Дата регистрации 31 Март 2025
27 ПродажZamonaviy estrada san’atining tarixiy taraqqiyoti
![o'xshash jarayonlargaxosbo’libsan'atning deyarli barcha turlarida jumladan
individual hamda ijtimoiy faoliyat sohalarida-ommaviy madaniyatning o'ziga
xos kengayishi kuzatildi. Aytish mumkinki, zamonaviy jamiyat xoh hayotning
barcha sohalarida bo’lsin, o'ziningeng xilma-xil ko'rinishlarida musiqasiz yashay
olmaydi, bu haqiqiy musiqiy pandemiya[1]. Tadqiqot materiallari va metodikasi
Musiqaning ijtimoiy hayotdagi roli beqiyos darajada oshdi va har kuni
toborakengmiqyosda o'sishda davom etib, tsivilizatsiyaning barqaror ishlashini
ta'minlamoqda. Estradafaoliyatini rivojlantirish tendentsiyalari bilan bog'liq
masalalar turli adabiyotlar doirasidako'ribchiqiladi: bular ijtimoiy-madaniy
hamda ijtimoiy-madaniy faoliyat nazariyasi bo'yichaturliqo'llanmalar,
shuningdek estrada bo'yicha maxsus adabiyotlar, olimlarimiz
dissertatsiyalarinio’zichiga oladi. Bulardan: D.Mullajonov, S. Begmatov,
T.G’ofurbekov, R.Yunusov, d.Jamalovakabi olimlarimizning ishlarini e’tirog
etishimiz darkor. Tadqiqotimizning maqsadi: kontsert faoliyatining ijtimoiy-
madaniy mohiyati vafunktsiyalarini aniqlash, shuningdek, O’zbekiston kontsert
faoliyati va sahna bozoriningrivojlanish tendentsiyalarini ko'rib chiqishdan
iborat bo’lib, ushbu maqsadga erishishuchunquyidagi vazifalarni o’z oldiga
qo'ydi: - estrada san’ati fenomeni va uning mohiyatini aniqlash; - O’zbekistonda
kontsert faoliyatining tarixi va kelib chiqishini ko'rib chiqing; - O’zbekistonda
kompozitorlik faoliyatini rivojlantirishning hozirgi tendentsiyalariniko'rib
chiqish; - O’zbekistonda kompozitorlik faoliyatini rivojlantirishning asosiy
muammolarinianiqlash.
Mustaqil O‘zbekistonning kelajagini, yertasini yoshlarsiz tasavvur qilib
bo‘lmaydi. Musiqa san’ati insonning yoshligidan unga bevosita va kuchli ta’sir
o‘tkazib, uning umumiy madaniy rivojida katta o‘rin tutadi. Demokratik jamiyat
madaniy hayotida yanada kengroq o‘rin tutayotgan musiqa kishiga butun hayot
davomida uning doimiy hamrohi hisoblanadi. Musiqa yagona san’at bo‘lib,
inson yuragiga juda chuqur kirib borib, ana shu qalb tug‘yonini yorqin ifodalash
qudratiga yega. Demak, ajdodlarimizga munosib avlodni tarbiyalashda
musiqaning ham munosib o’rni borligi ayni haqiqat, bolani estetik
6](https://docx.uz/documents/12ed6d86-78a0-4281-90d0-1226035bbad1/page_6.png?v=1)
![1.2. Zamonaviy estrada musiqa san’atining ahamiyati
"Estrada san'ati turli janr turlarini o'zida mujassam etgan bo'lib,
ularningumumiyligiommaviy namoyishning turli sharoitlariga oson
moslashishda, harakatning qisqa davometishida,badiiy ifoda vositalarining
jamlanishidadir, bu esa ijodiy individuallikni yorqinaniqlashgayordam beradi.
ijrochining, jonli so‘z bilan bog‘langan janrlar sohasida esa,
o‘tilganmavzularning dolzarbligi, o‘tkir ijtimoiy-siyosiy dolzarbligi, yumor,
satira va publitsistikaunsurlarining ustunligida [2, 31-36]. O’zbekistonda ham
havaskor, ham professional sahna mavjud bo’lib, "Estrada"degankeng tushuncha
nafaqat yengil musiqaning turli shakllarini, balki akrobatika, ko'ngilochar,
raqs,badiiy so'z, sirk elementlari, havaskor san'at turlari va boshqa ko'p
narsalarni o'zlashtirdi. Estrada musiqasi odatda turli shakl va janrlar bilan
tavsiflanadi, ammo ularni uchtaasosiyguruhga bo'lish mumkin: - estrada
kontsertlarida barcha turdagi chiqishlarni birlashtirgan konsert sahnasi
(ilgari“divertissement”); - teatr sahnasi (miniatyura teatri, kabare teatrlari, kafe-
teatrlarning kamer tomoshalariyoki keng ko'lamli kontsert revyusi,
teatrlashtirilgan syujetlar, ko'plab ijrochilar ishtirokidagimusiqa zali va sahna
jihozlaridan foydalanish); - bayramona sahna (xalq bayramlari, ommaviy sport
bayramlari, sport vakontsertchiqishlariga to'la, shuningdek, ballar, karnavallar,
maskaradlar, festivallar va boshqalar)[3, 19].O‘tgan asrning 60-yillaridan
estrada musiqasi san’at va madaniyat arboblari, turli bilimsohalari
tadqiqotchilari e’tiborini tortdi, davriy nashrlar sahifalarida bahs-munozaralarga,
ilmiyjamoatchilikda bahslarga sabab bo‘ldi. O’zbek estrada san'atining butun
tarixi davomidaubirnecha bor o'ziga bo'lgan munosabatni o'zgartirgan. Mahalliy
fanda estrada san'ati vashunuqtainazardan jazz, so'ngra rok musiqasi an'anaviy
ravishda ommaviy madaniyatningko'rinishlarisifatida qaralib, uni pedagogika,
ijtimoiy psixologiya, sotsiologiya va boshqa ijtimoiyfanlardoirasida o'rganish
ob'ektiga aylantirdi.
Bugungi kunga qadar madaniyatshunosvasiyosatshunoslarning zamonaviy
estrada san'ati muammolari va u yaratgan ijtimoiy-madaniyhodisalarga bo'lgan
14](https://docx.uz/documents/12ed6d86-78a0-4281-90d0-1226035bbad1/page_14.png?v=1)
![qiziqishi susaymagan. So'nggi o'n yillikda "estrada", "pop musiqa" atamalari
foydalanishdanchiqibketdi.G'arbiy Evropa va Amerika terminologiyasi yangi
nomlarni olib keldi: estrada musiqasi, xitlar,rok musiqa va bularning barchasi
radio va televidenie efirlarini to'ldiradigan, diskotekalardaovoz tarqatadigan
"ommaviy musiqa janrlari", "ommaviy madaniyat" deb ta'riflanadi.
Shundayqilib, yangi atamalarning paydo bo'lishi va eski terminologiyani qayta
ko'rib chiqish, butundunyoda mahalliy va umume'tirof etilgan atamalarning
birlashishi kuzatildi. Bugungi kundaommaviy madaniyatning asosiy
iste'molchisi, o'yin-kulgiga intiladigan " omma odami"sifatidao'rin olgan
tinglovchi o'zi "iste'mol qilgan" musiqiy asarlarga nisbatan tanqidiy,
to'g'rirog'itahliliy munosabatdan ancha yiroq. Zamonaviy ommaviy madaniyatga
ergashgan odam musiqa ongli fikrlashni talabqiladi,degan da'volarga shubha
bilan qaraydi; u ko'pincha musiqa olamiga bo'lgan munosabatidanto'liqqoniqadi
va umuman olganda, uning mavjudligini tan olmagan holda, yengil-
yelpiligidanmamnun; u tushunarsiz va erishib bo'lmaydigan narsalarni masxara
qiladi va unga kamsituvchimunosabatda bo'ladi; u faqat psixofiziologik darajada
uning idrok etishi mumkin bo'lgannarsanitushunarli deb tan olishga rozi.
Tinglovchi quvnoq o'zini tubdan yangi tashkil etilganmakondatopadi va shunga
mos ravishda o'zini tutadi: bir vaqtning o'zida vizual va eshitishob'ekti debatash
mumkin bo'lgan zamonaviy musiqa ko’rinishlarining tinglovchilari -
tomoshabinlarqichqirishadi, musiqa ritmiga sakrashadi, raqsga tushing, qarsak
chaling, kulingyoki hattoyig'lang, ko'pincha his-tuyg'ularingizni nazoratini
yo'qotadi[Musiqiy mahsulot iste'molchilari toifalarining har biri alohida
munosabatni talabqiladi.Tinglovchilar guruhining har biriga janr bo'yicha
o'xshash kontsertlar o'tkazish, plakatlardataniqli nomlarning paydo bo'lishiga
intilish kerak va hokazo[5,45]. Ko'rib chiqilgan barcha jihatlar zamonaviy
filarmoniyaning madaniy makon"tarmog'ida"bo'lishga undaydi. Bugungi kunda
O’zbekistonning estrada biznesida mazmun, uning ommabopligi,idoraviy
mansubligi va tashkiliy shakllari bo'yicha turli xil, kasbiy darajasi, badiiysifati,
ijodiyva tijorat vazifalari bilan ajralib turadigan ijodiy talablar mavjud. Bugungi
15](https://docx.uz/documents/12ed6d86-78a0-4281-90d0-1226035bbad1/page_15.png?v=1)
Zamonaviy estrada san’atining tarixiy taraqqiyoti