Xizmatlar sohasini innovatsion boshqarish samaradorligini oshirish

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI HUZURIDAGI ILMIY DARAJALAR
BERUVCHI PhD.03/30.12.2019. I.60.03 RAQAMLI ILMIY KENGASH
ASOSIDAGI BIR MARTALIK ILMIY KENGASH BUXORO DAVLAT
UNIVERSITETI 
DJURAYEVA DILNOZA DAVRON QIZI  
Xizmatlar sohasini innovatsion boshqarish
samaradorligini oshirish
 
08.00.13 – “Menejment” 
08.00.05 – “Xizmat ko’rsatish tarmoqlari iqtisodiyoti”  
Iqtisodiyot fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi 
AVTOREFERATI  
M 
. KIRISH (doktorlik dissertatsiyasi annotatsiyasi) 
Dissertatsiya   mavzusining   dolzarbligi   va   zarurati.   Jahon   iqtisodiyotida,
xususan   AQSH,   Yevropa   Ittifoqi   davlatlari,   Xitoy,   Yaponiya   va   Janubiy   Koreyada
xizmatlar   sohasini   rivojlantirish   aholi   bandligini   ta’minlash,   mamlakatlarning
iqtisodiy taraqqiyot darajasini oshirish omili sifatida tadqiq etilmoqda. 
Jahon   bankining   ma’lumotlariga   ko’ra,   2021   yilda   mamlakatlar   yalpi   ichki
mahsuloti   hajmida   xizmatlar   ko’rsatish   sohasining   ulushi   o’rta   hisobda   64   foizni,
xizmat ko’rsatishda band bo’lganlar jami iqtisodiyotda band bo’lganlarning 50 foizini
tashkil   etgan 1
.   Shuning   uchun   jahon   iqtisodiyotini   rivojlantirishda   xizmatlar   sohasi
ustuvorlikka   ega   bo’lib,   ushbu   sohani   boshqarish   uslubiyotini   takomillashtirishni
talab etadi.  
Jahon   amaliyotida   xizmatlar   sohasini   rivojlantirishda   innovatsiya   elementiga
alohida   ahamiyat   qaratilishi   natijasida   narx   va   sifat   ustunligiga   ega   innovatsion
xizmatlar   ko’lamini   oshirish,   yangi   bozorlarni   o’zlashtirish,   bunda   aholining   arzon,
sifatli   hamda   har   tomonlama   qulay   xizmat   turlaridan   foydalanish   imkoniyatlarini
kengaytirish   asosida   2-3   baravar   yuqori   qo’shilgan   qiymatni   yaratishga   alohida
e’tibor   qaratilmoqda.   Ilmiy   tadqiqotlarda   innovatsiyalarni   yangi   xizmat   turlarini
yaratishga   ta’siri   o’rganilgan   bo’lsa-da,   ammo   ilmiy-tadqiqot   ishlarining   ko’lami   va
natijadorligini   oshirish   asosida   yangi   ilmiy   ishlanmalarni   yaratish   va   yangi   xizmat
turlarini joriy etish muammolari ilmiy jihatdan yetarlicha tadqiq etilmagan. 
O’zbekiston   Respublikasida   amalga   oshirilayotgan   islohotlarning   hozirgi
bosqichida   raqobatdosh   innovatsion   mahsulotlar   va   xizmatlarning   yangi   turlarini
yaratishni   tashkil   etish   va   samarali   boshqarish   ustuvor   vazifalardan   biriga   aylanib
bormoqda. Shuning uchun, mavjud ilmiy-innovatsion salohiyatdan to’liq foydalanish,
ilg’or   ilm-fan  yutuqlari  va   istiqbolli   innovatsion   texnologiyalar   asosida   yangi  ishlab
chiqarish   tuzilmalari   va   xizmatlar   turlarini   yaratish   zarur.   Tahlillarimizga   ko’ra,
hozirgi   kunda  faoliyat   ko’rsatayotgan  jami   528 mingdan  ziyod korxonalarning atiga
0,7 foizi (3900 tasi) o’tgan yili innovatsion mahsulotlar ishlab chiqargan. Yalpi ichki
mahsulotning   5,2   foizini   innovatsion   mahsulotlar   tashkil   etmoqda.   Biroq,   ishlab
chiqarilayotgan   innovatsion   mahsulotlarning   2,4   foizini   yuqori   texnologik   sanoat
ishlab chiqarish tashkil etmoqda, xolos. Shu jihatdan, xizmatlar sohasini innovatsion
boshqarish   samaradorligini   oshirish   yuzasidan   ilmiy   asoslangan   taklif   va   tavsiyalar
ishlab chiqish, bunda innovatsion xizmat turlarini yaratish konsepsiyasiga asoslangan
holda   ushbu   sohani   boshqarish   va   rivojlantirishga   nisbatan   uslubiy   yondashuvlarni
nazariy jihatdan asoslash  va amaliy mexanizmlarini  ishlab chiqish dolzarb ahamiyat
kasb etadi. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 6 iyulda “2022-2026 yillarda
O’zbekiston   Respublikasining   innovatsion   rivojlanish   strategiyasini   tasdiqlash
to’g’risida”gi   PF-165-son   va   2021   yil   30   sentyabrda   “Xizmatlar   sohasini   jadal
rivojlantirish   chora-   tadbirlari   to’g’risida”gi   PQ-5113-son   qarorlari,   2021   yil   30
sentyabrda “Xizmatlar  sohasini  qo’llab-quvvatlashga  oid qo’shimcha chora-tadbirlar
to’g’risida”gi PF-6318-son Farmonlari hamda hamda 2022 yil 6 iyuldagi “2022-
1   Пoкaзaтeли   миpoвoгo   paзвития.   Экoнoмикa   и   pocт.   World   Bank.   [Элeктpoнный   pecуpc].     URL:
https://data.worldbank.org/indicator/NV.SRV.TOTL.ZS?view=chart (дaтa oбpaщeния: 19.06.2023). 
2  
2026   yillarda   O’zbekiston   Respublikasining   innovatsion   rivojlanish   strategiyasini
amalga   oshirish   bo’yicha   tashkiliy   chora-tadbirlar   to’g’risida”gi   PQ-307-son
qarorlari,   shuningdek   boshqa   normativ-huquqiy   hujjatlarda   belgilangan   vazifalarni
amalga oshirishda mazkur dissertatsiya ishi muayyan darajada xizmat qiladi. 
Tadqiqotning   respublika   fan   va   texnologiyalari   rivojlanishining   ustuvor
yo’nalishlariga   bog’liqligi.   Dissertatsiya   tadqiqoti   respublika   fan   va   texnologiyalar
rivojlantirishining   I.   «Demokratik   va   huquqiy   jamiyatni   ma’naviy-axloqiy   va
madaniy rivojlantirish, innovatsion iqtisodiyotni  shakllantirish» ustuvor  yo’nalishiga
muvofiq bajarilgan. 
Muammoning   o’rganilganlik   darajasi.   Xizmatlar   sohasini   innovatsion
boshqarish   va   innovatsion   xizmatlar   turlarini   joriy   etish   bilan   bog’liq   bo’lgan
muammolar   D.Archibudji,   P.Druker,   A.Rumyanseva,   Dj.Forrester,   B.Lundval,
N.Mazur,   R.Nelson,   V.Ivanov,   Y.Shumpeter,   R.Fatxuddinov,   N.Rozenberg
A.Porshneva,   K.Puznya,   G.Mensh   va   boshqa   xorijlik   iqtisodchi   olimlarning 2
  ilmiy
ishlarida   tadqiq   qilingan.   Xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarishning   umumiy
jihatlari   mamlakatimiz   iqtisodchi   olimlari   S.S.G’ulomov,   Sh.N.Zaynutdinov,
A.Sh.Bekmurodov,   B.B.Berkinov,   N.Q.Yo’ldoshev,   M.A.Mahkamova,
R.I.Nurimbetov,   A.F.Rasulov,   A.M.Qodirov,   Sh.I.Otajonov   va   boshqa   olimlarning
ilmiy ishlarida o’rganilgan va ilmiy izlanishlar olib borganlar 2
. 
Bundan tashqari M.Pardayev, H.Musayev, I.Ochilov, N.Abdusalomova, 
B.Navruz-Zoda, O.Kim, A.Norchayev, B.Mirbabayev, S.Ro’ziyev, N.Raximova, 
 
2
Archibudgi D., Howells J., and Michie J. (Ed.) Innovation policy in a global economy. –Cambridge, 2019; Bell,
D.G. Knowledge markets and communities: two approaches for supporting product development teams. Invited talk at
the   Fordham   Graduate   School   of   Business   CEUG   Consortium.   /   D.G.   Bell;   2011.   –New   York,   NY.;   Drucker   P.
Innovation   and   entrepreneurships:   Practice   and   principles   /   P.   Drucker.   L.:   Pan   Books,   1986,   p.   55.;   Lundvall,   B.A.
National   Systems of  Innovation:   Towards  a  Theory   of Innovation  and  Interactive  Learning   /  B.A. Lundvall.  London:
Pinter   Publishers,   2012;   Мазур   Н . З .   Инновационная   экономика :   инновационные   системы .   Интеллектуальная
собственность   /   Н.З.   Мазур.   –   Самара:   Издательство   СНЦ   РАН»,   2001;   Иванов   В.В.   Национальные
инновационные системы: теория и практика формирования, монография / В.В. Иванов. 
–М.: СканРус, 2014. - 285с.; Инновационный тип развития экономики: учебник / [Архангельский В. В. и др.] ;
под общ. ред.А. Н. Фоломьева, Рос. акад. гос. службы при Президенте Рос. Федерации. Изд. 2-е, доп. и перераб.
–М.:   Изд-во   РАГС,   2020.;   Милькина   И.В.   Теоретические   основы   формирования   стратегии   инновационного
развития   территорий   /   И.   В.   Милькина   //   Инновации.   2021.   87   с..;   Попова   Е.   Проблемные   вопросы   развития
национальной инновационной системы в РФ Текст. /Е. Попова // Общество и экономика. 2007. 138 с.; Тебекин
А.В. Инновационное развитие экономики / А. В. Тебекин. – М.: Моск. гос. акад. делового администрирования,
2015.;   Шумпетер   Й.А.   История   экономического   анализа.   /   Й.А.   Шумпетер;   Пер.   с   англ.   под   ред.
В.С.Автономова. СПб.: Экон. шк.: С.-Петерб. гос. ун-т экономики и финансов; М. : Высш. шк. экономики, 2011.
-   1664   с.;   Фатхутдинов,   Р.Ф.   Инновационный   менеджмент   /   Р.Ф.   Фатхутдинов.   –М.,   2016.;   Nelson   R.   National
Innovation Systems: A Comparative Analysis.  Oxford: Oxford University Press, 2013.; Radosevic S. Region Innovation
2   Отажонов   Ш.И.   Инновация   фаолияти   инфратузилмасини   бошқариш   самарадорлигини   ошириш.     -Т.:
“Инновацион технологиялар”, 2018. – Б.178;  Зайнутдинов Ш.Н. Инновационный менеджмент.   –Т.: Академия,
2006. –С.267;   Зайнутдинов Ш.Н. Теория пять «И» или новая система факторов процветания государства. LAP
LAMBERT   Academic   Publishing   RU,   2018.   –С.   49;   Расулев   А.Ф.,   Алимов   Р.   Стимулирование   инновационной
активности   в   экономике   //   Общество   и   экономика.   –М.:   2007.   –№   5-6;   Кадыров   А.М.   Формирование
национальной  инновационной  системы в условиях углубления экономических реформ. Актуальные проблемы
развития инновационной деятельности. Сборник научных трудов международной конференции. –Т.: 2008. С.19-
21.; Нуримбетов Р.И., Калмуратов Б. Инновацион бошқариш стратегиясининг аҳамияти // Jamiyat va boshqaruv.
–Т.:   2010   йил,   №   2,   –Б.   73-75.,   Оценка   эффективности   управления   экономикой.   Под   ред.   Ш.Н.Зайнутдинова,
Э.Х.Махмудова.    –Т.:   ТГЭУ,  2008. –С.321;  Эргашев   Ф., Раҳимова  Д.,  Сагдуллаев  А.,  Парпиев  О.  Инновацион
менежмент. Дарслик. –Т.: Академия, 2015. –Б. 90. 
3 Systems   in   Central   and   Eastern   Europe:   Determinants,   Organizers   and   Alignments.   –Brighton:   University   of   Sussex,
2012.; Rosenberg N., Birdzell L.E. How the West Grew Rich: The Economic Transformation of the Industrial World. –
N.Y.: Basic Books, 2016. 
A.Saidov,   B.Safarov,   N.Tuxliyev,   T.Abdullayeva,   B.To’rayev,   O.Xamidov   kabi
o’zbek   olimlarining   ilmiy   ishlari   ham   e’tiborga   loyiq   bo’lib,   ular   O’zbekistonda
xizmatlar sohasini  yanada rivojlantirish, takomillashtirish muammolari nazariyasi  va
amaliyoti   masalalariga   keng   e’tibor   berishgan.   Bunda   hududlarda   xizmat   ko’rsatish
sohasini rivojlantirish omillari, boshqarish masalalari o’rganilgan 3
. 
Ushbu   ilmiy   izlanishlar   ilmiy-uslubiy   manba   bo’lsa-da,   hozirgi   kunda
xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish   samaradorligini   oshirish,   bunda
innovatsion menejmentni joriy etish orqali innovatsion xizmat ko’rsatish subyektlari
faoliyatini   boshqarish   tizimini   takomillashtirish   hamda   davlat   tomonidan
qo’llabquvvatlash   mexanizmini   ta’sirchanligini   oshirishga   qaratilgan   ilmiy-
tadqiqotlar   deyarli   amalga   oshirilmagan,   tizimli   yondashuv   asosida   yaxlit   mustaqil
tadqiqot   ishi   obyekti   sifatida   o’rganilmagan.   Mazkur   holat   ushbu   yo’nalishda   ilmiy
izlanishlar   olib   borish   zarurligini   taqozo   etadi   hamda   tadqiqot   mavzusining
dolzarbligini belgilaydi. 
  Dissertatsiya   mavzusining   dissertatsiya   bajarilayotgan   muassasaning
ilmiy-tadqiqot   ishlari   bilan   bog’liqligi.   Mazkur   dissertatsiya   tadqiqoti   Buxoro
davlat universitetining ilmiy-tadqiqot  ishlari rejasiga muvofiq amalga oshirilayotgan
ilmiy loyiha doirasida bajarilgan. 
Tadqiqotning   maqsadi   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish
samaradorligini oshirish bo’yicha ilmiy-amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan
iborat. 
Tadqiqot vazifalari: 
xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarishning   ilmiy-nazariy   asoslarini   hamda
metodologik   jihatlarini   mahalliy   va   xorijiy   olimlarning   izlanishlari   asosida
umumlashtirish;   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish   bo’yicha   ilg’or   xorijiy
tajribalarni 
o’rganish va ularni mahalliy darajalarda joriy qilish bo’yicha takliflar ishlab chiqish;
xizmatlar   sohasini   innovatsion   rivojlantirish   va   qo’llab-quvvatlashning   asosiy
yo’nalishlari, sohaning innovatsion boshqarish va innovatsion xizmatlar yaratishning
ilmiy   tashkilot-oliy   ta’lim   muassasasi-tarmoq-hududiy   xususiyatlari   hamda   ustuvor
omillarini   ochib   berish;   zamonaviy   innovatsion   xizmat   ko’rsatish   infratuzilmalarini
tashkil qilish va 
boshqarishning amaliy mexanizmlarini kengaytirish; xizmatlar sohasida innnovatsion
faoliyatni rivojlantirishning davlat tomonidan 
3   Очилов   И.   Бозор   муносабатлари   шароитида   хизматларнинг   турлари   ва   уларнинг   таснифи.   Хизмат
кўрсатиш, сервис ва туризм соҳаларини ривожлантириш: муаммолар ва уларнинг ечимлари (монография) – Т.:
IQTISОD-MOLIYA,   2008;   Пардаев   М.Қ.,   Мусаев   Ҳ.Н.   Хизмат   кўрсатиш,   сервис   ва   туризм   соҳаларини
ривожлантириш: муаммолар ва уларнинг ечимлари. Монография. – Т.: Iqtisod-moliya, 2008. – 259 б.; Зайналов.
Д.Р.   Услуги   и   сервис   как   экономическая   категория   //   Сервис.   -   Самарканд,   2009.   -   №1.;   Ибрагимов   Н.С.
Ўзбекистонда   халқаро   туризмни   ривожлантиришда   дестинацион   менежмент   концепциясини   қўллаш.–
Номзод..дисс., 2008.; Норчаев А.Н. Халқаро туризм ривожланишининг иқтисодий ўсишига таъсири. – Номзод.
дисс.,   2004.;   Тухлиев   Н.,   Абдуллаева   Т.   Менеджмент   и   организация   бизнеса   в   туризме   Узбекистана.-   Т.:
Ўзбекистон   Миллий   Энциклопедияси.-2006.   -   367   с.;   Хамидов   О.   Х.   Выбор   конкурентной   стратегии
предприятий   на   рынке   туристических   услуг   Узбекистана.   Канд.   дисс.,   2006.   Тураев   Б.Х.   Развитие
организационно-экономических механизмов функционирования регионального туризма.-Док.дисс., 2011.  
4 qo’llab-quvvatlash  mexanizmini   takomillashtirish;  yangi   xizmat   turlarini  yaratish  va
boshqarish   saradorligini   oshirish   bo’yicha   innovatsion   yondashuvlarni   taklif   qilish
hamda rivojlanish istiqbollari asosida 
 
prognoz parametrlarini ishlab chiqish.  
Tadqiqotning obyekti  sifatida respublikadagi innovatsion xizmatlar ko’rsatuvchi
tadbirkorlik subyektlari tanlangan. 
Tadqiqotning   predmeti   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish
samaradorligini   oshirish   jarayonida   vujudga   keladigan   iqtisodiy   munosabatlar
hisoblanadi. 
Tadqiqot   usullari .   Dissertatsiyada   guruhlash,   taqqoslash,   tahlil   va   sintez,
iqtisodiy-statistik, qiyosiy baholash, korrelyasion-regression tahlil, tanlanma kuzatuv,
omilli tahlil kabi usullardan foydalanilgan. 
Tadqiqotning ilmiy yangiligi  quyidagilardan iborat: 
innovatsion   infratuzilma   subyektlari   tomonidan   innovatsion   xizmatlarni   joriy
qilish   bo’yicha   qabul   qilingan   boshqaruv   qarorlarining   aniq   mezonlari   asosida
ta’sirini   aniqlashga   ko’ra   sohani   davlat   tomonidan   tartibga   solishga   yo’naltirilgan
boshqaruvning   innovatsion   usullari   va   texnologiyalari   samaradorligini   baholash
yondashuvi taklif etilgan; 
kraudfandingga   asoslangan   innovatsion   moliyaviy   xizmatlar   hamda
akseleratsiya-inkubatsiya   xizmatlarini   amalga   oshiradigan   tadbirkorlik   subyektlari
faoliyatini   “Innovatsion   xizmatlar   uchun   “Patent-box”   rejimi   asosida
qo’llabquvvatlash   asoslangan;   innovatsion   faoliyat   subyektlarining
raqobatbardoshligini   tarkibiy   o’zgartirishlar   hamda   raqamli   axborot   modellari
hisobiga   innovatsion   faoliyatni   boshqarish   tamoyillarini   takomillashtirishga   ko’ra
oshirish asoslangan; innovatsion faoliyatga qo’shimcha moliyaviy resurslarni erkin va
markazlashgan   holda   jalb   qilish,   xususan,   xususiy   sektor   mablag’larini   kiritish
hisobiga   innovatsion   xizmatlar   rivojlanishining   2025   yilgacha   prognoz   parametrlari
ishlab chiqilgan. 
Tadqiqotning amaliy natijalari  quyidagilardan iborat: 
xizmatlar  sohasini innovatsion boshqarishning nazariy-uslubiy jihatlarini 
takomillashtirish   bo’yicha   mualliflik   yondashuvlari   ishlab   chiqilgan;   xizmatlar
sohasini   innovatsion   boshqarish   bilan   bog’liq   muammolar   aniqlangan   va   ularni
bartaraf   etishga   qaratilgan   yangi   usullarni   o’z   ichiga   olgan   boshqarish   modeli   taklif
etilgan;   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish   bo’yicha   uslubiy   yondashuvlar
asosida   raqamli   texnologiyalardan   foydalangan   holda   kraudfandingga   asoslangan
innovatsion   moliyaviy   xizmatlarni   tashkil   etishning   amaliy   mexanizmlari
takomillashtirilgan;   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarishda   qabul   qilingan
boshqaruv qarorlarining ta’sir darajasini oshirishga qaratilgan monitoring mexanizmi
ishlab chiqilgan. 
Tadqiqot   natijalarining   ishonchliligi.   Dissertatsiyada   foydalanilgan
ma’lumotlar   rasmiy   manbalardan,   jumladan   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidenti
huzuridagi Davlat statistika qo’mitasi, Iqtisodiyot va moliya vazirligi, Oliy ta’lim, fan
va   innovatsiyalar   vazirligi,   Innovatsion   rivojlanish   agentligining   statistik
5 ma’lumotlaridan   olinganligi   hamda   tegishli   xulosa   va   takliflarning   mutasaddi
tashkilotlar tomonidan amaliyotga joriy etilganligi bilan asoslangan. 
Tadqiqot   natijalarining   ilmiy   va   amaliy   ahamiyati .   Tadqiqot   natijalarining
ilmiy   ahamiyati   ulardan   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish   asosida   yangi
xizmat   turlarini   yaratishni   rag’batlatirish,   rivojlanishi   barqarorligini   tahlil   qilish,
innovatsion   boshqarish   samaradorligi   va   uning   omillarini   ilmiy   tashkilotlar,   oliy
ta’lim   muassasalari,   hududlar   hamda   tarmoqlar   xususiyati   asosida   baholash,
innovatsion   xizmat   ko’rsatishning   hududiy   o’ziga   xos   xususiyatlaridan   kelib   chiqib,
salohiyatidan   maqbul   tarzda   foydalanish   bo’yicha   amaliy   echimlar   berish,
innovatsion   xizmatlar   faoliyatini   qisqa   va   o’rta   muddatli   prognoz   parametrlarini
ishlab   chiqish,   ilmiy-uslubiy   jihatlarini   takomillashtirish   va   mavzuga   oid
ilmiytadqiqotlarni amalga oshirishda foydalanish mumkinligi bilan izohlanadi. 
Tadqiqot   natijalarining   amaliy   ahamiyati   ulardan   mamlakatda   xizmatlar   soha
rivojlanishi hamda uni innovatsion boshqarishga, innovatsion faoliyatni rivojlantirish
va   tartibga   solishga   doir   me’yoriy-huquqiy   hujjatlar   ishlab   chiqish,   ularni
takomillashtirish,   istiqbolli   rejalar   va   dasturlarni   tuzish,   shuningdek,   oliy   o’quv
yurtlarida   “Menejment”,   “Korxona   iqtisodiyoti”,   “Soha   iqtisodiyoti   va   menejmenti”
fanlarining   o’quv   materiallarini   takomillashtirishda   foydalanish   mumkinligi   bilan
belgilanadi. 
Tadqiqot   natijalarining   joriy   qilinishi.   Xizmatlar   sohasini   innovatsion
rivojlantirishni boshqarish samaradorligini oshirish bo’yicha ishlab chiqilgan takliflar
asosida: 
innovatsion   infratuzilma   subyektlari   tomonidan   innovatsiyalarni   joriy   qilish
bo’yicha   qabul   qilingan   boshqaruv   qarorlarining   aniq   mezonlari   asosida   ta’sirini
aniqlashga   ko’ra   sohani   davlat   tomonidan   tartibga   solishga   yo’naltirilgan
boshqaruvning   innovatsion   usullari   va   texnologiyalari   samaradorligini   baholash
yondashuvi   Innovatsion   rivojlanish   agentligi   huzuridagi   “Yashnobod”   innovatsion
texnoparki   faoliyatiga   joriy   etilgan   (Innovatsion   rivojlanish   vazirligining   2022   yil   9
martdagi   14/1-18256-son   ma’lumotnomasi).   Mazkur   taklifni   joriy   etish   natijasida,
boshqaruvning   innovatsion   usullari   va   texnologiyalari   samaradorligini   qo’llash
hisobiga   texnopark   tomonidan   2021   yilda   qo’shimcha   223   mln   so’m   daromadga
erishilgan; 
kraudfandingga   asoslangan   innovatsion   moliyaviy   xizmatlar   hamda
akseleratsiya-inkubatsiya   xizmatlarini   amalga   oshiradigan   tadbirkorlik   subyektlari
faoliyatini   “Innovatsion   xizmatlar   uchun   “Patent-box”   rejimi   asosida
qo’llabquvvatlash taklifi Innovatsion rivojlanish agentligining Ilmiy-texnika axboroti
markazi   hamda   “Innovative   Developers”   mas’uliyati   cheklangan   jamiyatiga   joriy
etilgan   (Innovatsion   rivojlanish   vazirligining   2022   yil   9   martdagi   14/1-18256-son
ma’lumotnomasi).   Mazkur   taklifni   joriy   etish   natijasida,   “Innovative   Developers”
mas’uliyati   cheklangan   jamiyati   tomonidan   2021   yilda   qo’shimcha   87,8   mln   so’m
daromadga   erishilgan;   innovatsion   faoliyat   subyektlarining   raqobatbardoshligini
tarkibiy   o’zgartirishlar   hamda   raqamli   axborot   modellari   hisobiga   innovatsion
faoliyatni   boshqarish   tamoyillarini   takomillashtirishga   ko’ra   oshirish   taklifi   IT-park
rezidenti   “Perspective   Team”   mas’uliyati   cheklangan   jamiyatiga   joriy   etilgan   (IT-
6 park  rezidenti   “Perspective   Team”   mas’uliyati   cheklangan   jamiyatining   2022  yil   23
apreldagi 329-son ma’lumotnomasi). Ushbu taklifni joriy etish natijasida “Perspective
Team”   mas’uliyati   cheklangan   jamiyati   tomonidan   2021-2022   yillarda   qo’shimcha
367,1 mln so’m daromadga erishilgan; innovatsion faoliyatga qo’shimcha moliyaviy
resurslarni erkin va 
markazlashgan   holda   jalb   qilish,   xususan,   xususiy   sektor   mablag’larini   kiritish
hisobiga   innovatsion   xizmatlar   rivojlanishining   2025   yilgacha   ishlab   chiqilgan
prognoz   parametrlari   Innovatsion   rivojlanish   agentligi   amaliyotida   foydalanilgan
(Innovatsion   rivojlanish   vazirligining   2022   yil   9   martdagi   14/1-18256-son
ma’lumotnomasi).   Mazkur   taklifni   joriy   etish   asosida   innovatsion   xizmatlarni
moliyalashtirish mexanizmlarining takomillashtirilishi sohaga xususiy mablag’larning
qo’shimcha   jalb   etilishiga   ko’ra   istiqbol   ko’rsatkichlarini   maqsadga   muvofiq
belgilash asosida boshqarish samaradorligini oshirish imkoniyati yaratilgan. 
Tadqiqot   natijalarining   aprobatsiyasi .   Tadqiqot   natijalari   9   ta   ilmiy-amaliy
anjumanlarda,   jumladan   6   ta   respublika   va   3   ta   xalqaro   ilmiy-amaliy   anjumanlarda
muhokamadan o’tkazilgan. 
Tadqiqot   natijalarining   e’lon   qilinganligi.   Dissertatsiya   mavzusi   bo’yicha
jami 16 ta ilmiy ish, shu jumladan, 1 ta monografiya, O’zbekiston Respublikasi Oliy
attestatsiya   komissiyasining   doktorlik   dissertatsiyalari   asosiy   ilmiy   natijalarini   chop
etish tavsiya etilgan ilmiy nashrlarda 7 ta maqola, jumladan 5 tasi respublika va 2 tasi
xorijiy jurnallarda nashr etilgan. 
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi.   Dissertatsiya kirish, to’rtta bob, xulosa,
foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati va ilovalardan iborat. Dissertatsiyaning hajmi 160
betni tashkil etadi. 
 
DISSERTATSIYANING ASOSIY MAZMUNI 
 
Kirish   qismida   dissertatsiya   mavzusining   dolzarbligi   va   zarurati   asoslangan,
muammoning   o’rganilganlik   darajasi   keltirilgan,   tadqiqotning   maqsadi,   vazifalari,
obyekti   va   predmeti   tavsiflangan,   tadqiqotning   ilmiy   yangiligi   va   amaliy   natijalari
bayon   qilingan,   olingan   natijalarning   ilmiy   va   amaliy   ahamiyati   yoritib   berilgan,
tadqiqot   natijalarining   amaliyotga   joriy   etilishi,   nashr   qilingan   ishlar   va
dissertatsiyaning tuzilishi bo’yicha ma’lumotlar keltirilgan. 
Dissertatsiyaning   “ «Xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish
samaradorligini   oshirishning   ilmiy   nazariy   asoslari”   deb   nomlangan   birinchi
bobida   xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarishning   ilmiy-nazariy   asoslari   va
metodologik   jihatlari,   xizmatlar   sohasini   innovatsion   rivojlanishini   ta’minlashning
tashkiliy-iqtisodiy   mexanizmlari   samaradorligini   oshirish   bo’yicha   ilg’or   xorijiy
tajribalardan foydalanish istiqbollari bayon etilgan. 
Jahonda yuz berayotgan bugungi global raqobat jarayoni bizdan har bir tarmoq
yoki   sohaga,   shu   jumladan,   xususiy   sektorga   innovatsiyalarni   tezkorlik   bilan   joriy
etishni, islohotlarimizni ilmga asoslangan holda amalga oshirishni talab etmoqda. 
7 O’zbekiston 2030 yilga borib, har bir aholi soniga to’g’ri keladigan daromadni
4   ming   dollardan   oshirib,   “daromadi   o’rtachadan   yuqori   bo’lgan   davlatlar”   qatoriga
kirishdek yuksak marrani o’z oldiga maqsad qilib qo’ydi. 
Mamlakatimizda   Yangi   O’zbekistonni   barpo   etishning   muhim   strategik   vazifasi
sifatida endilikda samarasiz,  eskicha  usullardan butunlay voz kechib, yangi zamonaviy
texnologiyalarni   yaratish   imkonini   beruvchi   “tubdan   yangilovchi”   innovatsiyalar
yaratish modeliga tezkorlik bilan o’tishimiz lozim. “Tubdan yangilovchi” innovatsiyalar
asosida   kelgusida   yuqori   qo’shlgan   qiymat   yaratish   imkonini   beruvchi   yangi   xizmat
turlarini yaratish imkoniyati yaratiladi. 
Albatta,   o’tgan   5   yil   davomida   shu   jumladan   xizmat   ko’rsatish   sohasida   ham
innovatsion   faoliyat   infratuzilmasini   yaratish   maqsadida   innovatsion   texnoparklar,
innovatsiya   markazlari,   startap   akselerator   va   biznes   inkubatorlar   kabi   zamonaviy
infratuzilmalar   faoliyati   yo’lga   qo’yildi.   Eng   asosiysi,   aholi,   tadbirkorlar   va   davlat
idoralarida   innovatsiyalarga   nisbatan   munosabat   o’zgardi,   natijada   innovatsion
xizmatlar ko’rsatuvchi yangi tadbirkorlar sinfi shakllana boshladi. 
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining ma’lumotlariga ko’ra
hozirgi  kunda  faoliyat  ko’rsatayotgan  jami  528 mingdan ziyod korxonalarning atiga
0,7 foizi (3900 tasi) o’tgan yili innovatsion mahsulotlar ishlab chiqargan. Innovatsion
faol   korxonalar   soni   Xorazm   viloyatida   43   ta,   Jizzax   viloyatida   76   ta,
Qoraqalpog’iston   Respublikasida   43   tani   tashkil   etgan,   xolos.   Yalpi   ichki
mahsulotning   5,2   foizini   innovatsion   mahsulotlar   tashkil   etmoqda 4
.   Biroq,   ishlab
chiqarilayotgan   innovatsion   mahsulotlarning   2,4   foizini   yuqori   texnologik   sanoat
ishlab chiqarish tashkil etmoqda, xolos. 
Davlatimiz Rahbari tomonidan xizmatlar sohasini muhim drayverga aylantirish
va 2023 yilga qadar xizmatlar hajmini ikki baravarga oshirish belgilandi. Pandemiya
davrida   umumiy   ovqatlanish,   savdo,   turizm,   transport   sohalari   uchun   berilgan
imtiyozlar muddati uzaytirildi. Natijada, 2021 yilda jami 18 trillion so’mlik 29 mingta
loyiha amalga oshirilib, xizmatlar sohasi 20 foizga o’sgan. Lekin, shunga qaramasdan
joylarda   aholiga   xizmat   ko’rsatish   darajasi   pastligicha   qolmoqda.   Yangi   savdo   va
xizmat   ko’rsatish   obyektlarida   ish   o’rinlari   yaratish   bo’yicha   Toshkent   shahri,
Samarqand,   Farg’ona,   Andijon   viloyatlari   ijobiy   natija   ko’rsatgan   bo’lsa,   Jizzax,
Navoiy, Xorazm, Qashqadaryodagi ishlar ahvoli esa qoniqarsiz 5
. 
Jahon   banki   ma’lumotlariga   ko’ra,   taraqqiy   etgan   mamlakatlar   yalpi   ichki
mahsuloti   hajmida   xizmatlar   ko’rsatish   sohasining   ulushining   ortib   borishi
tendensiyasi   xizmatlar   ko’rsatish   sohasining   turli   salbiy   o’zgarishlarga   qaramasdan
bapqaror o’suvchi hisoblangan tarmoq sifatida baholanishi uchun zamin yaratmoqda. 
Innovatsion   xizmatlar   industriyasida   safar   xarajatlari   bir   necha   qismlardan
iborat   bo’lishi   lozim.   Yagona   innovatsion   korxona   bu   turdagi   mahsulot   va
faoliyatlarni amalga oshira olmaydi. Bularning barchasi bir tomondan, barcha sohada
xizmatlarning   sifat   darajasi   yuqori   bo’lishini   murakkablashtirsa,   ikkinchi   tomondan
esa bu qiyinchiliklarni bartaraf etish maqsadida xizmat ko’rsatishga aloqador korxona
4  O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining ma lumotlari ʼ
5   O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti  Sh.Mirziyoevning 2022-yil 7-iyun kuni xizmatlar sohasini rivojlantirish
bo‘yicha amalga oshirilayotgan ishlar natijadorligi bo‘yicha o‘tkazilgan videoselektor yig ilishidagi ma ruzasi. 	
ʼ ʼ
www.prezident.uz 
8 va tashkilotlar birgalikda, hamjihatlik bilan faoliyat yuritishini hamda hududda yangi
xizmatlar imkoniyatlarini yagona “paket” tariqasida xaridorlarga yetkazilishini taqozo
etadi. 
Muallif fikricha, innovatsion xizmatlar sohasini boshqarishda marketing faoliyati
quyidagi ketma-ketlikda amalga oshirilishi lozim: marketingni model 
 
sifatida   qo’llash   →   omillar   tahlili   →   yangi   innovatsion   xizmatlarni   taklif   qilish.
Bunda   yakuniy   natija   (yangi   xizmat   yaratish)   ↔   haridorlarning   iste’mol   talablariga
mos bo’lishi bo’yicha boshqaruv qarorlarini qabul qilish (1-jadval). 
                 1-jadval 
Xizmatlar sohasini innovatsion boshqarishni tashkil etishda marketing
instrumentlarinidan foydalanish matritsasi 7
 
 
Ta’sir etuvchi o’zgaruvchan omillar  To’ridan-to’g’ri o’zgaruvchan omillar 
Innovatsion marketing  Iste’molchilar 
1. YAngi mahsulot haqidagi g’oyani asoslash 1. Iste’molchilar segmentini aniqlash 
2. Innovatsion xizmatlar bozori  2. Ma’lumotlarning etarliligi 
3. Narx ustunligi  3. YAngi xizmatga qiziqish 
4. Sotuv bozoralarini o’rganish  4. Qiyosiy ustunlikni e’tiroq etish 
5. YAngi mahsulotni bozorga kiritish  5. Xarid qilish 
Innovatsion marketing muhiti  Korxona daromadi 
1. Talab va taklif holati  1. Innovatsion xizmatlar sotuv hajmi 
2. Ochiq raqobat muhiti  2. Bozordagi ulushi  
3. Tashqi muhit omillari  3. Foyda hajmi 
4. Korxonaning ichki resurslari  4. Korxona imidji 
Bunda   asosiy   maqsad   hali   ishga   solinmagan   salohiyat   va   resurslardan
foydalangan   holda   barcha   infratuzilma   ob’ektlarini   ishga   solish,   klaster   mexanizmi
asosida   kompleks   yondashuvni   tadbiq   etish   asosida   innovatsion   boshqaruv
samaradorligini tashkil etish zarur. 
Innovatsion xizmatlar bozorini boshqarishda iste’molchilar ijtimoiy maqomiga
oid   ilmiy   yondashuvlar   uslubiyotini   ishlab   chiqish   va   sinash   jarayonida   biz
baholanishi   lozim   bo’lgan   beshta   ko’rsatkichni,   ya’ni   iste’molchilarning   ish   joyi
(lavozimi) (X1), daromadi (X2), ma’lumoti (XZ), uy-joy sharoitlari (X4), xizmatlarni
iste’mol   qilish   shakli   (X5)   ko’rsatkichlarini   ajratib   olishni   maqsadga   muvofiq   deb
topdik (2-jadval). 
2-jadval 
Innovatsion xizmatlar bozorini boshqarishda iste’molchilar ijtimoiy maqomiga 
oid ilmiy yondashuvlar 6
 
Ko’rsatkichlar  Ko’rsatkichlar tavsifi 
6   Muallif ishlanmasi  
9 Iste’molchilar 
maqomi  A) rahbar-xodimlar, tadbirkorlik sub’ekstlari; 
V) o’rta bo’g’in menejerlari va xizmatchilar, ilm-fan xodimlari, byudjet sohasi 
xodimlari, yuqori malakali ishchilar; 
S) Ishchi va xizmatchilar, malakasiz xodimlar, o’quvchi-talaba yoshlar. 
Daromadi  A )   yuqori   ( mintaqa   bo ’ yicha   bir   odamga   to ’ g ’ ri   keladigan   o ’ rtacha
darajadan   yuqori );  V )  o ’ rtacha ; 
S) past. 
Ma’lumoti  A) oliy; 
V) o’rta kasbiy; 
 
7 Muallif ishlanmasi  
S) o’rtacha va past. 
Uy-joy 
sharoitlari  A) elita uy-joyi (kottejlar, kvartiralar); 
V) alohida qulaylikka ega kvartiralar 
S) kommunal kvartiralar, yotoqxonalar, vaqtincha olingan joy. 
Xizmatlarni 
iste’mol qilish 
tusi  A) individual xizmatlar, qimmat narxli xizmatlar, VIP uchun xizmatlar; 
V) o’rtacha darajadagi narxdagi sifatli xizmatlar; 
S) iqtisodiy xizmatlar. 
 
Muallif  fikricha innovatsion  xizmatlarni  iste’molchilar  tomonidan harid qilish
ehtiyojlarini   aniqlash   usulini   joriy   etilishi   turli   toifadagi   iste’molchilar   tomonidan
innovatsion   xizmatlarni   sotib   olishga   bo’lgan   ehtiyojlarini   aniqlash   imkonini   beradi
(3-jadval). 
Dissertatsiyada   o’tkazilgan   tadqiqotlar   natijasida   innovatsion   xizmatlarni   turli
qatlam va maqomga ega iste’molchilar tomonidan harid qilinishi, e’tirof etilishi, tan
olinishi   jarayonidagi   fe’l-atvoriga   ta’sir   qiladigan   o’zgaruvchan   omillarini   hisobga
olib,   innovatsion   marketing   texnologiyalari   va   yangi   boshqaruv   usullarini   qo’llash
matritsasi ishlab chiqilgan. 
3-jadval 
Innovatsion xizmatlarni iste’molchilar tomonidan harid qilish ehtiyojlarini 
aniqlash tavsifnomalari va usullari 7
 
 
Iste’molchi-lar
guruhining
tasniflanii  Iste’molchilarning alohida ajratib olingan qatlami
sifat ko’rsatkichlari  Alohida ajratib
olingan 
iste’molchilar 
guruhi miqdoriy
ko’rsatkichlari 
Oliy sinf  Oliy   bo’g’indagi   menedjerlar,   ijodiy,   siyosiy   va   ilmiy
elita,   yuqori   daromad,   oliy   ma’lumotga   ega,   kottedjlar,
elita   kvartiralarda   yashovchi   tadbirkorlar;   yuqori   sifatli
va qimmatli turlarni sotib oluvchi shaxslar.   2,5 dan 3 gacha 
O’rta sinf  O’rta bo’g’indagi menedjerlar va xizmatchilar, ilmiy 
xodimlar, byudjet sohasi xodimlari, mintaqa bo’yicha   1,5 dan 2,5 gacha 
7   Muallif ishlanmasi  
10 o’rtacha darajadagi daromadga ega bo’lgan kishilar, oliy 
va o’rta ma’lumotga ega bo’lgan malakali ishchilar, o’z 
uylarida va kvartiralarda yashovchi shaxslar, o’rtacha 
narxli darajadagi sifatli xizmatlarni sotib oluvchi 
shaxslar. 
Past sinf  O’rta   kasbiy   ma’lumotga   ega   bo’lgan   malakali   va
malakasiz   ishchilar,   o’quvchi   yoshlar,   o’z   uylarida,
kommunal   va   ijaradagi   kvartiralarda,   yotoqxonalarda,
noqulay uy joylarda  yashovchi kam daromadli  shaxslar,
arzon xizmatlarini sotib oluvchi kishilar.   1 dan 1,5 gacha 
Muallif   fikricha,   xizmatlar   sohasi   –   bozor   iqtisodiyotining   tarkibiy   qismi
sifatida   insonlarning   ma’lum   bir   ehtiyojlarini   qondirishga   qaratilgan   faoliyat
hisoblanadi. 
 
Aytaylik, ko’rib chiqilayotgan jarayonga tashkiliy va iqtisodiy munosabatlarda
ham   kichik   ham   katta   o’zgarishlar   xarakterli.   O ’ zgarishlarning   bu   ikki   sinfiga
ularning   bir - biridan   jiddiy   farq   qiladigan   paydo   bo ’ lish   o ’ rtacha   tezliklari   xosdir .
Tashkiliy   tuzilmalardagi   katta   o ’ zgarishlar   kichik   o ’ zgarishlar   zanjiri   bilan
qoplanmaydigan   bo ’ lsa ,   tizimning   siklik   xulq - atvori   sababchisiga   aylanishi   mumkin ,
chunki   amaldagi   kumulyativ   mexanizm   ularning   ta ’ siri   ular   vujudga   kelgan   vaqt
oralig ’ idan   tashqariga   ham   tarqalishiga   xizmat   qiladi .   Bundan   tashqari,   tasodifiy
o’zgarishlarning vaqt bo’yicha klasterlarga markazlashuvi ham ro’y berishi mumkin.
Kumulyativ   mexanizm   ta’siri   ostida   klasterlar   birlashish   tendensiyasini   his   etadi   va
shu   tariqa   to’yinish   darajasining   nisbatan   yuqori   bo’lishini   ta’minlaydi.   Demak,
klasterlardan   har   birining   ta’siri   bu   o’zgarishlar   ro’y   bergan   vaqt   doirasidan
tashqariga ham tarqaladi. 
Shunday   qilib,   tasodifiy   taqsimotda   na   o’rtachalashtirish   va   na   yangi   sodir
bo’lish tezliklarining vujudga kelishi trendning yo’qolishiga olib kelmaydi. Ehtimol,
ayrim yirik tashkiliy-iqtisodiy o’zgarishlar ta’siri ostida yangi o’zgarishlarning paydo
bo’lishini   yoki   nisbatan   kichikroq   o’zgarishlar   yoki   zanjirlar   hamrohlik   qiladigan
katta o’zgarishlar klasterlari vujudga kelishini kuzatishimiz mumkin. 
Yangi   ishlanma   va   texnologiyalar   hamda   innovatsiyalar   asosida   yangi   xizmat
turlarini   yaratish   tizimli   yondashuvni   talab   etadi.   Modelning   asosiy   jihati   shundaki,
milliy   innovatsion   tizimda   innovatsion   texnologiyalar   asosida   xizmatlar   bozorini
rivojlantirishdan olingan daromadning ma’lum  bir  qismini  yangi  innovatsion xizmat
turlarni   kengaytirishga   qayta   yo’naltirish   asosida   sohani   kompleks   boshqarish
modeliga   o’tishni   taqazo   etadi.   Shu   asosda   doimiy   ravishda   innovatsion   xizmatlar
ko’lamini oshirish tizimli ravishda tashkil etiladi (1-rasm). 
 
 
Innovatsion  Innovatsiyalardan 
  xizmatlar  daromad 
11Milliy innovatsion 
tizim   Innovatsion 
texnologiyalar  
Daromadning yangi 
innovatsiyalarga qayta 
yo’naltiriladigan  qismi  kirish   chiqish    
 
 
 
 
 
 
 
1-rasm. Innovatsion xizmatlarni yaratish va joriy etish tizimini amalga 
oshirishning tizimli modeli 8
 
Tizimli   yondashuv   metodologiyasi   nuqtai   nazaridan   xizmatlar   sohasining
innovatsion   kompleksi   bilimlar,   tajribalar,   nou-xau,   investitsiyalar   va   hokazolar
ko’rinishidagi, ya’ni innovatsion jarayonda ma’lum bir tarzda sarflanadigan va qayta
tiklanadigan o’zining ichki resurslariga ega bo’lishi lozim. 
Dissertatsiyaning   “O’zbekistonda   xizmatlar   sohasini   innovatsion
boshqarish   samaradorligini   oshirishning   zamonaviy   tendensiyalari   taxlili”   deb
nomlangan ikkinchi bobida xizmatlar sohasini innovatsion rivojlantirishda 
 
iqtisodiyotning   innovatsion   salohiyatini   oshirish   va   ilm-fan   sohasini
qo’llabquvvatlashning   asosiy   yo’nalishlari   tahlil   qilingan,   iqtisodiy   faoliyat   turlari
bo’yicha   innovatsion   xizmatlar   yaratishning   tarmoq   va   hududiy   xususiyatlari   va
xizmatlar   sohasida   innovatsion   faoliyatni   rivojlantirishga   ta’sir   etuvchi   omillar
o’rganilgan,   innovatsion   xizmat   ko’rsatish   infratuzilmalarini   yaratishning   amaliy
mexanizmlari chuqur tahlil qilingan. 
Mamlakatimizda   innovatsion   tadqiqot   faoliyati   samaradorligini   oshirish,
shuningdek,   ilmiy   natijalarni   ishlab   chiqarishga   keng   joriy   etish   masalalariga
davlatimiz   rahbarining   alohida   e’tibor   qaratgani   tufayli   yuqorida   qayd   etilgan
yutuqlarga erishish imkoni paydo bo’ldi. 
4-jadvalda   keltirilgan   ma’lumotlar   tahliliga   ko’ra,   ilmiy-texnik   faoliyat   va
ta’lim   faoliyat   turiga   tegishli   tashkilotlar   ko’proq   ilmiy   tadqiqot   va
tajribakonstruktorik ishlarini amalga oshirgan (4-jadval). 
4-jadval 
Tarmoqlar bo’yicha yangi xizmatlar yaratishga oid ilmiy-tadqiqot va
tajribakonstruktorik ishlarini amalga oshirgan tashkilotlar to’g’risida ma’lumot,
2017-2022 yy. 9
 
  Iqtisodiy faoliyat turlari   Yil 
2017  2019  2021  2022 
Jami  389  304  304  326 
jumladan, iqtisodiy faoliyat turlari bo’yicha  
Qishloq, o’rmon va baliq xo’jaliklari  14  7  9  11 
8   Muallif ishlanmasi  
9   Statistika agentligi ma’lumotlari, 2017-2022 yillar  
12 Tog’-kon sanoati  2  -  -  3 
Ishlab chiqarish sanoati  12  11  14  13 
Axborot-kommunikatsiya  4  4  6  7 
Kasbiy, ilmiy-texnik faoliyat  219  177  182  179 
Ta’lim  87  67  77  81 
Sog ’ liqni   saqlash   va   ijtimoiy   xizmatlar   ko ’ rsatish   9  8  14  15 
San’at, ko’ngilochar va hordiq faoliyati  32  19  24  27 
Iqtisodiy faoliyatlarning boshqa turlari  9  2  5  5 
4-jadval   ma’lumotlaridan   ko’rinib   turibdiki,   ta’lim   sohasida   tashkilotlarning
soni deyarli uch barobar kam bo’lishiga qaramay, bu tashkilotlar tadqiqot faoliyatini
olib   borayotgan   ikkinchi   yirik   yo’nalish   bo’lishiga   to’sqinlik   qilmaydi.   “San’at,
ko’ngilochar va dam olish” va “ishlab chiqarish sanoati” sohalarida tashkilotlar soni
yanada kam: 2022 yilda bu sohalarda tegishli ravishda 27 ta va 13 ta tashkilot faoliyat
yuritgan.   Biroq,   ushbu   sohaning   texnologik   o’sishi   past   ekani   haqida   gapirish   juda
erta,   chunki   kelajakda   bu   ishlamalardan   foydalanilishi   ehtimoli   bor.   Odatda   yuqori
texnologiyaardan   farqli   ravishda   uncha   yuqori   bo’lmagan   texnologiyalarni   qo’llash
osonroq kechadi, negaki, yuqori texnologiyalar uchun texnologik jihatdan murakkab
infratuzilma talab etiladi. 
Hozirgi   kunda   innovatsion   xizmatlar   yaratish   ko’lamini   kengaytirishda   ikki
yondashuvni   aniq   tahlil   qilish   (xususiyatlarini   o’rganish)   masalasi   dolzarb   bo’lib
turibdi. Ya’ni, “innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qo’llab quvvatlash” yoki 
“alohida tanlab olingan innovatsion faoliyat subyektiga imtiyoz va preferensiyalar 
 
berish”   masalasini   chuqur   o’rnanish   talab   etilmoqda.   Masalan,   bir   tadbirkorlik
subyekti   sutni   qayta   ishlash   faoliyati   bilan   shug’ullanadi.   Lekin   faoliyatini   10
foizigina innovatsion maxsulot, ya’ni deylik innovatsion brinza ishlab chiqarish bilan
shug’ullanadi.   Bunda   agar   butun   innovatsion   faoliyatga   imtiyoz   berilsa   innovatsiya
elementiga ega bo’lmagan qolgan 90 foiz faoliyati ham qamrab olinadi. Bunda davlat
byudjetiga   tushumlar   kamayishi   bilan   bog’liq   noxolis   yondashuv   yuzaga   keladi.
Lekin innovatsiyalarni rag’batlantirish ham ustuvor vazifa. 
Yuqorida ta’kidlangan holatda maqbul echim topish maqsadida dissertatsiyada
bajarilgan   ilmiy   tadqiqotlar   natijasida   innovatsion   xizmatlarni   rivojlantirishga   ta’sir
ko’satuvchi omillar tahlil qidindi va guruhlarga ajratildi (5-jadval). 
5-jadval 
Innovatsion xizmatlarni yaratish va kengaytirishga ta’sir etuvchi omillar 
guruhi 10
 
Omillar guruhi  To’sqinlik qiluvchi omillar  Qo’llab-quvvatlovchi omillar 
Iqtisodiy omillar  Mablag’lar etarli emas, ilmiy-texnik
baza zaif, zamonaviy ishlab chiqarish
infratuzilmasi yaxshi emas  Moliyaviy   va   moddiy - texnik
vositalar   zaxirasi ;  innovatsion
faoliyat   uchun   moddiy
rag ’ batlantirish   mavjudligi  
Yuridik  Qonunchilikning mukammal emasligi  Norma ijodkorligiga oid tartibning
10   Tadqiqot asosida muallif tomonidan ishlab chiqilgan  
13 mavjudligi 
Tashkiliy-boshqaruv  Innovatsion jarayonlarni
muvofiqlashtirishning qiyinligi  Tadbirkorlik erkinligi, davlatni
bines faoliyatiga aralashmasligi 
Ijtimoiy-psixologik  Xulq-atvor stereotiplarini o’zgartirish va
tashqaridan keladigan barcha 
yangiliklarni qabul qilishga oid 
muammolar  Qulay ijodkorlik muhiti 
Institutsional (rasmiy
va norasmiy)  Innovatsion rivojlanish trendlari va
mavjud me’yorlari o’rtasidagi
nomutanosibliklar  Innovatsion faollikni 
rag’batlantiradigan yangi tovar va
xizmatlar ishlab chiqarishni
rag’batlantiradigan muhit 
Yangi innovatsion ximatlar turlarini yaratish va sohaga joriy etish ko’p jihatdan
xizmatlar   sohasida   innovatsiyalarni   rivojlantirishda   boshqaruv   samaradorligini
oshirish   mexanizmlari   bilan   bog’liq.  Bunda   ilmiy-tadqiqot   va   innovatsion   faoliyatni
hamda   xizmatlar   sohasini   davlat   tomonidan   qo’llab-quvvatlash   tizimining
ta’sirchanligini   oshirish   lozim   (2-rasm).   Ularning   faoliyatida   aniqlangan   o’ziga   xos
xususiyatlar   ularni   davlat   tomonidan   qo’llab-quvvatlash   mexanizmidan   foydalanish
kerakligidan dalolat bermoqda. 
Muallif   fikricha,   xizmatlar   sohasida   innovatsiyalarni   rivojlantirishda   boshqaruv
samaradorligini oshirish mexanizmi quyidagi tamoyillarga asoslangan bo’lishi lozim: 
- yuqori qo’shilgan qiymatli, yuksak texnologiyaga asoslangan, raqobatbardosh
innovatsion   xizmat   ko’rsatishni   tashkil   qilish,   bunda   asosiy   e’tiborni   ushbu
yo’nalishda yaratiladigan yangi ilmiy ishlanma va texnologiyalarga qaratish; 
 yangi   xizmat   turlarini   yaratishga   qaratilgan   ilmiy   ishlanma   va
texnologiyalarni tijoratlashtiishga yo’naltirilgan infratuzilmalarni tashkil etish va ular
faoliyatini samarali boshqarish; 
 
 tubdan   yangi,   xorijdan   nusxa   olingan   innovatsion   xizmat   turlarini   joriy
etishda   innovatsiyalar   qanchalik   samarador   bo’lmasin   millat   manfaatlarini   inobatga
olish. 
  Xizmatlar sohasida innovatsiyalarni boshqarish  mexanizmlari 
 
Ilmiy-tadqiqot va innovatsion faoliyatni hamda xizmatlar sohasini davlat 
  tomonidan qo’llab-quvvatlash tizimi  
 
 
Ilmiy-tadqiqot sohasi     Innovatsion infratuzilma  Xizmat ko’rsatish  Fundamental va 
amaliy  Ilmiy loyihalarni ishlab chiqish,  sohasi 
tadqiqotlarni olib borish  loyihalashtirish va tijoratlashtirish,  Yuqori qo’shilgan 
va amalga oshirish, ilmiy  marketing tadqiqotlari, moliya-kredit  qiymatli, yuksak 
  ta’minoti, texnologiyalar transferi,  texnologiyaga 
mahsulotni ishlab 
chiqish, tajribaviy ishlab  ishlab cjiqaruvchilarning intellektual  asoslangan, chiqarishni 
tashkil qilish    mulkini himoyalash va hokazolar   raqobatbardosh 
14   innovatsion xizmat 
  ko’rsatishni tashkil etish 
2-rasm. Xizmatlar sohasida innovatsiyalarni rivojlantirishda boshqaruv
samaradorligini oshirish mexanizmlari 11
 
Dissertatsiyaning  “Xizmatlar sohasini innovatsion boshqarish samaradorligini
oshirishnining   ustuvor   yo’nalishlari”   deb   nomlangan   uchinchi   bobida   globallashuv
sharoitida   xizmatlar   sohasida   innovatsion   faoliyatni   rivojlantirishni   davlat   tomonidan
qo’llab-quvvatlash   mexanizmini   takomillashtirish   masalalari   tahlil   qilingan,   yangi
xizmatlar  samaradorligini  oshirish  bo’yicha  innovatsion  yondashuvlar  ishlab  chiqilgan,
xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish   samaradorligini   oshirishning   tashkiliy-
iqtisodiy   mexanizmlarini   takomillashtirish   istiqbollari   bo’yicha   taklif   va   tavsiyalar
ishlab chiqilgan. 
Muallif   fikricha,   ushbu   masalalarni   samarali,   integratsiyalashgan   yondashuvni
amalga   oshirish   quyidagi   asosiy   strategik   yo’nalishlarni   institutlashtirish   orqali
ta’minlanishi lozim. 
Ma’lumki, kelgusida yangi innovatsion xizmatga aylanadigan yangi ishlanmalarni
yaratish   uchun   ilmiy   tashkilotlarning   zamonaviy   asbob-uskunalarga   ega   bo’lishini
kengaytirish va ularni barcha zarur resurslar bilan ta’minlash talab etiladi. 
Bunda   yangi   texnologiyalar   asosida   innovatsion   xizmatlarni   joriy   etish   va
qo’shimcha qiymat zanjirlarini yaratish uchun jahon amaliyotida alohida infratuzilmalar
tashkil etilgan. 
Yuqoridagilarni   inobatga   olgan   holda   Yuqori   texnologiyalar   parki   –   innovatsion
xizmatlarga   oid   g’oyalarni   generatsiya   qilish,   tadqiqotlarini   tashkil   etish,   tajriba-
sinovlarini amalga oshirish va joriy etish tuzilmasini tashkil etish maqsadga muvofiq. 
Muallif fikricha, Yuqori texnologiyalar parki ishini samarali yo’lga qo’yish uchun
uch maqomdagi boshqaruv modelini joriy etish maqsadga muvofiq: 
 
1-model.   Strategik   qarorlarni   qabul   qilish   va   idoralararo   muvofiqlashtirishga
mas’ul   bo’lgan   O’zbekiston   Respublikasi   Bosh   vaziri   boshchiligidagi   Respublika
muvofiqlashtiruvchi kengashi. 
2-model.   “Yagona   oyna”   tamoyili   bo’yicha   rezidentlarga   har   tomonlama   xizmat
ko’rsatuvchi, yangi rezident va investorlarni jalb qilish va ro’yxatdan o’tkazuvchi davlat
muassasasi shaklida Yuqori texnologiyalar parkini boshqarish direksiyasi. 
3-model.   Transport-muhandislik   infratuzilmasini   yaratish   va   tijorat   ko’chmas
mulk   obyektlarini   qurish,   davlat   xizmatlarini   ko’rsatish   orqali   Yuqori   texnologiyalar
parkini rivojlantirishni ta’minlovchi boshqaruv kompaniyasi. 
Yuqori   texnologiyalar   parki   hududida   QQS,   bojxona   to’lovlari   va   kamaytirilgan
kommunal  tariflarni  o’z ichiga olgan soliq  imtiyozlarini  ta’minlaydigan erkin iqtisodiy
zona yaratish taklif etiladi. 
Yuqori   texnologiyalar   parkini   tashkil   etish   rejasi   quyidagilarni   o’z   ichiga   oladi:
Yuqori texnologiyalar parkini tashkil  etish va rivojlantirish konsepsiyasi, ajratilgan yer
uchastkasi,   qurilish   ishlari,   boshqaruv   organlarini   shakllantirish   bo’yicha   iqtisodiy-
texnik va loyiha-smeta hujjatlarini ishlab chiqish va tasdiqlash va boshq. 
11  Манба: тадқиқот асосида муаллиф томонидан ишлаб чиқилган 
15 Jahon amaliyotida aynan innovatsion rivojlanishga erishgan davlatlar innovatsion
xizmatlarni   patentlashni   rag’batlantirish   mexanizmlari   joriy   etilgan.   Bunda
patentlashtirilgan   intellektual   faoliyat   natijalarining   realizatsiyasidan   olingan
daromadlarga   pasaytirilgan   soliq   stavkalarini   qo’llash   imtiyozlari   “Patent   qutisi”   yoki
“Patent   oynasi”   yoki   “Patent   box”   kabi   imtiyozlarni   qo’llash   rejimi   samarali   ishlab
kelmoqda. 
“Patent-box”   –   bu   yagi   ishlanma   va   texnologiyalar   asosida   innovatsion   xizmat
yaratishni qo’llab-quvvatlovchi va rag’batlantiruvchi soliq imtiyozi turi hisoblanadi. Bu
esa   bozorda   yangi   yuqori   texnologiyali   innovatsion   raqobatbardosh   xizmatlar
yaratilishiga xizmat qiladi. 
imt
iyozini qo’llash 
3-rasm. Raqamli texnologiyalardan foydalangan holda innovatsion xizmatlar
ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanayotgan tadbirkorlik subyektlariga 
“Innovatsion xizmatlar uchun “Patent-Box” rejimi” soliq imtiyozini qo’llash 12
 
Muallif   fikricha,   yuqoridagi   tahlillarni   inobatga   olgan   holda   muhofaza   qilingan
intellektual   mulk   obyekti   asosida   yaratilgan   (joriy   qilingan),   shuningdek   raqamli
texnologiyalardan foydalangan holda innovatsion xizmatlar ko’rsatish faoliyati bilan 
 
shug’ullanayotgan tadbirkorlik subyektlariga “Innovatsion xizmatlar uchun “PatentBox”
rejimi” soliq imtiyozini qo’llash maqsadga muvofiq. 
Dissertatsiyada   raqamli   texnologiyalardan   foydalangan   holda   innovatsion
xizmatlar   ko’rsatish   faoliyati   bilan   shug’ullanayotgan   tadbirkorlik   subyektlariga
“Innovatsion xizmatlar uchun “Patent-Box” rejimi” soliq imtiyozini qo’llash tizimi taklif
etilgan (3-rasm).  
Xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarishda   birinchi   navbatda   tashqi   va   ichki
muhit parametrlarini taqiq etish, shu asosda korxonaning innovatsion salohiyatiga baho
berish  lozim.  Eng  asosiysi   innovatsion  xizmatlar  yaratishning  strategik rejalarini  puxta
ishlab   chiqilishi   innovatsion   xizmat   ko’rsatish   jarayonlarini   boshqarish   tizimining
samaradorligini belgilab beradi. 
Muallif fikricha, xizmatlar sohasiga oid innovatsiyalarni bozorda joriy etish ushbu
yo’nalishda   chuqur   yangi   bilimlarni   yaratishni   talab   etadi.   Tadqiqot   ishi   shuni
ko’rsatadiki,   innovatsion   xizmatlar   ko’rsatish   sohasida   yangi   bilimlar   asosida
12  Tadqiqot asosida muallif tomonidan ishlab chiqildi 
16 
 
 
 
 
 
 
 
 
  Innovatsion xizmatlar uchun  “ Patent - Box”  rejimi soliq 
Innovatsion xizmatlar sohasini davlat tomonidan   
qo‘llab - quvvatlash bo‘yicha takl if etilayotgan   tizim  
Raqamli texnologiyalar 
asosida onlayn innovatsion 
xizmatlar faoliyatini tashkil 
etganlik uchun   Akseleratsiya va inkubatsiya 
innovatsion xizmatlarni 
tashkil etganlik uchun   Kraudfanding asosida innovatsion 
moliyaviy xizmatlar ko‘rsatish faoliyatin i 
tashkil etganlik uchun  ( innovatsion xizmat 
ko‘rsatishning yangi turlarini tashkil etish 
uchun startaplarni yaratish uchun ommaviy 
moliyalashtirish
)
  innovatsiyalar   yaratish   kadrlar   tayyorlash   jarayonidan   tortib   yangi   bilim,   ko’nikma   va
malakalarni yaratishning o’zaro aloqadarligini ta’minlab berishi zarur (6-jadval). 
6-jadval
Yangi   bilimlar   asosida   innovatsion   xizmatlar   yaratish   asosiy   shartlarining
o’zaro aloqadorligi 13
 
   
Yangi bilim, ko’nikma va
malakalar asosida innovatsion
xizmat ko’rsatish talablari 
yangi  tashkil etilgan 
Sohaga oid kadrlar tayyorlash
maqsadlari (elementlari)  Yangi  1-ASh  3-ASh 
tashkil etilgan  2-ASh  4-ASh 
1) yangi – yangi – 1-ASh; 2) tashkil etilgan yangi – 2-ASh; 
3) yangi – tashkil etilgan –3-ASh; 4) tashkil etilgan – tashkil etilgan – 4-ASh 
 
Bunda   yangi   bilimlar   asosida   innovatsion   xizmatlar   yaratishning   asosiy
shartlaridan   biri   sifatida   ilmiy-texnik   ma’lumotlar   bazasini   yaratish,   doimiy   yangilab
borish va takomillashtirish, sohaga oid davlat siyosatini amalga oshirishni axborot bilan
ta’minlash bo’yicha asoslangan taklif va tavsiyalarni tayyorlash maqsadga muvofiq. 
Innovatsion   xizmat   ko’rsatish   sohasini   boshqarish   mexanizmi   asosida   mazkur
jarayonlarni   alohida   model   asosida   tizimli   ravishda   tashkil   etish   esa   uning
samaradorligini   belgilab   beradi.   Innovatsion   xizmat   ko’rsatish   sohasidagi   korxonalar
faoliyatini tizimli boshqarish modeli 5-rasmda ko’rsatilgan. 
Xizmatlar   sohasini   innovatsion   boshqarish   samaradorligini   iqtisodiyot
raqobatbardoshligiga   ta’sirini   baholashning   axborot-mantiqiy   modeli   xizmat   ko’rsatish
sohasini   innovatsion   boshqaruvini   tashkil   etish   darajasini   baholash   maqsadida
innovatsion   xizmatlar   yaratishning   asosiy   maqsad   va   vazifalarini   belgilashdan   tortib
innovatsion   xizmatlarni   iqtisodiyot   raqobatbardoshligiga   ta’sirini   baholash
metodologiyasini ishlab chiqish hamda uni joriy etish hisobiga tegishli 
 
samarador   boshqaruv   qarorlarini   qabul   qilishni   ko’zda   tutadi.   U   innovatsion
boshqaruvning usul va vositalarini o’z ichiga oladi. 
13  Muallif ishlanmasi 
17 6-rasm. Innovatsion xizmat ko’rsatish sohasidagi korxonalar faoliyatini tizimli
boshqarish modeli 14
 
Xizmatlar   sohasida   innovatsion   faoliyatni   boshqarishni   tashkil   etishda   butun
iqtisodiyot tizimini boshqarish bilan bog’liq mexanizmlarni inobatga olish zarur. 
 
7-rasm. Xizmatlar sohasini innovatsion boshqarishni tashkil etish modeli   15
 
 
Bunda   innovatsion   xizmatlar   ko’rsatish   samaradorligiga   erishish   korxonada
to’g’ri tanlangan ichki nazorat tizimiga, korxonani iqtisodiy-innovatsion rivojlanishining
14  Muallif ishlanmasi  
15  Muallif tomonidan ishlab chiqilgan .
18 integral ko’rsatkichlari ijobiy tendensiyasiga, shuningdek mutaxassis va xodimlarlarning
kasb darajasiga bog’liqdir (7-rasm). 
“Disruptive” innovatsion xizmatlar yangi xizmat turlarini tashkil qilishdan iborat
bo’lib,   uni   yaratish   odatda   ko’p   moliyaviy   mablag’larni   talab   qiladi.   “Sustainable”
innovatsion   xizmatlar   muvaffaqiyatli   joriy   etilib,   yaxshi   samara   ko’rsatayotgan
innovatsion   xizmatlarni   yanada   takomillashtirilishini   ta’minlashga   xizmat   qiladi.
“Efficiency”   innovatsion   xizmatlar   innovatsiyalar   asosida   kapital   yaratish,   ushbu
xizmatni arzonlashtirish, ishchi o’rinlarni kamaytirish evaziga bo’lsada ko’rsatilayotgan
innovatsion xizmat samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. 
Amalga   oshirgan   tadqiqotlarimiz   natijalari   shuni   ko’rsatmoqdaki,   ko’plab
innovatsion   xizmat   turlari   asosan   yirik   korxonalarning   ayrim   kichik   yo’nalishlarini
rivojlantirish   va   qo’llab-quvvatlashga   qaratiladi.   Bunda   yangi   texnologiyalarni
o’zlashtirish,   ilmiy   ishlanmalarni   moliyalashtirish   asosida   innovatsion   xizmat   turlarini
yaratish, infratuzilmaviy hamkorlikni yo’lga qo’yish asosida  mavjud moddiy-texnik va
intellektual   resurslardan   to’liq   foydalanishda   izchil   boshqaruv   mexanizmlarini   joriy
etish maqsadga muvofiq. 
Shuningdek,   hisob-kitoblarda   innovatsion   xizmat   turlarini   kengaytirish   hisobiga
ko’rsatiladigan   xizmatlar   hajmini   oshirish,   bunda   loyihalarga   ajratilayotgan   mablag’lar
portfelini   oshirish,   bunda   xususiy   sektor   mablag’larini   ham   keng   jalb   qilish   hisobidan
ushbu   sohani   rivojlantirishda   qo’shimcha   imkoniyatlar   yaratiladi.   Natijada   2023-2025
yillarda   respublikamizda   ko’rsatiladigan   innovatsion   xizmatlar   hajmini   kengaytirish,
ushbu   yo’nalishdagi   korxonalar   sonini   qariyb   2,3   martaga   oshirish   indikatorlari
aniqlandi (6-jadval). 
6-jadval
2025 yilgacha bo’lgan davrda O’zbekiston Respublikasida innovatsion xizmatlar 
ko’rsatish hajmining prognoz ko’rsatkichlari 16
 
 
№  Prognoz
ko’rsatkichlari  2020 yil  2021 yil  2022 yil  Prognoz 
2023 yil  2024 yil  2025 yil 
1.  Innovatsion xizmat 
ko’rsatuvchi 
korxonalar soni  16 848  20 386  24 667  29 847  36 115  43 699 
2.  Innovatsion xizmatlar
ko’rsatish hajmi (mlrd
so’m)  12 
504,52  14 880,38  17707,65  21072,1  25075,8  29840,21 
Amalga oshirilgan tahlillar va ishlab chiqilgan prognoz ko’rsatichlarga asoslangan
holda   kelgusida   innovatsion   xizmatlar   hajmi   va   ushbu   yo’nalishda   faoliyat
ko’rsatayotgan   tadbirkorlik   subyektlari   sonini   oshirish   uchun   qo’shimcha   innovatsion
loyihalar,   akseleratsiya   va   inkubatsiya   dasturlarini   amalga   oshirish   maqsadga   muvofiq
hisoblanadi (8-rasm). 
 
16  18 Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
19 8-rasm. 2025 yilgacha bo’lgan davrda O’zbekiston Respublikasida innovatsion 
xizmatlar ko’rsatish hajmining prognoz ko’rsatkichlari 17
 
 XULOSA 
 
1. Innovatsion   faoliyat   sub’ktlarining   raqobatbardoshligini   oshirish   uchun
zarur   bo’lgan   tarkibiy   o’zgarishlarni,   axborot   bilan   ta’minlash   modellari   asosida
innovatsion   xizmat   ko’rsatish   faoliyatini   boshqarish   tamoyillari,   innovatsion   xizmat
ko’rsatish   subyektlarida   yangi   usullar   hamda   raqamli   texnologiyalar   hamda
kraudfanding  moliyaviy  instrumentlari   asosida   innovatsion  xizmat  turlarini  yaratish   va
amalda qo’llash usullari innovatsion salohiyatni oshirishga xizmat qiladi. 
O’tgan   besh   yillik   davrda   ilm-fan   va   innovatsiyalarni   rivojlantirish   masalasini
islohotlarimizning   asosiy   ustuvor   yo’nalishlaridan   biri   sifatida   belgilandi.   2030   yilga
borib,   aholi   jon   boshiga   to’g’ri   keladigan   daromadni   4   ming   dollardan   oshirib,
“daromadi o’rtachadan yuqori bo’lgan davlatlar” qatoriga kirish yuksak marrasi maqsad
qilib olindi. 
Bunga   albatta   har   bir   soha   va   tarmoqda   ilm-fan   va   innovatsiyalarga   asoslangan
islohotlarni   amalga   oshirish   hisobiga   erishish   mumkin.   Bunda   samarasiz,   eskicha
usullardan   butunlay   voz   kechib,   yangi   zamonaviy   innovatsion   xizat   turlarini   yaratish
imkonini beruvchi “tubdan yangilovchi” innovatsiyalar yaratish modeliga tezkorlik bilan
o’tishimiz zarur. 
2. Dissertatsiyada   amalga   oshirilgan   tadqiqotlar   natijalari   shuni
ko’rsatmoqdaki,   innovatsion   xizmat   ko’rsatish   ko’lami   hududlarda   xizmatlar   va   servis
sohasini rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari bilan to’g’ridan-to’g’ri boqliqdir. 
Xizmatlar   sohasini   iqtisodiyotning   muhim   drayveriga   aylantirish   va   2023   yilga
qadar xizmatlar hajmini ikki baravarga oshirish vazfalari belgilandi. Pandemiya davrida
umumiy   ovqatlanish,   savdo,   turizm,   transport   sohalari   uchun   berilgan   imtiyozlar
muddati   uzaytirildi.   Natijada,   2021   yilda   jami   18   trillion   so’mlik   29   mingta   loyiha
amalga oshirilib, xizmatlar sohasi 20 foizga o’sgan. Lekin, shunga qaramasdan joylarda
aholiga xizmat ko’rsatish darajasi pastligicha qolmoqda. 
Hozirgi   kunda   faoliyat   ko’rsatayotgan   jami   528   mingdan   ziyod   korxonalarning
atiga 0,7 foizi (3900 tasi) o’tgan yili innovatsion mahsulotlar ishlab chiqargan. 
Innovatsion faol korxonalar soni Xorazm viloyatida 43 ta, Jizzax viloyatida 76 ta,
Qoraqalpog’iston   Respublikasida   43   tani   tashkil   etgan,   xolos.   Innovatsion   mahsulotlar
17  19 Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
20 ishlab   chiqargan   korxonalarning   96   tasi   tomonidan   eksport   amalga   oshirilgan   bo’lsa,
Xorazm va Surxondaryo viloyatlarida bu kabi mahsulotlar eksportga chiqarilmagan. 
Yalpi   ichki   mahsulotning   5,2   foizini   innovatsion   mahsulotlar   tashkil   etmoqda.
Biroq, ishlab chiqarilayotgan innovatsion mahsulotlarning 2,4 foizini yuqori texnologik
sanoat ishlab chiqarish tashkil etmoqda, xolos. 
2021 yilda 4018 ta texnologik innovatsiyalar joriy qilingan bo’lsa, buning 2,6 foizi
(107   ta)   ilmiy   tashkilotlar   bilan   va   1,0   foizi   (40   ta)   oliy   ta’lim   muassasalari   bilan
hamkorlikda,   qariyb   90   foizi   esa   korxona   va   tashkilotlarning   o’z   kuchi   bilan   joriy
qilingan. 
Hozirgi kunda respublikada 33 ming 758 nafar xodimlar ilmiy-tadqiqot va tajriba-
konstruktorlik   faoliyati   bilan   shug’ullanmoqda.   Ularning   33   foizi,   ya’ni   11   ming
nafardan ortig’i ilmiy darajaga ega, 12 foizi esa tadbirkorlik va xususiy sektorda faoliyat
ko’rsatmoqda. 
3. Tadqiqot   natijalariga   ko’ra,   innovatsion   xizmatlar   bozoridagi
iste’molchilarning stratifikatsiyasi uslubiyotini tadbiq etish maqsadga muvofiq. 
Taklif   etilgan   uslubiyotning   qo’llanilishi   turli   ijtimoiy   guruhlardagi   innovatsion
xizmatlarni   xarid   qiluvchi   iste’molchilarning   bunday   xizmatlarga   ehtiyojini   aniqlash
uchun   so’rovnoma   vositalarini   ishlab   chiqish   va   iste’molchilarning   qoniqmagan
talablarini   tadqiq   etish   va   aniqlashga   imkon   berdi.   Bu   esa   kelgusida   raqobatbardosh
innovatsion xizmatlarni ishlab chiqish va joriy etish ko’lamini kengaytiradi. 
4. Dissertatsiyada   o’tkazilgan   tadqiqotlarni   umumlashtirish   natijasida
innovatsion   xizmatlar   korxonasining   har   xil   ijtimoiy-iqtisodiy   maqomiga   ega   bo’lgan
iste’molchilarning   xizmatlarni   tanlash,   sotib   olish   va   iste’mol   qilish   jarayonidagi
fe’latvoriga   ta’sir   qiladigan   o’zgaruvchan   omillarini   hisobga   olib,   strategik   va   taktik
marketing tadbirlarini amalga oshirish matritsasi ishlab chiqildi. 
Bunda O’zbekiston innovatsion xizmatlar industriyasi barqaror rivojlanishini xavf
va tashqi omillar hamda trendlar tasirini inobatga olgan holda tarmoq salohiyatidan to’la
foydalanib,   ishlab   chiqarishda   samaradorlikni   oshirish   zarur.   Jahon   xizmatlar   bozorida
raqobat kurashining avj olganligini hisobga olib, xorijiy mijozlar uchun ko’rsatiladigan
xizmatlar   jozibadorligini   differensiatsiyalash   va   diversifikatsiyalash   zaruratidan   kelib
chiqib,   O’zbekistonda   xizmatlar   industriyasi   korxonalarini   yangi   innovatsion
yondashuvlar asosida boshqarish zarur. 
5. O’zbekiston   Respublikasi   2030   yilga   kelib   Global   innovatsiya   indeksi
reytingida jahonning 50 ta ilg’or mamlakatlari qatoridan o’rin olishi belgilangan. Bunda
innovatsion   xizmatlar   sifatining   darajasi   ushbu   xalqaro   indeksdagi   O’zbekiston
egallaydigan o’ringa ta’sir ko’rsatadi. 
Global   innovatsion   indeksda   har   bir   mamlakatning   «kuchli»   va   «kuchsiz»
ko’rsatkichlari   alohida  ajratib   ko’rsatiladi.   O’zbekistonning   2012   yildan  2021   yilgacha
GIIdagi   reytingining   barqaror   yaxshilanishi   kuzatilmoqda.   Shunday   bo’lsa-da,   agar
birinchi  bosqichda  5  ta  pozitsiyaga   reytingning  yaxshilanishiga   erishilgan   bo’lsa,   unda
ikkinchi   bosqich   reytingda   eng   salmoqli   oldinga   ketish   bilan   ajralib   turadi,   bu
ko’rsatkich 2021 yilda jami 36 ta pozitsiyaga yaxshilangan. 
21 Bunda “elektron hukumat xizmatlari” ko’rsatkichi 2021 yilda reytingda 46o’rinda
qayd   etilgan   bo’lsa,   “Madaniy   va   ijodiy   xizmatlar   eksporti”   ko’rsatkichi   2020   yildagi
33-o’rindan 2021 yilda 95-o’ringa ko’tarilgan. 
Xizmat   ko’rsatish   sohasiga   oid   ayrim   ko’rsatkichlar   bo’yicha   past   o’rinlar   qayd
etilgan.   Xususan,   “Mahalliy   OTMlarda   ta’lim   olayotgan   xorijiy   fuqarolarining   soni”
ko’rsatkichi   bo’yicha   105-o’rinda,   “QS   reytingi   bo’yicha   universitetlarning   top   3
o’rtacha   bahosi”   bo’yicha   74-o’rinda,   “Xorijdan   moliyalashtiriluvchi   tadqiqotlar   va
ishlanmalarga   umumiy   xarajatlar   (GERD)”   bo’yicha   97-o’rinda,   “Chop   etilgan
ilmiytexnik   maqolalar”   bo’yicha   125-o’rinda,   “Yuqori   darajadagi   umumiy   domenlar
(gTLD)” bo’yicha 131-o’rinda va “Mobil ilovalarni yaratish” 99-o’rinda qayd etilgan. 
Shunga   mos   ravishda   turli   yillardagi   «kuchli»   ko’rsatkichlarni   yagona
ma’lumotlar bazasiga  umumlashtirish erishilgan natijalarni  qayd etish imkonini beradi,
lekin   eng   muhimi   ularni   saqlab   qolish   va   yanada   takomillashtirish   hamda   “past”
ko’rsatkichlarni   yaxshilash   bo’yicha   kompleks   chora-tadbirlarni   ishlab   chiqish
maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
6. Xizmatlar   sohasida   faoliyat   ko’rsatayotgan   tadbirkorlik   subyektlarini
innovatsion   faoliyatini   vo’llab-quvvatlashda   davlat   tomonidan   imtiyoz   va
preferensiyalash qo’llashda xizmatlan innovsiyasi elementini aniq belgilab olish, asosiy
rag’batlantirish   mexanizmini   aynan   sohaning   shu   kichik   komponentiga   yo’naltirish
innovatsion xizmatlar ko’lamini kengaytirishga xizmat qiladi. 
Bunda tadbirkorlarimiz va yoshlarimizni yangicha innovatsion biznesga o’rgatish,
startap   g’oyalarni   amalga   oshirishga   ko’maklashish,   shuningdek,   etakchi   xorijiy
akseleratsiya   kompaniyasi   bilan   “Training   for   trainers”   mexanizmi   asosida   mahalliy
mutaxassislar tayyorlash va ularni malakasini jahon standartlari asosida oshirish tizimini
yaratish zarur. 
7. Yangi   yuqori   texnologiyali   innovatsion   raqobatbardosh   xizmatlarga   oid
intellektual   mulk   ob’ekti   asosida   yaratilgan   (joriy   qilingan),   shuningdek   raqamli
texnologiyalardan   foydalangan   holda   innovatsion   xizmatlar   ko’rsatish   faoliyati   bilan
shug’ullanayotgan tadbirkorlik subyektlariga “Innovatsion xizmatlar uchun “PatentBox”
rejimi” soliq imtiyozini qo’llash maqsadga muvofiq.  
Raqamli   texnologiyalardan   foydalangan   holda   innovatsion   xizmatlar   ko’rsatish
faoliyati   bilan   shug’ullanayotgan   tadbirkorlik   subyektlariga   “Innovatsion   xizmatlar
uchun   “Patent-Box”   rejimi”   soliq   imtiyozini   qo’llashni   quyidagi   innovatsion   xizmatlar
uchun joriy etilishi maqsadga muvofiq: 
raqamli texnologiyalar asosida onlayn innovatsion xizmatlar faoliyatini tashkil 
etish; kraudfanding asosida innovatsion moliyaviy xizmatlar ko’rsatish faoliyatini 
tashkil etish; akseleratsiya va inkubatsiya innovatsion xizmatlarini tashkil
etish. 
8. Innovatsion   xizmatlar   ko’rsatish   ko’lamini   oshirish   maqsadida   quyidagi
rag’batlantirish mexanizmlarini joriy qilish taklif etiladi: 
innovatsion xizmatlar savdo xaridlarini Elektron kooperatsiya portali orqali
to’g’ridan-to’g’ri amalga oshirish; innovatsion xizmatga oid patentni uning mualliffi va
tarmoq korxonasi vakili o’rtasida birgalikda patentlash va tijoratlashtirishni tashkil etish
22 amaliyotini yo’lga qo’yish; hududiy innovatsion loyihalarni moliyalashtirishga mahalliy
byudjet erkin 
qoldiq, zahira mablag’larining kamida 10 foizini yo’naltirish. 
Natijada   yaratilgan   kapitalni   “tubdan   yangilovchi”   innovatsiyalarga   qayta
yo’naltiriladigan   mablag’lar   hajminihamda   ichki   va   tashqi   bozorlarda   tijoratlashtirish
natijasida   innovatsiyalar   yaratiladigan   yangi   xizmatlar   sonini   2   baravarga   oshirish
imkoniyati yaratiladi. 
9. Respublikamizda   yangi   xizmat   turlarini   yaratish   uchun   xalqaro
standartlarga   ega   ilmiy   asbob-uskuna   va   laborotoriya   jihozlari,   GMP   yoki   GLP
laboratoriyalari hamda sertifikatlangan tadqiqot liniyalari o’ta zarur. 
Bunday   sharoitlarni   bosqichma-bosqich   yaratilmoqda,   biroq   ushbu
infratuzilmalarni doimiy ishlashini ta’minlaydigan malakali kadrlarni qisqa muddatlarda
tayyorlashni deyarli imkoni yo’q. 
Shuni inobatga olgan holda, ekspertimental tahlil yoki laboratoriya tekshiruvlarini
mahalliy   yoki   xorijiy   kompaniya   yoki   ilmiy   laboratoriyalarga   to’g’ridan-to’g’ri
buyurtma berish amaliyotini joriy qilish zarur. 
10. Zamonaviy ilmiy asbob-uskunalardan iborat xizmat ko’rsatuvchi akademik
“spin-off”   kompaniyalar   –   tegishli   standartlarga   ega   ilmiy-innovatsion   korxonalar
(ma’suliyati cheklangan jamiyatlar) tashkil etish va faoliyatini yo’lga qo’yish zarur. 
Mazkur “spin-off” kompaniyalar tadbirkorlik subyekti tomonidan shakllantirilgan
zamonaviy asbob-uskunalar negizida, shuningdek etakchi ilmiy tashkilotlarning mavjud
laboratoriya   bazasini   jalb   qilish   asosida   ilmiy-tadqiqotlarning   ustuvor   yo’nalishlariga
muvofiq tashkil etiladi. 
Buning   natijasida,   tadqiqotlar   dunyo   fani   darajasida   bajarilib,   qisqa   muddatda
barcha   texnik   ishlar   xizmat   ko’rsatuvchi   subyekt   tomonidan   standartlarga   muvofiq
bajariladi.   Bu   esa   ilmiy   natijalarni   nufuzli   jurnallarda   chop   etish   va   ular   asosida
innovatsiyalar yaratish imkoniyatini kengaytiradi. 
11. Innovatsion   xizmatlarni   yaratishga   oid   rag’batlantirish   mexanizmlarini
qo’llash,   bunda   har   qanday   yangi   mahsulot   va   ishchi   o’rin   yaratuvchi   “tubdan
yangilovchi”   innovatsiyaga   doimiy   kapital   sarflanishi   zarur.   Bu   borada,   albatta,   davlat
byudjeti   hamda   maqsadli   innovatsiya   jamg’armalariga   ajratilgan   mablag’lar   “tubdan
yangilovchi”   innovatsiyalarni   kapital   bilan   ta’minlovchi   asosiy   omil   bo’lsada,
samarador   innovatsiya   egalari   va   manfaatdor   tashkilotlar,   jumladan,   tarmoq   va   klaster
korxonalari   (hamda   boshqa   korxonalar)   innovatsiyalardan   yaratilgan   kapitalning
ma’lum   qismini   yana   “tubdan   yangilovchi”   innovatsiyalarga   o’zaro   manfaatdorlikka
asoslangan mexanizmlar asosida uzluksiz qaytarib turishlari lozim. 
Shuningdek,   boshqa   korxona   va   tashkilotlar,   mulkchilik   shaklidan   qat’iy   nazar,
har   chorakda   sotilgan   mahsulot   qiymatining   bir   foizigacha   bo’lgan   miqdorlarda   ilmiy
faoliyat   va   “tubdan   yangilovchi”   innovatsiyalarga   ixtiyoriy   ajratilish   tizimini   yo’lga
qo’yish lozim. 
Eng muhimi, innovatsion xizmatlarni yaratish maqsadida olimlar va xususiy sektor
integratsiyasini kuchaytirishda zamonaviy mexanizmlarni qo’llash vaqti keldi. 
Endilikda kichik biznesdagi  xususiy korxonalar  uchun davlat tomonidan vaucher
berish   tizimini   joriy   etish   orqali   xususiy   korxonalar   olimlar   tomonidan   yaratiladigan
23 innovatsion   xizmatlar   yaratishga   qaratilgan   yangi   ishlanmalarga   buyurtmalar   berish
imkoniyatiga ega bo’ladi. 
 
 
24 РАЗОВЫЙ НАУЧНЫЙ СОВЕТ № PhD.03/30.12.2019.I.60.03 
ПО ПРИСУЖДЕНИЮ УЧЁНЫХ СТЕПЕНЕЙ ПРИ 
АНДИЖАНСКОМ ГОСУДАРСТВЕННОМ УНИВЕРСИТЕТЕ 
БУХАРСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ 
ДЖУРАЕВА ДИЛНОЗА ДАВРОН КИЗИ 
ПОВЫШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ИННОВАЦИОННОГО 
УПРАВЛЕНИЯ СФЕРЫ УСЛУГ 
08.00.13 – “Менеджмент” 
08.00.05 – “Экономика сферы услуг” 
АВТОРЕФЕРАТ 
диссертации доктора философии (PhD) экономических наук 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Buxoro – 2023 
25 26 ВВЕДЕНИЕ (аннотация диссертации) 
Актуальность   и   востребованность   темы   диссертации.   В   мировой
экономике,   особенно   в   США,   странах   ЕС,   Китае,   Японии   и   Южной   Корее
развитие   сферы   услуг,   обеспечение   занятости   населения   страны   исследуется   как
фактор повышения уровня экономического развития. 
По   данным   Всемирного   банка,   в   2021   году   доля   сферы   услуг   в   валовом
внутреннем   продукте   стран   в   среднем   составила   64%,   а   занятые   в   сфере   услуг
составляли   50%   занятых   в   экономике   в   целом.   Поэтому   сфера   услуг   имеет
приоритетное   значение   в   развитии   мировой   экономики,   что   требует
совершенствования методологии управления этой сферой. 
  В   результате   уделения   отдельного   внимания   инновационному   элементу
развития услуг в мировой практике, увеличения объемов инновационных услуг с
превосходством   в   цене   и   качестве,   освоения   новых   рынков,   расширения
возможностей   населения   пользоваться   дешевыми,   высокопроизводительными,
качественными   и   максимально   удобными   услугами,   особое   акцент   уделяется
созданию в 2-3 раза большей добавленной стоимости. Хотя влияние инноваций на
создание   новых   видов   услуг   изучено   в   научных   исследованиях,   проблемы
создания   новых   научных   разработок   и   внедрения   новых   видов   услуг   на   основе
увеличения   объема   и   эффективности   научно-исследовательской   работы
недостаточно научно изучены. 
На   современном   этапе   проводимых   в   Республике   Узбекистан   реформ
организация   и   эффективное   управление   созданием   новых   видов
конкурентоспособных   инновационных   продуктов   и   услуг   становится   одной   из
приоритетных   задач.   Поэтому   необходимо   в   полной   мере   использовать
имеющийся   научно-инновационный   потенциал,   создавать   новые
производственные   структуры   и   виды   услуг   на   основе   передовых   достижений
науки и перспективных инновационных технологий. Согласно нашему анализу, из
более   чем   528   000   действующих   в   настоящее   время   предприятий   только   0,7%
(3900)   в   прошлом   году   выпустили   инновационные   продукты.   Инновационная
продукция   составляет   5,2%   ВВП.   Однако   только   2,4%   выпускаемой
инновационной   продукции   приходится   на   высокотехнологичное   промышленное
производство.   В   связи   с   этим   актуальность   приобретает   разработка   научно
обоснованных   предложений   и   рекомендаций   по   повышению   эффективности
инновационного   управления   сферой   услуг,   теоретическое   обоснование   и
разработка   практических   механизмов   методических   подходов   к   управлению   и
развитию   данной   сферы   на   основе   концепции   создания   инновационных   видов
услуг. 
Настоящая   диссертация   служит   выполнению   задач,   определенных   в   указах
Президента   Республики   Узбекистан   №   УП-165   от   06.07.2022   года   “Об
утверждении стратегии инновационного развития Республики Узбекистан на 2022
— 2026 годы“, № УП-6318 от 30.09.2021 “О дополнительных мерах по поддержке
сферы  услуг“,   в  постановлениях  Президента  Республики  Узбекистан   №  ПП-5113
от 11.05.2021 г. “О мерах по ускоренному развитию сферы услуг“,  
27 № ПП-307 от 06.07.2022 г. “Об организационных мерах по реализации стратегии 
инновационного развития Республики Узбекистан на 2022 — 2026 годы“ а также 
других нормативно-правовых актах, относящихся к данной сфер. 
Соответствие   исследования   приоритетным   направлениям   развития   науки   и
технологий   республики.   Данное   диссертационное   исследование   выполнено   в
соответствии   с   приоритетным   направлением   развития   науки   и   технологий
республики  I   «Духовно-нравственное   и  культурное   развитие   демократического   и
правового государства, формирование инновационной экономики». 
Степень   изученности   проблемы.   Проблемы,   связанные   с   инновационным
управлением   сферой   услуг   и   внедрением   инновационных   видов   услуг,
исследованы   в   научных   работах   D.Archibudji,   P.Druker,   А   Румянцевой,
Dj.Forrester,   B.Lundval,   Н.Мазур,   R.Nelson,   В.Иванова,   Y.Shumpeter,
Р.Фатхутдинова, N.Rozenberg A.Porshneva, K.Puznya, G.Mensh и в работах других
зарубежных ученых-экономистов20. 
В  научных  работах  узбекских  ученых-экономистов  С.С.Гулямова, 
Ш.Н.Зайнутдинова,   А.Ш.Бекмуродова,   Б.B.Беркинова,   Н.К.Юлдашева,
М.A.Махкамова,   Р.И.Нуримбетова,   А.Ф.Расулова,   А.M.Кадырова,   Ш.И.
Отажонова21 изучены и исследованы общие аспекты инновационного управления
сферой услуг. 
Кроме   того,   заслуживают   внимания   и   научные   труды   таких   узбекских
ученых, как М.Пардаева, Г.Мусаева, И.Очилова, Н.Абдусаламовой, Б.Навруз-
Зода, О.Ким, А.Норчаева, Б.Мирбабаева, С.Рузиева, Н.Рахимова, А.Саидова, 
 
20Archibudgi  D.,   Howells  J.,  and  Michie  J.  (Ed.)  Innovation  policy  in  a  global  economy.   –Cambridge,  2019;  Bell,  D.G.
Knowledge   markets   and   communities:   two   approaches   for   supporting   product   development   teams.   Invited   talk   at   the
Fordham Graduate School of Business CEUG Consortium. / D.G. Bell; 2011. –New York, NY.; Drucker P. Innovation and
entrepreneurships:  Practice  and principles /  P. Drucker.  L.: Pan Books, 1986, p. 55.; Lundvall, B.A. National  Systems of
Innovation:   Towards   a  Theory  of  Innovation   and  Interactive   Learning   /  B.A.  Lundvall.  London:  Pinter   Publishers,   2012;
Мазур   Н . З .   Инновационная   экономика :   инновационные   системы .   Интеллектуальная собственность / Н.З. Мазур. –
Самара:  Издательство  СНЦ РАН»,  2001;  Иванов  В.В. Национальные  инновационные  системы:  теория и  практика
формирования, монография / В.В. Иванов. 
–М.: СканРус, 2014. - 285с.; Инновационный тип развития экономики: учебник / [Архангельский В. В. и др.] ; под
общ. ред.А. Н. Фоломьева,  Рос. акад. гос. службы при Президенте Рос. Федерации. Изд. 2-е, доп. и перераб. –М.:
Изд-во   РАГС,   2020.;   Милькина   И.В.   Теоретические   основы   формирования   стратегии   инновационного   развития
территорий   /  И.  В.  Милькина  //  Инновации. 2021.  87 с..;   Попова   Е. Проблемные   вопросы  развития  национальной
инновационной   системы   в   РФ   Текст.   /Е.   Попова   //   Общество   и   экономика.   2007.   138   с.;   Тебекин   А.В.
Инновационное   развитие   экономики   /   А.   В.   Тебекин.   –   М.:   Моск.   гос.   акад.   делового   администрирования,   2015.;
Шумпетер Й.А. История экономического анализа. / Й.А. Шумпетер;  Пер. с англ. под  ред. В.С.Автономова. СПб.:
Экон. шк.:  С.-Петерб.  гос.  ун-т  экономики   и  финансов;  М.  :  Высш.  шк.  экономики, 2011.  - 1664  с.;   Фатхутдинов,
Р.Ф.   Инновационный   менеджмент   /   Р.Ф.   Фатхутдинов.   –М.,   2016.;   Nelson   R.   National   Innovation   Systems:   A
Comparative  Analysis.   Oxford:  Oxford  University   Press,   2013.;  Radosevic  S.  Region  Innovation   Systems  in  Central  and
Eastern Europe: Determinants, Organizers and Alignments. –Brighton: University of Sussex, 2012.; Rosenberg N., Birdzell
L.E. How the West Grew Rich: The Economic Transformation of the Industrial World. –N.Y.: Basic Books, 2016. 
21   Отажонов   Ш.И.   Инновация   фаолияти   инфратузилмасини   бошқариш   самарадорлигини   ошириш.   -Т.:
“Инновацион технологиялар”, 2018. – Б.178; Зайнутдинов Ш.Н. Инновационный менеджмент. –Т.: Академия, 2006.
–С.267; Зайнутдинов Ш.Н. Теория пять «И» или новая система факторов процветания государства. LAP LAMBERT
Academic   Publishing   RU,   2018.   –С.   49;   Расулев   А.Ф.,   Алимов   Р.   Стимулирование   инновационной   активности   в
экономике   //   Общество   и   экономика.   –М.:   2007.   –№   5-6;   Кадыров   А.М.   Формирование   национальной
инновационной   системы   в   условиях   углубления   экономических   реформ.   Актуальные   проблемы   развития
инновационной   деятельности.   Сборник   научных   трудов   международной   конференции.   –Т.:   2008.   С.19-21.;
Нуримбетов   Р.И.,   Калмуратов   Б.   Инновацион   бошқариш   стратегиясининг   аҳамияти   //   Jamiyat   va   boshqaruv.   –Т.:
2010   йил,   №   2,   –Б.   73-75.,   Оценка   эффективности   управления   экономикой.   Под   ред.   Ш.Н.Зайнутдинова,
28 Э.Х.Махмудова.   –Т.:   ТГЭУ,   2008.   –С.321;   Эргашев   Ф.,   Раҳимова   Д.,   Сагдуллаев   А.,   Парпиев   О.   Инновацион
менежмент. Дарслик. –Т.: Академия, 2015. –Б. 90. 
Б.Сафарова,   Н.Тухлиева,   Т.Абдуллаева,   B.Tураев,   О.Хамидова22,   которые
уделили   большое   внимание   вопросам   теории   и   практике   проблем   дальнейшего
развития   и   совершенствования   сферы   услуг   в   Узбекистане.   При   этом   изучаны
факторы развития сферы услуг в регионах, вопросы управления 
Несмотря   на   то,   что   данные   научные   исследования   являются
научнометодическим   ресурсом,   в   настоящее   время   практически   не   проводятся
научные   исследования,   направленные   на   повышение   эффективности
инновационного   управления   сферой   услуг,   совершенствование   системы
управления   деятельностью   субъектов   инновационного   обслуживания   путем
внедрения   инновационного   менеджмента,   а   также   не   исследовано   повышение
эффективности   механизма   государственной   поддержки   в   качестве   объекта
комплексных   независимых   исследований   на   основе   системного   подхода.   Данное
обстоятельство   требует   необходимость   проведения   научных   исследований   в
данном направлении и определяет актуальность темы исследования. 
Связь   темы   диссертации   с   научно-исследовательскими   работами   высшего
образовательного   учреждения,   где   проводятся   исследования   Диссертационная
работа   выполнена   в   соответствии   с   планом   научно-исследовательских   работ
Бухарского государственного университета. 
Целью   исследования   заключается   в   разработке   научно-практических
предложений   и   рекомендаций   по   повышению   эффективности   инновационного
управления сферой услуг. Задачи исследования: 
обобщение   научно-теоретических   основ   и   методологических   аспектов
инновационного управления сферой услуг на основе исследований отечественных
и   зарубежных   ученых;   изучение   передового   зарубежного   опыта   инновационного
управления 
сферой   услуг   и   разработка   предложений   по   их   внедрению   на   местном   уровне;
раскрытие   основных   направлений   инновационного   развития   и   поддержки   сферы
услуг, отраслево-территориальных особенностей и приоритетных факторов сферы
инновационного   управления   и   создания   инновационных   услуг   научной
организации-высшего учебного заведения;  расширение практических механизмов
организации и управления 
современной   инновационной   сервисной   инфраструктурой;   совершенствование
механизма   государственной   поддержки   развития   инновационной   деятельности   в
сфере услуг; 
 
22Очилов   И.   Бозор   муносабатлари   шароитида   хизматларнинг   турлари   ва   уларнинг   таснифи.   Хизмат   кўрсатиш,
сервис   ва   туризм   соҳаларини   ривожлантириш:   муаммолар   ва   уларнинг   ечимлари   (монография)   –   Т.:
IQTISОDMOLIYA,   2008;   Пардаев   М.Қ.,   Мусаев   Ҳ.Н.   Хизмат   кўрсатиш,   сервис   ва   туризм   соҳаларини
ривожлантириш: муаммолар ва уларнинг ечимлари. Монография. – Т.: Iqtisod-moliya, 2008. – 259 б.; Зайналов. Д.Р.
Услуги  и сервис как экономическая  категория // Сервис. - Самарканд, 2009. - №1.; Ибрагимов Н.С. Ўзбекистонда
халқаро   туризмни   ривожлантиришда   дестинацион   менежмент   концепциясини   қўллаш.–   Номзод..дисс.,   2008.;
Норчаев А.Н. Халқаро туризм ривожланишининг иқтисодий ўсишига таъсири. – Номзод. дисс., 2004.; Тухлиев Н.,
Абдуллаева   Т.   Менеджмент   и   организация   бизнеса   в   туризме   Узбекистана.-   Т.:   Ўзбекистон   Миллий
Энциклопедияси.-2006.   -   367   с.;   Хамидов   О.   Х.   Выбор   конкурентной   стратегии   предприятий   на   рынке
туристических   услуг   Узбекистана.   Канд.   дисс.,   2006.   Тураев   Б.Х.   Развитие   организационно-экономических
механизмов функционирования регионального туризма.-Док.дисс., 2011. 
29 yangi   xizmat   turlarini   yaratish   va   boshqarish   saradorligini   oshirish   bo’yicha
innovatsion   yondashuvlarni   taklif   qilish   hamda   rivojlanish   istiqbollari   asosida   prognoz
parametrlarini ishlab chiqish. 
предложение   инновационных   подходов   к   созданию   новых   видов   услуг   и
повышению эффективности управления, а также разработка параметров прогноза
на основе перспектив развития. 
Объектом   исследования   были   выбраны   субъекты   предпринимательства
республики, оказывающие инновационные услуги. 
Предметом исследования являются экономические отношения, возникающие
в процессе повышения эффективности инновационного управления сферой услуг. 
Методы   исследования.   В   диссертации   использованы   такие   методы,   как
группировка,   сравнение,   анализ   и   синтез,   экономико-статистический,
сравнительная   оценка,   корреляционно-регрессионный   анализ,   выборочное
наблюдение, факторный анализ. 
Научная новизна исследования состоит в следующем: 
предложен   подход   к   оценке   эффективности   инновационных   методов   и
технологий   управления,   направленных   на   государственное   регулирование
отрасли,   основанный   на   определении   влияния   управленческих   решений,
принимаемых   субъектами   инновационной   инфраструктуры   на   внедрение
инновационных   услуг,   на   основе   конкретных   критериев;   обосновано
инновационные финансовые услуги на основе краудфандинга а также поддержка
деятельности субъектов предпринимательства, оказывающих услуги акселерации-
инкубации   на   основе   режима   «Патент-ящик»   для   инновационных   услуг;
обосновано   повышения   конкурентоспособности   субъектов   инновационной
деятельности   за   счет   структурных   изменений   и   цифровых   информационных
моделей   на   основе   совершенствования   принципов   управления   инновационной
деятельностью;   разработаны   прогнозные   параметры   развития   инновационных
услуг   до   2025   года   за   счет   свободного   и   централизованного   привлечения
дополнительных   финансовых   ресурсов   к   инновационной   деятельности,   в
частности, за счет вложения средств частного сектора. 
Практические результаты исследования заключаются в следующем: 
разработаны  авторские  подходы  к  совершенствованию  теоретико-
методических   аспектов   инновационного   управления   сферой   услуг;   выявлены
проблемы, связанные с инновационным управлением сферой услуг, и предложена
модель управления, включающая новые методы, направленные на их устранение;
на основе методических подходов к инновационному управлению сферой услуг с
использованием   цифровых   технологий   усовершенствованы   практические
механизмы   организации   инновационных   финансовых   услуг   на   основе
краудфандинга; 
разработан   механизм   мониторинга,   направленный   на   повышение   уровня
влияния   принимаемых   управленческих   решений   в   инновационном   управлении
сферой услуг. 
Достоверность   результатов   исследования.   Данные,   использованные   в
диссертации,   основаны   на   данных   официальных   источников,   в   том   числе
30 статистических   данных   Государственного   статистического   комитета   при
Президенте   Республики   Узбекистан,   Министерства   экономики   и   финансов,
Министерства   высшего   образования,   науки   и   инноваций,   Агентства
инновационного   развития,   а   также   на   внедрении   соответствующих   выводов   и
предложений в практику ответственными организациями. 
Научная   и   практическая   значимость   результатов   исследования.   Научная
значимость результатов исследования заключается в их стимулировании создания
новых  видов  услуг   на  основе  инновационного  управления   сферой   услуг,  анализа
устойчивости   их   развития,   оценки   эффективности   инновационного   управления   и
его   факторов   на   основе   характера   научных   организаций,   высших   учебных
заведений,   регионов   и   отраслей,   предоставления   практических   решений   по
оптимальному использованию потенциала инновационного обслуживания, исходя
из   территориальной   специфики,   это   объясняется   тем,   что   деятельность
инновационных   служб   может   быть   использована   для   разработки   параметров
краткосрочного   и   среднесрочного   прогноза,   совершенствования   научно-
методических аспектов и проведения тематических исследований. 
Практическая   значимость   результатов   исследования   заключается   в   развитии
сферы   услуг   в   стране   и   ее   инновационном   управлении,   разработке   нормативно-
правовых   документов   по   развитию   и   регулированию   инновационной
деятельности,   ее   совершенствованию,   составлению   перспективных   планов   и
программ,   а   также,   отмечается   возможностью   использования   в   высших   учебных
заведениях   для   совершенствовании   учебных   материалов   по   предметам
«Менеджмент» «Экономика предприятия», «Экономика отрасли и менеджмент». 
Внедрение результатов исследования. На основе разработанных предложений
по   повышению   эффективности   управления   инновационным   развитием   сферы
услуг: 
подход   к   оценке   эффективности   инновационных   методов   и   технологий
управления,   ориентированный   на   государственное   регулирование   отрасли,   по
определению влияния на субъекты инновационной инфраструктуры принимаемых
управленческих   решений   по   внедрению   инноваций   на   основе   конкретных
критериев   внедрен   в   деятельность   инновационного   технопарка   “Яшнабад”   при
Агентстве   инновационного   развития   (справка   Министерства   инновационного
развития   от   9   марта   2022   г.   №   14/1-18256).   В   результате   внедрения   данного
предложения,   за   счет   применения   инновационных   методов   и   технологий
управления, технопарком в 2021 году получено дополнительно 
223   млн   сумов   дохода;   предложение   о   поддержке   деятельности   субъектов
предпринимательства,   осуществляющих   инновационные   финансовые   услуги   на
основе краудфандинга, а также акселерационно-инкубационные услуги на основе
режима   “Patent-box”   на   инновационные   услуги   внедрен   в   деятельность   Центра
научно-технической информации Агентства инновационного развития и общество
с ограниченной ответственностью “Innovative Developers” (справка Министерства
инновационного   развития   от   9   марта   2022   года   №   14/1-18256).   В   результате
внедрения   данного   предложения   обществом   с   ограниченной   ответственностью
“Innovative Developers” в 2021 году получено дополнительно 
31 87,8 млн сумов дохода; 
предложение   о   повышении   конкурентоспособности   субъектов
инновационной   деятельности   за   счет   структурных   изменений   и
совершенствования принципов управления инновационной деятельностью за счет
цифровых   информационных   моделей   внедрен   в   деятельность   общества   с
ограниченной   ответственностью   “Perspective   Team”   резидента   IT-парка   (справка
общества   с   ограниченной   ответственностью   “Perspective   Team”   резидента   IT-
парка   от   23   апреля   2022   года   №   329).   В   результате   внедрения   данного
предложения   обществом   с   ограниченной   ответственностью   "Perspective   Team"   в
2021-2022 годах получено дополнительно 367,1 млн. сумов дохода; разработанные
прогнозные   параметры   развития   инновационных   услуг   до   2025   года   за   счет
свободного   и   централизованного   привлечения   дополнительных   финансовых
ресурсов   к   инновационной   деятельности,   в   частности,   за   счет   вливания   средств
частного сектора, использовались в практике Агентства инновационного развития
(справка Министерства инновационного развития от 9 марта 2022 г. N 14/1-18256).
Совершенствование механизмов финансирования инновационных услуг на основе
внедрения   данного   предложения   позволило   повысить   эффективность   управления
на   основе   целевого   определения   перспективных   показателей   за   счет
дополнительного привлечения в отрасль частных средств. 
Апробация   результатов   исследования.   Результаты   исследования   были
обсуждены   на   9   научно-практических   конференциях,   в   том   числе   6
республиканских и 3 международных. 
Опубликованность   результатов   исследования.   По   теме   диссертации
опубликованы   всего   16   научных   работ,   в   том   числе,   1   монография,   7   статей   в
научных   изданиях,   рекомендованных   Высшей   аттестационной   комиссией
Республики   Узбекистан   для   издания   основных   результатов   докторских
диссертаций, из которых 5 в республиканских и 2 в зарубежных журналах. 
Структура   и   объём   диссертации.   Диссертация   состоит   из   введения,   четырех
глав,   заключения,   списка   использованной   литературы   и   приложений.   Объем
диссертации составляет 160 страниц. 
 
ОСНОВНОЕ СОДЕРЖАНИЕ ДИССЕРТАЦИИ 
 
Во   введении   обосновывается   актуальность   и   необходимость   темы
диссертации,   приводится   степень   изученности   проблемы,   описываются   цель,
задачи,   объект   и   предмет   исследования,   излагается   научная   новизна   и
практические   результаты   исследования,   освещается   научно-практическая
значимость   полученных   результатов,   приводятся   сведения   о   внедрении
результатов   исследования   в   практику,   опубликованных   работах   и   структуре
диссертации. 
В   первой   главе   диссертации   “Научно-теоретические   основы   повышения
эффективности   инновационного   управления   сферой   услуг”   изложены
научнотеоретические   основы   и   методологические   аспекты   инновационного
управления   сферой   услуг,   перспективы   использования   передового   зарубежного
32 опыта   повышения   эффективности   организационно-экономических   механизмов
обеспечения инновационного развития сферы услуг. 
Сегодняшняя   глобальная   конкуренция   в   мире   требует   от   нас   скорейшего
внедрения инноваций в каждую отрасль или сферу, в том числе в частный сектор,
и реализации наших реформ на основе науки. 
Узбекистан нацелен на достижение к 2030 году такого высокого рубежа, как
вхождение   в   число   “стран   с   доходами   выше   среднего”,   с   доходом   на   душу
населения выше 4 тысяч долларов. 
В  качестве   важной  стратегической  задачи   построения  Нового  Узбекистана  в
нашей   стране   сейчас   необходимо   полностью   отказаться   от   неэффективных,
устаревших   методов   и   быстро   перейти   к   модели   создания   “радикально
обновляющий”   инноваций,   позволяющих   создавать   новые   современные
технологии. 
На   основе   “радикально   обновляющих”   инноваций   в   будущем   появится
возможность   создавать   новые   виды   услуг,   которые   позволят   создать   высокую
добавленную стоимость. 
Конечно,   за   последние   5   лет   в   целях   создания   инфраструктуры
инновационной   деятельности,   в   том   числе   в   сфере   услуг,   была   налажена
деятельность таких современных инфраструктур, как инновационные технопарки,
инновационные   центры,   акселераторы   стартапов   и   бизнесинкубаторы.   Главное,
изменилось   отношение   к   инновациям   у   населения,   предпринимателей   и
государственных учреждений, в результате чего стал формироваться новый класс
предпринимателей, оказывающих инновационные услуги. 
По   данным   Государственного   комитета   Республики   Узбекистан   по
статистике, из более чем 528 тысяч действующих в настоящее время предприятий
только   0,7%   (3900)   в   прошлом   году   выпустили   инновационную   продукцию.
Количество   инновационно   активных   предприятий   в   Хорезмской   области
составило 43, в Джизакской-76, в республике Каракалпакстан-43. Инновационная
продукция   составляет   5,2%   ВВП   23.   Однако   2,4%   выпускаемой   инновационной
продукции приходится на высокотехнологичное промышленное производство. 
Глава государства наметил сделать сферу услуг важным драйвером  и к 2023
году   удвоить   объем   услуг.   Во   время   пандемии   были   продлены   льготы   для
предприятий общественного питания, торговли, туризма, транспорта. В 
 
23 O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining ma lumotlari ʼ
результате в 2021 году было реализовано 29 тысяч проектов на общую сумму 18
триллионов  сумов, а  сфера  услуг  выросла на  20  процентов.  Но,  несмотря  на это,
уровень   обслуживания   населения   на   местах   остается   низким.   Положительные
результаты   по   созданию   рабочих   мест   на   новых   объектах   торговли   и
обслуживания   показали   Ташкентская,   Самаркандская,   Ферганская,   Андижанская
области,   неудовлетворительно-Джизакская,   Навоийская,   Хорезмская,
Кашкадарьинская области 24. 
По данным  Всемирного банка,  тенденция  к увеличению  доли сферы услуг в
объеме   ВВП   развитых   стран   создает   предпосылки   для   того,   чтобы   сфера   услуг
33 оценивалась   как   стабильно   растущая   расчетная   отрасль,   несмотря   на   различные
негативные изменения. 
В   индустрии   инновационных   услуг   командировочные   расходы   должны
состоять   из   нескольких   частей.   Единое   инновационное   предприятие   не   может
реализовать   этот   вид   продукции   и   деятельности.   Все   это,   с   одной   стороны,
усложняет высокий уровень качества услуг во всех сферах, а с другой стороны, в
целях преодоления этих трудностей требует совместной, солидарной деятельности
предприятий   и  организаций,   связанных   с   оказанием   услуг,   а   также   доведения   до
потребителей возможностей новых услуг на территории в едином “пакете”. 
По   мнению   автора,   маркетинговая   деятельность   в   управлении   сферой
инновационных услуг должна осуществляться в следующей 
последовательности:   применение   маркетинга   как   модели   →   анализ   факторов   →
предложение   новых   инновационных   услуг.   При   этом   конечный   результат
(создание   новой   услуги)   заключается   в   принятии   управленческих   решений   в
соответствии с потребительскими требованиями покупателей (таблица 1). 
                 Таблица 1 
Матрица использования маркетинговых инструментов в организации 
инновационного управления сферой услуг 18
 
Влияющие переменные факторы  Прямые переменные факторы 
Инновационный маркетинг  Потребители 
1. Обоснование идеи нового продукта  1. Определение потребительского сегмента 
2. Рынок инновационных услуг  2. Достаточность данных 
3. Ценовое преимущество  3. Интерес к новой услуге 
4. Исследование рынков сбыта  4. Признание сравнительного преимущества 
5. Вывод нового продукта на рынок  5. Покупка 
Инновационная маркетинговая среда  Прибыль предприятия 
1. Состояние спроса и предложения  1. Объем продаж инновационных услуг 
2. Открытая конкурентная среда  2. Доля рынка 
3. Факторы внешней среды  3. Размер прибыли 
4. Внутренние ресурсы предприятия  4. Имидж предприятия 
 
24  O’zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Sh.Mirziyoevning   2022-yil   7-iyun   kuni   xizmatlar   sohasini   rivojlantirish   bo’yicha
amalga oshirilayotgan ishlar natijadorligi bo’yicha o’tkazilgan videoselektor yig ilishidagi ma ruzasi. www.prezident.uz ʼ ʼ
Основная   цель   –   задействовать   все   объекты   инфраструктуры,   используя
потенциал   и   ресурсы,   которые   еще   не   использованы,   а   также   необходимо
организовать   эффективность   инновационного   управления   на   основе   реализации
комплексного подхода, основанного на кластерном механизме. 
В   процессе   разработки   и   апробации   методологии   научных   подходов   к
управлению   рынком   инновационных   услуг,   касающихся   социального   статуса
потребителей,   мы   сочли   целесообразным   выделить   пять   показателя   подлежащих
18  Разработка автора  
 
34 оценке,   а   именно:   место   работы   (должность)   потребителя   (Х1),   доход   (X2),
образование (X3), жилищные условия (X4), форма потребления услуг (X5) (табл.2)
Таблица 2 
Научные подходы к социальному статусу потребителей в управлении 
рынком инновационных услуг 19
 
Показатели  Описание показателей 
Статус
потребителей  А)руководитель-сотрудники, субъекты предпринима-тельства; 
В)   менеджеры   и   служащие   среднего   звена,   научные   работники,
работники   бюджетной   сферы,   высококвалифицированные   работники;
С)   рабочие   и   служащие,   неквалифицированный   персонал,
учащаясястуденческая молодежь. 
Доходы  А) высокий (выше среднего по региону на человека); 
В) средний;    С) низкий. 
Информация  А) высший;    В) среднее профессиональное;   С) средний и низкий. 
Жилищные
условия  А) элитное жилье (коттеджи, квартиры); 
В) квартиры с особым комфортом 
С) коммунальные квартиры, общежития, временно занятое место. 
Тон потребления
услуг  А) индивидуальные услуги, дорогостоящие услуги, услуги для VIP; 
В) качественные услуги по средней цене;  С) экономические услуги. 
Покупка   инновационных   услуг   потребителями   по   мнению   автора   внедрение
метода   определения   потребностей   позволяет   выявить   потребности   различных
категорий потребителей в приобретении инновационных услуг (т.3). 
В результате исследований, проведенных в диссертации, разработана матрица
применения   инновационных   маркетинговых   технологий   и   новых   методов
управления   с   учетом   изменяющихся   факторов,   влияющих   на   их   характер   в
процессе   приобретения,   признания,   признания   инновационных   услуг
потребителями различного уровня и статуса. 
По   мнению   автора,   сфера   услуг   –   это   деятельность,   направленная   на
удовлетворение определенных потребностей людей как составная часть рыночной
экономики. 
  Допустим,   рассматриваемый   процесс   характеризуется   как   малыми,   так   и
большими   изменениями   в   организационно-экономических   отношениях.   Эти   два
класса   изменений   характеризуются   друг   от   друга   серьезной   различающейся
средней   скоростью   возникновения.   Если   крупные   изменения   в   организационных
структурах   не   охвачены   цепочкой   мелких   изменений,   они   могут   стать   причиной
циклического   поведения   системы,   поскольку   кумулятивный   механизм   служит
распространению их эффектов за пределы 
 
периода   времени,   в   котором   они   произошли.   Кроме   того,   также   может
происходить   кластеризация   случайных   изменений   во   времени.   Под   действием
кумулятивного   механизма   кластеры   испытывают   тенденцию   к   слиянию,
обеспечивая тем самым сравнительно высокий уровень насыщения. 
19  Разработка автора 
35 Таблица 3 
Характеристики и методы определения потребностей потребителей в 
приобретении инновационных услуг 20
 
Классифика
ция групп
потребителей  Отдельно выделенный слой потребителей
качественные показатели  Количественные
показатели отдельно 
выделенной группы
потребителей 
Высший класс  Менеджеры высшего звена, творческая, политическая и
научная элита, предприниматели с высокими доходами,
высшим   образованием,   проживающие   в   коттеджах,
элитных   квартирах;   лица,   покупающие   качественные
услуги высокого ценового уровня.  от 2,5 до 3 
Средний класс  Руководители   и   служащие   среднего   звена,   научные
работники,   работники   бюджетной   сферы,   лица   со
средним   уровнем   дохода   по   региону,
квалифицированные   работники   с   высшим   и   средним
образованием,   лица,   проживающие   в   собственных
домах   и   квартирах,   лица,   покупающие   качественные
услуги среднего ценового уровня.  от 1,5 до 2,5 
Низкий класс  Квалифицированные   и   неквалифицированные
работники   со   средним   профессиональным
образованием,   учащаяся   молодежь,   малообеспеченные
лица,   проживающие   в   собственных   домах,
коммунальных   и   съемных   квартирах,   общежитиях,
неблагополучных   жилых   помещениях,   покупающие
недорогие услуги.  от 1 до 1,5 
Поэтому   влияние   каждого   из   кластеров   распространяется   за   пределы
временных рамок этих изменений. 
Таким   образом,   ни   усреднение,   ни   появление   новых   частот   в   случайном
распределении не приводят к потере тренда. Возможно, под влиянием некоторых
крупных   организационно-экономических   изменений   мы   можем   наблюдать
появление новых изменений или кластеров крупных изменений, сопровождаемых
относительно меньшими изменениями или цепочками. 
Рисунок 1. Системная модель реализации системы создания и внедрения
инновационных услуг 28
 
 
20  Разработка автора 
36 
 
 
 
 
 
 
 
  Национальная 
и нновационная  
система   Инновационные 
технологии  Инновационные 
услуги   Доход от 
инноваций  
Часть дохода 
переориентированная 
на новые инновации  вход   выход   Создание   новых   видов   услуг   на   основе   новейших   разработок,   технологий   и
инноваций   требует   системного   подхода.   Главный   аспект   модели   заключается   в
том,   что   в   национальной   инновационной   системе   определенная   часть   доходов,
полученных от развития рынка услуг на основе инновационных технологий, будет
перенаправлена   на   расширение   новых   инновационных   видов   услуг.   На   этой
основе в постоянном соответствии организуется систематизированное увеличение
объемов инновационных услуг (рис. 1). 
  С  точки  зрения  методологии  системного  подхода  инновационный комплекс
сферы   услуг   должен   иметь   собственные   внутренние   ресурсы   в   виде   знаний,
опыта, ноу-хау, инвестиций и т. д., то есть определенным образом, потраченные и
регенерированные в инновационном процессе. 
  Во   второй   главе   диссертации   под   названием   “Анализ   современных
тенденций   повышения   эффективности   инновационного   управления   сферой   услуг
Узбекистана”   рассмотрены   основные   направления   повышения   инновационного
потенциала   экономики   и   поддержки   сферы   науки   в   инновационном   развитии
страны.   Проанализирована   сфера   услуг,   по   видам   экономической   деятельности
изучена   сеть   и   региональные   особенности   создания   инновационных   услуг   и
факторы,   влияющие   на   развитие   инновационной   деятельности   в   сфере   услуг,
углубленно проанализированы практические механизмы создания инновационных
сервисных инфраструктур. 
Достичь   вышеперечисленных   достижений   удалось   благодаря   особому
вниманию,   уделяемому   главой   нашего   государства   вопросам   повышения
эффективности   инновационной   научно-исследовательской   деятельности   в   нашей
стране, а также широкому внедрению научных результатов в производство. 
Согласно   анализу   данных,   представленных   в   таблице   4,   организациями,
относящимися   к   виду   научно-технической   деятельности   и   образовательной
деятельности,   выполнено   больше   научно-исследовательских   и
опытностроительных работ (табл. 4). 
  Таблица 4 
Сведения об организациях, проводивших научные исследования и опытно-
конструкторские работы, связанные с созданием 
новых услуг по сетям, 2017-2022 гг. 29
 
 Виды экономической деятельности  Год 
2017  2019  2021 2022 
Всего  389  304  304  326 
в том числе, по видам экономической деятельности 
Сельское, лесное и рыбное хозяйство  14  7  9  11 
Горно-рудная промышленность  2  -  -  3 
Производственная промышленность  12  11  14  13 
Информационная коммуникация  4  4  6  7 
Профессиональная, научно-техническая 
деятельность  219 
177  182  179 
Образование  87  67  77  81 
37 28
Авторская разработка 
29
данные Агентства статистики, 2017-2022 гг. 
Предоставление медицинских и социальных услуг  9  8  14  15 
Деятельность искусства, развлечения и досуга  32  19  24  27 
Другие виды экономической деятельности  9  2  5  5 
Как   показано   в   таблице   4,   несмотря   на   то,   что   количество   организаций   в
сфере   образования   почти   в   три   раза   меньше,   это   не   мешает   организациям   быть
второй   по   величине   областью   исследований.   Еще   меньше   организаций   в   сферах
«Искусство,   развлечения   и   отдых»   и   «Производственная   промышленность»:   в
2022 году в этих сферах действовало 27 и 13 организаций соответственно. Однако
говорить   о   низком   технологическом   росте   этой   сферы   пока   рано,   поскольку   не
исключено,   что   эти   разработки   будут   использованы   в   будущем.   Обычно   легче
использовать   не   очень   высокие   технологии,   в   отличии   от   высоких   технологий,
потому   что,   высокие   технологии   требуют   технологически   сложной
инфраструктуры. 
В настоящее время актуален вопрос четкого анализа (изучения особенностей)
двух   подходов   к   расширению   сферы   создания   инновационных   услуг.   То   есть,
требует   глубокого   урегулирования   вопроса   о   «государственной   поддержке
инновационной   деятельности»   или   «предоставлении   льгот   и   преференций
избранному   субъекту   инновационной   деятельности».   Например,   один
хозяйствующий   субъект   занимается   деятельностью   переработки   молока.   Но
только   10   процентов   этой   деятельности   приходится   на   производство
инновационной продукции, скажем, инновационной брынзы. В этом случае, если
всем   инновационным   видам   деятельности   будет   предоставлена   льгота,   будут
охвачены   и   остальные   90   процентов   видов   деятельности,   не   имеющих   элемента
инновационной   деятельности.   Это   приводит   к   предвзятому   подходу   к
государственному   бюджету   из-за   снижения   доходов.   Но   поощрение   инноваций
также является приоритетом. 
 Для поиска оптимального решения в вышеизложенной ситуации в результате
научного   исследования,   проведенного   в   диссертации,   были   проанализированы   и
разделены   на   группы   факторы,   влияющие   на   развитие   инновационных   услуг
(табл. 5). 
Таблица   5
Группа   факторов,   влияющих   на   создание   и   распространение
инновационных услуг. 21
 
Группа факторов  Препятствующие факторы  Поддерживающие факторы 
Экономические
факторы  Средств недостаточно,
научнотехническая база слаба,
современная производственная
инфраструктура не хороша.  Резерв финансовых и
материально-технических 
средств; наличие финансовых 
стимулов для инновационной 
деятельности 
Юридические  Несовершенное законодательство  Наличие процедуры творчества
21  Разработано автором на основе исследований. 
38 норм 
Организационно-
управленческие  Сложность координации 
инновационных процессов  Свобода предпринимательства,
невмешательство государства в
предпринимательскую
деятельность. 
 
Социальнопсихологически
е  Проблемы со сменой
поведенческих стереотипов и
принятием всей новой
информации извне.  Комфортная творческая
атмосфера 
Институциональный
(формальный и
неформальный)  Несоответствие тенденций
инновационного развития
существующим стандартам  Среда, которая поощряет
производство новых товаров
и услуг, которая поощряет
инновационную
деятельность. 
Создание   и   внедрение   в   отрасль   новых   видов   инновационной   продукции   во
многом связано с механизмами повышения эффективности управления развитием
инноваций   в   сфере   услуг.   В   этом   случае   необходимо   повысить   эффективность
системы   государственной   поддержки   научно-инновационной   деятельности   и
сферы услуг (рис. 2). Выявленные особенности их деятельности свидетельствуют
о том, что им следует использовать механизм государственной поддержки. 
      По   мнению   автора,   механизм   повышения   эффективности   управления   при
развитии   инноваций   в   сфере   услуг   должен   базироваться   на   следующих
принципах: 
- организация   высокодобавленного,   высокотехнологичного,
конкурентоспособного инновационного сервиса с ориентацией на новые научные
разработки и технологии, созданные в этом направлении; 
- организация   инфраструктур,   направленных   на   коммерциализацию   научных
разработок   и   технологий,   направленных   на   создание   новых   видов   услуг   и
эффективное управление их деятельностью; 
- учитывать интересы нации, какими бы эффективными ни были инновации,
при внедрении инновационных услуг, скопированных из-за границы. 
 
  Механизмы управления инновациями в сфере  услуг 
 
Система государственной поддержки научных исследований и 
  инновационной деятельности и сферы услуг 
 
 
  Научно  Инновационная инфраструктура  Сфера обслуживания  исследовательская сфера 
Разработка, проектирование и  Организация 
  Проводить и  коммерциализация научных высокодобавленного,  реализовывать  проектов, маркетинговые 
высокотехнологичного, 
  фундаментальные и  исследования, финансовая и  конкурентоспособного 
39   прикладные  кредитная поддержка, трансфер  инновационного сервиса  исследования, 
технологий, защита  услуг  разрабатывать научную  интеллектуальной собственности 
  продукцию,   разработчиков   и   т.д   организовывать   опытное
производство. 
Рисунок 2. Механизмы повышения эффективности управления при развитии
инноваций в сфере услуг 22
 
 
В   третьей   главе   диссертации,   озаглавленной   «Приоритетные   направления
повышения   эффективности   инновационного   управления   сферой   услуг»   в
условиях   глобализации,   проанализированны   вопросы   совершенствования
механизма государственной поддержки развития  инновационной деятельности в
сфере   услуг,   разработанны   инновационные   подходы   к   повышению
эффективности   новых   услуг,   разработаны   предложения   и   рекомендации   по
перспективам   совершенствования   организационно-экономических   механизмов
повышения эффективности инновационного управления сферой. 
По мнению автора, реализация эффективного, комплексного подхода к этим
вопросам   должна   быть   обеспечена   путем   институционализации   следующих
основных стратегических направлений. 
Известно,   что   для   создания   новых   разработок,   которые   в   будущем   станут
новой   инновационной   услугой,   необходимо   расширить   доступ   научных
организаций   к   современному   оборудованию   и   обеспечить   их   всеми
необходимыми ресурсами. 
 В связи с этим в мировой практике созданы отдельные инфраструктуры для
внедрения   инновационных   услуг   на   основе   новых   технологий   и   создания
дополнительных цепочек добавленной стоимости. 
  Учитывая  вышеизложенное,  желательно создать   парк Высоких  технологий
–   структуру   для   генерации   идей,   связанных   с   инновационными   услугами,
организации исследований, проведения экспериментов и внедрения. 
  По   мнению   автора,   для   эффективного   запуска   работы   парка   Высоких
технологий целесообразно внедрить трехуровневую модель управления: 
  Модель   1.   Республиканский   координационный   совет,   возглавляемый
Премьер-министром   Республики   Узбекистан,   отвечает   за   принятие
стратегических решений и межведомственную координацию. 
  Модель   2.   Дирекция   по   управлению   парком   Высоких   технологий   в   форме
государственного   учреждения,   оказывающего   комплексное   обслуживание
резидентам, привлекающего и регистрирующего новых резидентов и инвесторов
на основе принципа «Единого окна». 
  Модель   3.   Управляющая   компания,   обеспечивающая   развитие   Парка
высоких технологий путем создания транспортной инженерной инфраструктуры
и   строительства   объектов   коммерческой   недвижимости   и   оказание
государственных услуг. 
  На территории парка Высоких технологий предлагается создать свободную
экономическую  зону,  которая  предоставит   налоговые  льготы,   в том  числе  НДС,
таможенные сборы и сниженные тарифы на коммунальные услуги. 
22  Разработано автором на основе исследований. 
40 План   создания   парка   Высоких   технологий   включает   в   себя:   разработка   и
утверждение   экономико-технической   и   проектно-сметной   документации   по
концепции   организации   и   развития   парка   Высоких   технологий,   выделенному
земельному участку, строительным работам, формированию органов управления
и т.д. 
 В мировой практике именно страны, добившиеся инновационного развития,
ввели   механизмы   стимулирования   патентования   инновационных   услуг.   В   этом
случае   преимущества   применения   пониженных   ставок   налогообложения   к
доходам,   полученным   от   реализации   результатов   запатентованной
интеллектуальной   деятельности,   эффективно   работает   режим   применения   льгот
типа «Патентный ящик» или «Патентное окно» или «Патент- box». 
«Патент-   box»   —   это   вид   налоговых   льгот,   который   поддерживает   и
поощряет   создание   инновационных   услуг   на   основе   новых   разработок   и
технологий. Это служит созданию новых высокотехнологичных  инновационных
конкурентоспособных услуг на рынке. 
  По  мнению  автора,   с учетом  вышеприведенного  анализа,  налоговая   льгота
nежим   Патент-   box   для   инновационных   услуг»   предоставляется   субъектам
хозяйствования,   которые   созданы   (выпущены)   на   основе   охраняемого   объекта
интеллектуальной   собственности,   а   также   занимается   предоставлением
инновационных   услуг   с   использованием   цифровых   технологий,   пригодных   для
использования. 
  В   диссертации   предложена   система   применения   налоговых   льгот   nежим
«Патент-   box   для   инновационных   услуг»   к   субъектам   хозяйствования,
осуществляющим   оказание   инновационных   услуг   с   использованием   цифровых
технологий (рис. 3). 
Рисунок 3. Применение режима «Патент- box для инновационных услуг» к 
субъектам хозяйствования, осуществляющим оказание инновационных услуг с 
использованием цифровых технологий 23
 
В   инновационном   управлении   сферой   услуг,   прежде   всего,   необходимо
определить   параметры   внешней   и   внутренней   среды   и   на   этой   основе   оценить
23  Авторская разработка
41 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  Применение налоговых льгот в режиме 
Патент - box для инновационных услуг  
Система поддержки, предлагаемая со стороны государства 
инновационных сфер услуг  
За организацию 
инновационных 
онлайн - с ервисов на 
основе цифровых 
технологий   Акселерация и 
инкубация для 
создания 
инновационных услуг  За создание инновационных 
финансовых услуг на основе 
краудфандинга 
( государственного 
финансирования создания 
стартапов для создания новых 
видов инновационных у слуг)   инновационный   потенциал   предприятия.   Главное,   что   тщательная   разработка
стратегических   планов   создания   инновационных   услуг   определяет
эффективность системы управления процессами инновационных услуг. 
По   мнению   автора,   внедрение   инноваций   в   сфере   услуг   на   рынок,   требует
создания глубоких новых знаний в этом направлении. Исследование показывает,
что   создание   инноваций   на  основе   новых   знаний  в   сфере   инновационных   услуг
должно   обеспечивать   взаимосвязь   создания   новых   знаний,   умений   и   навыков,
начиная с процесса подготовки кадров (табл. 6). 
Таблица 6 
Взаимосвязь основных условий создания инновационных услуг на основе 
новых знаний 24
 
 
Инновационные требования к услугам, 
основанные на новых знаниях, умениях и
навыках. 
новый  организованный
Цели (элементы) 
подготовки кадров 
связанные со сферой  новый  1- AШ  3- AШ 
организованный  2- AШ  4- AШ 
1) новый – новый – 1-АШ;  2) новосозданный – 2-АШ; 
3) новый – созданный –3-АШ; 4) созданный – созданный– 4-AШ 
 
При   этом,   как   одно   из   основных   условий   создания   инновационных   услуг
основанных   на   новых   знаниях   создание   научно-технической   базы   данных,   ее
постоянное   обновление   и   совершенствование   целесообразно   подготовить
обоснованные предложения и рекомендации по предоставлению информации для
реализации государственной политики в данной сфере. 
Системная организация этих процессов на основе отдельной модели на базе
механизма   управления   инновационной   сферой   услуг   определяет   ее
эффективность.   Модель   системного   управления   предприятиями   в   сфере
инновационных услуг представлена на рисунке 5. 
 
24  Авторская разработка 
42 Инновационная 
Рисунок 6. Системная модель управления деятельностью предприятий в сфере
инновационного сервиса 25
 
 
Информационно-логическая   модель   оценки   влияния   инновационного
управления  сферой услуг  на  конкурентоспособность  экономики  с  целью  оценки
уровня   организации   инновационного   управления   сферой   услуг,   от   определения
основных   целей   и   задач   создания   инновационных   услуг,   разработка   методики
оценки влияния инновационных услуг на конкурентоспособность экономики и ее
реализация   предусматривает   принятие   эффективных   управленческих   решений   с
учетом   достижений.   Включает   в   себя   методы   и   инструменты   инновационного
управления. 
При   организации   управления   инновационной   деятельностью   в   сфере   услуг
необходимо   учитывать   механизмы,   связанные   с   управлением   всей
экономической   системой.   При   этом   достижение   эффективности   оказания
инновационных   услуг   зависит   от   правильно   выбранной   системы   внутреннего
контроля   на   предприятии,   положительной   динамики   интегральных   показателей
экономического   и   инновационного   развития   предприятия,   а   также
профессионального уровня специалистов и сотрудников (рис. 7). 
 
 Вход 
Определение   стратегии   Разработка   целевых   реализации
инновационных  показателей  создания  маркетинговых инновационных
услуг исследований 
Выбор методов коммерциализации, Определение будущей основанных на 
использовании объектов перспективы на основе 
интеллектуальной собственности (патент,  прогнозирования и 
лицензия, ноу-хау).  моделирования 
Организация использования  Цепной механизм «Субъект  инновационных услуг, 
предпринимательства-
достижение экономической  научная организация-
25  Авторская разработка
43 эффективности,  коммерциализация»    Выход  совершенствование  
Создание и внедрение инновационных услуг  Мониторинг 
«Обновление в корне» (disruptive), «Стабильный» (sustainable) и «Эффективный» 
(efficient). 
Рисунок   7.   Организационная   модель   инновационного   управления   сферой
услуг 26
 
Инновационные   услуги   “Disruptive”   состоят   из   организации   новых   видов
услуг,   создание   которых   обычно   требует   больших   финансовых   ресурсов.
Инновационные   услуги   “Sustainable”   успешно   внедрены,   служат   обеспечению
дальнейшего совершенствования инновационных услуг, показывающих хорошие
результаты.   Инновационные   услуги   “Efficiency”   создают   капитал   на   основе
инноваций,   сделав   эту   услугу   дешевле,   оно   служит   повышению   эффективности
предоставляемых   инновационных   услуг,   хотя   за   счет   сокращения   количества
рабочих мест. 
Результаты   нашего   исследования   показывают,   что   многие   виды
инновационных   услуг   в   основном   ориентированы   на   развитие   и   поддержку
некоторых малых направлений крупных предприятий. Целесообразно, внедрение
последовательных   механизмов   управления,   для   полного   использования
имеющихся   материально-технических   и   интеллектуальных   ресурсов   на   основе
внедрения   новых   технологий,   создания   инновационных   услуг   на   основе
финансирования   научных   разработок,   налаживания   инфраструктурной
кооперации. 
Также   увеличение   объема   предоставляемых   услуг   за   счет   расширения
инновационных  услуг  в  расчетах,  увеличение  портфеля  средств,   выделяемых  на
проекты, тем самым создает дополнительные возможности для развития данного
сектора   за   счет   широкого   привлечения   средств   частного   сектора.   В   результате
были определены индикаторы расширения объема оказываемых инновационных
услуг   в   нашей   республике   в   2023-2025   годах,   а   также   увеличения   количества
предприятий этого направления почти в 2,3 раза (таб. 6). 
Таблица 6 
Прогнозные   показатели   объема   инновационных   услуг   в   Республике
Узбекистан до 2025 года 27
 
№ 
  Показатели прогноза 
  2020 год 
  2021 год 
  2022 год 
  прогноз 
2023 год  2024 год  2025 год 
1.  Количество
предприятий 
оказывающих 
инновационные
услуги  16 848  20 386  24 667  29 847  36 115  43 699 
26  Разработано автором
27  Разработано автором.
44 2.  Объем оказания
инновационных услуг
(млрд сумов)  12 
504,52  14 880,38  17707,65 21072,1  25075,8  29840,21
На   основании   проведенного   анализа   и   разработанных   прогнозных
показателей,   признано   целесообразным,   реализовать   дополнительные
инновационные   проекты,   программы   акселерации   и   инкубации   для   увеличения
объема   инновационных   услуг   и   количества   субъектов   хозяйствования,
работающих в этом направлении в будущем (рисунок 8). 
2020 г 
  2021 г 
  2022 г 
  2023 г 
  2024 г 
  2025 г
 
 - Количество предприятий оказывающ
инновационные услуги  их 
 - объем оказания инновационных услуг 
(млрд сумов) 
 
Рисунок 8. Прогнозные показатели объема инновационных услуг в Республике 
Узбекистан до 2025 года 28
 
 
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 
 
Структурные   изменения   необходимые   для   повышения
конкурентоспособности   субъектов   инновационной   деятельности,   принципы
управления   инновационной   сервисной   деятельностью   на   основе   моделей
информационного   обеспечения,   новые   методы   в   субъектах   инновационного
обслуживания   и   инновации   на   основе   цифровых   технологий   и   финансовых
инструментов   краудфандинга,   методы   создания   и   реализации   видов   услуги
служат   повышению   инновационного   потенциала.   В   последние   пять   лет   вопрос
развития   науки   и   инноваций   был   определен   в   качестве   одного   из   главных
приоритетов   наших   реформ.   Высокой   целью   является   увеличение   дохода   на
душу населения, до более, чем  4тыс. долларов к 2030 году и вступление в ряды
«Страны   с   доходом   выше   среднего».   Этого,   безусловно,   можно   достичь   путем
проведения   реформ,   основанных   на   науке   и   инновациях,   во   всех   областях   и
структурах. В этом случае необходимо полностью отказаться от неэффективных,
старых методов и быстро перейти к модели создания hадикально обновляющие»
инноваций,   позволяющей   создавать   новые   виды   современных   инновационных
возможностей. 
28  Разработано автором.
45   Результаты   исследования,   проведенного   в   диссертации,   показывают,   что
масштабы   оказания   инновационных   услуг   напрямую   связаны   с   приоритетными
направлениями   развития   сферы   сервиса   и   услуг   в   регионах.   Поставлены   задачи
превратить   сферу   услуг   в   важный   драйвер   экономики   и   удвоить   объем   услуг   к
2023   году.   В   период   пандемии   продлен   срок   действия   льгот   для   сферы
общественного   питания,   торговли,   туризма   и   транспорта.   В   результате   в   2021
году   реализовано   29   тысяч   проектов   на   сумму   18   трлн   сумов,   а   сфера   услуг
выросла   на   20%.   Однако,   несмотря   на   это,   уровень   обслуживания   населения
остается низким. Лишь 0,7 процента (3900) из более чем 528 тысяч действующих
сегодня   предприятий   произвели   в   прошлом   году   инновационную   продукцию.
Количество   инновационно-активных   предприятий,   всего   лишь   составило   43   в
Хорезмской области, 76 в Джизакской области, 43 в Республике Каракалпакстан.
Из   числа   предприятий,   производящих   инновационную   продукцию,
экспортировали   ее   96   предприятий,   однако   в   Хорезмской   и   Сурхандарьинской
областях   такая   продукция   не   экспортировалась.   Инновационная   продукция
составляет   5,2   процента   валового   внутреннего   продукта.   Однако   лишь   2,4%
инновационной   продукции   производится   высокотехнологичной
промышленностью.   В   2021   году   внедрено   4018   технологических   инноваций,   из
них   2,6%   (107)   -   во   взаимодействии   с   научными   организациями   и   1,0%   (40)   -   с
высшими  учебными  заведениями,  почти  90%  -  предприятиями  и  организациями
собственной   силой.   В   настоящее   время   научно-исследовательской   и   опытно-
строительной   деятельностью   в   республике   занимаются   33   тысячи   758
сотрудников. Из них 33%, то есть более 11 000 человек, имеют ученую степень, а
12% работают в бизнесе и частном секторе. 
По   результатам   исследования   целесообразно   применить   метод
стратификации   потребителей   на   рынке   инновационных   услуг.   Применение
предложенной   методики   позволило   разработать   инструментарий   опроса   для
определения   потребности   в   таких   услугах   потребителей,   приобретающих
инновационные   услуги   из   разных   социальных   групп,   а   также   исследовать   и
выявить неудовлетворенные потребности потребителей. Это позволит расширить
масштабы разработки и внедрения конкурентоспособных инновационных услуг в
будущем. 
В результате обобщения проведенного в диссертации исследования с учетом
переменных   факторов,   влияющих   на   поведение   потребителей   различного
социально-экономического   статуса   в   процессе   выбора,   приобретения   и
потребления   услуг   инновационного   сервисного   предприятия,   разработана
матрица реализация  стратегических  и тактических  маркетинговых мероприятий.
В   связи   с   этим   необходимо   учитывать   влияние   рисков   и   внешних   факторов   и
тенденций   для   устойчивого   развития   индустрии   инновационных   услуг
Узбекистана,   использования   всего   потенциала   отрасли   и   повышения
эффективности   производства.   Учитывая   возросшую   конкуренцию   на   мировом
рынке услуг, необходимо управлять предприятиями сферы услуг Узбекистана на
основе   новых   инновационных   подходов,   исходя   из   необходимости
46 дифференциации   и  диверсификации   привлекательности   услуг,   предоставляемых
иностранным заказчикам. 
К   2030   году   Республика   Узбекистан   намеренна,   войти   в   ряд   50   самых
передовых стран мира в Глобальном инновационном индексе. Уровень качества
инновационных услуг влияет на положение Узбекистана  в этом международном
индексе.   В   глобальном   инновационном   индексе   sильные»   и   sлабые»
показатели каждой страны выделяются и отображаются отдельно. С 2012 по 2021
годы   в   рейтинге   ГИИ   Узбекистана   наблюдается   стабильное   улучшение.   Однако
если   на   первом   этапе   было   достигнуто   улучшение   рейтинга   на   5   позиций,   то
второй   этап   отличается   наиболее   значительным   продвижением   в   рейтинге,   этот
показатель   улучшился   всего   на   36   позиций   в   2021   году.   При   этом   показатель
«Электронные государственные услуги» зафиксировался на 46м месте в рейтинге
в 2021 году, а показатель «Экспорт культурных и креативных услуг» поднялся с
33-го   места   в   2020   году   на   95-е   место   в   2021   году.   Низкие   позиции
зафиксированы   по   некоторым   показателям,   связанным   со   сферой   услуг.   В
частности,   105-е   место   занимает   по   показателю   «Число   иностранных   граждан
обучающихся   в   местных   Вузах»,   по   версии   «Средняя   оценка   топ-3   вузов   по
рейтингу   QS»   74-место,   в   рейтинге   «Общие   расходы   на   исследования   и
разработки   финансируемые   из-за   рубежа   (GERD)»   на   97-м   месте,   125-е   место   в
категории   «Опубликованные   научно-технические   статьи»,   131-е   место   по
доменам    ысокого   уровня»   (gTLD)   и   99-е   место   по   разработке   мобильных
приложений. Соответственно, объединение sильных» показателей разных лет в
единую базу данных позволяет фиксировать достигнутые результаты, но главное
–   сохранять   и   в   дальнейшем   их   совершенствовать,   а   также   уместно   будет
разрабатывать комплексные мероприятия по улучшению «низких» показателей. 
Четко   определить   элемент   инновации   услуг   в   применении   государством
льгот   и   преференций   при   поддержке   инновационной   деятельности   субъектов
предпринимательства,   осуществляющих   деятельность   в   сфере   услуг,   направить
основной   механизм   стимулирования   на   этот   небольшой   компонент   отрасли,
послужит расширению сферы инновационных услуг. В связи с этим необходимо
обучать наших предпринимателей и молодежь новому инновационному бизнесу,
поддерживать   реализацию   стартап-идей,   а   также   создавать   систему   подготовки
местных   специалистов   на   основе   механизма   «Training   for   trainers»   с   ведущей
зарубежной   акселерационной   компанией   и   необходимо   создать   систему
повышения их квалификации на основе мировых стандартов. 
Созданы (установлены)  на основе объекта  интеллектуальной собственности
новые   высокотехнологичные   инновационные   конкурентоспособные   услуги,   а
также целесообразно применить налоговую  льготу по режиму «Патент-box» для
инновационных   услуг»   к   субъектам   предпринимательства,   осуществляющим
оказание   инновационных   услуг   с   использованием   цифровых   технологий.
Налоговую   льготу   по   режиму   «   «Патент-   box»   для   инновационных   услуг»»
целесообразно   применять   к   субъектам   предпринимательства,   осуществляющим
оказание   инновационных   услуг   с   использованием   цифровых   технологий,   в
отношении   следующих   инновационных   услуг:   организация   онлайн-
47 инновационных   услуг   на   основе   цифровых   технологий;   организация
инновационных   финансовых   услуг   на   основе   краудфандинга;   организация
инновационных услуг акселерации и инкубации. 
В   целях   увеличения   объема   инновационных   услуг   предлагается   ввести
следующие   механизмы   стимулирования:   осуществлять   закупки   инновационных
услуг напрямую через портал «Электронная кооперация»; установление практики
совместного   патентования   и   коммерциализации   патента   на   инновационную
услугу между его автором и представителем  сетевого предприятия;  направление
не   менее   10%   свободного   остатка   и   резервных   фондов   местного   бюджета   на
финансирование   региональных   инновационных   проектов.   В   результате
созданный   капитал   будет   заново   перенаправлен   на   hадикально   обновляющие»
инновации,   а   также   вследствие   коммерциализации   на   внутреннем   и   внешнем
рынках   появится   возможность   удвоить   количество   новых   услуг,   созданных   за
счет инноваций. 
Для   создания   новых   видов   услуг   в   нашей   республике   очень   необходимы
научное и лабораторное оборудование  международных стандартов,  лаборатории
GMP   или   GLP,   сертифицированные   исследовательские   направления.   Такие
условия   создаются   поэтапно,   но   подготовить   квалифицированных   кадров   за
короткий   период   времени,   которые   обеспечат   непрерывную   работу   этих
инфраструктур,   практически   невозможно.   Учитывая   это,   для
экспертиментального   анализа   или   лабораторных   исследований   непосредственно
местным   или   зарубежным   компаниям   или   научным   лабораториям,   необходимо
внедрить практику прямого заказа. 
Академические «spin-off» компании, предоставляющие услуги, состоящие из
современного научного оборудования и инновационные предприятия (общества с
ограниченной   ответственностью)   с   соответствующими   стандартами   должны
создать   и   начать   свою   деятельность.   Данные   «spin-off»   компании   создаются   на
базе современного оборудования, сформированного самим предпринимательским
субъектом,   а   также   на   основе   привлечения   существующей   лабораторной   базы
ведущих научных  организаций в соответствии  с приоритетными направлениями
научных   исследований.   В   результате   этого,   исследования   проводятся   на   уровне
мировой   науки,   и   в   короткие   сроки   все   технические   работы   выполняются
субъектом   обслуживания   в   соответствии   со   стандартами.   Это   увеличивает
возможность   публикации   научных   результатов   в   престижных   журналах   и   на   их
основе создания инноваций. 
 Использование  механизмов  стимулирования,  для  создания 
инновационных   услуг   где   любой   создатель   нового   продукта   и   рабочих   мест,
необходимы   постоянные   инвестиции   капитала   для   hадикально   обновляющие»
инновации.   В   связи   с   этим,   конечно,   хотя   государственный   бюджет   и   средства
выделяемые   в   целевые   инновационные   фонды,   являются   основным   фактором,
обеспечивающим капитал для hадикально обновляющие» инноваций, владельцы
эффективных инноваций и заинтересованные организации, в том числе сетевые и
кластерные   предприятия   (как   и   другие   предприятия)   должны   постоянно
возвращать   определенную   часть   капитала,   созданного   за   счет   инноваций,   в
48 hадикально   обновляющие»   инновации   на   основе   механизмов,   основанных   на
взаимной   заинтересованности.   Также   на   других   предприятиях   и   организациях
независимо   от   форм   собственности   должна   быть   установлена   система
добровольного выделения до одного процента стоимости реализуемой продукции
ежеквартально   на   научную   деятельность   и   hадикальные   обновляющие»
инновации. Самое главное, пришло время использовать современные механизмы
для   усиления   интеграции   ученых   и   частного   сектора   в   целях   создания
инновационных   услуг.   Теперь   благодаря   внедрению   системы   государственного
ваучера   для   частных   предприятий   малого   бизнеса   у   частных   предприятий
появится возможность размещать заказы  на новые разработки,  направленные на
создание инновационных услуг, созданных учеными. 
 
 
ONE-TIME SCIENTIFIC COUNCIL ON THE BASIS OF THE SCIENTIFIC 
COUNCIL PhD.03/30.12.2019.I.60.03 FOR AWARDING SCIENTIFIC DEGREES
AT THE ANDIJAN STATE UNIVERSITY   BUKHARA STATE UNIVERSITY 
DJURAYEVA DILNOZA DAVRON QIZI  
INCREASING THE EFFICIENCY OF INNOVATIVE MANAGEMENT OF 
THE SERVICES FIELD 
 
08.00.13 – “Management” 
08.00.05 - “Economy of service industries” 
ABSTRACT 
of the dissertation of the doctor of philosophy (PhD) in economic sciences  
Bukhara – 2023
 
49 50 INTRODUCTION (abstract of doctoral dissertation (PhD)) 
The   aim   of   the   research   is   to   develop   scientific   and   practical   proposals   and
recommendations   to   improve   the   efficiency   of   innovative   management   of   the   service
sector. 
The   object   of   the   study .   Business   entities   providing   innovative   services   in   the
republic were selected. 
Scientific novelty of the research is as follows : 
an   approach   to   evaluating   the   effectiveness   of   innovative   management   methods
and   technologies   aimed   at   state   regulation   of   the   industry   is   proposed   based   on   the
determination   of   the   impact   of   management   decisions   made   by   innovative
infrastructure   entities   on   the   introduction   of   innovative   services   based   on   specific
criteria;   supporting   the   activities   of   business   entities   that   implement   crowdfunding-
based innovative financial services and acceleration-incubation services based on the 
"Patent-box"   regime   for   innovative   services;   increasing   the   competitiveness   of
innovative activity subjects is based on improving the principles of innovative activity
management at the expense of structural changes and digital information models; 
The   forecast   parameters   for   the   development   of   innovative   services   until   2025
have   been  developed   due   to  the   free   and   centralized  attraction   of   additional   financial
resources to innovative activities, in particular, the inclusion of private sector funds. 
Implementation of research results.   Based  on the scientific results obtained on
the improvement of the economic mechanisms of the development of entrepreneurship
in tourist enterprises: 
an   approach   to   evaluating   the   effectiveness   of   innovative   management   methods
and technologies aimed at state regulation of the industry, based on the determination
of   the   impact   of   management   decisions   on   the   introduction   of   innovations   by   the
entities   of   the   innovative   infrastructure,   to   the   activity   of   the   innovative   technology
park "Yashnobad" under the Innovative Development Agency introduced (Information
No. 14/1-18256 dated March 9, 2022 of the Ministry of Innovative Development). As a
result of the introduction of this proposal, an additional income of 223 million soums
was   achieved   by   the   technopark   in   2021   due   to   the   use   of   innovative   management
methods and technologies; 
Proposal   to   support   the   activities   of   business   entities   that   implement   innovative
financial   services   and   acceleration-incubation   services   based   on   crowdfunding   based
on   the   "Patent-box"   regime   for   innovative   services   to   the   Scientific   and   Technical
Information   Center   of   the   Innovative   Development   Agency   and   the   "Innovative
Developers"   limited   liability   company   introduced   (Information   No.   14/1-18256   dated
March   9,   2022   of   the   Ministry   of   Innovative   Development).   As   a   result   of   the
introduction of this proposal, an additional 87.8 million soums of income was achieved
by "Innovative Developers" limited liability company in 2021; the proposal to increase
the competitiveness of the subjects of innovative activity by improving the principles of
management   of   innovative   activity   at   the   expense   of   structural   changes   and   digital
information models was introduced to the IT-park resident "Perspective Team" limited
liability company (responsibility of the IT-park resident "Perspective Team" reference
No. 329 dated April 23, 2022 of the limited company). As a result of the introduction
51 of   this   proposal,   an   additional   367.1   million   soums   of   income   was   achieved   by   the
limited liability company "Perspective 
Team" in 2021-2022.; free and centralized attraction of additional financial resources to
innovative activities, in particular, due to the inclusion of funds from the private sector,
the forecast parameters of the development of innovative services developed until 2025
were   used   in   the   practice   of   the   Agency   for   Innovative   Development   (Order   of   the
Ministry   of   Innovative   Development   dated   March   9,   2022   14/1-18256   -number
reference).   Based   on   the   introduction   of   this   proposal,   the   improvement   of   financing
mechanisms of innovative services and the additional attraction of private funds to the
sector,   the   possibility   of   increasing   the   efficiency   of   management   based   on   the
purposeful determination of perspective indicators has been created. 
The   structure   and   volume   of   the   dissertation.   The   composition   of   the
dissertation   consists   of   an   introduction,   three   chapters,   a   conclusion,   a   list   of   used
literature and appendices. The total volume of the work is 160 pages. 
 
E’LON QILINGAN ISHLAR RO’YXATI 
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ 
LIST OF PUBLISHED WORKS 
I bo’lim (I част; I part) 
 
1. Djurayeva D.D. Xizmatlar sohasining rivojlanishida innovatsion faoliyat //
Buxoro   davlat   universiteti   ilmiy   axboroti.   Buxoro :   –   2019.   –   №   4.   –   B.   309-316.
[10.00.00, № 1] 
2. D.D. Djuraeva. Innovative development of the services // Test Engineering
and management. – 2019. – №4. – P. 4156-4166. 
3. Djuraeva   D.   D.   /Ways   to   increase   the   effectiveness   of   the   use   of
innovations in the provision of services  in the conditions of  pandemics //South Asian
Journal of Marketing & Management Research. Hindiston:  –  2020.  –  № 10.  –  P. 77-81.
[№10, SJIF-2021-7,642], IF-0,643] 
4. Djurayeva   D.D   /Xizmatlar   sohasini   rivojlantirishda   innovatsion   salohiyat
va   yondashuvlarni   tadqiq   etishning   metodologik   masalalari.   //Iqtisodiyot   va   Ta’lim
jurnali. Toshkent: – 2021. – №1, –  B.  148-156. [08.00.00, № 11] 
5. Djurayeva   D.   D.   /Scientific   and   methodogical   aspects   of   the   formation   of
an   innovative   set   of   services   //   Buxoro   davlat   universiteti   ilmiy   axboroti.   Buxoro :   –
2021. – № 1. –  B. 227-238.  [10.00.00, № 1] 
6. Djurayeva   D.D   /Xizmatlar   sohasini   takomillashtirishda   innovatsion
faoliyatning ilmiy amaliy ahamiyati // Iqtisodiyot va Moliya jurnali. Toshkent: – 
2021. – №29 (138).  – B.  70-77. [08.00.00, № 18] 
7. Djurayeva   Dilnoza   /Systematic   management   model,   to   inctrease   the
efficiency   of   innovative   services   //   Indo-Asian   Journal   of   Multidisiplinary
Research(IAJRM). 
Hindiston:   – 2021. – № 7. –  B.  2422-2430 . [№10,  IAJRM  -2021-7.5.642]. 
52 8. Djuraeva   D.D.   /   Innovatsion   xizmatlar   kursatish   samaradorligini
oshirishning tizimli boщqarish modeli// Logistika va iqtisodiyot  ilmiy elektron jurnal.
Toshkent: – 2021. – №5. – B 106-116 [08.00.00 №5] 
9. Djurayeva   D.D.   /Improving   effectiveness   of   developing   innovative
approaches   to   expanding   new   types   //Xorazm   Ma’mun   akademiyasi   axborotnomasi.
Xorazm: – 2022. – №5. – P. 13-17 [ 08.00.00 №21] 
10. Djurayeva  D.D.  /Innovatsion  xizmat  ko’rsatish   jarayonlarini   isloh qilishda
integratsion aloqalarni tashkil etish //Iqtisodiyot va ta’lim. Toshkent: – 2023. – №1. –
B. 94-101 [08.00.00, № 11] 
11. Djurayeva   D.D.   /The   mechanism   of   state   support   for   the   developmentof
innovative activities in the field of services //Iqtisodiyot va ta’lim. Toshkent: – 2023. –
№1. – B. 94-101 [08.00.00, № 11] 
 
II Bo’lim; (част II; part II) 
1. D.D.Djurayeva.  /Iqtisodiyotni  modernizatsiyalashda  innovatsion
yondashuvning   o’rni   //   O’zbekistonda   ilmiy-amaliy   tadqiqotlar   mavzusidagi
Respublika 16-ko’p tarmoqli ilmiy masofaviy onlayn konferensiya materiallari. 9qism.
– 2020 yil. 16-son. – B. 279-281 
2. Djurayeva   D.D.   /Iqtisodiyotni   modernizatsiyalashda   inson   potensiali   va
innovaqtsiyalarning   o’rni   //   Ta’lim,   iqtisodiyot   va   turizm   sohalarida   strategik
islohotlarni   amalga   oshirish   muammolari   va   yechimlari’’   mavzusidagi   xalqaro
ilmiyamaliy konferensiya. Buxoro: – 2019. 1-son, 179–181 b. 
3. Djurayeva   D.D.   /Innovatsiya   va   innovatsion   faoliyat   //   Ta’lim,   iqtisodiyot
va turizm sohalarida strategik islohotlarni amalga oshirish muammolari va yechimlari’’
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya. Buxoro: 2019. 1-son, – B. 134–135. 
4. Джураева   Д.Д.   Роль   инновационных   идей   и   разработок   в   развитии
услуг //Мировая наука. Россия:  –  2019.  –  № 4.  –  С. 278-282. 
5. D.D.Djurayeva.   /Mehmonxonada   xodimlar   sifatini   oshirishda   innovatsion
jarayonlardan   foydalanishning   ustuvor   yo’nalishlari   //   Buxoroni   turizm   chorrahasiga
aylantirish   imkoniyatlari   –   mavzusidagi   xalqaro   ilmiy   amaliy   konferensiya   maqolalar
to’plami. Buxoro: – 2019. – №2 – B. 279-282. 
6. Djurayeva D.D. / Xizmatlar sohasi rivojlanishida innovatsiyalarning o’rni //
Davlat   xususiy   sector   sherikligi   asosida   turizm   sohasida   klasterlarni   shakllantirish
istiqbollari:  Respublika  ilmiy amaliy anjuman tezislar  to’plami. Buxoro: – 2019. – B.
160-163. 
7. Djuraeva   D.D.   /Benifits   of   using   innovative   ideas   and   developments   in
services   //   Iqtisodiyotda   innovatsiyalar   3   maxsus   son.   ISSN   2181-9491.   Toshkent:   –
2020. – B. 20-25. 
8. Djurayeva   D.D.   /Iqtisodiyotni   modernizatsiyalashda   xizmatlar   sohasini
innovatsion   samaradorligini   oshirish   //   Scientific   aspects   and   trends   in   the   field   of
scientific research. Polsha: – 2022. – B. 183-187. 
9. Djuraeva   D.D.   /Xizmatlar   soxasini   rivojlantirishda   innovatsion   faoliyatni
boshqarish   mexanizmlari   //   Scientific   methodical   journal   of   scientific
progress.Toshkent: –   2021. – № 3. –  B.  168-170. 
53 10. Djuraeva.D.D. /Organizational and economic mechanisms for ensuring the
innovative development of science and services in the conditions of the formation of an
innovative   economy   //   Sanoat   va   xizmat   ko’rsatish   sohalarining   raqamli
transformatsiyasi, tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar // mavzusidagi  xalqaro ilmiy
amaliy anjuman materiallar to’plami. – 2022 yil 2-3 mart. – B. 280-284. 
11. Djurayeva D.D. /Xizmatlar sohasidagi innovatsion yondashuv //Ilm- fan va
ta’limning  rivojlanish  istiqbollari   mavzusidagi   ilmiy  konferensiyalar   to’plami.  –  2020
yil 27-aprel – №1. 
12. Джураева Д.Д. /Развитие инновационной деятельности в сфере услуг в
Узбекистане   и   совершенствование   системы   управления   //   Международная
научно-практическая конференция. – 2022 год. – C. 120-122 c. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Avtoreferat   “Andijon   davlat   universiteti”   nashriyoti   tahririyatida   tahrirdan   o’tkazildi
(27-noyabr 2023-yil). 
 
 
Bosishga ruxsat etildi: 28.11.2023-yil. 
Bichimi   60x84 1/16. «Times  New  Roman»  garniturada
raqamli bosma usulida bosildi. 
SHartli bosma tabog’i 3,4. Adadi: 100. Buyurtma: № 70. 
 
______________________________________________________
“Omadbek print number one” MCHJ bosmaxonasida chop etildi. 
170000, Andijon sh, Boburshox 39a.  
54