izotopi, chunki undan
yadroviy zanjir reaksiyasi о‘z-о‘zidan saqlanadi.
Shuning uchun bu izotop yadro reaktorlarida yoqilg‘i sifatida
ishlatiladi.
Tabiiy urandan U 235
izotopini ajratish – juda qiyin texnologik
muammodir.
80% yuklama bilan ishlab, yiliga 7000 GVt·ch ishlab chiqaradigan, quvvati
1000 MVt bо‘lgan reaktor uchun ayrim qiymatlarni keltirib о‘tsak.
Bunday quvvatdagi bitta reaktorning bir yil ichida ishlashi
3,5 % U-235 mavjud bо‘lgan 20 tonna uranli yoqilg‘ini
talab etadi, bu о‘z о‘rnida taxminan 153 tonna tabiiy uranning
boyitilishidan olinadi.
U 238
izotopi yuqori energetik neytronlar ta’sirida bо‘linishi mumkin.
238
U larning neytronlarni qabul qilish bilan
β -yemirilishi natijasida 239
Pu ga о‘zgarishi mumkin, u ham
keyinchalik yadroviy yoqilg‘i sifatida ishlatiladi.

Toriy yemirilish tomonidan reaktorlarda sun’iy olinadigan uran-
233 (toriy-232 neytronlarni olib, toriy-233ga о‘zgaradi, qaysiki
parchalanib protaktiniyga almashadi –233 va keyinchalik uran-
233), kelajakda atom elektrostansiyalari uchun keng tarqalgan
yadroviy yoqilg‘i bо‘lishi mumkin (hozirda ham bu nuklidni
yoqilg‘i qilib ishlatadigan reaktorlar mavjud, masalan,
KAMINI, Hindistonda).
Uran-233 ham gaz fazali yadroviy raketa dvigatellari uchun
istiqbolli yoqilg‘i hisoblanadi .
Geologiyada uranning asosiy qо‘llanilish sohasi bu – geologik
jarayonlar ketma-ketligini aniqlash uchun mineral va tog‘
jinslari yoshini aniqlashdir .
Bu jarayon bilan geoxronologiya shug‘ullanadi . Shuningdek, amaliy
ahamiyatga egaligi, modda manbalari va ularni siljitish
tо‘g‘risidagi vazifalarning yechilishidadir.


Bu masalalarni yechish radiofaol yemirilish reaksion
tenglamasi bilan amalga oshadi :
 206
Pb
r = 238
U
o (e λ8t
-1)
 207
Pb
r = 235
U
o (e λ5t
-1)
 238
U
o , 235
U
o – uran izotoplarining konsentratsi yalari ;
λ
8 λ
5 ;
– yemirilish doimiylari tegishli ravishda uran atomlarini
238
U va 235
U dir .

Ularning kombinatsiyasi juda muhim hisoblanadi :
 206
Pb
r K
o u
(e λ8t
-1) K
o u 238
Uo
137,88
 207
Pb
r (e λ5t
-1)

Tog‘ jinslari turli konsentratsiyada uranni saqlashi munosabati bilan , ular
turlicha radiofaollikka egadirlar . Bu xususiyat tog‘ jinslarini geofizik
usulda ajratish jarayonida qо‘llaniladi . Nisbatan keng bu usul neft
geologiyasida quduqlarni geofizik tadqiq qilishda ishlatiladi , bunday
kompleks tarkibiga , shu jumladan , γ – karotaj yoki neytron li gamma-
karotaj, gamma-gamma-karotaj va boshqalar kiradi . Ularning yordamida
kollektor lar va flyuido tayanchlarni ajratish amalga oshiriladi .
Oz miqdordagi uran qо‘shimchasi flurossens shishaga chiroyli sariq -
yashil rang beradi . Natriy uranati Na
2 U
2 O
7 yozuvda sariq pigment
sifatida qо‘llaniladi.
Uran birikmalari farforga va keramik glazur va emallar uchun yozuvda
bо‘yoq (ranglari: sariq, qо‘ng‘ir, yashil va qora, oksidlanish darajasiga
bog‘liq ravishda) sifatida ishlatiladi. Uranning ayrim birikmalari
yorug‘likka nisbatan sezuvchandirlar. Uran-235 niobiy va sirkoniy
karbidi bilan aralashmada yadroviy reaktiv dvigatellarida yoqilg‘i
sifatida (ishchi yoqilg‘i – vodorod + geksan ) ishlatiladi.

Temir va uran bilan birlashgan qotishmalari (uran-238)
kuchli magnitostriksion material sifatida ishlatiladi .
Uranning sinkuranil atsetat Zn[(UO
2 )
3 (CH
3 COO)
8 ] tuzi
analitik kimyoda natriy kationlari uchun sifat analizini
amalga oshirishda qо‘llaniladi .
Tabiiy uranning tarkibidan 235
U va 234
U lar ajratilgandan
sо‘ng , qoldiq material (uran-238) « birlashgan uran» nomi
bilan ataladi , chunki u 235 lik izotop bilan birlashgan .
Ayrim ma’lumotlarga kо‘ra, AQShda 560 000 tonn
atrofida birlashgan uran geksaftoridi (UF
6 ) saqlanadi.
Birlashgan uran tarkibidan 234
U ajratilish hisobiga , tabiiy
uranga nisbatan ikki marta kamroq radiofaollikka ega.

Uraninng asosiy qо‘llanilish sohasi – energiya ishlab chiqarish
bо‘lsa, birlashgan uran – kam samarador, past iqtisodiy qiymatga ega
material.
Birlashgan uranni ishlatish uning ulkan zichligi va solishtirma tannarxi
pastligi bilan bog‘liq .
Birlashgan uran radiatsion himoya uchun ishlatiladi ( qanchalik
ajablanarli bо‘lmasin ), uning о‘ta yuqori ushlash kesimi va uchuvchan
apparatlarning rulli yuzalarida – aerokosmik qо‘llanilishda ballast
massa sifatida qо‘llaniladi .
Samolyotlarning birinchi vakillarida bu maqsadlar uchun «Boing-747»
da 300 dan 500 kggacha birlashgan uran saqlangan (1981 yildan
boshlab “Boing”da volfram ishlatila boshlandi).
Yana bu material giraskoplarning yuqori tezlikdagi rotorlarida, katta
maxoviklarda, ballast sifatida kosmik uchiriladigan apparatlarda va
poyga yaxtalarda, formula-1 bolidlarida, neft quduqlarini qazishda
ishlatiladi.

Birlashgan uranning eng ma’lum qо‘llanilishi – bu
zirhli snaryadlar uchun “yurakcha” sifatida.
Katta zichligi (pо‘latdan uch marta og‘ir) zichligining
yuqori bо‘lishi toblangan uranli g‘ulachani olish
imkonini beradi , bu esa zirhlarni teshishda juda effektiv
vosita bо‘lib, ancha qimmatroq va og‘irroq bо‘lgan
effekti bо‘yicha analog volframdan yaxshiroq.
Og‘ir uranli snaryadning qinlarini aerodinamik
barqarorligini ta’minlab, massalarni taqsimlashda
qо‘llaniladi.

Fiziologik ta’siri. Uran mikro miqdorlarda (10 −5
-10 −8
%) о‘simlik,
hayvon va inson tanasida uchraydi. Uning eng yuqori darajasi
zamburug‘ va suv о‘tlarida tо‘planadi. Uran birikmalari oshqozon-
ichak traktida (1% atrofida), о‘pkada 50 % sо‘riladi. Organizmda
tо‘planadigan tana a’zolari: shilliq parda, buyrak, skelet, jigar,
о‘pka bronxo-о‘pka limfatik tugunlar. Inson va hayvonlar organlari
va tanasidagi miqdori 10 −7

grammdan yuqori bо‘lmaydi.
Uran va uning birikmalari zaharli . Uran va uning birikmalarining
aerozol lari juda xavfli hisoblanadi .
Uran birikmalarining suvda eriydigan aerozol lari uchun havodagi
REK 0,015 mg/m³, erimaydigan formalari uchun REK 0,075 mg/m³.
Uran organizmga tushganda barcha hujayralar uchun zaharli
hisoblanadi, barcha tana a’zolariga ta’sir etadi .
Uran deyarli qaytmas shaklda kо‘plab og‘ir metallar kabi oqsillar
bilan , birinchi о‘rinda aminokislotalarning sulfid li guruhlari bilan
bog‘lanadi va ularning funksiyasini ishdan chiqaradi .

1.uran metali kimyoviy va fizik xossalari
•uran metali olinish usullari •uran metali qo‘llanilish soxalari

Sotib olish