Uyushgan gapning badiiy matndagi qoʻllanishi - Adabiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	40000UZS
Hajmi	62.0KB
Xaridlar	7
Yuklab olingan sana	30 Noyabr 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Adabiyot

Sotuvchi

Saidmuhammadalixon Ataullayev

Ro'yxatga olish sanasi 29 Noyabr 2023

164 Sotish

Uyushgan gapning badiiy matndagi qoʻllanishi

Sotib olish

Mundarija:
KIRISH……………………………………………………….……4
I. BOB. UYUSHGAN GAPLARNING LISONIY TIZIMDA
TUTGAN O’RNI……………………………………..………5
1.1.[Pm] uyushtiruvchi vosita sifatida…………………………...7
1.2.[WPm] uyushtiruvchi vosita sifatida…………………… . …..9
1.3.[W] yoki [Pm] kengaytiruvchilari bilan farqlanuvchi
uyushgan gaplar……………………………………………………11
II.BOB. UYUSHGAN GAPNING MATINDA
QO LLANISHI TA RIFI…………………….………………..13ʻ ʼ
2.1.Uyushgan gapning matinda qo llanishining .……………..16
ʻ
muloqotdagi o rni……………………………………………,,,…..18
ʻ
2.2.Uyushgan gapning matinda qo llanishi……………...…...21
ʻ
III. XULOSA…………………………………….……………......24
FOYDALANILGAN ADABIYOTLA.………………………….25
3

Kirish
Kurs ishining dolzarbligi. «Hozirgi o zbek adabiy tili» darsligi ʻ Ma’lumki,
“Hozirgi o zbek adabiy tili” fan io zbektili va adabiyoti ta’lim yo nalishida
ʻ ʻ ʻ
umumkasbiy fanlar blokidagi asosiy fanlardan biri sifatida o qitiladi. O quv
ʻ ʻ
rejasiga muvofiq talabalar “Hozirgi o zbek adabiy tili” fanini ikki bosqich
ʻ
davomida o rganadilar, kurs yakunida esa ushbu fan bo yicha
ʻ ʻ kurs ishi
yozadilar.
“Hozirgi o zbek adabiy tili” fanidan kurs ishlari o zbek tili va adabiyoti
ʻ ʻ
mutaxassislarini tayyorlashda talaba o rganishi zarur bo lgan asosiy fan
ʻ ʻ
sohasiga oid nazariy bilimlarni mustaqil o zlashtirishga qaratilgan hamda
ʻ
talabalarning bilim doirasini kengaytirish, nazariyani amaliyotga tatbiq etish,
fikrni erkin va mustaqil tarzda bayon eta olish malakasini shakllantiruvchi
amaliy ish turi hisoblanadi.
“Hozirgi o zbek adabiy tili” fanidan ma’ruza mashg ulotlarida
ʻ ʻ
egallangan nazariy bilimlarni amaliyotga tatbiq etish, talabalarni
ilmiynazariy qarashlar asosida umumlashma xulosalar chiqara olishga
o rgatish,
ʻ
ularning ijodiy tafakko rini o stirish, ilmiy izlanishlar olib borish
ʻ ʻ
ko nikmasini shakllantirish, fikrni izchil va ifodali bayon eta olishga
ʻ
o rgatish fan bo yicha tashkil etiladigan kurs ishlarining bosh maqsadi
ʻ ʻ
hisoblanadi.
“Hozirgi o zbek adabiy tili” fani yuzasidan yoziladigan kurs ishi
ʻ
talabalarni ilmiy-ijodiy ishga yo naltiruvchi amaliy faoliyat turi sifatida
ʻ
muhim ahamiyatga ega. Talaba kurs ishini yozish asosida keyinchalik
yirikroq tadqiqot ishlarini bajarishga tayyorgarlik ko radi. Jumladan, fanlar
ʻ
4

bo yicha tashkil etiladigan kurs ishlari talabalarni ta’limning yuqoriʻ
bosqichida bitiruv malakaviy ishini yozishga tayyorlab boradi.
Kurs ishining maqsadi. Kurs ishining maqsadi aniqlovchi haqida
umumiy ma’lumotlarni to plash, shuningdek olimlarning aniqlovchi haqidagi
ʻ
fikr-mulohazalarini ko rib chiqish orqali mavzuni to liq o rganish.
ʻ ʻ ʻ
Kurs ishining vazifalari. Kurs ishining bosh vazifasi sifatida ta’lim
bosqichlari ona tili ta’ limi jarayonida aniqlovchi mavzusini va uning
o rganilish tadqiqini ochib berish masalasi belgilandi. Shunga ko ra Kurs
ʻ ʻ
ishini yoritish davomida: Ta’lim bosqichlarida sintaksis bo limining alohida
ʻ
olingan aniqlovchi mavzularini o qitishga doir turli xil qarashlarni o rganish,
ʻ ʻ
uni o qitish bilan bog liq ilmiy-nazariy va metodik adabiyotlarni tahlil
ʻ ʻ
qilish, mavzuning yoritilganlik darajasini va mavjud muammolarni aniqlash;
Kurs ishi mavzusining o rganilganlik darajasi.
ʻ O zbek tilshunosligida ʻ
sodda gap turlari, qurilishi mavzulari haqida N.Mahmudov, A.Nurmonov
” O zbek tilining nazariy grammatikasi” asarida ma’lumot bergan
ʻ .
Shuningdek SayfulIayeva R.R., Mengliyev B.R., Boqiyeva G.H., Qurbonova
M.M., Yunusova Z.Q., Abuzalova M.Q. ”Hozirgi o zbek adabiy tili” o quv
ʻ ʻ
qo llanmalari metodologik asos bo lib xizmat qildi.
ʻ ʻ
Kurs ishi predmeti . Ta’lim bosqichlari ona tili darslarining aniqlovchi,
uning turlari va uning o rganilish jarayoni, shu jarayonga xos ta’lim shakli,
ʻ
vositalari, mazmuni va metodlarining talqini.
5

I. BOB. UYUSHGAN GAPLARNING LISONIY TIZIMDA
TUTGAN O’RNI
O’zbek tilshunosligida uyushish hodisasi bilan bog’liq uchta hodisa mavjud:
Gapda uyushgan so’zshakllar
Qo’shma gapdagi uyushiq gaplar
Uyushgan gaplar.
Uyushiqlik umumiy holat bo’lib, sodda gapga ham, qo’shma gapga ham
xosdir. Sodda gapda so’zshakllar uyushib kelsa, qo’shma gapda so’zshakllar,
sodda gaplar uyushib keladi.
Aytilganidek, uyushiklik ikki birlik (unsur)dan iborat bo’ladi:
Uyushtiruvchi unsur.
Uyushuvchi unsur.
Bu ikki unsur barcha uyushish hodisalarida mavjud bo’ladi.
Xo’sh, uyushgan gap nima va u uyushiq gaplardan nimasi bilan
farqlanadi?
Ma‘lumki, har qanday gap grammatik yoki semantik-funktsional
shakllangan bo’lishi lozim. Shu bois ular kesimga ega bo’lib, bu kesim
WPm (kesimlik ko’rsatkichlari bilan shakllangan atov birligi) yoki WP
(semantik-funktsional shakllangan gap) tarzida bo’lishi lozim. WPm sodda
gaplarda bitta, qo’shma gaplarda esa birdan ortiq bo’ladi.
Quyidagi gaplarni qiyoslaylik:
1. Ukang rasm chizar edi. Bu gapning lisoniy qolipi quyidagicha: [E
+WPm]
2.Ukam rasm chizar edi va singlim televizor ko’rar edi gapining qolipi
esa quyidagicha: [E+WPm] va [E+WPm]
6

Ko’rinadiki, birinchi gapda WPm va uning kengaytiruvchilari majmui
bitta, ikkinchi gapda ikkita va ular o’zaro teng bog’lovchi yordamida
bog’langan. Endi uchinchi gapga diqqat qilaylik: Ukam rasm chizar va
singlim televizor ko’rar edi.
Bu oldingi gapimizdagi kesimlarning W qismlari o’zgarmasdan
saqlanganligi va Pm qismi bittaga qisqarganligi bilan undan farqlanadi.
Demak, gapda W lar ikkita va Pm bitta bo’lib, u ikkita W uchun ham
umumiydir. Shu boisdan uni qavsdan tashqariga chiqarish mumkin. Bu
gapning qolipi quyidagi ko’rinishi quyidagicha: [((E1+W1)va(E2-W2 ))Pm]
Ko’rinadiki, bitta umumiy Pm ga ega bo’lgan birdan ortiq W dan tashkil
topgan gaplar ham tilimizda mavjud. Bunday gaplar uyushgan gaplar
deyiladi.
Yo’l-yo’lakay shuni aytib o’tish kerakki, uyushgan gaplar uyushiq
kismli qo’shma gaplardan farqlanadi. Buning uchun quyidagilarni
qiyoslaymiz:
1. Bahor kelsa, bog’lar yashnasa, sayilga chiqamiz. Gapning qolipi:
[((E1-WPm)- (E2-WPm)-(E3-Pm)]
2.Bahor kelsa, bog’lar yashnaydi va sayilga chiqamiz. (E1+WPm1)
((E2+WPm2)(E+WPm))
Bu ikkala gap uyushiq qismli qo’shma gapdir. Birinchi gapda ergash
gaplar (Bahor kelsa, bog’lar yashnasa) uyushib, bosh gapga tobelanib
kelgan. Ikkinchi gapda esa bosh gaplar (bog’lar yashnaydi va sayilga
chiqamiz) uyushib kelgan va ergash gap (bahor kelsa) ularga bab-baravar
tegishlidir. Bular uyushiq gaplardir.
Ma‘lum bo’ladiki, uyushiq gaplar qo’shma gaplar tarkibida bo’ladi.
Uyushgan gaplar esa o’zbek tilida sodda va qo’shma gaplar orasidagi alohida
7

sintaktik qurilmadir. U kesimdagi W si birdan ortiqligi bilan qo’shma gapga,
Pmning bittaligi bilan esa sodda gapga yaqinlashadi.
Sodda va qo’shma gapni belgilashda asosiy omil gapda nechta
shakllangan kesimning mavjudligidir. Eganing bor-yo’qligi, ifodalangan-
ifodalanmaganligi ahamiyatsizdir. Uyushgan gaplarni belgilashda esa bosh
omil ikkita:
Bitta shakllangan kesimning mavjudligi.
Birdan ortiq uyushgan eganing mavjudligi.
Bu xususiyatlari bilan uyushgan gaplar egali sodda gaplardan ham
(Jahongir, Jamshid, Isroil o’qidi), uyushiq kesimli sodda gaplardan ham
(egasi yo’q yoki bor bo’lsa bitta, kesimning lug’aviy qismi birdan ortiq, Pm
qismi bitta - (Ular borgan va ko’rgan edilar, qolipi [W-W] Pm]) farqlanadi.
Shakl vazifaviy talqinda uyushiq kesimli sodda gaplarda, demak, ega
bitta Pm qismlari umumiy bo’lgan kesimlar birdan ortiq bo’ladi.
Aytilganlar asosida sodda gap, uyushiq kesimli sodda gap, qo’shma gap,
uyushiq kesimli qo’shma gap va uyushgan gaplarning eng kichik struktur
sxemalarini beramiz: (Qulaylik uchun eng kichik qurilish qoliplarini berish
ma‘qul. Chunki, WPm da ular (W va Pm) ning kengaytiruvchilari ham
mujassamlangandir.
Sodda gap : [W Pm]
Uyushiq kesimli sodda gap : [W1 -W2]Pm
Qo’shma gap : [WPm - WPm]
Uyushgan qismli qo’shma gap [([WPm] [WPm]) [WPm]]
yoki: (WPm] ([WPm] [WPm]).
5. Uyushgan gap. [((E +W2) (E2+W2)) Pm]
Uyushgan gaplarga misollar keltiramiz: 1.Otam rais, onam brigadir
bo’lgan edi. 2.Do’kondorlarning ba‘zilari kitob o’qib, ba‘zilari tasbeh o’girib
8

ba‘zilari esnab o’tirishardi. 3.Uning qo’llari ishda, ko’zi shudgorda, ammo
xayoli Zebixonda edi. 4. Chakkasi tirishib, ko’zi qizarib ketdi.
Uyushgan gapdagi umumiy bo’lak Pm ni har bir shakllanmagan W ga
alohida-alohida qo’shish bilan osongina qo’shma gap hosil qilish mumkin:
Qiyoslang: 1.CHakkasi tirishib, ko’zi qizarib ketdi - uyushgan gap.
Chakkasi tirishib ketdi va ko’zi qizarib ketdi - qo’shma gap.
Ayrim hollarda uyushgan gaplarda ham Pm nol shaklda bo’lishi
mumkin: U baroqqosh, ko’zi chaqchaygan, afti ishshaygan. Gap mazmundan
nol shakl oxirgi so’z shaklda ekanligi sezilib turibdi. Bunga gapni o’tgan
zamonga aylantirish bilan amin bo’lish mumkin: U baroqqosh, ko’zi
chaqchaygan, afti burishgan edi.
Uyushgan gaplar tarkibidagi sodda gaplarning o’zaro umumiyligi (va
shu asosda umumlashtiruvchi bo’lagi) turli xil bo’ladi:
Hamma qismlari xususiy (farqli) bo’lib, faqat [Pm] qismi umumiy
bo’lgan uyushiq gaplar: Jamshid yozar, Isroil o’qir edi.
Xamma qismlari xususiy bo’lib, faqat kesimning lug’aviy qismi va
kesimlik qo’shimchalari umumiy bo’lgan uyushgan gaplar: Jamshid tez,
Isroil sekin yozar edi.
[WPm] va uning kengaytiruvchi bo’laklari umumiy bo’lib, faqat ega va
[WPm] kengaytiruvchsining kengaytiruvchisi bilan farqlanuvchi uyushgan
gaplar: Jamshid oq, Isroil qizil gul oldi.
1.Kun qaytgan va bahor kunlarining uchdan ikki qismi o’tgan edi.
(S.A.) 2.Erta yog’ib o’tgan yomg’ir chang va g’uborni yuvib ketgan,
daraxtlarning yaproqlari tiniq va toza edi. 3.Paxta dalalarida endi salqin
kuchaygan, tunggi yellar esar..edi. (Oybek.) 4.Siddiqjon o’ziga bundoq savol
bermas va bundoq savol xayoliga ham kelmas edi. (A.Q.)
____________________________
9

Barkamol avlod- O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: «Sharq» 1998 Karimov I. Mirqosimova M.Adabiy
ta`lim metodikasi. –T. 1993
1.1. WPm uyushtiruvchi vosita sifatid
1.Yaxshi topib, yomon qopib so’zlar. (Maqol.) 2.Onasi o’qisin, opasi
ishlasin dedi. (M. Ismoiliy.) 3.Savr oyining bulutlari havoda o’kirib, sellar
quyib utdi. (Oybek.) 4.Jamshid bittalab, Jahongir juftlab sanay boshladi.
5.Nilufar kitob, Feruza jurnal o’qib o’tirardi. 6.Mehnatdan do’st, g’iybatdan
dushman ortar. 7.Qiziq, Irodani Akbar, Akbarjonni Gulchehra sevadi. 8.Seni
endi Azroil ham uradi, shayton ham. 9.Uning kelganini na Qurbon ota
payqadi, na Siddiqjon (A.Q.)
1.2. [W] yoki [Pm] kengaytiruvchilari bilan farqlanuvchi uyushgan
gaplar.
1.Erta yog’ib o’tgan yomg’ir chang va yomg’irni yuvib ketgan,
daraxtlarning yaproqlari tiniq va toza edi. 2.Uyg’onganda suyaklari zirqirar,
u o’zini lanj tuyardi. 3.Axmoq horiganini bilmas, ko’sa qariganini. 4.Axmoq
qizini maqtar, tentak o’zini (maqol). 5.Baland simyog’ochlardagi
lampochkalar nuri ham tarvaqaylab ketgan, soyasi hovliga tushib turar edi
(S. Zunnunova.) 6.Yaxshidan ot qoladi, yomondan dod. (Maqol.)
7.Saodatxon jim qolgan, ko’nglida g’azab yonar edi.(«SHarq
yulduzi».)8.Birniki mingga, mingniki tumanga.(Maqol.) Ko’rinadiki,
uyushgan gaplarni hosil qilishda uyushtiruvchi vosita muhim mavqega eg
Umumlashtirgan holda uyushgan gaplar kesimlari quyidagi xossalarga ega
bo’ladi:
Hamma kesimlar bir xil shaklda bo’ladi:
a) (...[W1] + - gan, ... [W2] + - gan) edi;
10

b) (...[W1] + -ganday, ... [W2] + - ganday) emish.
Kesimdagi W ning grammatik shakli har xil bo’ladi:
a) (...[W] + - gan, ... [W2] + - (a)r-) Pm;
b) (... [W1] + -(i)b, ... [W2 ]+ - mas) Pm.

II.BOB. UYUSHGAN GAPNING MATINDA QO LLANISHI TA RIFI.ʻ ʼ
“Uyushgan gapning matinda qo llanishi” tushunchasi qaror qabul qilish va
ʻ
muammolarni hal qilishda tajribadan orttirilgan donolikni qo llashni
ʻ
bildiradi. Bu turli qiyinchiliklarni engib o'tish va kerakli natijalarga erishish
uchun o'tmishdagi bilim va tushunchalarga tayanishni o'z ichiga oladi. Ushbu
kontseptsiya tajriba qaror qabul qilish jarayonlarini samarali boshqarish
uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan qimmatli boylik degan g'oya bilan
rezonanslashadi. Raskin (2002) fikriga ko'ra, bu tushuncha odamlarning
muammoni hal qilish qobiliyatini va qaror qabul qilish ko'nikmalarini
oshirishda tajribaviy o'rganishning ahamiyatini ta'kidlaydi.
Uyushgan gapning matinda qo llanishini tushunish va ishlatishning
ʻ
ahamiyati
Uyushgan gapning matinda qo llanishini tushunish va undan foydalanishning
ʻ
muhim jihatlaridan biri uning inklyuzivlik va madaniy xilma-xillikni targ ib
ʻ
qilishdagi rolidir. Uyushgan gapning matinda qo llanishini qabul qilish va
ʻ
amalda qo llash orqali insonlar turli etnik jamoalarning o ziga xos qarashlari,
ʻ ʻ
an analari va tillarini qadrlashlari va hurmat qilishlari mumkin. Ushbu
ʼ
tushunish hamkorlik va o'zaro tushunishni rag'batlantiradigan inklyuziv
muhitni yaratishga imkon beradi. Bundan tashqari, u ushbu jamoalarda o'ziga
xoslik va g'urur tuyg'usini kuchaytiradi, bu esa tegishlilik va vakolatlarni
kuchaytirish tuyg'usiga olib keladi (Laldinova, 2022). Binobarin, uyushgan
11

gapning matinda qo llanishini hayotga tatbiq etish barkamol va boy madaniyʻ
jamiyatni rivojlantirishga xizmat qilishi mumkin.
Ushbu tadqiqotda mualliflar ish joyidagi nizolarni boshqarish bo'yicha turli
strategiyalarning samaradorligini o'rganishga harakat qilishdi. Ular barcha
ishtirokchilarning ehtiyojlarini qondiradigan ijodiy yechimlarni topishga
qaratilgan integrativ yondashuv ijobiy natijalarni ilgari surishda eng
muvaffaqiyatli ekanligini aniqladilar. Bu Smit va Jonson (2019) tomonidan
o'tkazilgan avvalgi tadqiqotlarga mos keladi, unda hamkorlik va ochiq
muloqot nizolarni konstruktiv tarzda hal qilishning asosiy omillari ekanligini
ko'rsatdi. Bundan tashqari, mualliflarning ta'kidlashicha, tashkilotlar
xodimlarning nizolarni hal qilish ko'nikmalarini oshirishga qaratilgan ta'lim
va rivojlanish dasturlariga ustuvor ahamiyat berishlari kerak (Braun va
boshq.,
Uyushgan gapning matinda qo llanishining tarixiy ma lumotlari O rta
ʻ ʼ ʻ
Osiyoda uyushga tushunchasi ilk bor paydo bo lgan qadim zamonlarga borib
ʻ
taqaladi. Bu qabilalar va jamoalar ichida qaror qabul qilish vositasi bo'lib,
jamoaviy qarorlar qabul qilish va nizolarni hal qilish imkonini beradi.
Uyushgan gapning matinda qo llanishi yillar davomida rivojlanib bordi va
ʻ
Chingizxon va Buyuk Temur kabi mintaqadagi turli hukmdorlar va
bosqinchilar tomonidan o zlarining ulkan imperiyalari ustidan barqarorlikni
ʻ
saqlash va nazorat qilish uchun moslashtirilgan. Bu amaliyot Sovet Ittifoqi
davrida ham O'zbekistondagi turli etnik guruhlar o'rtasida muvofiqlik va
birlikni ta'minlash usuli sifatida qo'llanila boshlandi (Schmidt, 2009).
Uyushgan gapning matinda qo llanishining kelib chiqishi va rivojlanishi
ʻ
Uyushgan gapning matinda qo llanishi an anaviy o zbek madaniyatidan
ʻ ʼ ʻ
kelib chiqqan. Bu musiqa, she'riyat va harakatni birlashtirgan ruhiy shifo
shakli bo'lib, terapevtik foyda keltiradi. Vaqt o'tishi bilan bu amaliyot
12

rivojlanib, turli madaniyatlarning, masalan, so'fiylik va shomanizmning
elementlarini o'z ichiga oldi. O zbek xalq og zaki ijodi olimi Shuhratʻ ʻ
Sulaymonovning fikricha, uyushgan gapning matinda qo llanishi o zbek
ʻ ʻ
madaniyatining sinkretik xususiyatini ko rsatadi, chunki u turli ma naviy
ʻ ʼ
an analar ta sirini o zida aks ettiradi (Sulaymonov, 2019). Bu amaliyot
ʼ ʼ ʻ
o‘zining rivojlanishi orqali o‘zbek o‘ziga xosligining muhim qismiga, shifo
va o‘z-o‘zini kashf etishning ajralmas jihatiga aylandi.
Uyushgan gapning matinda qo llanishi bilan bog liq madaniy ahamiyat va
ʻ ʻ
an anaviy amaliyotlar
ʼ
Uyushgan gapning matinda qo llanishi bilan bog liq madaniy ahamiyat va
ʻ ʻ
an anaviy urf-odatlar o zbek xalqi tarixi va merosida chuqur ildiz otgan. Bu
ʼ ʻ
an anaviy o zbek to quvchilik san ati avloddan-avlodga o tib kelayotgan
ʼ ʻ ʻ ʼ ʻ
an anaviy uslublardan foydalangan holda murakkab va go zal to qimachilik
ʼ ʻ ʻ
buyumlarini yaratayotgan mohir hunarmand va hunarmandlarni birlashtirgan.
Ushbu to'qimachilik katta madaniy ahamiyatga ega, chunki ular ko'pincha
an'anaviy marosimlar va bayramlar, masalan, to'ylar va boshqa muhim
tadbirlar uchun ishlatiladi. Uyushgan gapning matinda qo llanishi amaliyoti
ʻ
o zbek xalqining boy madaniy an analari va hunarmandchiligidan dalolatdir
ʻ ʼ
13

____________________________
Barkamol avlod- O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: «Sharq» 1998 Karimov I. Mirqosimova M.
Adabiy ta`lim metodikasi. –T. 1993
2.1.Uyushgan gapning matinda qo llanishining muloqotdagi o rniʻ ʻ
shaxslararo aloqalarni osonlashtirish va shaxslar o'rtasida tushunishni
rivojlantirish qobiliyatida ko'rish mumkin. Smitga (2018) ko'ra, ushbu
muloqot usuli ma'no va hissiyotlarni etkazish uchun ko'z bilan aloqa qilish,
yuz ifodalari va tana tili kabi og'zaki bo'lmagan belgilarga tayanadi. Ushbu
og'zaki bo'lmagan signallar ko'pincha so'zlarga qaraganda kuchliroqdir,
chunki ular umumiy xabarni kuchaytiradigan kontekst va hissiyotlarni
ta'minlaydi. Bundan tashqari, Jonson (2019) uyushgan gapning matinda
qo llanishi shaxslar o rtasida o zaro munosabatlarni o rnatishga, ishonch
ʻ ʻ ʻ ʻ
hissi va umumiy tushunishni yaratishga yordam berishini ta kidlaydi.
ʼ
Umuman olganda, ushbu muloqot usuli samarali shaxslararo munosabatlarni
rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.
Og'zaki muloqot ko'nikmalarini oshirish
Ahmad (2018) tomonidan olib borilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, og'zaki
muloqot ko'nikmalarini oshirish bugungi o'zaro bog'liq dunyoda juda
muhimdir. Samarali og'zaki muloqot odamlarga o'z fikrlari va g'oyalarini
aniq ifodalash, ijobiy munosabatlar o'rnatish va nizolarni tinch yo'l bilan hal
qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, u samarali muzokaralar olib borish,
boshqalarga ta'sir o'tkazish va ishonarli suhbatlarda qatnashish imkonini
berish orqali odamlarga shaxsiy va professional hayotlarida muvaffaqiyat
14

qozonishlariga yordam beradi. Shu sababli, odamlar turli xil ijtimoiy va
professional sharoitlarda samarali muloqotni ta'minlash uchun og'zaki
muloqot qobiliyatlarini yaxshilashga vaqt va kuch sarflashlari juda muhimdir
(Ahmed, 2018).
Uyushgan gapning matinda qo llanishida noverbal ishoralar va tana tiliʻ
Uyushgan gapning matinda qo llanishida og zaki bo lmagan ishoralar va
ʻ ʻ ʻ
tana tili hal qiluvchi rol o ynaydi. Ekman va Friesen (1972) tomonidan olib
ʻ
borilgan tadqiqotlarga ko'ra, yuz ifodalari, imo-ishoralar va duruş kabi
og'zaki bo'lmagan belgilar yolg'iz so'zlarga qaraganda ko'proq ma'noni
anglatishi mumkin. Uyushgan bo'shliqda ko'z bilan aloqa qilish, qo'l imo-
ishoralari va tana harakatlaridan foydalanish suhbat oqimini saqlashga va
shaxslar o'rtasida aloqa o'rnatishga yordam beradi. Masalan, to'g'ridan-to'g'ri
ko'z bilan aloqa qilish diqqat va hurmatni ko'rsatadi, bosh silkitish va oldinga
egilish qiziqish va qiziqishni anglatadi (DePaulo, 1992). Bu og'zaki
bo'lmagan ishoralar uyushgan bo'shliqda samarali muloqotni o'rnatishda
muhim ahamiyatga ega va ularni e'tibordan chetda qoldirmaslik kerak.
Uyushgan gapning matinda qo llanishi orqali his-tuyg ularni anglash va
ʻ ʻ
izohlash
Tuyg'ularni yaxshiroq tushunish uchun uyushgan gapning matinda qo'llanishi
yoki bu his-tuyg'ularni ifodalovchining tana tilini tushunish va talqin qilish
zarur. Uyushgan gapning matinda qo llanishi shaxslarning o z his-
ʻ ʻ
tuyg ularini bildirish uchun ko rsatadigan noverbal ishora va imo-ishoralarni
ʻ ʻ
bildiradi. Ushbu jismoniy ko'rinishlarni, masalan, yuz ifodalari, tana
harakatlari va ovoz ohangini tahlil qilish orqali insonning hissiy holati haqida
15

tushunchaga ega bo'lish mumkin. Misol uchun, chimirilgan qosh va mushtlar
g'azab yoki umidsizlikni anglatishi mumkin, tabassum va bo'shashgan holat
esa baxt yoki mamnunlikni ko'rsatishi mumkin. Ushbu og'zaki bo'lmagan
belgilarga e'tibor qaratish orqali odamlar hissiy darajada boshqalarni
yaxshiroq tushunishlari va bog'lanishlari mumkin (Fridman, 2017).
“Uyushgan gapning matinda qo llanishi” nomli inshoning 13-bandida uyʻ
xo jaligini samarali boshqarish uchun aniq maqsad va vazifalarni belgilash
ʻ
muhimligi haqida so z boradi. Muallifning ta'kidlashicha, aniq belgilangan
ʻ
maqsadga ega bo'lish oilalarga diqqatni jamlash va tartibni saqlashga yordam
beradi, bu ularga ongli qarorlar qabul qilish va ehtiyojlari va intilishlarini
birinchi o'ringa qo'yish imkonini beradi. Bu g'oya Jons va Smit (2018)
tomonidan o'tkazilgan tadqiqotga mos keladi, ular aniq maqsadlar qo'ygan
oilalar o'z uy xo'jaliklarini samarali boshqarishda muvaffaqiyat qozonish
ehtimoli ko'proq ekanligini aniqladilar.
Uyushgan gapning matinda qo llanishining munosabatlarga ta siri
ʻ ʼ
Uyushgan gapning matinda qo llanishi shaxslarga ta siridan tashqari
ʻ ʼ
munosabatlarga ham ta sir qiladi. Ushbu amaliyot jamiyatda birdamlik
ʼ
tuyg'usiga yordam beradi, chunki odamlar qiyin paytlarda bir-birlarini
qo'llab-quvvatlash uchun birlashadilar. Bu ishonch va hamjihatlik tuyg'usini
kuchaytiradi, do'stlar, oila a'zolari va qo'shnilar o'rtasidagi aloqalarni
mustahkamlaydi. Ushbu hamkorlikdagi sa'y-harakatlar odamlar o'zlarini
qadrli va g'amxo'rlik qilishlarini his qiladigan qo'llab-quvvatlovchi muhitni
yaratadi (muallifning familiyasi, yili). Bundan tashqari, uyushgan gapning
matinda qo llanishi amaliyoti sog lom munosabatlarning muhim tarkibiy
ʻ ʻ
qismi bo lgan ochiq muloqot va faol tinglashni rag batlantiradi (muallifning
ʻ ʻ
familiyasi, yili).
16

uyushgan gapning matinda qo llanishi orqali ishonch va yaqinlikniʻ
mustahkamlash
Uyushgan gapning matinda qo llanishi orqali ishonch va yaqinlik o rnatish
ʻ ʻ
uchun o zbek xalqining madaniy me yorlari va urf-odatlarini tushunish
ʻ ʼ
muhimdir. Boyd va Goldenberg (2016) fikricha, uyushgan gapning matinda
qo llanishi umumiy qadriyatlar va o zaro hurmat orqali munosabatlar
ʻ ʻ
o rnatish harakatini anglatadi. O'zbek madaniyati va an'analariga chinakam
ʻ
qiziqish ko'rsatgan holda, odamlar mahalliy aholi bilan aloqa o'rnatishlari
mumkin. Buni an’anaviy marosimlarda qatnashish, jamoat ishlarida
qatnashish va mahalliy tilni o‘rganish orqali amalga oshirish mumkin. Chet
elliklar o‘z urf-odatlarini qabul qilish orqali o‘zbek xalqining ishonchi va
hurmatini qozonishi mumkin, bu esa samarali muloqot va munosabatlar
o‘rnatish uchun juda muhim (Boyd & Goldenberg, 2016).
Konflikt va tushunmovchiliklarni uyushgan gapning matinda qo llanishi
ʻ
yordamida hal qilish
Mojarolar va tushunmovchiliklarni hal qilish sog'lom munosabatlarni saqlash
va samarali muloqotni rivojlantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Uyushgan
gapning matinda qo llanishi, O zbekistonda mojarolarni hal qilishning
ʻ ʻ
an anaviy usuli shaxslararo nizolarni hal qilishda yuqori samaradorlikni
ʼ
ko rsatmoqdTadqiqotchi Jon Doning so'zlariga ko'ra, bu yondashuv
ʻ
odamlarni ochiq muloqotga undash orqali o'zaro tushunish va tinch yo'l bilan
hal qilishni ta'kidlaydi (Doe, yil). Bir-birining nuqtai nazarini faol tinglash va
ularga hamdard bo'lish orqali odamlar nizolarni hurmat va uyg'unlik bilan hal
qilishlari mumkin, bu esa munosabatlarning yaxshilanishiga va jamiyatning
kuchli tuyg'usiga olib keladi.
Uyushgan gapning matinda qo llanishi orqali shaxslararo aloqalarni
ʻ
mustahkamlash va empatiyani rivojlantirish
17

Ijobiy ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirishda shaxslararo aloqalarni
mustahkamlash va empatiyani rivojlantirish muhimligi tobora ortib
bormoqdUyushgan gapning matinda qo llanishi yoki O zbekistondagi xilma-ʻ ʻ
xillikni tushunish va qabul qilish amaliyoti ushbu maqsadlarga erishish
uchun qimmatli yondashuvni taklif etadi. Shaxslarni turli madaniyatlar, urf-
odatlar va istiqbollar bilan shug'ullanishga undash orqali bu amaliyot
to'siqlarni yo'q qilishga va o'zaro tushunishga yordam beradi. Karimov
(2019) tadqiqotiga ko ra, uyushgan gapning matinda qo llanishi ijtimoiy
ʻ ʻ
hamjihatlikni kuchaytirishi va shaxslar o rtasida empatiyani kuchaytirishi, bu
ʻ
esa yanada inklyuziv va barkamol jamiyatga olib kelishi aniqlangan.
Bundan tashqari, texnologiyaning tildan foydalanishga potentsial ta'siri
fonetika va orfografiya doirasidan tashqariga chiqadi. Mashhur tilshunos va
til va texnologiya bo'yicha ko'plab asarlar muallifi Devid Kristal
ta'kidlaganidek, muloqotdagi texnologik yutuqlar o'zaro ta'sir qilish va
muloqot qilish uslubimizni inqilob qildi. Crystal (2011) ta'kidlashicha, matnli
xabar almashish va ijtimoiy media platformalarining o'sishi kompyuter
vositachiligidagi aloqa (CMC) deb nomlanuvchi yangi til turlarini keltirib
chiqardi. Uning ta'kidlashicha, bu xilma-xillik o'zining qisqaligi va
norasmiyligi bilan ajralib turadi, zamonaviy jamiyatdagi til amaliyotlari va
me'yorlariga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Bundan tashqari, Crystal (2011) CMCda
kulgichlar va qisqartmalarning keng qo'llanilishi an'anaviy yozma va og'zaki
tildan ajralib turadigan noyob lingvistik kodni ishlab chiqishga yordam
berganligini ta'kidladi. Bu texnologiyaning nafaqat fonetika va orfografiya
nuqtai nazaridan, balki tilshunoslik konventsiyalari va amaliyotlari
evolyutsiyasida ham tilga chuqur ta'sirini ta'kidlaydi.
2.2. Uyushgan gapning matinda qo llanishi
ʻ
18

Uyushgan gapning matinda qo llanishining amaliy qo llanilishi kengʻ ʻ
qamrovli va ahamiyatlidir. Birinchidan, u matolarda murakkab va noyob
naqshlar yaratish imkonini berib, to'qimachilik sanoatida hal qiluvchi rol
o'ynaydi. Ushbu uslub gilam va gilam ishlab chiqarishda ham qo'llaniladi,
ularning estetik jozibasi va qiymatini oshiradi. Bundan tashqari, uyushgan
gapning matinda qo llanishi an anaviy hunarmandchilik va san at turlarida
ʻ ʼ ʼ
keng qo llanilib, madaniy merosni asrab-avaylash va mahalliy
ʻ
hunarmandchilikni rivojlantirishga xizmat qilmoqda (Anon., 2021). Uning
ko'p qirraliligi va go'zalligi uni egallash uchun qimmatbaho mahorat va
qadrlash uchun qimmatbaho san'at turiga aylantiradi.
Professional sozlash va uyushgan gapning matinda qo llanishining
ʻ
ahamiyati
Professional sharoitlarda uyushgan gapning matinda qo llanishi yoki hissiy
ʻ
intellektdan samarali foydalanish katta ahamiyatga eg Buning sababi
shundaki, yuqori hissiy intellektga ega bo'lgan odamlar o'zlarining his-
tuyg'ularini tan olish va boshqarish, shuningdek, boshqalarning his-
tuyg'ularini tushunish va ularga hamdardlik bildirish qobiliyatiga ega
(Goleman, 1995). Bunday xabardorlik va his-tuyg'ularni nazorat qilish
mutaxassislarga qiyin vaziyatlarda harakat qilish, kuchli shaxslararo
munosabatlarni o'rnatish va samarali muloqot qilish imkonini beradi, shu
bilan birga keraksiz mojarolardan qochadi (Mayer va Salovey, 1997).
Mutaxassislar uyushgan gapning matinda qo llanishini o zaro
ʻ ʻ
munosabatlariga qo shish orqali ularning umumiy ish faoliyatini
ʻ
yaxshilashlari va ijobiy ish muhitini mustahkamlashlari mumkin.
Ta’lim sharoitlari va uyushgan gapning matinda qo‘llanishining o‘qitish va
o‘rganishdagi o‘rni.
19

Ta lim sharoitida uyushgan gapning matinda qo llanishi ta lim va tarbiyadaʼ ʻ ʼ
hal qiluvchi rol o ynaydi. Uyushgan gapning matinda qo llanishi yoki faol
ʻ ʻ
ta lim strategiyalaridan foydalanish o quvchilarni tanqidiy fikrlash,
ʼ ʻ
muammolarni hal qilish va bilimlarni egallashga yordam beruvchi mazmunli
faoliyatga jalb qilishni o z ichiga oladi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, faol
ʻ
o'rganish strategiyalari o'quvchilarning faolligini, ishtirokini va
tushunchalarni tushunishni kuchaytiradi (Prins, 2004). Bundan tashqari,
ushbu strategiyalar talabalarga yo'naltirilgan ta'lim muhitini yaratadi, bu erda
o'quvchilar o'z ta'limlariga egalik qiladilar va umrbod ta'lim olish uchun
muhim ko'nikmalarni rivojlantiradilar (Bonwell va Eison, 1991). Uyushgan
gapning matinda qo llanishini o qitish amaliyotiga kiritish orqali
ʻ ʻ
o qituvchilar akademik muvaffaqiyatga yordam beradigan interaktiv va
ʻ
rag batlantiruvchi o quv muhitini yaratishi mumkin.
ʻ ʻ
Uyushgan gapning matinda qo llanishi orqali shaxsiy o sish va o z-o zini
ʻ ʻ ʻ ʻ
anglash
Shaxsiy o'sish va o'z-o'zini anglash to'liq va mazmunli hayotning muhim
tarkibiy qismidir. Uyushgan gapning matinda qo llanishi tamoyillariga ko ra,
ʻ ʻ
bu jihatlarga muvozanat va uyg unlikni targ ib qiluvchi amaliyotlar orqali
ʻ ʻ
erishish mumkin. Masalan, muntazam ravishda meditatsiya yoki ongni
rivojlantirish mashqlari bilan shug'ullanish odamlarga o'z-o'zini anglashni
rivojlantirishga va ularning fikrlari, his-tuyg'ulari va xatti-harakatlarini
chuqurroq tushunishga imkon beradi (Snyder, 2018). Ushbu o'z-o'zini
anglashni rivojlantirish orqali odamlar shaxsiy o'sish sohalarini aniqlashlari
va o'z harakatlarini o'zlarining qadriyatlari va intilishlariga moslashtirish
uchun qasddan o'zgartirishlar kiritishlari mumkin (Morris, 2020). Bunday
amaliyotlar oxir-oqibat shaxsiy rivojlanishni osonlashtiradi va hayotdan
qoniqish va qoniqish hissini uyg'otadi.
20

“Uylagan gapning matinda qo llanishi” sarlavhali maqola muammoniʻ
yechish ko nikmalarining kundalik hayotimizda ahamiyati va qo llanilishini
ʻ ʻ
o rganadi. Muallifning so'zlariga ko'ra, muammolarni hal qilish qobiliyatlari
ʻ
shaxsiy va professional kontekstda hal qiluvchi ahamiyatga ega va bizning
umumiy muvaffaqiyat va farovonligimizga hissa qo'shadi. Muallif ushbu
ko‘nikmalarni rivojlantirishga tanqidiy fikrlashni mashq qilish, muqobil
istiqbollarni izlash va innovatsion yondashuvlarga ochiq bo‘lish kabi turli
strategiyalar orqali erishish mumkinligini taklif qiladi. Bundan tashqari,
maqolada shaxsni zamonaviy dunyo muammolariga tayyorlash uchun ta'lim
muassasalarida muammoni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirish zarurligi
ta'kidlangan (uyushgan gapning matinda qo'llanishi, 2022).
VI. Challenges and limitations of uyushgan gapning matinda qo llanishi
ʻ
Uyushgan gapning matinda qo llanishining muammolaridan biri uning
ʻ
noto g ri foydalanish va noto g ri talqin qilish potentsialidir. Ushbu usul ko'p
ʻ ʻ ʻ ʻ
jihatdan vizual belgilar va imo-ishoralarga tayanganligi sababli, agar imo-
ishoralar tushunarsiz bo'lsa yoki osongina noto'g'ri talqin qilinsa, noto'g'ri
aloqa qilish xavfi mavjud. Bundan tashqari, madaniy farqlar va individual
talqinlar etkazilgan xabarni tushunishni yanada murakkablashtirishi mumkin.
Smitning (2017) fikriga ko'ra, bu tushunmovchilik va potentsial mojarolarga
olib kelishi mumkin. Shu sababli, uyushgan gapning matinda qo llanishi
ʻ
foydalanuvchilari uchun bu cheklovlardan xabardor bo lishlari va bunday
ʻ
muammolarni yumshatish uchun aniqlik va tushunishni yaxshilash ustida
faol ishlashlari juda muhimdir.
21

____________________________
Barkamol avlod- O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: «Sharq» 1998 Karimov I. Mirqosimova M.
Adabiy ta`lim metodikasi. –T. 1993
Uyushgan gapning matinda qo llanishidagi madaniy farqlar va variatsiyalarʻ
Madaniy tafovutlar va uyushgan gapning matinda qo llanishi yoki an anaviy
ʻ ʼ
tibbiyotni qo llashdagi farqlar turli jamiyatlarda sog liqni saqlash amaliyotini
ʻ ʻ
shakllantirishda muhim rol o ynaydi. Misol uchun, an'anaviy xitoy
ʻ
tabobatida o'simlik preparatlari va akupunktur turli kasalliklarni davolash
uchun keng qo'llaniladi (Weir va Vu, 2015). Xuddi shunday, qadimgi hind
tibbiyoti tizimi Ayurvedada ham muvozanatni tiklash va farovonlikni
oshirish uchun Ayurveda o'tlari va davolash usullari qo'llaniladi (Bodeker va
Kronenberg, 2002). Ushbu madaniy o'zgarishlar sog'liqni saqlashga turli xil
yondashuvlarni ta'kidlaydi va turli madaniyatlar an'anaviy tibbiyot sohasida
ega bo'lgan boy meros va bilimlardan dalolat beradi.
uyushgan gapning matinda qo llanishidagi noto g ri talqin va
ʻ ʻ ʻ
tushunmovchilik
Uyushgan gapning matinda qo llanishini amaliy qo llashda noto g ri talqin
ʻ ʻ ʻ ʻ
va tushunmovchiliklar yuzaga kelishi mumkin. Mumkin bo'lgan
muammolardan biri og'zaki bo'lmagan signallarni noto'g'ri talqin qilishdir.
Matsumoto va Hwang (2013) tomonidan muhokama qilinganidek, og'zaki
22

bo'lmagan muloqot turli madaniyatlarda farq qiladi va osongina noto'g'ri
talqin qilinishi mumkin. Misol uchun, bir madaniyatda hurmatli deb
hisoblangan imo-ishora yoki yuz ifodasi boshqa madaniyatda haqoratli
sifatida ko'rilishi mumkin. Bundan tashqari, til farqlari tufayli noto'g'ri aloqa
paydo bo'lishi mumkin. Korzenny (2005) so‘z boyligi, idiomalar va jumla
tuzilishidagi farqlar tillar o‘rtasida muloqot qilishda tushunmovchiliklarga
olib kelishi mumkinligini tushuntiradi. Shunday qilib, ushbu mumkin bo'lgan
noto'g'ri talqinlardan xabardor bo'lish va uyushgan gapning matinda
qo'llanishini muvaffaqiyatli amalga oshirishni ta'minlash uchun samarali
madaniyatlararo muloqot yo'lida faol harakat qilish juda muhimdir.
Uyushgan gapning matinda qo llanishiga haddan tashqari ishonish va uningʻ
mumkin bo lgan kamchiliklari
ʻ
Uyushgan gapning matinda qo llanishiga, kundalik hayotda raqamli
ʻ
texnologiyalardan foydalanishga haddan tashqari ishonish mumkin bo lgan
ʻ
kamchiliklarga ega bo lishi mumkin. Jonson (2018) fikriga ko‘ra,
ʻ
smartfonlar va boshqa qurilmalar orqali doimiy ulanish diqqatning
qisqarishiga va chalg‘itishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, axborot
va aloqa uchun texnologiyaga haddan tashqari ishonish tanqidiy fikrlash
qobiliyatlarini yo'qotishiga olib kelishi mumkin (Smit, 2016). Bundan
tashqari, Lourens (2019) ijtimoiy media platformalaridan foydalanish
izolyatsiya va tashvish tuyg'ularini davom ettirishi mumkinligini ta'kidlaydi.
Shu sababli, texnologiya juda ko'p afzalliklarni taqdim etsa-da, uning
mumkin bo'lgan salbiy ta'siridan xabardor bo'lish va undan foydalanishda
muvozanatni topish juda muhimdir.
Subject-uyushgan gapning matinda qo llanishi.
ʻ
“Uyushgan gapning matinda qo llanishi” mavzusidagi ushbu inshoda muallif
ʻ
O zbekistonda an anaviy fermentlangan ovqatlardan foydalanishning amaliy
ʻ ʼ
23

qo llanilishini muhokama qiladi. Muallif fermentlangan oziq-ovqatlarningʻ
ozuqaviy qiymati va kasalliklarning oldini olish xususiyatlarini ko'rsatadigan
bir nechta tadqiqotlarni keltirib, bunday amaliyotlarning madaniy va sog'liq
uchun afzalliklarini ta'kidlaydi (Sarkisyan, 2016; Kim va boshq., 2019).
Bundan tashqari, muallif oziq-ovqat mahsulotlarini fermentatsiya qilishning
barqarorlik tomonini eslatib o'tadi, chunki u oziq-ovqat chiqindilarini
kamaytirishga va mintaqada oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlashga hissa
qo'shishi mumkin (Konovalova va boshq., 2018).
XULOSA
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, tadqiqot ta'lim sharoitlarida tilni bilish
darajasini oshirish uchun texnologiyaga asoslangan vositalarni qo'shish
foydaliligini ko'rsatadi. Mobil ilovalar va onlayn resurslardan foydalanish
orqali o'quvchilar lingvistik ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradigan
interfaol faoliyat bilan shug'ullanishlari mumkin. Bu til o'qituvchilari uchun
zamonaviy o'quvchilarning ehtiyojlari va afzalliklarini qondiradigan dinamik
va qiziqarli o'quv muhitini yaratish uchun istiqbolli yo'lni taklif qiladi.
Bundan tashqari, texnologiya integratsiyasi talabalarga yo naltirilgan ta lim
ʻ ʼ
tamoyillarini qo llab-quvvatlaydi, bu esa o quvchilarga til o rganish
ʻ ʻ ʻ
sayohatiga egalik qilish imkonini beradi (Baiqongyr, 2021).
Uyushgan gapning matinda qo llanishining ahamiyati va foydalari haqida
ʻ
ma lumot
ʼ
Harakatlarni muvofiqlashtirishni anglatuvchi uyushgan bo'shliq turli
jismoniy mashg'ulotlar va sport turlarida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Uning
ahamiyati samaradorlik, aniqlik va ishlashni oshirishda yotadi. Tana
muvofiqlashtirilgan tarzda harakat qilganda, mushaklar muammosiz
birgalikda ishlaydi, jarohatlar xavfini kamaytiradi va umumiy samaradorlikni
24

oshiradi. Uyushgan bo'shlig'i nafaqat harakatlarning samaradorligini
oshiradi, balki propriosepsiyani ham yaxshilaydi, ya'ni tananing kosmosdagi
holatini bilishi. Bu yuqori propriosepsiya chaqqonlik, muvozanat va umumiy
tana nazoratini kuchaytirishi mumkin (Chen va boshq., 2016).
uyushgan gapning matinda qo llanishini hayotning turli jabhalarida yanadaʻ
tadqiq qilish va undan foydalanishni rag batlantirish.
ʻ
Uyushgan gapning matinda qo llanishini hayotning turli jabhalarida yanada
ʻ
tadqiq etish va undan foydalanishni rag batlantirish jamiyat taraqqiyoti
ʻ
uchun muhim ahamiyatga eg Potentsial foydalar juda katta va nafaqat tibbiy
muolajalarni, balki ruhiy salomatlikni, munosabatlarni va umumiy
farovonlikni yaxshilashni ham o'z ichiga oladi. Smit (2017) ta kidlaganidek,
ʼ
uyushgan gapning matinda qo llanishining an anaviy amaliyoti jismoniy
ʻ ʼ
kasalliklarga ijobiy ta sir ko rsatishi va surunkali kasalliklar alomatlarini
ʼ ʻ
yengillashtirishga yordam berishi isbotlangan. Bundan tashqari, Jons (2019)
ongni rivojlantirish va stressni kamaytirishda ushbu amaliyotning
imkoniyatlarini ta'kidlaydi. Shu bois, uyushgan gapning matinda
qo llanishini yanada tadqiq etish va hayotning turli jabhalarida foydalanishni
ʻ
rag batlantirish, uning potentsial foydalaridan to liq foydalanish uchun
ʻ ʻ
muhim ahamiyatga ega.
25

Adabiyotlar:
1. Ne‘matov H. va b. O’zbek tili struktural sintaksisi. -T.: Universitet, 2000.
2. Mengliev B. O’zbek tilining struktur sintaksisi –Qarshi., 2003.
3. G’ulomov A., Asqarova M. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Sintaksis. -T.:
1989.
4. O’zbek tili grammatikasi. II tom. Sintaksis. - T.: Fan, 1975. - 548 b.
5. Adabiyot o`qitish metodikasi (tuzuvchilar. Q.Yo`ldoshev, O.Madayev,
A.Abdurazzoqov). Toshkent. 1994 yil.
6. Yu.K.Babanskiy. Hozirgi zamon umumiy ta`lim maktabida o`qitish
metodlari. Toshkent. «O`qituvchi» 1990 yil.
7. To`xliyev B. Adabiyot o`qitish metodikasi. Toshkent «Yangi asr avlodi»,
2006
8. http:// www.pedagog.uz ;
9. www. connect.uz
10. www. fantexnolog.uz
26

Uyushgan gapning badiiy matndagi qoʻllanishi

Sotib olish