Yog’larning umumiy tavsifi va sinflanishi, fizik xususiyatlari, yog’-moy sanoatida sifat darajasini baholash

Yog’larning umumiy 
tavsifi va sinflanishi, fizik 
xususiyatlari, yog’-moy 
sanoatida sifat darajasini 
baholash Reja:
1. Yog’larning umumiy tavsifi
2. Yog’larning sinflanishi .
3. Yog’larning  f izik 
xususiyatlari .
4. Y og’-moy sanoatida sifat 
darajasini baholash . Yogʻ , moy

Yogʻ , moy — organik moddalar; glitserin bilan bir 
asosli yogʻ kislotalar (triglitseridlar)ning toʻliq 
murakkab efirlari; lipidlar sinfiga mansub. 

Uglevodlar va oqsillar bilan bir qatorda Yog’ — 
hayvon, oʻsimlik va mikroorganizmlar 
xujayrasining asosiy tarkibiy qismlaridan biri. 

Bular bir xil yoki turli yogʻ kislotalarning 
radikallari boʻlishi mumkin. 

Yog’ molekulasida tuyingan yogʻ kislotalardan 
stearin va palmitin kislotalar koʻproq, 
toʻyinmagan yogʻ kislotalardan olein, linol va 
linolen kislotalar uchraydi. Yog’ning 
fizikkimyoviy va kimyoviy xossalari tarkibidagi 
toʻyingan va toʻyinmagan yogʻ kislotalar nisbatiga 
bogʻliq. 
Yog’ suvda erimaydi, organik erituvchilarda 
yaxshi eriydi, spirtda oz eriydi. Oʻta qizigan bugʻ, 
mineral kislotalar yoki ishqor taʼsir ettirilganda 
gidrolizlanib (sovunlanib), glitserin va yogʻ 
kislotalar yoki ularning tuzlari (sovunlar)ni hosil 
qiladi. 

Suv qoʻshib qattiq chayqatilganda emulsiyalar 
vujudga keladi. Yog’ning barkaror emulsiyasiga 
sut misol boʻla oladi. Tabiiy Yog’ hayvonlarning 
yogʻ toʻqimalaridan olinadigan Yog’lar (qoramol, 
qoʻy, sut, baliq va b. yogʻi) va oʻsimlik moylariga 
boʻlinadi.

  Uy hayvonlarining yogʻ toʻqimalaridan 
olinadigan Yo.larning tarkibi va xossalari 
jadvalda keltirilgan.  Tabiiy yog’lar  
hayvonlarning 
yogʻ 
toʻqimalaridan 
olinadigan 
yog’lar oʻsimlik moylariga Uy hayvonlarining yogʻ toʻqimalaridan 
olinadigan yog’larning

Uy hayvonlarining yogʻ toʻqimalaridan 
olinadigan Yog’larning tarkibi va 
xossalari jadvalda keltirilgan. Tarkibida 
toʻyingan yogʻ kislotalar koʻproq boʻlsa 
— qattiq yog’, suyuqlanish darajasi 
yuqori 

(mas, mol, qoʻy yogʻi), toʻyinmagan yogʻ 
kislotalar koʻproq boʻlsa — suyuq yog’ 
boʻladi

  (mas, dengizlarda yashaydigan sut 
emizuvchilar va baliqlardan olinadigan 
Yog’). Yog’larning turlari
Qattiq 
yog’
Mol 
qo’y Suyuq 
yog’
baliqlar
Sut 
emizuvchil
ar     
Sut yogʻi alohida oʻrinda turadi 

(sariyogʻda 81 — 82,5% gacha, sigir 
sutida 2,7—5,0%, echki sutida 5—5,5%, 
qoʻy sutida 6,9%, bugʻu sutida 17%, 
delfin sutida 46% gacha sut yogʻi bor). 

Sut yogʻida 32% gacha olein, 24% 
palmitin, 10% miristin, 9% stearin va b. 
kislotalar bor. 

Xayvonlarning yogʻ toʻqimalaridan 
olinadigan Yo.da triglitseridlardan 
tashkari, glitserin, fosfatidlar (letsitin), 
sterinlar (xolesterin), boʻyoq modd alar — 
lipoxromlar, A, Ye, Gʻ vitaminlar mavjud.  
Fosfatidlar hujayra va toʻqimalarning ajralmas 
tarkibiy qismi boʻlib, moddalar almashinuvi 
jarayonida qatnashadi. Sterinlar esa Yog’ va 
xolesterin almashinuvida ishtirok etadi. 

Dengiz sut emizuvchi hayvonlari va baliklar 
jigaridan olinadigan Yog’da A vitamin ayniqsa 
koʻp. 

Sut yogʻida K va D vitamin ham boʻladi. 

Organizmda Yog’ — asosiy energiya manbai. 

Yog’ uglevodlarga nisbatan 2 hissa koʻp energiya 
beradi (1 g Yo. oksidlanganda 9 kkal issiklik hosil 
boʻladi). 

Yog’ issiqni yomon oʻtkazadi, shuning uchun teri 
ostidagi Yog’ organizmni issiklik 
nobudgarchiligidan saqlovchi qimoya qatlami 
boʻlib xizmat qiladi. 
Odam va hayvon organizmida Yo. sof mexanik va 
plastik funksiyani ham oʻtaydi. Mexanik taʼsirga 
duch keladigan aʼzolar (mas, qoʻloyoq kaftlari, 
dumba)da yumshoq elastik qatlam hosil qiladi. 
gavdaga yumaloq shakl beradi, ichki organlarni 
xalta kabi oʻraydi (mas, buyrak atrofidagi Yo. 
qatlami), ularni muayyan vaziyatda ushlab 
turadi va tashki shikastdan sakdaydi.  
Hayvon va odam organizmida 
Yog’ning hazm boʻlishi (oʻzgarishi) va 
qayta sintezlanishi (resintez) Yog’ 
almashinuvi deb ataladi. Yog’ ogʻiz 
boʻshligʻida oʻzgarmaydi, chunki unda 
Yo.ni parchalovchi fermentlar yoʻq. 

Yog’ meʼdada parchalana boshlaydi, 
lekin bu jarayon sekin boradi, chunki 
meʼda shirasidagi lipaza faqat 
emulsiyalangan Yog’ga taʼsir eta oladi, 
holbuki meʼdada Yog’ emulsiyalana 
olmaydi. ЭЪТИБОРИНГИЗ 
УЧУН 
ТАШАККУР!