• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 10000UZS
Размер 986.6KB
Покупки 2
Дата загрузки 24 Февраль 2025
Расширение docx
Категория Юриспруденция

Продавец

G'ayrat Ziyayev

Дата регистрации 14 Февраль 2025

105 Продаж

Banklar faoliyatini tashkil etish, ularni ro‘yxatdan o‘tkazish, litsenziyalash 25

 Dastlabki davr – Qadimgi Misr, Bobil va Rim imperiyasida sodda pul muomalasi va qarz berish tizimlari mavjud bo‘lgan.  O‘rta asrlar – Yevropada bank institutlari paydo bo‘lib, ilk kredit va to‘lov tizimlari shakllangan.  Zamonaviy davr – XX asrda Markaziy banklar faoliyati shakllanib, bank tizimi tartibga solina boshlagan.  Raqamli inqilob – XXI asrda bank tizimi texnologiyalar asosida rivojlanib, onlayn banking va mobil ilovalar ommalashgan. Bugungi kunda O‘zbekistonda bank tizimi islohotlar orqali takomillashtirilmoqda. Markaziy bank tomonidan olib borilayotgan monetar siyosat, xususan, banklarning kapitalizatsiya darajasini oshirish va raqamlashtirish jarayonlari bank xizmatlarini kengaytirishga xizmat qilmoqda. Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish jarayoni Bank tashkil qilish tartibi qat’iy huquqiy-me’yoriy talablar asosida amalga oshiriladi. O‘zbekistonda banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish jarayoni quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi: 1. Bankni tashkil etish bo‘yicha tashabbus – yuridik yoki jismoniy shaxslar tomonidan bank ochish tashabbusi ilgari suriladi. 2. Hujjatlar to‘plami tayyorlanadi – Ustav, ta’sischilar tarkibi, bankning moliyaviy modeli va boshqa hujjatlar Markaziy bankka taqdim etiladi. 3. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish – Markaziy bank tomonidan ariza ko‘rib chiqilib, ijobiy baholangan taqdirda bank davlat reyestriga kiritiladi. Misol uchun, O‘zbekistonda so‘nggi yillarda yangi banklar faoliyati kengaymoqda. 2021-yilda Xalq banki, Ipoteka bank va boshqa tijorat banklari o‘z xizmat turlarini ko‘paytirgan. Bank faoliyatini litsenziyalash jarayoni Bank faoliyatini boshlash va uni qonuniy asosda yuritish uchun litsenziya olish muhim bosqich hisoblanadi. O‘zbekistonda banklarning litsenziyalanishi quyidagicha amalga oshiriladi: 3. Hisob-kitob xizmatlarini ko‘rsatish – mijozlar o‘rtasida pul o‘tkazmalari, valyuta ayirboshlash va boshqa to‘lov operatsiyalarini amalga oshirish. 4. Investitsion faoliyat – qimmatli qog‘ozlarga sarmoya kiritish orqali bozor ishtirokchilarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash. 5. To‘lov tizimini tashkil etish – mamlakat ichida va xalqaro maydonda elektron to‘lov tizimlari orqali tranzaktsiyalarni amalga oshirish. 6. Moliyaviy maslahat berish – tadbirkorlar va jismoniy shaxslar uchun investitsiya, soliq va boshqa moliyaviy masalalar bo‘yicha maslahat xizmatlarini ko‘rsatish. Misol: O‘zbekistonda faoliyat yurituvchi Xalq banki, Milliy bank va Asakabank yirik banklarga misol bo‘lib, ular nafaqat kredit berish, balki jamg‘arma hisobvaraqlari, ipoteka kreditlari va boshqa moliyaviy xizmatlarni ham ko‘rsatadi. Banklar turlari va ularning ixtisoslashuvi Banklar o‘z faoliyat yo‘nalishiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi: 1. Markaziy bank – mamlakatning asosiy banki bo‘lib, u pul-kredit siyosatini yuritadi, milliy valyuta barqarorligini ta’minlaydi hamda tijorat banklarining faoliyatini nazorat qiladi. O‘zbekistonda bu vazifani O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bajaradi. 2. Tijorat banklari – mijozlarga turli xil moliyaviy xizmatlarni taqdim etuvchi banklardir. Ular asosan kredit berish, depozitlarni jalb qilish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni bajaradi. 3. Investitsiya banklari – qimmatli qog‘ozlar bilan ishlovchi, korporativ mijozlarga xizmat ko‘rsatuvchi va kapital bozorlarida faoliyat yurituvchi banklardir. 4. Ipoteka banklari – uy-joy kreditlarini ajratish bilan shug‘ullanuvchi banklar bo‘lib, aholining uy-joy sharoitlarini yaxshilashga xizmat qiladi. 5. Islom banklari – foizsiz moliyaviy operatsiyalarni amalga oshiruvchi banklardir. Ushbu banklar shariat qonun-qoidalariga asoslangan xizmatlar ko‘rsatadi. Misol: Xalqaro tajribada "JPMorgan Chase", "Goldman Sachs" kabi yirik investitsiya banklari mavjud bo‘lib, ular fond bozorlarida faoliyat yuritadi. O‘zbekistonda esa Agrobank, Ipoteka bank kabi banklar o‘z yo‘nalishlari bo‘yicha xizmatlar taqdim etadi. Banklar tomonidan kichik va o‘rta biznes subyektlariga kredit berish imkoniyatlarini kengaytirish lozim. Bu esa, o‘z navbatida, mamlakatda tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishiga turtki bo‘ladi. Xalqaro tajribani o‘rganish va tatbiq etish Bank tizimini rivojlantirish uchun xalqaro tajribani o‘rganish va ilg‘or amaliyotlarni joriy etish muhim hisoblanadi. Xalqaro moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlikni kengaytirish va zamonaviy bank texnologiyalarini joriy etish orqali milliy bank tizimini rivojlantirish mumkin.Banklarni tashkil etish va litsenziyalash jarayoni mamlakat iqtisodiy barqarorligini ta’minlash, investitsion muhitni yaxshilash va moliyaviy xizmatlar sifatini oshirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirish uchun bank tizimida raqamli texnologiyalarni keng joriy etish, nazorat va shaffoflikni oshirish, litsenziyalash jarayonini optimallashtirish hamda kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash kabi chora-tadbirlarni amalga oshirish lozim. Shuningdek, xalqaro tajribalarni o‘rganish va ularni milliy bank tizimiga tatbiq etish orqali moliyaviy barqarorlikka erishish mumkin. faoliyatini yuritish uchun litsenziya beradi. Litsenziya bankning qaysi faoliyat turlarini amalga oshirishi mumkinligini belgilaydi. Banklarni tashkil etishda zaruriy hujjatlar Bankni tashkil etish va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun quyidagi hujjatlar taqdim etilishi lozim:  Tashkil etuvchilar tomonidan yozilgan ariza – Bank tashkil etishni istagan shaxslar tomonidan Markaziy bankka rasmiy murojaat qilinadi.  Ustav – Bankning tashkiliy tuzilishi, faoliyat doirasi va boshqaruv tizimi belgilangan asosiy hujjat hisoblanadi.  Biznes-reja – Bankning strategiyasi, iqtisodiy rejalari, kapital yetarliligi, risklarni boshqarish rejasi va prognozlari batafsil yoritilgan hujjat.  Moliyaviy hisobotlar va moliyaviy tahlil natijalari – Agar bankni tashkil etuvchilar boshqa moliyaviy tuzilmalarga ega bo‘lsa, ularning hisoboti taqdim etiladi.  Tashkilotchilarning shaxsiy ma’lumotlari – Bank asoschilarining qonuniy faoliyat bilan shug‘ullanish huquqi, ularning moliyaviy obro‘si va ilgari moliyaviy qonunbuzarliklarga aloqadorligi tekshiriladi.  Litsenziya olish uchun talab etiladigan hujjatlar – Markaziy bankning qonunchilik talablariga muvofiq tayyorlangan maxsus hujjatlar to‘plami. Markaziy bankning roli va nazorati Markaziy bank bank tizimining samarali ishlashini ta’minlash uchun muhim vakolat va nazorat vositalariga ega. U banklarning barqaror ishlashi, kredit siyosatining to‘g‘ri yo‘naltirilishi va mijozlarning huquqlarini himoya qilish uchun quyidagi vazifalarni bajaradi:  Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash – Bankning bozorga kirish talablari Markaziy bank tomonidan belgilangan standartlarga javob berishi lozim.  Moliyaviy barqarorlikni monitoring qilish – Banklarning kapital yetarliligi, aktivlari sifati, likvidligi va risklarni boshqarish tizimlarini baholaydi. B anklar faoliyatini tashkil etish, ularni ro‘yxatdan o‘tkazish, litsenziyalash Reja: Kirish Asosiy qism 1. Banklar faoliyatini tashkil etish 2. Banklarning ro‘yxatdan o‘tkazilishi 3. Banklarni litsenziyalash jarayoni Xulosa va foydalanilgan manbalar 2. Tashkil etuvchilarning obro‘si – Bankning tashkil etuvchilari va aksiyadorlari yuridik toza bo‘lishi, ya’ni moliyaviy firibgarlik yoki korrupsiya bilan bog‘liq jinoyatlarga aloqador bo‘lmasligi lozim. 3. Ichki boshqaruv tizimi – Bank mijozlarning mablag‘larini himoya qilish va qonunchilikka rioya qilish uchun ichki boshqaruv va risklarni boshqarish tizimiga ega bo‘lishi shart. 4. Biznes-reja va moliyaviy barqarorlik – Bank o‘zining kelajakdagi faoliyati, moliyaviy strategiyasi va rentabelligini isbotlovchi biznes-reja taqdim etishi lozim. 5. Axborot xavfsizligi va texnologiyalar – Zamonaviy bank tizimlari uchun axborot xavfsizligi katta ahamiyatga ega bo‘lib, bank o‘zining IT infratuzilmasini yuqori darajada ta’minlashi shart. Litsenziya berish va bekor qilish holatlari Bank litsenziyasi muayyan shartlar asosida beriladi va agar bank qonunbuzarliklarga yo‘l qo‘ysa yoki faoliyatini talab darajasida bajarmasa, Markaziy bank uni bekor qilish vakolatiga ega. Quyidagi holatlar litsenziya berish yoki bekor qilishga sabab bo‘lishi mumkin: 1. Litsenziya berish shartlari o Bank barcha litsenziyalash talablariga javob bersa. o Moliyaviy jihatdan barqaror ekanligi isbotlansa. o Bank rahbariyati yetarli tajribaga ega bo‘lsa. o Bankning faoliyati iqtisodiy va huquqiy talablarni buzmasa. 2. Litsenziya bekor qilish sabablari o Bank moliyaviy majburiyatlarini bajarmasa va to‘lov qobiliyati yo‘qolsa. o Bank firibgarlik yoki noqonuniy moliyaviy operatsiyalar bilan shug‘ullansa. o Markaziy bank tomonidan belgilangan tartib-qoidalar buzilsa. o Ichki audit va nazorat tizimi samarasiz ishlasa. o Litsenziyalash shartlariga rioya qilinmasa yoki xatolar qayta-qayta takrorlansa.  Qonunchilik va tartib-qoidalar ijrosini ta’minlash – Banklarning mamlakat qonunchiligiga rioya qilishi, jumladan, pul yuvish va noqonuniy moliyaviy operatsiyalarni oldini olish bo‘yicha nazorat olib boradi.  Pul-kredit siyosatini olib borish – Mamlakatdagi inflyatsiya darajasini nazorat qilish, pul massasini boshqarish va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash uchun Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladigan muhim chora-tadbirlar.  Banklarning yopilishi yoki qayta tashkil etilishi jarayonlarini nazorat qilish – Agar bank moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelsa, Markaziy bank uning qayta moliyalashtirilishini yoki yopilishini tartibga soladi. Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu jarayon banklarning shaffofligi, ishonchliligi va mijozlarga sifatli xizmat ko‘rsatishini kafolatlaydi. Markaziy bank esa ushbu tizimning barqaror ishlashini ta’minlab, moliyaviy muhitni tartibga solish va nazorat qilish orqali iqtisodiy rivojlanishga xizmat qiladi. Shunday qilib, banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish va ular ustidan nazorat o‘rnatish mamlakatning moliyaviy tizimi uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masalalardan biridir.Bank tizimi mamlakat iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Banklarni tashkil etish va litsenziyalash jarayoni moliyaviy barqarorlikni ta’minlash hamda iqtisodiyotni rivojlantirish uchun muhim omillardan biridir. Ushbu maqolada banklarni tashkil etish va litsenziyalash jarayonining ahamiyati, shuningdek, bank tizimini yanada rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar tahlil qilinadi.Banklarni tashkil etish va ularning faoliyatini litsenziyalash jarayoni iqtisodiy barqarorlik va moliyaviy tizimning mustahkamligini ta’minlash uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu jarayon davlat tomonidan qat’iy nazorat ostida amalga oshiriladi va banklarning to‘liq qonuniy asosda faoliyat yuritishini ta’minlaydi. Quyida ushbu jarayonning iqtisodiyotga ta’siri tahlil qilinadi.Bank tizimining barqarorligi mamlakat iqtisodiyotining umumiy rivojlanishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Litsenziyalangan banklar mijozlarning omonatlarini himoya qilish, kredit berish, investitsiyalarni jalb qilish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Bank tizimining samarali ishlashi iqtisodiyotning turli sohalarida barqaror moliyaviy muhitni ta’minlaydi. 1. Litsenziya olish uchun ariza berish – bankni tashkil etuvchi shaxslar Markaziy bankka murojaat qiladi. 2. Moliyaviy va huquqiy ekspertiza – Markaziy bank bankning kapitali, boshqaruv tuzilmasi va biznes modelini tahlil qiladi. 3. Litsenziya berish yoki rad etish – barcha talablar bajarilganda litsenziya beriladi, aks holda kamchiliklar aniqlansa, ularni bartaraf etish talab qilinadi. O‘zbekistonda so‘nggi yillarda xalqaro standartlarga mos ravishda bank tizimini rivojlantirish jarayonlari jadallashgan. Masalan, 2022-yilda Markaziy bank tomonidan tijorat banklari uchun kapital yetarliligi va likvidlik bo‘yicha yangi me’yorlar joriy qilindi.Banklar iqtisodiyotning asosiy harakatlantiruvchi kuchlaridan biri bo‘lib, ularning barqaror faoliyati mamlakat moliyaviy tizimining mustahkamligi uchun muhim omil hisoblanadi. Banklarning tashkil etilishi, ularni ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash jarayonlari qonunchilik normalari asosida qat’iy tartibga solingan bo‘lib, bu tizim bank xizmatlarining sifatini oshirish va mijozlar manfaatlarini himoya qilishga xizmat qiladi.Hozirgi sharoitda bank tizimini yanada isloh qilish, raqamli bank xizmatlarini kengaytirish va xalqaro standartlarga moslashtirish orqali mamlakat iqtisodiy taraqqiyotini jadallashtirish imkoniyati mavjud. Shuningdek, kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash, aholi uchun qulay moliyaviy xizmatlar ko‘rsatish bank tizimining ustuvor yo‘nalishlaridan bo‘lib qoladi. Banklar faoliyatini tashkil etish Bank tushunchasi va uning asosiy funksiyalari Bank - bu yuridik shaxs bo‘lib, u pul mablag‘larini jalb qilish, kredit berish, hisob- kitoblarni amalga oshirish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni bajaruvchi tashkilotdir. Banklar jamiyat iqtisodiyotining ajralmas qismi hisoblanib, ular iqtisodiy rivojlanishni ta’minlashda muhim o‘rin tutadi. Banklarning asosiy funksiyalariga quyidagilar kiradi: 1. Depozitlarni jalb qilish – jismoniy va yuridik shaxslarning mablag‘larini saqlash hamda ularga foiz to‘lash orqali kapitalni jamlash. 2. Kreditlash – mijozlarga turli kredit mahsulotlarini taqdim etish orqali iqtisodiy faollikni rag‘batlantirish. Banklarni litsenziyalash jarayoni mamlakatning moliyaviy tizimi barqarorligini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Litsenziyalash talablari va shartlari bank tizimining ishonchliligini oshirishga qaratilgan bo‘lib, ularning qat’iy bajarilishi Markaziy bank tomonidan nazorat qilinadi. Litsenziya berish va uni bekor qilish bo‘yicha qabul qilinadigan qarorlar bankning moliyaviy barqarorligiga, qonunlarga rioya qilishiga va mamlakat iqtisodiy taraqqiyotiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Banklarning ro‘yxatdan o‘tkazilishi Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi va talablari Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish mamlakatning moliyaviy tizimini tartibga solish hamda barqarorligini ta’minlash maqsadida muhim jarayonlardan biri hisoblanadi. Ushbu jarayon banklarning qonuniy faoliyat yuritishini kafolatlash, ularning moliyaviy mustahkamligi va mijozlarga xizmat ko‘rsatish qobiliyatini baholash uchun Markaziy bank yoki vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazishning umumiy tartibi quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi:  Tashabbuskorlarning arizasi va dastlabki tekshiruv – Yangi bank tashkil etishni maqsad qilgan yuridik yoki jismoniy shaxslar Markaziy bankka murojaat qiladi. Ushbu bosqichda bank tashkilotchilarining moliyaviy holati, biznes-rejasi va moliyaviy barqarorlikka ta’siri tahlil qilinadi.  Ustav fondini shakllantirish – Bankni tashkil etish uchun talab etiladigan minimal ustav fondi qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda bo‘lishi kerak. Ustav fondining hajmi mamlakat iqtisodiyoti va bank tizimining talablariga mos ravishda aniqlanadi.  Huquqiy ekspertiza va ruxsat berish jarayoni – Bankning ustavi, tashkil etuvchilarining shaffofligi, ularning noqonuniy faoliyat bilan bog‘liqligi tekshiriladi. Bundan tashqari, Markaziy bank yoki tegishli organlar bankning biznes-rejasi hamda moliyaviy strategiyasini ko‘rib chiqadi.  Ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash – Tekshiruvlar muvaffaqiyatli o‘tgach, Markaziy bank bankning ro‘yxatdan o‘tganligini tasdiqlaydi va unga bank Bank faoliyatining huquqiy asoslari Bank tizimining huquqiy asoslari mamlakat konstitutsiyasi, Markaziy bank qonunlari, tijorat banklari to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi. O‘zbekistonda bank tizimining asosiy huquqiy hujjatlari quyidagilardan iborat: 1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi – moliyaviy tashkilotlar faoliyatining umumiy prinsiplarini belgilaydi. 2. “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonun – tijorat banklarining faoliyat yuritish tartibini belgilab beradi. 3. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risidagi Qonun – Markaziy bankning vakolatlari va funksiyalarini belgilaydi. 4. Moliyaviy monitoring to‘g‘risidagi Qonun – banklarda pul yuvish va korrupsiya xavfini oldini olish choralarini belgilaydi. Bundan tashqari, xalqaro moliyaviy tashkilotlar, masalan, Xalqaro Valyuta Jamg‘armasi (IMF) va Jahon banki tomonidan ishlab chiqilgan moliyaviy barqarorlik standartlari bank tizimining rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Misol: O‘zbekistonda 2019-yilda bank tizimini isloh qilish bo‘yicha yangi qonunlar qabul qilingan bo‘lib, ular bank xizmatlarining raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan.Banklar mamlakat iqtisodiyotida muhim rol o‘ynaydi. Ularning asosiy vazifasi moliyaviy barqarorlikni ta’minlash, investitsiyalarni rivojlantirish va jismoniy hamda yuridik shaxslarga moliyaviy xizmatlar ko‘rsatishdan iborat. Zamonaviy bank tizimi nafaqat kreditlash va depozit xizmatlarini taqdim etadi, balki turli investitsion loyihalarni ham qo‘llab-quvvatlaydi. Banklarning ishonchliligi esa ularning huquqiy asoslari va davlat tomonidan nazorat qilinishi orqali ta’minlanadi. Kelajakda O‘zbekiston bank tizimining raqamlashtirilishi, xalqaro moliyaviy bozorlarga integratsiyasi va aholiga yanada sifatli xizmat ko‘rsatish bo‘yicha keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilishi kutilmoqda. Banklarning ro‘yxatdan o‘tkazilishi Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi va talablari Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish mamlakatning moliyaviy tizimini tartibga solish hamda barqarorligini ta’minlash maqsadida muhim jarayonlardan biri hisoblanadi. Ushbu  Moliyaviy hisobotlar va moliyaviy tahlil natijalari – Agar bankni tashkil etuvchilar boshqa moliyaviy tuzilmalarga ega bo‘lsa, ularning hisoboti taqdim etiladi.  Tashkilotchilarning shaxsiy ma’lumotlari – Bank asoschilarining qonuniy faoliyat bilan shug‘ullanish huquqi, ularning moliyaviy obro‘si va ilgari moliyaviy qonunbuzarliklarga aloqadorligi tekshiriladi.  Litsenziya olish uchun talab etiladigan hujjatlar – Markaziy bankning qonunchilik talablariga muvofiq tayyorlangan maxsus hujjatlar to‘plami. Markaziy bankning roli va nazorati Markaziy bank bank tizimining samarali ishlashini ta’minlash uchun muhim vakolat va nazorat vositalariga ega. U banklarning barqaror ishlashi, kredit siyosatining to‘g‘ri yo‘naltirilishi va mijozlarning huquqlarini himoya qilish uchun quyidagi vazifalarni bajaradi: Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash – Bankning bozorga kirish talablari Markaziy bank tomonidan belgilangan standartlarga javob berishi lozim. Moliyaviy barqarorlikni monitoring qilish – Banklarning kapital yetarliligi, aktivlari sifati, likvidligi va risklarni boshqarish tizimlarini baholaydi. Qonunchilik va tartib-qoidalar ijrosini ta’minlash – Banklarning mamlakat qonunchiligiga rioya qilishi, jumladan, pul yuvish va noqonuniy moliyaviy operatsiyalarni oldini olish bo‘yicha nazorat olib boradi. Pul-kredit siyosatini olib borish – Mamlakatdagi inflyatsiya darajasini nazorat qilish, pul massasini boshqarish va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash uchun Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladigan muhim chora-tadbirlar. Banklarning yopilishi yoki qayta tashkil etilishi jarayonlarini nazorat qilish – Agar bank moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelsa, Markaziy bank uning qayta moliyalashtirilishini yoki yopilishini tartibga soladi.Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu jarayon banklarning shaffofligi, ishonchliligi va mijozlarga sifatli xizmat ko‘rsatishini kafolatlaydi. Markaziy bank esa ushbu tizimning barqaror ishlashini ta’minlab, moliyaviy muhitni tartibga solish va nazorat qilish orqali iqtisodiy rivojlanishga xizmat Xulosa Banklar mamlakatda investitsiya jarayonlarini faollashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Yangi banklarning tashkil etilishi va ularning litsenziyalash jarayoni investorlarga ishonch bag‘ishlaydi. Chunki faqat litsenziyaga ega bo‘lgan banklar qonuniy faoliyat yuritishi va mijozlarga xizmat ko‘rsatishi mumkin. Natijada, moliyaviy tizimning shaffofligi oshadi va iqtisodiy o‘sishga zamin yaratiladi. Pul-kredit siyosatini tartibga solish Markaziy bank tomonidan banklarning ro‘yxatdan o‘tkazilishi va litsenziyalash jarayoni pul-kredit siyosatini samarali yuritishga yordam beradi. Litsenziyalangan banklar davlat tomonidan belgilangan tartib-qoidalarga amal qilishga majbur bo‘lib, bu iqtisodiyotdagi inflyatsiya va boshqa moliyaviy xavflarni kamaytirishga xizmat qiladi. Bank tizimini yanada rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar Mamlakat iqtisodiy barqarorligini ta’minlash va bank tizimini yanada rivojlantirish uchun quyidagi tavsiyalar berilishi mumkin: Bank tizimida raqamli texnologiyalarni joriy etish Hozirgi kunda raqamli bank xizmatlari jadal rivojlanmoqda. Banklarning onlayn xizmatlarini kengaytirish, mobil ilovalarni takomillashtirish, fintech kompaniyalar bilan hamkorlikni kuchaytirish orqali mijozlarga qulay va tezkor xizmatlar taqdim etish mumkin. Bank nazorati va shaffoflikni oshirish Banklar faoliyatining shaffofligini oshirish, moliyaviy hisobotlarning ochiqligini ta’minlash orqali jamiyatning ularga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash lozim. Shu bilan birga, davlat tomonidan banklarning faoliyatini doimiy nazorat qilish tizimini kuchaytirish maqsadga muvofiqdir. Litsenziyalash jarayonini soddalashtirish Yangi banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash jarayonini soddalashtirish, biroq, shu bilan birga, xavfsizlik va barqarorlik talablariga qat’iy rioya qilish lozim. Byurokratik to‘siqlarni kamaytirish orqali yangi moliyaviy institutlarning shakllanishiga sharoit yaratish mumkin. Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash jarayon banklarning qonuniy faoliyat yuritishini kafolatlash, ularning moliyaviy mustahkamligi va mijozlarga xizmat ko‘rsatish qobiliyatini baholash uchun Markaziy bank yoki vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Banklarni ro‘yxatdan o‘tkazishning umumiy tartibi quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi:  Tashabbuskorlarning arizasi va dastlabki tekshiruv – Yangi bank tashkil etishni maqsad qilgan yuridik yoki jismoniy shaxslar Markaziy bankka murojaat qiladi. Ushbu bosqichda bank tashkilotchilarining moliyaviy holati, biznes-rejasi va moliyaviy barqarorlikka ta’siri tahlil qilinadi.  Ustav fondini shakllantirish – Bankni tashkil etish uchun talab etiladigan minimal ustav fondi qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda bo‘lishi kerak. Ustav fondining hajmi mamlakat iqtisodiyoti va bank tizimining talablariga mos ravishda aniqlanadi.  Huquqiy ekspertiza va ruxsat berish jarayoni – Bankning ustavi, tashkil etuvchilarining shaffofligi, ularning noqonuniy faoliyat bilan bog‘liqligi tekshiriladi. Bundan tashqari, Markaziy bank yoki tegishli organlar bankning biznes-rejasi hamda moliyaviy strategiyasini ko‘rib chiqadi.  Ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash – Tekshiruvlar muvaffaqiyatli o‘tgach, Markaziy bank bankning ro‘yxatdan o‘tganligini tasdiqlaydi va unga bank faoliyatini yuritish uchun litsenziya beradi. Litsenziya bankning qaysi faoliyat turlarini amalga oshirishi mumkinligini belgilaydi. Banklarni tashkil etishda zaruriy hujjatlar Bankni tashkil etish va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun quyidagi hujjatlar taqdim etilishi lozim:  Tashkil etuvchilar tomonidan yozilgan ariza – Bank tashkil etishni istagan shaxslar tomonidan Markaziy bankka rasmiy murojaat qilinadi.  Ustav – Bankning tashkiliy tuzilishi, faoliyat doirasi va boshqaruv tizimi belgilangan asosiy hujjat hisoblanadi.  Biznes-reja – Bankning strategiyasi, iqtisodiy rejalari, kapital yetarliligi, risklarni boshqarish rejasi va prognozlari batafsil yoritilgan hujjat. Iqtisodiy va moliya huquqi fanidan foydalanishingiz mumkin bo‘lgan adabiyotlar, kitoblar, maqolalar va boshqa manbalar ro‘yxati Darsliklar va monografiyalar: 1. Ashurov H., Xakimov S., Jo‘raev A. – Moliya va moliyaviy nazorat – Toshkent: "Iqtisod-moliya", 2022. 2. Mirzakarimov I. – Moliya tizimi va davlat byudjeti – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2021. 3. Abduqahhorov A., Nazarov O. – Moliya huquqi – Toshkent: "Adolat", 2020. 4. Yo‘ldoshev Q., Karimov B. – Bank huquqi asoslari – Toshkent: "Iqtisod- moliya", 2019. 5. Musayev O. – Iqtisodiyot nazariyasi – Toshkent: "Sharq", 2018. 6. Xolbo‘tayev O., Soliyev T. – Moliya va byudjet huquqi – Toshkent: "Iqtisod- moliya", 2023. 7. Soliev T. – Moliyaviy-huquqiy javobgarlik va uning dolzarb masalalari – Toshkent: "Iqtisod-moliya", 2022. 8. Kadirov Sh., Jo‘raqulov A. – Sug‘urta huquqi – Toshkent: "Adolat", 2017. 9. Babayev A. – Kredit va moliyaviy operatsiyalar huquqiy asoslari – Toshkent: "O‘zbekiston", 2018. 10. Ibodov T. – Bank tizimi va uning huquqiy asoslari – Toshkent: "Fan va texnologiya", 2020. Ilmiy maqolalar va jurnallar: 11. “Moliya va soliq” jurnali – O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan nashr etiladi. 12. “Bank ishi va moliya bozori” – Markaziy bank huzuridagi ilmiy-amaliy jurnal. 13. “Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” jurnali – O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi nashri. 14. “Iqtisodiyot va huquq” – O‘zbek Milliy Universiteti iqtisodiyot fakulteti jurnali. qiladi. Shunday qilib, banklarni ro‘yxatdan o‘tkazish va ular ustidan nazorat o‘rnatish mamlakatning moliyaviy tizimi uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masalalardan biridir. Banklarni litsenziyalash jarayoni Bank faoliyatini boshlash uchun litsenziya olish tartibi Bank faoliyatini boshlash uchun litsenziya olish tartibi muayyan huquqiy va iqtisodiy talablarni o‘z ichiga oladi. O‘zbekiston Respublikasining "Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida"gi qonuniga muvofiq, har qanday yangi bank faoliyatni boshlashdan oldin Markaziy bankdan rasmiy ruxsat olishi lozim. Litsenziya olish uchun bank tashabbuskorlari dastlab quyidagi bosqichlardan o‘tadilar: 1. Dastlabki hujjatlar tayyorlash – Bank tashkil etuvchilari dastlab biznes-reja, moliyaviy reja va aksiyadorlik tarkibi bo‘yicha ma’lumotlarni tayyorlaydi. 2. Ariza topshirish – Markaziy bankka litsenziya olish uchun rasmiy ariza topshiriladi. Arizada bankning huquqiy maqomi, ustav kapitali miqdori va bankning moliyaviy barqarorligini kafolatlovchi hujjatlar bo‘lishi shart. 3. Tahlil va ekspertiza – Markaziy bank mutaxassislari bankning moliyaviy holatini, tashkil etuvchilarning obro‘sini va rejalashtirilgan faoliyatning qonuniyligini o‘rganadi. 4. Litsenziya berish – Agar barcha talablarga javob berilsa, Markaziy bank tomonidan litsenziya beriladi va bank rasmiy ravishda faoliyatini boshlashi mumkin. 5. Nazorat va monitoring – Litsenziyaga ega bo‘lgan banklar Markaziy bank tomonidan doimiy nazorat qilinadi. Litsenziyalash shartlari va talablar Bank faoliyatini litsenziyalash qat’iy talablarga asoslangan bo‘lib, uning asosiy maqsadi bank tizimining barqarorligini ta’minlashdir. Quyidagi shartlar va talablar banklar uchun majburiy hisoblanadi: 1. Ustav kapitali – Bank minimal ustav kapitaliga ega bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‘ra, bu miqdor har yili qayta ko‘rib chiqiladi va Markaziy bank tomonidan belgilab beriladi. 15. Nurmatov B. – O‘zbekistonda moliyaviy nazorat tizimining rivojlanish tendensiyalari // “Moliya va soliq” jurnali, 2021. 16. To‘xtamurodov I. – Davlat moliyaviy nazoratining asosiy yo‘nalishlari // “Iqtisodiyot va huquq” jurnali, 2022. 17. Jalolov A. – Byudjet tizimi va uning huquqiy asoslari // “Iqtisodiy tadqiqotlar” jurnali, 2021. 18. Shodmonov S. – Moliyaviy huquqbuzarliklarning huquqiy oqibatlari // “Adolat” jurnali, 2023. 19. Xamdamov I. – Sug‘urta tizimi va uning iqtisodiyotdagi roli // “Bank ishi va moliya bozori” jurnali, 2020. 20. Karimov Sh. – Byudjet mablag‘laridan samarali foydalanish muammolari // “Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” jurnali, 2021. Rasmiy hujjatlar va qonunchilik bazasi: 21. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – 2023-yilgi tahriri. 22. O‘zbekiston Respublikasining “Byudjet kodeksi” – 2022-yilgi tahriri. 23. O‘zbekiston Respublikasi “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni – 2019-yilgi tahriri. 24. O‘zbekiston Respublikasi “Sug‘urta to‘g‘risida”gi Qonuni – 2021-yilgi tahriri. 25. O‘zbekiston Respublikasi “Moliyaviy nazorat to‘g‘risida”gi Qonuni – 2020- yil. 26. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Markaziy bank va Davlat soliq qo‘mitasi rasmiy saytlaridagi hisobot va statistik ma’lumotlar . Banklar faoliyatini tashkil etish, ularni ro‘yxatdan o‘tkazish, litsenziyalash Kirish Zamonaviy iqtisodiyotda bank tizimi asosiy moliyaviy institutlardan biri hisoblanadi. Banklar nafaqat kapital aylanishini ta’minlash, balki investitsiyalarni jalb qilish, tadbirkorlikni rivojlantirish va aholining moliyaviy ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi. Mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi ko‘p jihatdan bank tizimining rivojlanganlik darajasiga bog‘liq bo‘lib, uning samarali faoliyat yuritishi mamlakat moliyaviy tizimining ishonchliligini ta’minlaydi. Mazkur tadqiqot banklarning tashkil etilishi, ularni ro‘yxatdan o‘tkazish va litsenziyalash jarayonlarining tartibini yoritishga bag‘ishlanadi. Ushbu jarayonlarning huquqiy asoslari, tahlil va dalillar bilan mustahkamlangan holda keltiriladi. Banklarning iqtisodiyotdagi o‘rni va ahamiyati Banklar iqtisodiyotning uzviy qismi hisoblanib, moliyaviy tizimning barqaror ishlashini ta’minlaydi. Ularning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:  Moliyaviy resurslarni jamlash va taqsimlash – aholi va tadbirkorlardan jamlangan depozitlarni kredit sifatida berish orqali iqtisodiy faollikni oshiradi.  Pul aylanishini ta’minlash – to‘lov tizimlari orqali iqtisodiyotning uzluksiz faoliyat yuritishini qo‘llab-quvvatlaydi.  Investitsiyalarni moliyalashtirish – ishlab chiqarish va xizmatlar sohasiga sarmoya kiritish orqali iqtisodiy o‘sishga hissa qo‘shadi.  Risklarni boshqarish – sug‘urta, kafil kreditlar va boshqa moliyaviy instrumentlar orqali korxonalar va aholining moliyaviy xatarlarini kamaytiradi. Misol uchun, O‘zbekiston Respublikasida tijorat banklari tomonidan kichik va o‘rta biznesni kreditlash bo‘yicha turli dasturlar ishlab chiqilgan bo‘lib, ular iqtisodiy o‘sishga turtki bermoqda. Markaziy bank statistik ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda banklar tomonidan berilgan kreditlar hajmi 450 trillion so‘mdan oshgan. Bank tizimining rivojlanish tarixi va zamonaviy tendensiyalar Bank tizimi uzoq tarixga ega bo‘lib, uning ildizlari qadimgi sivilizatsiyalar davriga borib taqaladi. Hozirgi zamonaviy banklar rivojlanish bosqichlari quyidagicha ifodalanadi:

Banklar faoliyatini tashkil etish, ularni ro‘yxatdan o‘tkazish, litsenziyalash 25

Купить