Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	3.2MB
Покупки	0
Дата загрузки	26 Август 2024
Расширение	docx
Категория	Медицина

Yot moddalarni yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulida aniqlash preparatlar tahlili

bromgeksin 1.00 (11min) cho'qqilar intensivligining nisbati (R)-12, O dan ortiq;
solishtiriluvchi eritma va tekshiriluvchi eritmalar xromatografiyalanadi.
Tekshiriluvchi eritma xromatografiyasini qayd etish vaqti cho’qqi ushlanish
vaqtidan 2,5 marta ko'p bo'lishi lozim.
Tekshiriluvchi eritma xromatografiyasidagi istalgan ayrim yot aralashma
cho'qqisining maydoni solishtiriluvchi eritma xromatografiyasidagi cho'qqi
maydonidan 2 martadan ko'p bo'lmasligi kerak. (0,2% dan kam); tekshiriluvchi
eritmasida xromatogrammasida istalgan boshqa ayrim yot aralashma cho’qqisining
maydoni solishtiriluvchi eritma xromatogrammasidagi cho'qqi maydonidan ko'p
bo’lmasligi (0,1% dan kam) lozim. Tekshiriluvchi eritma xromatogrammasidagi yot
aralashmalarga tegishli cho’qqilar maydonining yig'indisi solishtiriluvchi eritma
xromatogrammasidagi cho'qqi maydonidan 3 barobardan ortiq bo’lmasligi kerak.
(0,3% dan kam), solishtiriluvchi eritma xromatogrammasidagi cho'qqi maydonidan 2
barobardan kam bo'lgan cho’qqilar e'tiborga olinnnaydi (0,05%).
18

Shakl G: Kromatografik ustunning qanday ishlashini tushunish - Bantlar

25

Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasida qo'llaniladigan adsorbent
zarrachalari yuqori bosim ostida parchalanmasligi kerak. zich joylashgan kichik
diametrli (5-10 mkm) adsorbent bilan to '1dirilgan kolonkalar aralashmalarni yuqori
samarali xfomatogralik taqsimlash xususiyatiga ega. Xromatografiyalash jarayoni
ketayotgan vaqtda kolonka harorati ±0,1 ℃ aniqlikda ushlab turiladi. Xromatografik
taqsimlanish ko'pincha 20-25º da olib boriladi. [1]
Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasida ko'pincha refraktometrik yoki
fluorimetr to'lqin uzunligi o'zgaruvchan (190-900 nm) yoki o'zgarmaydigan
(ko'pincha 254 nm) spektrofotometrik, shuningdek, alanga-ionlanish,
elektrokimyoviy, mass-spektrometrik va boshqa detektorlar ishlatiladi.
Adsorbent sifatida ko'pincha gidroksil guruhlar bilan qoplangan silikagel, turli
funksional guruhlar bilan ishlangan silikagel, aluminioksidi, polimerlar, amaliyotda
esa tayyor kolonkalar ishlatiladi. Silikagel bilan to'ldirilgan kolonkalar bilan
ishlashda eluyent sifatida uglevodorodlar, ba'zida esa turli erituvchilar yoki spirt bilan
aralashtirilgan uglevodorodlardan foydalaniladi. [1,2]
11

S1 tekshiriluvchi eritma xromatogrammasidagi karbamazepin cho’qqisining
maydoni;
So-standart eritma xromatogrammasidagi karbamazepin cho’qqisining maydoni;
A1-substansiya tortmasining gramm miqdori;
A0-karbamazepin standart nammasining grammlardagi tortmasi;
W -substansiyani qizdirilgandagi massasining grammlardagi kamayishi;
P-standart namunadagi karbamazepinning % miqdori.
2.2 Bromgeksin gidroxlorid (FS-42-0223-07) tarkibidagi yot
aralashmalarni YuSSX usuli yordamida aniqlash
pH 7,0 bo’lgan buffer eritma. 0.5 ml konsentrlangan fosfat kislota 950 ml suvda
eritilib, trietilamin bilan uning pH i 7,0 ga yetkazilib hajmi suv bilan 1000 ml gacha
yetkaziladi.
Tekshiriluvchi eritma. 0.05g (aniq tortma) substansiya 10 ml metanolda eritiladi.
Solishtiriluvchi eritma. 1ml tekshiriluvchi eritma 100 ml hajmli o’Ichov
kolbasiga solinib, methanol bilan belgisigacha yetkazilib, chayqatiladi. 1ml eritma 10
mlgacha methanol bilan suyultiriladi.
Tizimning yaroqliligini tekshirish uchun eritma. 0,005g bromgeksin yot
aralashmasining standart namunasi 9 ml metanolda eritilib, unga 1ml tekshiriluvchi
eritma solib, chayqatiladi.
Xromatografiyalash sharoiti.
Kalonka-12,5 × 0,46 sm oktadetsil sililsilikogeni (C-18)
QF-3 mkm atsetonitril-pH 7 bo'lgan buffer eritma ( 80:20)
Oqim tezligi 1,0ml/daq.
Detektor-spektrofotometrik, 248 nm
Namuna hajmi-10 mkl
Tizimning yaroqliligini tekshirish uchun tayyorlangan eritma
xromatografiyalanadi.
Kompanentlarning nisbiy ushlanish vaqti:
Bromgeksin yot aralashmasi-0,4;
17

d) kontaktli chiziqchimon (5-trek, yashil chizik) va chizish purkash (7-trek,
ko‘k punktir chizik) natijalarini taqqoslash [14,15]
1.3 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining kimyo-
farmasevtikadagi ahamiyati.
Organik tuzilishga ega bo'lgan anion va kationlami ion-almashinish suyuqlik
xromatografiyasi yordamida ajratiladi. Adsorbentlar sulfo-, karboksil-yoki amino
guruhlar bilan qoplangan bo'lishi kerak. Eluyent sifatida ma'lum pH muhitga va ion
kuchiga ega bo'lgan suvli bufer eritmalar ishlatiladi.
Metall kationlari bilan kompleks hosil qiluvchi moddalarni ajratishda ligand
almashinish xromatografiyasi usulidan foydalaniladi. Taqsimlanish yoki
moddalarning ajralishi tekshirilayotgan birikmalarning koordinatsion bog'lar hosil
qilish xususiyatlari o'rtasidagi farqqa asoslangan bo’lib, ko'pincha
aminokislotalaming izomerlari tahlil qilinadi. Adsorbentlar metall ionlari va
ajralayotgan modda bilan kompleks birikmalar hosil qiluvchi guruhlar bilan
qoplangan bo’ladi.
Moddalarning ajralish darajasi xromatogrammadagi ikki qo'shni
cho'qqilaming balandliklari o'rtasidagi masofa va xromatografik chizmaning kengligi
bo'yicha aniqlanadi. Cho'qqilar balandligi o’rtasidagi masofa aniqlanuvchi moddaga
nisbatan adsorbentning selektivligiga, kengligi esa adsorbentning joylashishiga va
eluyentning quyuqlik darajasiga bog'liq, Yuqori samarali kolonka adsorbentning
selektivligi kichik bo’lsa ham moddalarni ajratib berish xususiyatiga ega.
Moddalar miqdorini aniqlashda xromatogramma mutlaq kalibrlash yoki ichki
standartlar (gaz xromatografiyasi usuli kabi) usullari yordamida tahlil qilinadi. Yot
13

Shakl F: Odatdagi YuSSX [Waters Alliance] tizimi

Bir namunadagi tarkibiy qismlarni qanday ajratishimizga
erishishimiznitushunishning oddiy usuli - bu shaklning diagrammasini ko'rish.
Mobil bosqich chapdan kolonga kiradi, zarrachalar to'shagidan o'tadi va o'ng
tomondan chiqadi. Oqim yo'nalishi yashil o'qlar bilan ifodalanadi. Birinchidan, eng
yaxshi tasvirni ko'rib chiqing; u namunadir ustunga kirib, tarmoqli hosil qila
boshlaganda, vaqt nol [so'raladigan moment] ustunini ifodalaydi. Bu erda ko'rsatilgan
namunadir sariq, qizil va ko'k bo'yoqlar aralashmasi ustunning kirish qismida bitta
qora bant shaklida paydo bo'ladi. (Aslida, bu namuna hal qiluvchi ichida eritilishi
mumkin bo'lgan har qanday narsa bo'lishi mumkin; odatda aralashmalar rangsiz va
ustun devorining shaffof bo'lishi mumkin, shuning uchun ajralgan moddalarni yo'q
qilish uchun detektor kerak bo'ladi.)[14]
7

2.3 Atsetilsalitsil kislota tarkibidagi yot aralashmalarni YuSSX usuli yordamida
aniqlash
Tekshiriluvchi erima. 0.1 g substansiya 10 ml hajmli o'lchov kolbasiga solinib
atsetonitrilda eritiladi va belgisigacha atsetonitril bilan suyultirilgach, chayqatiladi.
Solishtiriluvchi eritma. 0.05g salitsil kislota 50 ml o’lchov kolbasiga solinib,
qo'zgaluvchan fazada eritilgach, ayni shu eritma bilan belgisigacha yetkaziladi. 1ml
eritma 100 ml hajmli o'lchov kolbasiga solinib qo’zg’aluvchan faza bilan
belgisigacha yetkazilib, chayqatiladi.
19

Kirish
Oliy ta’limning maqsadi respublikamizning ijtimoiy-iqtmsodiy va madaniy
rivojini ta’minlashga, o‘zi tanlagan mutaxassislik bozor iqtisodiyoti sharoitida
mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan
iborat. Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalardagi
mavjud talablarga alohida e’tibor qaratilgan holda, o‘sib kelayotgan yosh avlodga
ta’lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash,
undan oqilona va samarali foydalanishni ta’minlash, davlat ta’lim standartlarini,
o‘quv dasturlari va o‘quv uslubiy adabiyotlarini takomillashtirish ishlari kо!rib
chiqildi.
Respublikamiz mustaqillikdan so‘ng ta’lim tizimini yuksaltirish uchun aniq va
dadil qadamlar tashlamoqda[1].
Hozirgi kunda mamlakatimiz taraqqiyoti va rivojlanishi kimyo sanoatining
rivojlanishi bilan bog‘liq.
Ishning dolzarbligi. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya (YuSSX) usuli
dorivor o‘simliklar tahlili uchun keng qo‘llaniladigan usuldir. Y SS X usulining
qo‘layliklaridan biri yakuniy natija olish uchun uning parametrlarini o‘zgartirish
osonligida hisoblanadi. Boshqa tomondan esa analiz uslublari standartlashmagan va
analizning aniq shart-sharoitlari belgilanmagan. Shunga qaramasdan Yevropa
Farmakopiyasida (European Pharmakopoeia) instrumentlashgan YuSSXning yangi
zamonaviy imkoniyatlari ko‘paymoqda. U tez sur’atlar bilan rivojlanmoqda.
Ishning maqsadi. Zamonaviy yuqori samarali suyuqlik xromatografiya
(YuSSX) usuli yordamida dorivor o‘simliklarni tahlil qilishda ushbu uslubdan
foydalanish.
O‘simlik xomashyosi asosidagi preparatlarning zamonaviy (YuSSX) va YuQX
bilan analiz qilishni taqqoslash. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usuli
asosida dori modda chinligini aniqlas h.
Ishning ilmiy yangiligi: Tritsiklik xinazolonlar hosilalari orasida ko‘plab dori
moddalar olingan bo‘lib ular bugungi kunda tibbiyotda keng qo‘llaniladi. Shuning
3

Yuqori samarali suyuq kromatografi (HPLC) tizimi

Detektor kompyuterdagi ma'lumotlarni uzatish stantsiyasiga ulangan,
displeyda kromatogramni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan elektr signalini qayd
etadigan YuSSX tizimi komponenti va namuna tarkibiy qismlarining
kontsentratsiyasini aniqlash va miqdori aniqlanadi (F-rasmga qarang). Namuna
tarkibiy xususiyatlari juda farq qilishi mumkinligi sababli, turli detektor turlarini
ishlab chiqilgan. Misol uchun, agar u tarkibida ultrabinafsha nurni absorbe qilsa, UV-
absorbans detektori qo'llaniladi. Agar tarkib floresan bo'lsa, floresans detektori
ishlatiladi. Agar bu tarkibiy qism bu xususiyatlardan birortasiga ega bo'lmasa,
evaporativ-nur sochadigan detektor (ELSD) kabi universal tipdagi detektor
qo'llaniladi. Eng kuchli yondashuv ketma-ketlikda bir nechta detektorlardan
foydalanish hisoblanadi.Masalan, UV va / yoki ELSD detektori kromatografik
ajratish natijalarini tahlil qilish uchun massa spektrometeri [MS] bilan birgalikda
foydalanish mumkin. Bu esa, bitta inyeksiyadan analit haqida batafsil ma'lumot
beradi. Mass-spektrometrni YuSSX tizimiga ulash amaliyotiga LC / MS deyiladi.[12]
6

kamerasidan to'liq o'tib ketmadi. Diagrammada bu jarayonni to'xtatganimizda qizil
chiziq va qizil chiziq qanday ko'rinishini ko'rsatadi. Qizil rangning ko'p qismi
hujayradan o'tib ketganligi sababli, chiziqning ko'p qismi to'g'ri chiziq bilan
ko'rsatilgan. Agar qayta boshlashimiz mumkin bo'lsa, qizil tasmali oqim hujayrasidan
butunlay o'tib ketadi va qizil chiziq tugaydi [nuqta chiziq]. Eng muhimi, ko'k rangli
band, eng qizg'in tezligida va qizil rangli banddan so'ng elinlarda ketadi. Nuqta chiziq
sizning xulosangiz xulosasini davom ettirsak, tugallangan kromatogram qanday
ko'rinishini sizga ko'rsatib beradi. Ko'k rangli tepalikning kengligi kengroq bo'ladi,
chunki ko'k rangli analitning tarmoqli kengligi, eng tor kolonda esa, ustundan farqli
ravishda kengroq bo'ladi. Buning sababi, kromatografik o'rash materiallari yotqizilishi
orqali sekinroq harakatlanadi va butunlay yo'q qilinishi uchun ko'proq vaqt [va mobil
o'zgarishlar miqdori] talab qilinadi. Mobil faza doimiy ravishda sobit bo'lgan tezlikda
oqayotganligi sababli, ko'k rangli tarmoqli kengayadi va u ancha dilut bo'ladi. Detektor
guruhning kontsentratsiyasiga mutanosib bo'lganligi sababli, ko'k pik balandligi ancha
past, lekin kengligi kengroq. Buning sababi, kromatografik o'rash materiallari
yotqizilishi orqali sekinroq harakatlanadi va butunlay yo'q qilinishi uchun ko'proq vaqt
[va mobil o'zgarishlar miqdori] talab qilinadi. Mobil faza doimiy ravishda sobit bo'lgan
tezlikda oqayotganligi sababli, ko'k rangli tarmoqli kengayadi va u ancha dilut
bo'ladi. Detektor guruhning konsentratsiyasiga mutanosib bo'lganligi sababli, ko'k
tepalik balandligi past, lekin kengligi kengroq. Buning sababi, kromatografik o'rash
materiallari yotqizilishi orqali sekinroq harakatlanadi va butunlay yo'q qilinishi uchun
ko'proq vaqt [va mobil o'zgarishlar miqdori] talab qilinadi. Mobil faza doimo sobit
bo'lgan tezlikda oqayotganligi sababli, ko'k rangli tarmoqli kengayadi va u ancha dilut
bo'ladi. Detektor guruhning kontsentratsiyasiga mutanosib bo'lganligi sababli, ko'k pik
balandligi ancha past, lekin kengligi kengroq. [11]

10

Karbamazipinning substansiyasidagi quruq moddaga hisoblangandagi % miqdori
quyidagi hisoblash formulasi yordamida hisoblanadi:
S
1 × a
0 × P × 100
S
0 × a
1 × ( 100 − W ) =X
bunda:
16

Bir necha daqiqadan so'ng (mobil rasm) doimo va qadoqlash materialining
zarralarini o'tqazib qo'ygan vaqtida, biz birma-bir brendlar turli tezliklarda
harakatlanayotganini ko'ramiz. Buning sababi, ko'chma faza va bo'yoqlardan yoki
analitlardan har birini jalb qilish uchun statsionar faza o'rtasida raqobat
mavjudligi. Sariq rangli bo'yoq tasmasi eng tez harakatlanayotganini va kolondan
chiqib ketishini bilib oling. Sariq rangli bo'yoq, boshqa bo'yoqlardan ko'ra, mobil
fazaga juda o'xshaydi. Shuning uchun, u tezroq harakatlanadigan, mobil faza
yaqinlashadi. Ko'k rangli bo'yoq tasmasi mobil qadamdan ko'proq qadoqlash
materialini yaxshi ko'radi. Zarrachalarga kuchli ta'sir etishi uni
ancha sekin harakatlanishiga olib keladi . Boshqacha qilib aytganda, bu namuna
aralashmasida eng ko'p saqlanib qolgan birikma.Qizil bo'yoqning tasmasi mobil faz
uchun oraliq tortishga ega va shuning uchun ustun orqali
oraliq tezlikdaharakatlanadi . Har bir bo'yoq banti turli tezlikda harakat qilganligi
sababli, biz uni kromatografik jihatdan ajratib olishimiz mumkin.[1]
1.2 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining mohiyati
Ajratilgan bo'yoq bantlari ustunni tark etgandan so'ng, darhol detektorga
o'tadilar. Oqim hujayra o'z ichiga olgan ko'radi mobil bosqichi bir fonida har
ajratilgan aralashma guruhni aniqlaydi.(Haqiqatdan ham, odatda YuSSX analitik
konsentrasiyalarda ko'plab birikmalarning yechimlari rangsizdir.) Aniq detektor bir
tarkibiy mavjudligini sezish va unga mos keladigan elektr signalini kompyuter
ma'lumot stantsiyasiga jo'natish qobiliyatiga ega. Yuqorida aytib o'tilganidek, ajralib
chiqish va tahlil qilish zarur bo'lgan moddalarning xarakteristikalari va
kontsentratsiyasiga qarab turli xil detektor turlarini tanlash mumkin.
Xromatogramma
Agar xromatogramma, YuSSX tizimida kimyoviy [xromatografik sifatida]
tashkil topgan ajratishni ifodalaydi. Vaqt oqimi bo'ylab bir chiziqdan ko'tarilgan bir
qator cho'qqilar hosil bo'ladi. Har bir tepalikka boshqa komponentlar uchun detektor
javobini ifodalaydi. Xromatogramma kompyuter ma'lumoti stantsiyasi tomonidan
tuziladi [shakl H].[15]
8

spirtdagi eritmasi 238 va 286 nm to‘lqin uzunligida maksimum nur yutish
ko‘rsatkichi aniqlanadi.
Karbamazepinning miqdorini spektrofotometrik usul bo'yicha uning 0,001 %li
spirtii eritmasining 286 nm to'lqin uzunligida optik zichligini o’lchab aniqlanadi.
Tekshiriluvchi eritma 0,05g aniq tortma karbamazepin substansiyasi 25 ml hajmli
o'lchov kolbasiga solinib metanolda eritiladi va metanol bilan belgisigacha yetkazib
chayqatiladi. 5ml eritma 50 ml hajmli o’lchov kolbasida metanol-suv 1:1 aralashmasi
bilan belgisigacha suyultirib chayqatiladi.
Standart eritma 0,05g aniq tortma karbmazepin substansiyasi 25 ml hajmli
o’lchov kolbasiga solinib metanolda eritiladi va metanol bilan belgisigacha yetkazib
chayqatiladi. 5ml eritma 50 ml hajmli o’Ichov kolbasida metanol-suv 1:1 aralashmasi
bilan belgisigacha suyultirib chayqatiladi.
Standart eritma 5 marta xromatografiyalanib karbamazepin cho’qqisi maydoni
standart nisbiy chetlanishi 2% dan ko'p bo’lmasligi lozim.
15

maydonini beradi. Colonna to’plami moddasi uchun juda kichik zarracha
o’lchamidan foydalanishga imkon beradi. Bu aralashmadagi komponentlarni yanada
yaxshiroq ajratish imkonini beradi. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi o’ta
sezgir va avtomatlashtirilgan usul hisoblanadi.
Asosiy yuqori-ishqorli suyuqlik xromatografi ( YuSSX ) tizimining tarkibiy
qismlari E-rasmda ko'rsatilgan oddiy diagrammada ko'rsatilgan.[6]
Rezervuar hal qiluvchi [mobil faz deb ataladi, chunki u harakat qiladi]. Yuqori
bosimli nasos [solventli tarqatish tizimi yoki solventsiya boshqaruvchisi) mobil
fazaning belgilangan oqim tezligini, odatda daqiqasiga millilitrni ishlab chiqarish va
o'lchash uchun ishlatiladi. Bir enjektor (namunaviy boshqaruvchi yoki autosampler)
namunani koloniga olib yuradigan doimiy uzatuvchi ko'chma faza oqimiga
namunani kiritishi mumkin. Ustun, ajratishni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan
kromatografik mahsulotni o'z ichiga oladi. Ushbu o'rash materiallari statsionar faza
deb ataladi, chunki u ustunli qo'shimcha qurilmalar tomonidan ushlab
turiladi. Ko'rish uchun detektor kerak YuSSX kolonasidan ajralgan tarkibiy qismlar
[ko'pchilik tarkibida rang yo'q, shuning uchun biz ularni ko'zlarimiz bilan ko'ra
olmaymiz]. Ko'chma bosqich detektordan chiqadi va kerakli tarzda yig'ish yoki
to'plash uchun yuborilishi mumkin.Ko'chma fazda ajratilgan birikma tasmasi mavjud
bo'lganda, YuSSX bu tozalash tarkibiy o'z ichiga olgan eluatning bu fraktsiyasini
keyinchalik o'rganish uchun to'plash imkonini beradi. Bunga preparat
kromatografiyasi ( YuSSX o'lchamlari bo'limida muhokama qilingan) deyiladi.
Yuqori bosimli quvurlar va armatura nasos, injektor, kolonna va
detektorning tarkibiy qismlarini ko'chma faza, namunadir va ajratilgan birikma
bantlari uchun kanalni hosil qilish uchun ishlatiladi.[2]

5

Xromatografik tizimning yaroqliligini tekshirish. 0,01 salitsil kislotasining
standart namunasi 10 ml QFda eritiladi. 1ml eritma 100ml hajmli o'lchov kolbasiga
solinib 0,2 ml tekshiriluvchi eritma qo'shiladi va belgisigacha QF bilan yetkazilib
chayqatiladi.
Eritmalar yangi tayyorlangan holda ishlatiladi.
Xromatografiyalash sharoiti.
Kalonka-15 × 0,40 sm oktadetsilsilil silikogeni (C-18);
QF-konsentrlangan fosfat kislota-atsetonitril-suv ( 1:200:300 ） ;
Oqim tezligi-1,0 ml/daq;
Detektor-spektrofotometrik, 237 nm;
Namuna hajmi 10 mkl.
Xromatografik tizimning yaroqliligini tekshirish uchun tayyorlangan eritma
xromatografiyalanadi. Atsetil salitsil kislota va salitsil kislota cho'qqilarining
intensivlik nisbati 6 dan kam bo’lmasligi kerak.
Tekshiriluvchi eritma solishtiriluvchi eritma xromatografiyalanadi.
Tekshiriluvchi eritma xromatografiyasini qayd etish vaqti atsetilsalitsil kislotaning
xromatogrammadagi ushlanish vaqtidan 7 martadan ortiq bo’lishi lozim.
Tekshiriluvchi eritma xromatogrammasidagi istalgan yot aralashma cho'qqisi
maydoni solishtiriluvchi eritma xromatogrammasidagi cho'qqi maydonidan ortiq
bo’lmasligi (0,1% dan kam) yot aralashmalar cho’qqilar maydonining yig'indisi
solishtiriluvchi eritmasidagi cho'qqi maydonidan 2,5 barobardan ortiq bo'lmasligi
lozim (0,25%).
20

4. Государственная фармакопея, XI изд, Т. -1. М., Медицина,1987.
5 .The united states pharmacopoeia, 2003
6 .European pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. Strasbourg,
1997
7 .O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), I kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
8 .O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
9.Farmasevtik kimyo, 1-2 qism T., “Ekstremium press”, 2011
10.Арзамасцев А.П., Печенников В.М., Радионова Г.М. и др. Анализ
лекарственнмх смесей. М., «Спутник», 2000 г.
11. Арзамасцев А.П., Яскина Д.С. Уyтрофиолетовме и инфракраснме
спектри лекарствешшх вецеств, М., «Медицина», 1975.
12. Арзамасцев А.П. и др. Фармацевтическая химия. М., «Г еотар-Мед»,
2005.
13. Арзамацев А.П. и др. Анализ лекарственнмх смесей. М.,«Спутник», 2000
r .
14. Reich E, Blatter A. HPTLC for the Analysis of Herbal drugs, Herbal Drug
Preparations and Herbal Medicinal Products. In: Sherma J, Fried B, editors.
Handbook of Thin-Layer Chromatography 3rd ed, Chapter 18. New Yok: Dekker;
2003 (in print).
15. European Pharmacopoeia, Technical Guide for the Elaboration of
Monographs, 3rd ed., Strasbourg: Council of Europe; 1999.
16. Poole CF, Poole SK. Chromatography today. Amsterdam: Elsevier Science;
1991
23

Qanday qilib tepaliklar yaratiladi?

Shakl H da sariq rangli tasma detektor oqim kamerasidan butunlay o'tib
ketadi; generatsiyalangan elektr signallari kompyuter ma'lumot stantsiyasiga
yuboriladi. Olingan xromatogramma ekranda paydo bo'ladi. Ilova birinchi marta
AOK qilinganida va ekranning pastki qismida joylashgan to'g'ri chiziq sifatida
boshlanganida kromatogram boshlanadi.Bunga bazaviy deb ataladi; vaqt ichida oqim
kamerasidan o'tadigan sof mobil fazani ifodalaydi. Sariq analitlar tasmasi oqim
kamerasidan o'tib ketgach, kompyuterga kuchli signal yuboriladi. Chiziq chizig'i,
avval yuqoriga va keyin pastga, namuna bandidagi sariq rangli konsentratsiyasiga
mutanosib. Bu xromatogramda tepalik hosil qiladi.Sariq tarmoqli detektör
hujayrasidan butunlay o'tib ketgach, signal darajasi dastlabki darajaga qaytadi; oqim
kamerasi hozirda yana bir bor, unda faqat toza mobil faza. Sariq chiziqlar birinchi
navbatda kolondan silkitib, eng tez harakat qila boshlagach, u birinchi chiziq
chizilgan.[16]
Biroz vaqt o'tgach, qizil rangli tarmoq oqim kamerasiga etib boradi. Signal qizil
tasmaga birinchi bo'lib hujayradagi kirib, qizil chiziqni ifodalovchi cho'qqining
chizilishi boshlang'ich nuqtadan ko'tariladi. Ushbu diagrammada qizil chiziq oqim
9

moddalar xromatogrammadagi cho’qqilarni solishtirish bo'yicha aniqlanadi. Bir xil
muhitda moddaning kolonkadan chiqish vaqti bir xil va doimiy bo'ladi va bu
xususiyatdan aniqlanuvchi birikmaning chinligini aniqlashda foydalaniladi. Miqdoriy
tahlilda cho'qqilar yuzalari hisoblanadi, chunki cho'qqi yuzasi moddaning miqdoriga
to'g'ri mutanosib.[1,2]
II. Tajriba qismi
II.1 Karbamazepin miqdori YuSSX usuli trilan aniqlash (FS-42-
0240-07)
Preparatning eritmasiga pikrat kislotasining to‘yingan eritmasidan qo'shilsa, u
bir oz turishi natijasida sariq cho'kma holida imizinning pikrat kislota bilan bo’lgan
qo‘sh molekular birikmasi ajralib chiqadi. U modda 140-142 °C haroratda
suyuqlanadi.
Karbamazepinning chinligini yupqa qatlamli xromatografiya usuli bo'yicha
aniqlanadi. Bunda erituvchi sifatida xloroform, xromatogrammani yuzaga
chiqaruvchi reaktiv sifatida esa konsentrlangan perxlorat kislotasi ishlatiladi.
Xromatogramma plastinkasiga reaktiv purkab quritilgandan so'ng, uni 360 nm to'lqin
uzunlikdagi ultrabinafsha nur oqimida qurilganda, sariq-yashil ranglanib, tovlanadi.
Karbamazepinning chinligi spektrofotometrik usul bo'yicha ham aniqlanadi. Uning
14

Reja:
Kirish
I. Adabiyotlar sharxi
I.1 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi yuqori bosim suyuqlik
xromatografiyasi
I.2 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining mohiyati
I.3 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining kimyo-
farmasevtikadagi ahamiyati.
II. Tajriba qismi
2.1 Karbamazepin miqdori YuSSX usuli trilan aniqlash
2.2 Bromgeksin gidroxlorid (FS-42-0223-07) tarkibidagi yot aralashmalarni
YuSSX usuli yordamida aniqlash
2.3 Atsetilsalitsil kislota tarkibidagi yot aralashmalarni YuSSX usuli
yordamida aniqlash
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
Mundarija.
2

Yot moddalarni yuqori samarali suyuqlik
xromatografiyasi usulida aniqlash preparatlar tahlili

1KURS ISHI

Gidrofob guruhlar bilan qoplangan silikagel bilan to ' Idirilgan kolonkalarni
yuvishda esa tarkibida quyi spirtlar yoki atsetonitril bo ' Igan suvli eritmalar ishlatiladi ,
Ba ' zida erituvchilar ikki marta tozalangan bo ' lishi kerak . Tuz , kislota va asos ko
rinishidagi organik birikmalami ajratishda juft - ion xromatografik usuldan
foydalaniladi . Bunda gidrofob guruhlar bilan qoplangan silikagel adsorbenti , anion
yoki kation tarkibida gidrofob guruh saqlovchi ionli birikmalar qo ' shilgan suv - spirtli
yoki suv - atsetonitrilli eluyentlar ishlatiladi .
s) kontakt (1-trek, shtrixli chiziq) va purkash (3-trek, yashil chiziq) nuqtalarining
natijalarini taqqoslash
12

Men kurs ishimni bajarish davomida “ Dori preparatlarida yot moddalarni
aniqlash ” mavzusi bo’yicha quyidagi bilim ko’nikma va malakalarga ega bo’ldim:
1. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi analiz uchun kuchli vosita
hisoblanadi. Bu usul orqali juda ko’p ishlarni amalga oshirish mumkin. Xususan,
statsionar faza va undan o’tayotgan molekulalar orasidagi ‘zaro tortishish kuchlari
juda katta sirt maydonini beradi. Colonna to’plami moddasi uchun juda kichik
zarracha o’lchamidan foydalanishga imkon beradi. Bu aralashmadagi komponentlarni
yanada yaxshiroq ajratish imkonini beradi. Yuqori samarali suyuqlik
xromatografiyasi o’ta sezgir va avtomatlashtirilgan usul hisoblanadi
2. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya (YuSSX) usuli dorivor
o‘simliklar tahlili uchun keng qo‘llaniladigan usuldir. Y SS X usulining
qo‘layliklaridan biri yakuniy natija olish uchun uning parametrlarini o‘zgartirish
osonligida hisoblanadi. Boshqa tomondan esa analiz uslublari standartlashmagan va
analizning aniq shart-sharoitlari belgilanmagan.
3. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi suyuqlik xromatografiyasi
usulining bir ko'rinishi bo'lib, bunda qo'zg'aluvchan faza -eluyent kolonkadagi
sorbentdan katta tezlikda yuqori bosim ostida o'tadi. Usul yuqori va quyi molekulali
issiqlikka chidamsiz mod-dalanri ratib olishga, ularning chinligini va miqdorini
aniqlashga imkon beradi.
4. YuSSX usuli yuqori samaradorlikka ega usul bo’lib tadqiqot olib
borganda birmuncha avzalliklar beradi.
Men ushbu chiqargan bilimlarimdan albatta kelajakda keng foydalanishga,
ushbu preparatlarning yangi vakillarini o’rganishga harakat qilaman.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.Q. A. Ubaydullayev va boshqalar. “Farmasevtik kimyo”, “O’zbekiston
faylasuflar milliy jamiyati nashryoti”. T.,2006
2. Ibodov A.Yu. Farmatsevtik kimyo. I. T., Abu Ali ibn Sino,1996.
3. Государственная фармакопея, XI изд, Т. 2. М., Медицина,1990.
22

uchun ham o‘simliklar tarkibidan dorivor moddalarni ajratish hamda ularni YuSSX
uslubi yordamida tahlil qilish hamda solishtirishdan iboratdir.[2]
I. Adabiyotlar sharxi
1.1 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi yuqori bosim suyuqlik
xromatografiyasi
Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi suyuqlik xromatografiyasi
usulining bir ko'rinishi bo'lib, bunda qo'zg'aluvchan faza -eluyent kolonkadagi
sorbentdan katta tezlikda yuqori bosim ostida o'tadi. Usul yuqori va quyi molekulali
issiqlikka chidamsiz mod-dalanri ratib olishga, ularning chinligini va miqdorini
aniqlashga imkon beradi. Hozirgi zamon xromatografiyalari ikki qismdan tashkil
topgan: yuqori samarali kolonka, dozator, yuqori bosimli nasos, yozuv qurilmali
detektor, mikroprotsessor. Xromatograflar, shuningdek, namunalarni avtomatik
ravishda kolonkaga yuborish, reja asosida xromatografiyalash muhitini ushlab turish,
ajratish jarayonining qulay sharoitini avtomatik tanlab berish, tahlil qilinayotgan
aralashma tarkibidagi moddalarni chinlgi va miqdorini aniqlab berishga asoslangan
moslamalar bilan ta'minlangan.
Yuqori bosimli nasos (200-500 atm gacha) eluyentni berilgan doimiy tezlikda
kolonkaga yetkazib beradi. Ba'zida mikrokolonkali xfomatograflarda nisbatan past
bosimli nasoslar ishlatiladi (1-20 atm gacha). Xromatografik kolonkalar
zanglamaydigan po'lat (yoki shisha) dan tayyorlangan bo’lib, uzunligi 10-25 sm,
ichki diametri 0,3-0,8 sm (ko'pincha 0,4-0,5 sm) ga teng. Kolonkalar diametri 5-10
mkm bo'lgan dmaloq yoki notekis shakldagi adsorbent bilan yuqori bosimda
suspenzion usul yordamida to’ldiriladi. Suspension usul bilan to’ldirilganda sorbent
kolonkada bir tekis bo'lib zich joylashadi. Mikrokolonkali xromatograflarda
kolonkaIarning uzunligi va ichki diametri kichik bo'ladi (0,1-0,2 sm va undan ham
kichik). [1,2]
Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi analiz uchun kuchli vosita hisoblanadi.
Bu usul orqali juda ko’p ishlarni amalga oshirish mumkin. Xususan, statsionar faza
va undan o’tayotgan molekulalar orasidagi ‘zaro tortishish kuchlari juda katta sirt
4

Yot moddalarni yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulida aniqlash preparatlar tahlili

Купить