Amir Umarxon ijodi - Литература - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	35.3KB
Покупки	2
Дата загрузки	25 Февраль 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Литература

Amir Umarxon ijodi

Купить

Amir Umarxon ijodi
Reja:
I bob: Amir Umarxon o’zbek mumtoz adabiyotining yirik vakili.
I.1. A. Umarxon shaxsiyati va she’riyatining shakllanish omillari.
I.2. A. Umarxon she’riyatining janriy tarkibi va mavzular olami.
II. Amiriyning g’azalnavislikdagi badiiy mahorati
II. 1. Amiriy ijodida tashbeh, istiora va husni ta’lil san’atlarining qo’llanilishi.
II. 2. Amiriy ijodida talmeh, tazod, tajnis badiiy san’atlarining qo’llanilishi.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiotlar.

I BOB: Amir Umarxon O’zbek mumtoz adabiyotining yirik vakili
I.1. A. Umarxon shaxsiyati va she’riyatining
shakllanish omillari
XIX asrning birinchi choragi siyosiy-ijtimoiy va madaniy adabiy hayotida katta
rol o’ynagan Amir Umarxonning hayoti va faoliyati Vatanimiz tarixining yorqin
sahifalarini tashkil etadi. Amiriy taxallusi ostida o’zbek va fors-tojik tillarida
mahorat bilan qalam tebratgan bu iste’dodli zullisonayn shoir Qo’qon xonlari
sulolasiga mansub bo’lib, 1787 yili Farg’ona hukmdori - o’zbeklarning Ming
urug’idan chiqqan Shohruxiylardan Norbo’tabiy xonadonida dunyoga keladi.
Boshlang’ich ma’lumotni saroy muallimlari qo’lida olib, keyin Qo’qon
madrasasida o’qigan. Yetuk ustozlar tarbiyasi o’tkir zehn va tirishqoqligi tufayli
arab va fors tillarini chuqur o’rganadi. Sharq mumtoz adabiyotini sevib mutolaa
qiladi. Muhammad Yoqubdan diniy va tasavvufiy ilmlarni o’rganadi. O’z
davrining barcha asosiy bilimlarini egallab, harb san’atidan ham ta’lim olib fozil va
shijoatli bir shaxs bo’lib kamolga yetadi. Aqlli, tadbirli, tashkilotchi bo’lgani
uchun ham Umarxon yoshligidan saroy xizmatiga jalb qilinadi: akasi - Qo’qon
xoni Olimxonning davlatni boshqarish ishlarida faol ishtirok etadi. 1807-1808
yillarda akasi unga Marg’ilon hokimligini ishonib topshiradi. Shu yillari u tog’asi -
Andijon hokimi Rahmonqulbiyning qizi Mohlaroyimga uylanadi.
Umarxon Mohlaroyim bilan qisqa, lekin mazmunli umr kechirib,
Muhammad Alixon va Sulton Mahmud nomli ikki o’g’il ko’radi. Madalixon
Xon taxallusi bilan yaxshigina she’rlar yozgani, Fuzuliyga ergashib ozarbayjon
lahjasida "Layli va Majnun" dostonini yaratgani ma’lum. (16;4)
Umarxon Qo’qon xonlari orasida adolatlisi va vatanparvari bo’lgan. Uning
hukmronligi davrida Qo’qon xonligining siyosiy mavqei ancha kuchaydi,
chegaralari ancha mustahkamlandi, iqtisodiy salohiyati yuksaldi, mamlakatda
tinchlik qaror topib, turli hunarlar, ilm-fan, san’at va adabiyot rivojlandi, ko’plab
bunyodkorlik ishlari amalga oshirildi. Shu tariqa, Mulla Olim Mahdum Hojining
yozishicha, Umarxon andak fursatda hamma ahli Farg’onaning ko’nglini o’ziga
jazb va musaxxar qilib, eski va qadimgi bid’at va zulmlarg’a, shari sharif man
qilgan ishlarga mutlaqo barham berubdur.

Umarxon Farmoyishiga ko’ra, diniy hayotda ham qator islohotlar o’tkazildi.
Mirzaolim, Mushrifning "Ansab us-salotin va tavorix ul-xavoqin" asarida
yozilishicha, U "Har ishni ulamolar fatvosi bilan" qilib "Shariat hukmiga ko’kdin
baland marotib va meroj berdi". Olimxon zulmidan qochib, qo’shni mamlakatlarga
ketib qolgan bir qancha ulamo va fuzalo hamda taniqli ziyolilarni Qo’qonga
qaytaradi. Ichki hokimiyatni biroz mustahkamlagach, Qashqar, Turkiston,
O’ratepa, Jizzax Toshkent kabi shaharlarni ham o’z tasarrufiga kiritadi. O’sha
yillarda Olimxonga qarshi aholisi Umarxonni e’zoz va hurmat bilan kutib oladilar.
Umarxon davrida masjid va madrasalar qurish keng yo’lga qo’yildi. U 1816-1818
yillarda Qo’qonda Jome masjidi va madrasasining qurilishida tashabbuskor bo’ldi
(5;5). Xalq orasida bu qurilish bilan bog’liq diqqatga sazovor bir rivoyat mavjud
bo’lib, u Umarxonning pokdomonlik bilan shariatga muvofiq hayot kechirgan
shaxs bo’lganligidan dalolat beradi: masjid poydevoriga birinchi g’ishtni qo’yish
tantanasiga shaharning barcha nufuzli kishilari yig’iladilar. Amir Umarxon
to’plaganlarga murojaat qilib:
- Balog’atga yetgan vaqtdan boshlab she’riy amallarni biror marta ham tark
etmagan kishi bormi? - deb so’raydi.
Ulamo-yu, fuzalo-yu, amaldorlardan biror kishi yurak yutib oldinga chiqmaydi.
Shunda xon:
- Xudoga shukr, umrida shariatga qoidalariga zid ish qilmagan, o’zim
ekanman, - deb ilk g’ishtni qo’yib beradi.
Zamon ulamolari bu holdan nihoyatda ta ’ sirlanib , hammalari yakdillik bilan uni
" jannatmakon " deb ulug ’ lagan ekanlar ".
Umarxon " Amir ul - muslimin " unvonini olib , o ’ z nomida tanga zarb qilish va
ismi juma namozida xutbaga qo ’ shib o ’ qitilish huquqiga erishdi .
Umarxon shoir bo’lgani holda shoh ham edi. Uning hayoti, shaxsiyati, ijodi
to’g’risidagi ma’lumotlar bizga ko’plab manbalar orqali yetib kelgan. Ular orasida
Dilshod-Barnoning asarlari ham mavjud. Umarxon shohlik talabiga ko’ra,
Dilshodning shahri O’ratepani bosib oladi. O’ratepaning unga bo’ysunishi qiyin
bo’lganligi uchun u ko’plab odamlarni qiynashga, asir olishga majbur bo’ladi. U
qo’lga olgan asirlar orasidan uchta qizni ajratib, xon haramiga olib ketadilar. Ular
orasida Dilshod ham bo’ladi. Umarxon Dilshodning shoiraligidan xabar topgan

holda unga anorga ne deyursan deydi. Dilshod esa g’azablanib turgani holda
"iching qonga to’lduribsen" - deydi.
Xonning g’azabiga uchragan shoira saroydan quviladi. Dilshod Umarxonning
shohlik faoliyatini qoralasa-da, uning shoirlik faoliyatini yuksak baholaydi.
Dilshod u haqda:
Umarxon nom zolim nomi shoir. Chiroyimiz ko’rub, ul bo’ldi jobir, - deydi.
Shoiraning qarashiga ko’ra, shoirlik va shohlik kelishmaydi, Umarxon taqdir
taqozosi bilan toj kiygan ekan, hukmdorlik qoidalariga bo’ysunishga, bu
dunyoning o’yinlariga o’ynashga majbur. Boshqacha aytganda, "Shohligi tufayli
Umarxon o’z ixtiyoridan tashqari ishlarni qilyapti, chunki azaldan hukmronlik
an’anasi shunday bo’lgan va shoir bo’lishiga qaramay, Umarxon bu odatlarni bekor
qilishga ojiz. Shuning uchun shoira tanqidlarining tagida Umarxonni oqlash va
unga achinish ohanglari sezilib turadi. Chunonchi, "Urush" radifli g’azalida
o’qiymiz:
Jahongirliq tamannosi shuncha erurkim,
Bu nomardg’a Amirni ayladi a’zo urush...
Shohdin shoirliq otini yuvdi oxir, ko’ring,
Shohni mot qoldirib, ayladi savdo urush
Orzu Barnog’a shulki, bu Amir shoir erur
She’r shamshiri ila bo’lg’usi nopaydo urush. (5;33)
Shoiraning bu baytlaridan ham Umarxon faqat shoir bo’lganda edi, unda
shohlik tufayli yashayotgan ba’zi shafqatsizliklar, urushlar bo’lmas edi, zero, she’r
shamshiri bilan urush bo’lmayd degan g’oya ilgari suriladi.
Umarxon Dilshod hayotini o’zgartirib unga, ko’p zahmat yetkazgan. Uni 17
yoshida ota-onasidan tug’ilgan yurtidan, sevgan yigitidan judo qilgan. Binobarin,
uning Umarxon qiyofasida istilochi zolim shohni, o’zini haramiga olmoqchi
bo’lgan zinokor va ishratparast hukmdorni ko’rishi tabiiy edi. Shunga qaramay, u
Umarxonning shoirligini, hamisha e’tirof etgan va iste’dodiga yuqori baho bergan.
Quyidagi g’azali buning yorqin dalili:
She’riyat kishvariga shoh Amir
Hamqalam do’stlarig’a panoh Amir.
Gar Navoiy ersa sannoi g’azal,

Doru bo’lg’uchi shifo-giyoh Amir.
Mulki farg’ona adabg’a ersa ko’z, Misralar ustidag’i nigoh Amir.
Ta’bi Barnosig’a boqsangiz agar, Shoirlikda zarrinkuloh Amir.
Umarxon shaxsi haqidagi fikrlarni aslida Nodiradan boshlash kerak. Chunki
uning insoniy fazilatlarini hech kim sevimli umr yo’ldoshidan ortiq bilmasa kerak.
"Shoiraning istalgan bir g’azalini o’qir ekanmiz, undagi asosiy qahramon - yor
timsolida Umarxonni ko’ramiz".
Nodira Umarxonning tabiatida so’z zavqi qolib va she’r yozishga ko’ngli
moyilligini, davlat va saltanat tashvishlari bilan har qancha band ekanligiga
qaramay hamisha xayoli yangi va ohorli tashbeh-u timsollar izlash bilan mashg’ul
bo’lib, g’azal, muxammas, musaddas va tarjebandlar mashq qilishi, asarlariga
muttasil sayqal berishi va ulardan oshiqlarg’a surur va husn ahlig’a g’urur paydo
bo’lishi, o’zaro adabiy suhbatlari ta’sirida o’zi ham goh-gohida misra va baytlar
to’qishi, u bu namunalarning ba’zisini tahrir qilib, qiyomiga yetkazishi, shu tariqa,
oz fursatda she’r yozish qoidalarini o’rganib olib, shoirlikda mahorat paydo qilgani
haqida to’lqinlanib yozadi.
"Ersa goho ul Hazrat ba’zi toza mazmunlardin bir misra birla savol tarifasida
so’rar erdilar, filfavr oxiri misra birla javob aytur erdim va tabiatlarini xush qilur
erdim. Biri budurkim, bir kuni savol qildilarkim, misra:
- Nega rabobi xirad, ahli junundin ori bor?
Javob aytdimki, misra:
- Kim bular uryon, alarning jubbau dastori bor.
Bu tariqa mazmunlar birla ko’ngullarig’a farak yetkurur erdim mundog’
latoyif va nazokatlar birla ro’zg’ori davlat va saltanat xush kechar erdi", - deydi
Nodira o’z devonida. (12;20-21).
Ma’lum bo’ladiki, Nodirani she’r yozishga undagan, undagi poetik iqtidorni
yuzaga chiqargan, uning mahorat kasb etishi va shoira sifatida shakllanishida
Umarxonning xizmatlari katta.
Amiriy va Nodirani o’zaro abadiy mastahkam bog’lovchi rishtalardan biri har
ikki shaxs tabiatiga xos tug’ma fazilatlar - adabiyotga muhabbat, she’riyatga ixlos,
iste’dod qadri va ijod nashidasi tuyg’usi bo’lgan. Nodirabegimning Umarxon

haqida so’z ochganida xuddi shu fazilatlarga urg’u berib, qayd etishi tasodifiy
emas.
Qo’qon adabiy muhiti iste’dod lar va noyob asarlarga boy. Buni hatto fitrat
o’zining XVI asrdan so’ng "O’zbek adabiyotiga bir qarash" maqolasida ham
ta’kidlab shunday deydi. Ashtarxoniylarning so’nggi davrlarida istiqlol olgan
Farg’onada ham Olimxon va Umarxonlar zamonida adabiyot yangidan bosh
ko’tardi. Ayniqsa, Umarxon zamonida saroy atrofida bir ko’p shoirlar yig’ildilar.
Bularning orasida Fazliy, Hoziq, Hijlatxon kabi san’atda yuqori darajada turganlari
bor edi" deydi (10;59). O’zbek mumtoz so’z san’ati tarixida alohida hodisa bo’lgan
Qo’qon adabiy muhitining vujudga kelishi gullab-yashnashi va adabiyotimizning
muhim bir bosqichini tashkil etishida katta rol o’ynagan. Amiriy o’zi asos solgan
adabiy muhit namoyandalaridan qolishmaydigan darajadagi noyob iste’dod sohibi
edi. Shoh-shoir she’rlarini G’oziy, Hoziq, Maxmur, Ma’dan, Nodira, Mahzuna,
Uvaysiy, Nodir, Gulxaniy kabi zabardast zamondoshlarning ijodi bilan qiyosiy
o’rganish bu fikrimizda zarracha mubolag’a yo’qligini ko’rsatadi. Holbuki, nafaqat
jamiyatda, balki adabiyotda ham sinfiy munosabat hukmronlik qilgan sho’ro
davrida nomlari zikr etilgan shoirlar ijodi keng o’rganilgani holdi, u adabiy
muhitning tashabbuskori va homiysi bo’lgan Amiriy va Fazliy, Ado, Vazir, Nola,
Naqib, Oshiq, Mir, Ahad, Ma’yus taxalluslari bilan ijod qilgan. Uning a’yon-u
amaldorlari asarlariga saroy adabiyoti tamg’asi bosilib, ular bir chekkaga surib,
qo’yilgan edi.
Ammo o’zbek mumtoz adabiyotining asosiy qismi saroyda va unga bog’liq
holda yaratilgan Sho’ro davrida ham Navoiy asarlari ulug’landi-yu, uning homiysi
do’sti sanalgan Husayn Boyqaro ham saroy vakili edi, shu davrda demokratik
shoira saifatida ulug’langan Nodirani turmush o’rtog’i Amiriy ham shoh edi. SHu
davrda ijodi qadrlangan Ogahiyning homiysi ham Xiva xoni Feruz edi. Demak, bu
davrdagi bunday qarash bir yoqlama va mantiqsizlik edi. Mustaqillik davrida
bunday cheklov va soxtaliklar olib tashlanib boy adabiyotimizni o’rganishga keng
yo’l ochildi. Shuningdek, Amiriy ijodi ham shu davrdagina qadr topdi.

I.2. A. Umarxon she’riyatining janriy tarkibi va
mavzular olami
Amiriy ijodida mumtoz she’riyatning o’nga yaqin janrlarida yaratilgan
ko’plab she’rlar mavjud. Bu she’rlar shoir devoni nusxalari, Fazliyning "Majmuai
shoiron" tazkirasi turli bayozlardan joy olgan. Amiriy ijodiga qiziqish shu darajada
kuchli bo’lganki, uning devoni XIX asr oxiri XX asr boshlarida Toshkent, Buxoro,
Istanbul kabi shaharlarda toshbosma usulda 15 martadan ortiq chop etilgan. Shu
bilan birga, she’riyat muxlislari tomonidan qayta-qayta ko’chirilgan she’rlari turli
bayoz va majmualarga kiritilgan. Ularning nusxalari Sankt-Peterburg, Toshkent,
Samarqand, Buxoro va Qo’qondagi qo’lyozma fondlari, kutubxonalar, muzeylar va
ba’zi bir adabiyot muxlislari qo’lida saqlanadi. Qo’lyozma toshbosma nusxalarni
turli tazkira va bayozlarni tadqiq etishva tavsiflash jarayonida uning 10229 misra
merosini aniqlashga muvaffaq bo’lindi. O’zbekiston Respublikasi Fanlar
akademiyasi Alisher Navoiy nomidagi Adabiyot muzeyining matnshunoslik va
yozma yodgorliklarni nashr etish bo’limining ilmiy xodimlari tomonidan yozma
adabiyot katalogi uchun yig’ilgan materiallar orasida Amiriy devonining 26 ta
qo’lyozmasi hisobga olinib, ularning ilmiy tavsifi berilgan. O’zbekiston
Respeublikasi fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik
instituti qo’lyozmalar fondida ham Amiriy devonining 17 ta qo’lyozmasi mavjud.
Amiriyning qo’qonlik adabiyot ixlosmandi Solijon Yo’ldoshevning shaxsiy
kutubxonasida saqlanayotgan 1877-yilda ko’chirilgan nisbatan mukammal
devoniga asoslanadigan bo’lsak, shoirning hozirgach а bizga jami 544 ta she’ri
ma’lum. Bu she’rlarning janriy tarkibi quyidagicha: 465 g’azal, 53 ta muxammas,
5 ta musamman, 6 musaddas va 16 ta tuyuqdan iborat.
O’zbek tilidagi she’rlar 307 ta, fors-tojik tilidagi she’rlar esa 159 tani tashkil
etadi. Amiriy ijodi janriy jihatdan rang-barang bo’lmaganidek, mavzu doirasi ham
keng emas. SHoir merosi g’azal, muxammas, musaddas, musamman, tarjeband,
tuyuq kabi janrlardan iborat. U o’z iste’dodini ko’proq g’azal va muxammasdan
namoyon etgan.
Amiriy devoni tarkibidagi g’azallar arab alifbosi tartibida joylashtirilgan.
Boshqa janrlar ham devon tuzilishining asosiy tartiblariga rioya qilgan holda

jamlangan. Devon maxsus nomlanmagan. Ammo muallif tomonidan debocha
yozilgan. Shoir she’rlarining yaratilish tarixi, mavzu qamrovi ma’nosi timsollar
mohiyatini to’g’ri anglashda "debocha"ning ahamiyati beqiyos. Chunki unda
shoirning ijtimoiy faoliyati, ijodiy maqsadi borasidagi sharhlari, izohlari o’z
ifodasini topgan. Bu ma’lumotlar bizga ko’p masalalarni to’g’ri anglash va xulosa
chiqarish imkonini beradi.
Shoir she’riyati mavzusiga ko’ra asosan ishqiy yo’nalishda. Diniy
mavzudagi she’r va baytlar ozchilikni tashkil qiladi. Shoh-shoir ijodida salaflarida
bo’lgani kabi taqdirdan, dunyodan, odamlardan shikoyat motivlari deyarli
uchramaydi. Bu balki Amiriyning hayotda omadli kishilardan ekani -
siyosiyijtimoiy faoliyatida jiddiy qarshiliklarga duch kelmagani kabi, shaxsiy-
oilaviy turmushda ham baxtiyorligi bilan izohlanar. Unda-bunda uchraydigan
norozilik ruhidagi ba’zi bayt va misralarni esa o’tmish adabiyotidagi an’ana ta’siri
deb hisoblash mumkin.
Amiriy, asosan, aruzning xalqchil, ko’p qo’llanilishi jihatdan turkiy vaznlar
sifatida mashhur ramal va hazaj bahrlarida ijod qilgan. Amiriy devonida g’azal
yetakchi o’ringa ega. O’zi devon debochasida ta’kidlanganidek, u g’azalnavis
ustozlar izidan borib, ularning barhayot an’analarini davom ettirdi. Ayni paytda
an’anaviylik doirasida qolibketmasdan, o’ziga xos ma’no va poetik jilolarga ega
bo’lgan dilbar g’azallar yaratdi. O’zbek tilining boy imkoniyatlaridan foydalandi.
Amiriy ijodida haqiqiy va majoziy ishq tasviri o’zaro omuxta bo’lib ketgan.
Zohiran hayot go’zali madh etilgan. G’azallar, ko’pincha botinan ilohiy mahbuba
ta’rifiga bag’ishlangan bo’lib chiqadi. "Qoshingg’ а teguzmag’il qalamni..." g’azali
bu jihatdan fikrimizning dalili bo’la oladi. Hayot go’zali vasf qilinganday taassurot
qoldiruvchi mazkur g’azalning tasavvufiy mazmun asosiga qurilganligini butxona,
tarso, sanam, jomi, Jam, haram, sharob, kosa kabi so’fiyona istilohlar qo’llangani,
shuningdek, qosh, ko’z, lab, soch, yor timsollarining aynan ramz bo’lib kelgani
yaqqol ko’rsatib turibdi. Chunonchi:
Naqshi qalaming muyassar o’lsa, Naylay bu jahonda jomi
Jamni?
Jam - qadimgi Eronning afsonaviy podshohi Jamshid nomining qisqargan
shakli. Jamshid "Jami jahonnamo" - jahonni ko’rsatuvchi jom ixtiro qilgan bo’lib,
unda dunyodagi nafaqat hozirgi, balki o’tmishda yuz bergan va kelajakda sodir

bo’ladigan voqea-hodisalar ham aks etar ekan. Ilohiy sirlarni oshkor qilishi
jihatdan may qadahi ham Jomi-jahonnamoga o’xshatiladi. Shuningdek, ilohiy
asrorlardan ogoh, komil insonning qalbini ham Jamshid jomi - Jomi Jahonnamoga
nisbat berishadi. Chunki bu qalb ilohiy ma’rifatga kon bo’lib, unga boqqan orif
Olloh mohiyati g’ayb sirlaridan ogoh bo’ladi.
Solik uchun maqsad - ilohiy mahbuba. Jamshid jomi yoki boshqacha
aytganda, dunyo, nafs va jism tashvishlaridan poklanib, shaffof bir ko’zguga
aylangan orif qalbi ana shu ilohiy mahbubani ko’rish uchun bir vosita. Binobarin,
ma’shuqa qadamining naqshi muyassar bo’lar, ya’ni oshiq ma’shuqa vasliga yetar
ekan, endi Jamshid jomiga ortiq ehtiyoji bo’lmaydi. Shuning uchun ham u yorga
yetgach, endi Jamshid jomini nima qilaman, - deydi. Qarshingda ma’shuqaning
o’zi turganda, uning ko’zgudagi aksiga boqmaysan-da!
Ma’lumki, ishq - Sharq she’riyatining asosiy mavzusi hisoblanadi. Lekin
ko’pchilik shoirlar ijodida falsafiy-ijtimoiy mulohazalar, falak, taqdir, zamonadan
shikoyat motivlari, pand-nasihat, tabiat manzaralari tasviri va boshqalarga ham
duch kelsak. Amiriy she’rlari boshdan-oyoq muhabbat mavzuida: u goh dunyo
go’zali, goh ilohiy mahbubani hassos misralarda tarannum etsa, goh majoziy va
haqiqiy ishq tasvirini mahorat bilan uyg’unlashtirib yuboradi. Goh an’anaviy, goh
xalqona, goh ohorli tashbeh-u timsollar, badiiy san’atlar vositasida ma’shuqani
ta’rif-tavsif etadi, o’zining unga bo’lgan jo’shqin hissiyotlarini otashin misralarga
tizadi. Ishqni hayotning ma’nosi, ijodning ilhomchisi hisoblagan shoir ko’plab
g’azallarida o’zini "muhabbat mulkining sulton", "ishq shahrining shohi", "ishq
mulkining amiri", "mulki dil amiri", "ishq amiri", "ko’ngil taxti amiri", "junun
shahri amiri", "junun ahli shohi", "iqlimi vafo amiri" deydi. U bir g’azalida ishq
masalasida Aflotun o’zining shogirdi ekanligini aytsa, boshqasida: "Men ko’ngillar
mulkining amiri", "ishq shahrining shohiman, bu borada dargohimdagi
mulozimlarning har biri Aflotun bilan tengdur" deb lutf etadi:
Mulki dil Amirimen, ishq shahrini shohi
Har biri Falotundir dargohimda choparlar.
Sharq so’z san’atining zabardast namoyandalaridan o’rganish, ulardan
ta’sirlanish, g’azallariga tatabbu yozish, taxmis bog’lash - Amiriy ijodining
yetakchi xususiyati hisoblanadi. Xususan, u Kamol Xo’jandiy, Hofiz Sheroziy,
Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Muhammad

Fuzuliy, Mirzo Abdulqodir Bedil kabi ustoz shoirlardan bir umr mahorat sabog’ini
o’rgandi. Binobarin, bu ulkan so’z san’atkorlari asarlarini chetlab o’tib Amiriy
ijodiga baho berish mumkin emas. Chunki shoh-shoir she’rlarining har baytida bu
she’riyat daholarining hayotbaxsh ta’siri sezilib turadi.
Amiriy ustodlar an’anasini sadoqat bilan davom ettirib, o’zi ham yuqori
cho’qqilarni ko’zladi. Natijada salaflari g’azallariga bog’langan muxammaslar va
ulardan ilhomlanib bitgan tatabbulari ham uning iste’dodi darajasini belgilaydigan
mezonga aylanadi.
Amiriy ijodida Navoiy va Fuzuliy asarlarining ta’siri yaqqol ko’rinadi.
Uning ayniqsa, ustoz Navoiy ijodiga ehtiromi baland. Uning 20 ga yaqin g’azaliga
muxammas bog’lagan. O’zi yaratgan asarlarini esa kamtarlik bilan Navoiy merosi
oldida bir mashq, havas deb hisoblaydi.
Bir pari paykar xati la’lini sharh ettim Amir
Bu g’azal ne zeri mashqidur Navoiy daftari (2; 137).
Bu misralardan Amiriyning ijod yo’liga kirishida va shunday go’zal asarlar
yaratilishida Navoiy asarlari mutolaasining o’rni beqiyosligini anglashimiz
mumkin. Yuqorida Navoiy g’azallariga muxammaslar, naziralar bog’laganini aytib
o’tdik. Fikrimizni quyidagi baytlar orqali isbotlashimiz mumkin:
Orazin pinhon qilur qonli yoshim ko’rgach Amir,
O’ylakim yog’in kuni tushmush quyosh uzra sahob... bayti
Navoiyning:
Orazin yopg’och ko’zimdin sochilur har lahza yosh,
Bo’ylakim paydo bo’lur yulduz nihon bo’lg’och Quyosh - baytlarini
beixtiyor yodga soladi.
Yoki Amiriyning:
Ishq hayrat ashkidin chehramni gulgun ayladi,
Topti ul naqqoshdin bu surati devor zeb - bayti
Navoiyning
Keldi chin naqqoshi ul yuz tarhini qilmoqqa naqsh,
Chehra ochib naqshi devor ayladi naqqoshni
baytlariga mazmuniy hamohanglikda bitilgani o’rinib turibdi.
Amiriy ijodida ishqning yetakchi mavzu ekanligini yuqorida ta’kidlab o’tgan
edik. Ammo uning zamiriga shoirning keng qamrovli hayotiy xulosalari, fikrlari

ham singdirilgan. Ishq iztiroblari, kechinmalari ma’shuq ta’rif-u tavsifi bilan bir
qatorda chuqur donishmandona, orifona falsafiy mushohadalar ham bayon etilgan.
U ishq vositasida dunyoni asl mohiyatini yoritib bergan. Bu fiklar ba’zan
dunyoviy, ba’zan ilohiy talqinda o’z ifodasini topgan. Ba’zi she’rlarida shoirning
zamon va zamondoshlariga munosabati aks etgan. Davlat arbobi sifatida siyosiy
hayotdagi o’rindan og’rinib, kuyinib aytgan kechinmalarini his etamiz:
Ey falak yog’durma ko’p g’am jalosin,
Jomi ayshim sindi toshingdin seni (3;253).
Shoir davron iztiroblari haqida so’zlar ekan, so’zlar tizimini katta mahorat
bilan tanlaydi. Bir qaraganda "aysh jomining falak toshidin sinishi" oddiygina
jumla. Ammo aynan shu so’zlarning qo’llanishi liri qahramon qalbidagi ozorlarni,
his-tuyg’ularni aniq yetkazib berishni ta’minlagan (1; 137). Bu baytdan
ko’rinadiki, demak, Amiriy ijodida ham falakdan shikoyat, nolish holatlari ham
mavjud.
Yana Amiriy ijodida mavzu jihatdan hasbi-hol tarzdagi misralar ham
mavjud. Shunday misralar Amiriy devoni debochasiga kiritilgan ikki ruboiydan
birinchisida ham uchraydi.
Chun ma’dolat ayvonini bunyod ettim, Ehson ila el xotirini shod ettim.
Bas, judu saxou adl ila dod ettim,
Andoqki, jahon mulkini obod ettim (3;20).
Bu ruboiyda Amiriyning xon sifatidagi faoliyati, fuqarolarga, davlatga
bo’lgan munosabati ta’riflangan. Bu ruboiy taronai ruboiy bo’lib a-a-a-a tarzida
qofiyalangan. Shuning uchun o’qilishi, yod olinishi ravon, ohangdor.
Debocha tarkibidagi ikkinchi ruboiy esa an’anaviy ishq mavzuida. Unda
shohlik va oshiqlik ikki yonda turganda ko’ngulning g’alaba qilishi tasvirlangan.
Demak, yuqoridagilardan ko’rinadiki, Amiriy ijodi turli janrlarda, mavzular olami
jihatdan ishq yetakch и o’rinda, ammo boshqa mavzularning ham go’zal jilolanishi
ko’zga tashlanadi.

II. 1. Amiriy ijodida tashbeh, istiora va husni ta’lil san’atlarining
qo’llanilishi
Amiriy ijodida u yoki bu badiiy san’atdan xoli, shunchaki ifodalangan baytla р
yo’q hisobi. Bu uning adabiyotning asl mohiyati va o’z ijodi orqali adabiy estetik
talablarga rioya qilganligidan dalolat beradi. SHoir biron-bir fikrkuzatishlari, o’y-
mulohazalarini to’g’ridan-to’g’ri ifodalamaydi - xoh an’anaviy, xoh ohorli bo’lsin
tashbehlar qatiga o’rab beradi.
Bu tashbehlarning ko’pi hayotiyligi, o’quvchiga tanish narsa-tushunchalar
asosiga qurilganligi, ko’ngliga yaqinligi, sodda va tushunarliligi, go’zal va
ta’sirchanligi bilan diqqatni toptadi. Bugina emas, shoirning aksariyat bayt va
misralarida bir necha san’atlar bir-birini taqozo qilib, bir-birini to’ldirib, o’zaro
yonma-yon keladi. Bu Amiriyning Sharq adabiyotini chuqur bilishi, salaflari
ijodini chanqoqlik bilan mutolaa qilib ulardan mahorat sirlarini o’rgangani, ayni
paytda, o’zi ham ularga munosib san’atkor shoir bo’lib yetishganini ko’rsatadi.
Chunonchi, Ergash Ochilov nazdida bir bayt tahliliga qarasak:
Yor aydi: "Qaysi hududur guliston sahnida?"
Aydim: "Ey siymbadan, yuz uzra holingdur o’shal".
Xolni hinduga o’xshatish mumtoz she’riyatda keng tarqalgan tashbehlardan.
Xol qoraligi jihatdan hinduga nisbatan beriladi. Bu tashbeh keng tarqalganligidan
hatto istioraga aylanib ketgan. Xudd gul deganda, yuz, sarv deganda qomat, bodom
deganda ko’z, lal deganda lab ko’zda tutilgani kabi, hindu deganda ham
o’zo’zidan, xol tushuniladi. Keltirilgan baytda ham u aynan istiora bo’lib kelgan.
Shu bilan birga "siymbadan" so’zi ham kumush tanli yor ma’nosida kelib, istiora
hosil qilyapti. Diqqat qilinsa, shoir xol - hinduga o’xshaydi degan an’anaviy
tashbehni savol-javob san’ati asosida obrazli ifodalab, o’ziga xos badiiy
mukammal bir bayt yaratgan. Bu yerda "guliston" so’zi ham istiora bo’lib,
ma’shuqaning yuzini ifodalab kelyapti.
Aslida "guliston" so’zi bu yerda ikki ma’noda kelib, iyhom san’atini ham hosil
qilyapti. Gulzor va ma’shuqaning yuzi
Baytda tashbeh san’ati ham mavjud: undagi xol gulistondagi hinduga
o’xshatilyapti. Ko’rinib turibdiki, birgina baytda savol-u javob, tashbeh, iyhom va

istiora (3 marta) san’atlari yonma-yon kelgan. Bu Amiriyning mahorati baland
shoir bo’lganidan dalolat beradi.
Amiriyning yana br baytida istiora mavjud:
Xush ul soatki ul navras niholingni ko’rgan chog’da
Ko’zum hayron bo’lub ruhi ravonim bo’lsa qurboning.
Bu baytda navros, ya’ni endi o’sib kelayotgan niholingni ko’rib vaqtim xundur,
deydi (16,1). Bu o’rinda nihol bu qomat, ya’ni o’sib kelayotgan qomatingni ko’rib
vaqtim xush va ruhi ravonim sen uchun qurbon bo’lsin deydi.
Amiriyning bir g’azalida:
Nega muncha siyohdur kokul u Magarkim dudi ohdur
kokul.
Xalqai zulfidin ko’rundi yuzi, Xolai badri ohdur kokul.

Husn iqbolini yoshurmoq uchun, Toji zeri kulohdur
kokul.
Hiylai qatl etarga xol-u xati, Ikki zolim guvohdur kokul.
Kishvari husnning Amiridur, Saltanat dastgohdur kokul.
Boshdan-oxir istiora-yu tashbehlar bilan yo’g’rilgan. Birinchi baytda:
Nega muncha siyohdur kokul, Magarkim dudi ohdur kokul.
Qora so’zi "siyoh" orqali ifodalanmoqda. Bu o’rinda istiora san’ati mavjud.
Ikkinchi misrada dudi oh, ya’ni achchiq o’tli ohga o’xshatiladi. Yor kokili bu
o’rinda tashbehni hosil qilgan.
Ikkinchi baytda:
Halqai zulfidin krundi yuzi, Halai badri mohdur kokul.
Baytda zulfning gajakligi, qayrilmaligi, halqa vositasida ifodalanmoqda, bu esa
noyob, kamyob istioradir. Ikkinchi misrada esa kokilni holai badri moh, ya’ni o’n
to’rt kunli oyning gardishiga o’xshatish orqali tashbehni yuzaga keltirgan. Bu
tashbeh ham nodir tashbehlardandir. Chunki odatda, shoirlar yuzni oyga
qiyoslashadi, bu tashbeh esa betakrordir.
Uchinchi baytda
Hum iqbolini yoshirmoq uchun, Toji zeri kulohdur kokul.

Ikkinchi misrada kokil, kuloh, ya’ni tojga o’xshatilib tashbeh hosil qilingan
bo’lsa, baytning o’zida husni ta’lil mavjud. Ya’ni unda husningni mendan
berkitmoq uchun tojdir kokiling deydi.
To’rtinchi baytda:
Hiylai qatl etarga xol-u, xati Ikki zolim guvohdur
kokul.
Yorning xol-u xoti ikki guvohga o’xshatilib, tashbeh hosil qilingan. Bayt
mazmuni neki qatl etishga guvohlik beradi. Xol-u xating deydi shoir kokilga
shikoyat etib.
Oxirgi baytda:
Kishvari husnning Amiridur, Saltanat dastgohdur kokul.
Bu baytda Amiriy o’zini husn mamlakatining shohiga o’xshatadi. Bunda
saltanat uning uskunasi deyiladi. Saltanat dastgohga o’xshatilmoqda tashbeh. Amir
so’zi ham taxallus ham shoh, ya’ni saltanat egasi ma’nosida kelyapti. Bu iyhom
san’atidir.
Amiriyning yana bir bayti o’xshatish asosida qurilgan ammo unda tashbeh
san’ati bilan bir qatorda harf, yohud kitobat san’ati ham yuzaga kelgan.
Ajab ermas agar mushaf desam husning kitobini
Jamoling surai Yusuf, qad-u zulfing - alif, lomim.
Bunda yor husni mushaf, ya’ni Qur’onga o’xshatilmoqda. Unda, ya’ni
husningda jamoling go’yo Qur’ondagi Yusuf surasidir deydi. Bizga ma’lumki,
Yusuf go’zallikda tengsiz ekanligi Qur’onda ham aytiladi. SHoir shunga ishora
qilyapti. Yorning qadini esa alifga, zulfini lom harfiga o’xshatyapti. Bu o’z-o’zidan
harf san’atini yuzaga keltiradi.
Yana bir baytida
Goh Ra’no qad ila, ey gul, xirom et bog’ aro
Sarv to qaddig’a noz aylab tamannolanmasun.
Bu baytda yor qadi ra’noga o’xshatilyapti, tashbeh yuzaga kelyapti. Yor so’zi
o’rnida gul so’zi ishlatilyapti, bu istiora san’atini hosil qiladi. Oshiq yoriga go’zal
qadingni namoyon qilib bog’da biroz sayr ayla, zero, sarv o’z qadiga moh bo’lib
g’ururlanmasin, sening qaddingni ko’rib o’zidan go’zalroq qaddi-qomat borligidan
biroz pastroq tushsin, deydi.

Ko’rib o’tganimizdek, Amiriyda bu tashbeh, istiora, husni ta’lil san’atlarining
hosil qilinishining ham an’anaviy, ham noyob namunalarini uchratishimiz
mumkin.

II. 2. Amiriy ijodida talmeh, tazod, tajnis badiiy san’atlarining
qo’llanilishi
Yuqorida, asosan o’xshatish va bir narsani yoki jarayonni chiroyli ifodalash
yotuvchi badiiy san’atlar tashbeh, istiora, husni ta’lil san’atlari qo’llanilgan go’zal
baytlarni ko’rib o’tdik. Shular bilan bir qatorda, Amiriy ijodida talmeh san’ati
qo’llanilgan go’zal satrlar tazod, tajnisning ham go’zal namunalari mavjud. Ishq
ta’riflangan, u o’t, olovga o’xshatilgan bir go’zal g’azalining maqtasida shunday
deydi:
Ishq Amirining sipohig’a duchor o’ldi magar
Mulki Iskandar g’ubor o’ldi-yu Doro bo’ldi kul (3,146).
Baytda shoir o’zini ishq Amiri deya ataydi. Ishq kuchini shunday ta’riflaydiki,
agar uning qo’shiniga Iskandar mulki duch kelsa bir g’ubor chang kabi bo’lib
ketadi. Agar Doro qo’shinlari duch kelsa kulga aylanadi deydi. Bizga tarixdan
ma’lumki, Iskandar ham Doro ham kuch-qudratda tengsiz, yengilmas, janglarning
aksariyatida g’alaba qozongan podshohlardan bo’lishgan. Demak, hatto shunday
muzaffar shohlar ham ishq oldida mag’lubdirlar. Amiriy ishq qudratini
ko’rsatmoqlik uchun shunday buyuk shavkat egalarini hamishq oldida ojiz qilib
ko’rsatadi. Va baytda talmeh san’atini ham yuzaga keltiradi. Bu baytda Amir
so’zida ishqning amiri Sultoni Amir ma’nolari singdirilgan. Har ikkala маъносида
h ам tushunishimiz mumkin. Bu esa ittifoq san’atini yuzaga keltirgan. Iskandar va
Doro timsollariga keladigan bo’lsak, Amiriy bu timsollarga tez-tez murojaat qilib
turgan. Yana bir g’azali maqtasida:
Adli yor o’lsa Amir osondur
Bo’lmoq Iskandar ila Dorodek (3;120)
deydi. Ya’ni, agar yor menga adolat qilsa, shafqat qilsa, men shunday qudratga
ega bo’lamanki, Iskandar ila Doroga teng kelmoq ham oson bo’lib qoladi
demoqchi.
Demak, bu o’rinda ham talmeh san’ati mavjud.

Yana bir g’azalida:
Vasldin dam urma, ey oshiq agar Mansursen,
Deding: asrori analhaq dordin andisha qil (3;148).
Bu baytda ham g’azalda boshdan oxir ta’kidlangan: agar yorga yetmoqlikni
istasang ehtiyot bo’l, ishq yo’llarida, har bir narsada andishali bo’l deydi. Ushbu
baytda ham: agar oshiq bo’lsang, vasldan gapirma, yo’qsa Mansur Xallojning kuni
boshingga tushgay. SHundan andisha qil deydi.
Bizga ma’lumki, Mansur Xalloj tasavvufdagi 4 ta bosqichni bosib o’tib, Olloh
vaslidan bahramand bo’lgan va Olloh bilan birlik hosil qildim ma’nosida "anal
haq" ya’ni, men Xudoman deydi. Ammo u bu so’zlarni ma’rifatli xalq oldida emas,
ishqdan bexabar omma oldida aytadi. Ishq neligini bilmagan va uning so’zlari
mohiyatiga yetmagan omma uni o’limga mahkum etadi.
Shu voqeani nazarda tutib, shoir sen to’g’ridan-to’g’ri vasldan so’z ochma
yo’qsa shoshqaloq Mansur kuni boshingga tushadi deydi. Bu obrazlardan tashqari
Layli, Majnun, Uzro, Farhod, Ibrohim, Vomiq, SHirin, Yusuf, Zulayho kabi
obrazlar ham Amiriy g’azal-u baytlarida talmehning yuzaga kelishiga qatnashgan.
Bu san’at bilan bir qatorda Amiriy asarlarida tazod san’atining ham ajoyib
namunalari uchraydi.
Savodi shomi zulfingni ko’rub dedim maso hay-hay
Dedi: ruxsoringga o’tru o’lub subhi safo hay-hay (3;239).
Ushbu baytda shoir yorning Shomi zulfi ya’ni qora zulfini ko’rib maso ya’ni
kechqurun bo’ldimi deydi. Ya’ni zulfing qaroligidan doim kechqurundek
demoqchi. Shunda yor deydi ruxsoring o’tru ya’ni jamoling qarshisida
bo’lganimda Subhi safo, ya’ni bayram-bazm tongidek doim deydi. Bu baytda
"Subh" va "maso" so’zlari o’zaro tazod san’atini yuzaga keltirgan. Yana zulfning
qaroligini shom orqali ifodalanishi istiora san’atini hosil qilgan.
Husn shohisen, jono, bu xazin gadolarg’a,
Ko’z uchi bila boqib xayr ayla ehson qil (3;149)
Bu baytda ma’shuqa husn eli shohi deya atalib oshiq gado deyiladi ya’ni vasl
gadosi. Ma’shuqaga ko’z qiringni oshig’ing tomon tashlab u bechoraga xayr ayla
ehson qil, ya’ni shu harakating u uchun mukofotdir deydi. Baytda "shoh" va
"gado" so’zlari tazod san’atini hosil qilgan. Baytda tazoddan tashqari tashbeh
ma’shuqani shohga, o’zini gadoga o’xshatish asosida (tanosib) gado, xayr qilmoq,

ehson qilmoq so’zlarini bir o’rinda keltirish orqali esa tanosib san’ati yuzaga
kelgan. Vasl bazmida may ichmak oson, ammo Hajr paymonasidan yutmak erur
qon mushkul.
Ushbu baytda vasl onida har qanday qiyinchilik ham oson, hijronda esa har bir
narsa mushkuldir deydi. Vaslda ichgani may bo’lsa, hajrda ichgani qon deydi
shoir. Baytda "vasl" va "hajr" hamda "oson" va "mushkul" so’zlari tazod san’atini
yuzaga keltirgan.
Yana Amiriy ijodida shunday go’zal san’atlardan tajnis san’atini
uchratishimiz mumkin. Bu san’at asosan tuyuqlarda mavjud.
Amiriy tuyuqlarida kitobxonni mulohaza qilishga tajnis so’zlarning
ma’nolarini bilib olishga chorlovch и , uning so’z boyligini oshirishga xizmat
etuvchi joziba bor. Devonda berilgan birinchi tuyuq:
Orazing gulzori jannat bog’idur,
Tori zulfung jon qushini bog’idur
Halqai zunnor zulfung davrida
Kofiri ishq o’lmog’ionlar bog’idur.
Birinchi misrada "bog’idur" - jannat, firdavs bog’i, ikkinchi misradagisi robita,
bog’lovchi vosita, to’rtinchi misrada esa, ishq gashtini surolmaganlar, uning
yo’lida alam chekmaganlar baland odamlardir ma’nolarida qo’llangan (3;174).
Tuyuqda yor go’zalligi ta’riflangan bo’lib, tuyuq talabi bo’lgan tajnis san’atidan
tashqari tashbeh san’ati (orazing gulzori), tanosib san’ati (gulzor, bog’, qush)
so’zlari ham mavjud.
Devondagi ikkinchi tuyuq:
Ey parivash gul yuzingdin parda ol
Kim g’amidin ko’zda yoshim bo’ldi ol.
Yor bo’lg’oylar senga mahshar kuni Ahmad Muxtor ila
Ashobi ol.
Birinchi misradagi "ol" tajnis so’zi "yuzingdagi pardani olib tashla", ikkinchi
misradagisi esa "mahshar kuni senga avliyolar yordam beradi, jazolanishdan saqlab
qoladi" ma’nolarini anglatadi (3;175).
Bu tuyuq mazmunida oshiq yoridan bir bor yuzidagi pardani olib qo’y, sening
g’amingdan ko’zdan yosh o’rnida qizil qon oqmoqda, menga shafqat qilsang senga
mahshar kunida avliyolar yordam beradi deydi.

Devondagi uchinchi tuyuqni mustaqil tahlilga tortsak:
Bodasin betobman bu kecha men
Laling istob emdi jondin kechamen.
Sohili maqsadg’a yetgaymanmi deb
Ko’z yoshim daryosida suv kechamen (3;291).
Bu tuyuqda birinchi misrada "kecha" va "men" so’zlari alohida so’zlar bo’lib
tun va oshiqning o’ziga ishora olmosh, ikkinchi misradagi "kechamen" ya’ni voz
kechmoq, yo’qotmoq ma’nolarida qo’llanilgan. To’rtinchi misrada esa kechmoq
ya’ni bosib o’tmoq ma’nolarida qo’llanilgan.
Tuyuq mazmuni esa bodasiz, ya’ni ishqsiz betobman bu kecha men deydi oshiq
Laling ya’ni labingni istab bu jonimdan kechaman deydi. Maqsadim sohiliga yetish
ilinjida ko’z yoshim daryosida suvdan kechaman ya’ni o’taman deydi. Asarda
tajnisdan tashqari istiora san’ati labni la’l deya ta’riflash orqali hosil qilingan. Ko’z
yosh daryosi birikmasida mubolag’a san’ati hosil qilingan.
Ul pari jonimg’a o’tlar yoqadur
Kuyganim ko’nglig’a yaxshi yoqadur Ishqida har yon
tushub jaybimg’a chok Telbamen piyrohonim beyoqadur.
Bunda birinchi misradagi "yoqadur" o’tni yo’qmoq ma’nosida, ikkinchi
misradagi "yoqadur" yoqtirmoq, xushlamoq ma’nosida, to’rtinchi misradagi
beyoqodur esa kiyimning yoqasi ma’nosida ishlatilgan.
Tuyuqda esa yorning jafolari haqida so’zlangan. Uning jafolari, jismimga o’tlar
yoqadi, jismimning o’tda kuyib qiynalgani unga yoqadi deydi. Ishqidan har
mustahkamliklarimga choklar tushadim deydi. O’zini telbaga qiyoslab piyrohonim
ya’ni ko’ylagim beyoqadur deydi.
Yuqorida ko’rib o’tganimizdek, Amiriy badiiy so’z qadrini, o’rnini,
muhimligini anglagan va shu asnoda ularni o’z o’rnida qo’llay olgan ijodkordir. U
asarlarida betakror badiiy san’atlarni qo’llab, ya’ni ohorli shaklda qo’llab go’zal
asarlar yaratgan.

Xulosa
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, adabiyotimizning zabardast vakili
bo’lgan Amiriy ijodkor sifatida go’zal asarlar qoldirgan adabiyot, ijod ahllarini
rag’batlantirib, ularni erkin ijod qilishlari uchun sharoit yaratib bergan, shu orqali
ham o’zbek adabiyotiga nodir asarlar yaratilishiga sababchi bo’lgan shaxsdir.
Uning ijod namunalarida ham shoh va shoir ekanligi sezilib turadi. Chunki
und а , t а qdirdan nolish, falakdan arz nuqtalari deyarli yo’q. Amiriy ustozlar ilmiy
va badiiy merosiga qiziqqan holda ularga munosib voris bo’lib, ularning ijodini
rivojlantirdi. Ularning asarlariga manzuma, naziralar bog’ladi. U har bir baytni
bitganda ham adabiyotning vazifasi va ahamiyatini anglagan holda ularning ma’no-
mazmuni. Tarbiyaviyligi, badiiyligi jihatidan boyitishga harakat qildi. Amiriy ijodi
bizgacha tadqiq etilgan, biz ham kamtarona tadqiq etdik, bizdan keyin ham o’z
tadqiqotchilarini kutmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Адизова И. Ўз.м. адабийоти тарихи. “Фан”. 2006.
2. Амирий. Девон. Т.: 1972.
3. Амирий. Қошингга тегузмоғил қаламни. “Шарқ” 2008.
4. Дилшод, Анбар Отин. Ўзбекистон шоирлари байози туркуми.
5. Фитрат А. Танланган асарлар. 2 жилд. Т.: 2000 59 бет.
6. Ҳожиаҳмадов. Шеър санъатларини биласизми. Т.: “Шарқ” 1993.
7. Ибрат. Фарғона тарихи.
8. Жўрахонов А. Нодира лирикасида Умархон образи // Ўзбек тили ва
адабийоти. 1997. 5-сон 46-бет.
9. Матжонов С. Адабийот Унв-л қўлланма. Т.: 2011.
10. Нодира-Комила. Девон.
11. Орзибеков. Ўзбекистон адабийоти тарихи. Т.: Ўзбекистон
йозувчилар уйушмаси нашрийоти. 2006.
12. Қайумов А.Қўқон адабий муҳити. (ХVIII-ХIХ асрлар). Т.: 1961.

Amir Umarxon ijodi

Купить