Boshlang’ich sinf o’qituvchisining kasbiy madaniyati - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	1.5MB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	29 Iyul 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Boshlang’ich sinf o’qituvchisining kasbiy madaniyati

Sotib olish

O’ ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’ RTA MAXSUS T A’ LIM VAZIRLIGI
URGANCH INNOVATSION UNIVERSITETI
Ijtimoiy-gumanitar fanlar va p edagogika fakulteti
“ Boshlang’ich ta’lim ” yo’nalishi 22-01 guruh talabasi
TOHIROVA SEVINCHOYNING
Boshlang’ich ta’lim pedagogikasi fanidan tayyorlagan
KURS ISHI
MAVZU: Boshlang’ich sinf o’qituvchisining kasbiy madaniyati

MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………………………….
I BOB. BOSHLANG’ICH SINF O’QITUVCHILARINING KASBIY
MADANIYATI.. .......................................................................................................
1. 1 Kasbiy -pedagogik madaniyatnig mohiyati .........................................................
1.2 Pedagogik madaniyatning tarbiyaviy vazifasi......................................................
II BOB. O’QITUVCHILARNING KASBIY-METODIK
TAYYORGARLIGI ...............................................................................................
2.1 O’qituvchilarning innovatsion metodik tayyorgarligi.......................................
2.2 Ilmiy muammoning qo’yilishi ............................................................................
2.3 Davlat ta’lim standartlarining optimallashtirilishi..............................................
XULOSA.................................................................................................................
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI............................................
ILOVA.....................................................................................................................

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Bugungi kunda jamiyatimizda boshlang’ich sinf
o’qituvchilarini tayyorlashda ularning kasbiy-pedagogik faoliyatini mazmunli va
sifatli tashkil etish, o’quvchilarning bilimini oshirishga yo’naltirilgan zamonaviy
texnologiyalardan samarali foydalanishga o’rgatishning zaruriy e’tiborga
olinmoqda. Davlatimiz rahbari O qituvchi va murabbiylar kuni munosabati bilanʻ
soha vakillariga yo llagan tabrik nutqida ta kidlaganidek, “Taraqqiyotning tamal
ʻ ʼ
toshi ham, mamlakatni qudratli, millatni buyuk qiladigan kuch ham ilm-fan, ta lim
ʼ
va tarbiyadir”-deydi[2.10-12b]. Bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini
intellektual va ma’naviy salohiyati yuksak yangi avlod kadrlarini tayyorlash, ta’lim
tashkilotlari bitiruvchilari zamonaviy kasb egalari bo’lishlari uchun ularda zarur
ko’nikma va bilimlarni shakllantirishning zaruriy jihatlari ochib berilgan.
Boshlang’ich sinf o’qituvchilariga qo’yiladigan talablar pedagogik, psixologik va
sotsiologik xarakterga egaligi bilan ahamiyatli hisoblanadi.“O’qituvchi o’z bilim
malakasini oshirish usullarini puxta egallamog’i, mustaqil ishlashini o’rganmog’i
lozim” – degan edi A. Jomiy.Mamlakatimizda ilg’or xorijiy tajribalar asosida
uzluksiz ta’lim tizimi uchun pedagog kadrlar tayyorlashni nazarda tutuvchi oliy
ta’lim tizimida zamonaviy yondashuvlarni ishlab chiqishni ta’minlashga qaratilgan
islohotlar natijasida bo’lajak o’qituvchilarni tayyorlashning zamonaviy ta’lim
mazmunini modernizatsiyalash, talabalar ichki imkoniyatlarini ro’yobga
chiqarishga imkon beruvchi zarur shart-sharoitlar yaratishga yo’naltirilgan ta’lim
muhitini yaratish bo’yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O’zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi PF-4947-sonli
farmoni, 2017 yil 20 apreldagi “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi PQ2909-sonli, 2017 yil 29 noyabrdagi “O’zbekiston
Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to’g’risida”gi PF-
5264-sonli qarorlari, 2018 yil 25 yanvardagi “Umumiy o’rta, o’rta maxsus va kasb-
hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi
PF5313-sonli Farmoni va boshqa ushbu sohaga tegishli me’yoriy-huquqiy

hujjatlarda belgilab berilgan vazifalarni amalga oshirishda boshlang’ich sinf
o’qituvchisining o’rni alohida hisoblanadi. Chunki, boshlang’ich sinf o’qituvchisi
maktabga ilk qadam qo’ygan o’quvchilarning savodini chiqarishda, ularni shaxs
sifatida shakllanishida muhim o’rin egallaydi.
Kurs ishining maqsadi: Boshlang’ich sinf o’qituvchining kasbiy madaniyati
rivojlantirishdagi kasbiy kompetensiyalarini rivojlantirish.
Kurs ishining vazifasi:
–Ta’lim-tarbiyani rivojlantirishdagi ilg’or tajribalarni tahlil qilish
–Kasbiy pedogogik soxadagi muammoning yechimlarini aniqlash
Kurs ishining obyekti: Boshlang’ich sinf o’qituvchilarning kasbiy komponentlari.
Kurs ishining predmeti: Bo’lajak boshlang’ich sinf
Kur ishining tuzilishi: Kirish, ikkita bob, rejalar, xulosa, foydalanilgan
adabiyotlar ro’yxati va ilovadan iborat.
I BOB. BOSHLANG’ICH SINF O’QITUVCHILARINING KASBIY
MADANIYATI.
1.1 Kasbiy -pedagogik madaniyatnig mohiyati
Pedagogika tarixiga oid tadqiqotlarda ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlarning
taraqqiyoti quyidagi davrlarga bo’lib o’rganilgan:
1) Eng qadimgi davrlardan 1917 yilgacha ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlar
taraqqiyoti;
2) 1917-1990 yillarda pedagogik fikrlar rivojlanishi;
3) Mustaqilllik yillarida O’zbekistonda ilm-fan va ta’lim-tarbiya sohasidagi
tadqiqotlar.Bu davrlashtirishni bo’lajak o’qituvchilarni innovatsion tayyorlash
davrlari genezisi sifatida ham qabul qilish o’rinlidir. Bu davrlar uchun o’qitishning
quyidagi usullari xarakterlidir:
1) Savtiya usuli; 2) Jamoa usuli; 3) Jadid usuli;
4) Sinf-dars usuli; 5) Loyihalashtirishga asoslangan, natijalarga
kafolatli erishishga yo’naltirilgan texnologik yondashuv. Mazkur ta’lim
texnologiyalari bir-biridan progressivligi bilan farq qilib, bir-biriga nisbatan yangi,
innovatsion texnologiya hisoblanadi, xususan, savtiya usuliga nisbatan jamoa

usuli, jamoa usuliga nisbatan jadid usuli innovatsion va h.k. O’qituvchilarni
tayyorlash sohasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlarda ilgari surilgan o’qituvchi
kasbiy professiogrammalarining tahlili hamda jamiyatning o’qituvchilik kasbiga
qo’yayotgan talablari asosida pedagogik oliy ta’lim muassasalari bitiruvchisining
sifatlari ishlab chiqildi. Pedagogik oliy ta’lim muassasalari boshlang’ich ta’lim
yo’nalishi bitiruvchisining sifatlari quyidagicha guruhlandi:
1-guruh. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga DTSda belgilangan bilim, ko’nikm,
malaka, kompetensiyalarni shakllantirishga psixologik tayyorgarlik: jamiyat
hayoti, yosh avlod tarbiyasida o’zining alohida rolini anglab yetish. Hozirgi
zamon o’qituvchisi oldiga qo’yiladigan talablarni bilish, pedagogik faoliyatga
qobiliyatning mavjudligi, o’qituvchilik kasbiga qiziqish, nerv sistemasining
egiluvchanligi, chuqurligi va kuchliligi, undagi psixik jarayon (his qilish va
idrok, diqqat, tasavvur, fikrlash, xotira, nutq, iroda)larning optimal holatdaligi.
Pedagoglik kasbiga va o’quvchilar bilan muloqotga kirishishga bo’lgan
ehtiyojini anglash.
2-guruh. Shaxs sifatlari: insonparvarlik, ma’lumotlilik, ma’naviy dunyosining
mazmuni, madaniyati, eruditsiyasi (iqtidori), o’z bilimini doimo oshirib borish,
pedagogik odobga egalik, talabchanlik va adolatlilik, axloqiy qiyofasi, o’z
o’quvchilariga o’qish, ishlash va yashashda namuna bo’la olish, umuminsoniy
va milliy qadriyatlarni hurmat qilish.
3-guruh. Kasbiy sifatlar: o’quvchi-yoshlarning o’ziga xos va yosh
xususiyatlarini bilish, har bir o’quvchi shaxsini loyihalashtira olish; didaktik
bilimlarning mavjudligi; o’z o’quv predmetini va unga doir so’nggi
yangiliklarni bilish, o’quv reja, dastur, o’quv qo’llanmalar, darslik va
qo’shimcha adabiyotlarni bilish; ta’lim vazifalari, funksiyalari va tashkil
O’qituvchining kasbiy tayyorgarligiga qo’yiladigan talablar, ularning
ulug’lanishi Sharq mutafakkirlari Ismoil al-Buxoriy, Yusuf Xos Hojib, Abu
Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Abduraxmon Jomiy,
Alisher Navoiy, Jaloliddin Davoniy, Abdulla Avloniylarning asarlarida o’z
ifodasini topgan. Oliy ta’lim muassasalarida o’qituvchilarni tayyorlash

muammolari respublikamiz va chet ellik mutaxassislar tomonidan bir qator
adabiyotlarda yoritilgan. Oliy ta’lim jarayonida bo’lajak o’qituvchi shaxsini
shakllantirish, o’z-o’zini boshqarish asosida o’quvchilarning ijtimoiy faolligini
oshirish va kasbiy shakllanganlikni tashxislash masalalari M.A.Abdullajonova,
O.A.Abdulina, A.A.Akbarov, X.A.Abduraxmanova,S.V.Safonovalarning
tadqiqotlarida o’rganilgan. O’qituvchining kasbiy mahoratini tadqiq qilgan
pedagog olimlar H.Abdukarimov, N.Azizxo’jayeva, A.Aliyev, Yu.A.Axrorov,
A.A.Verbitskiy, R.H.Jo’rayev, B.R.Jo’rayeva, J.G’. Yo’ldoshev, S.M.Markova,
G.M.Maxmutova, L.M.Mitina, A.G.Morozov, U.N.Nishonaliyev, M.Ochilov,
B.Raximov, N.Saidahmedov, V.A.Slastyonin, O’.Tolipov, A.R.Xodjaboyev,
A.A.Xoliqov, N.Shodiyev, O.Haydarova, A.A.Hamidov,
F.R.Yuzlikayevlarning ishlarida bo’lajak o’qituvchilarning pedagogik
mahorati, ta’lim texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari, talabalarning
dunyoqarashlari, kasbiy va muloqot madaniyatini rivojlantirish yo’llari va
usullari, shuningdek, o’qituvchilarni kasbiy tarbiyalash va tayyorlash
muammolari tadqiq etilgan. O’qituvchi shaxsini kasbiy tarbiyalashning
psixologik va psixofiziologik jihatlari A.A.Bodalev, Ye.M.Ivanova,
E.G’oziyev, M.G.Davletshin va boshqalarning tadqiqotlarida o’z aksini topgan.
O’qituvchining kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi V.Adolf,
I.Zimnyaya, A.Karabayeva, N.Kuzmina, N.Muslimov, Sh.Sharipov kabi qator
olimlar tomonidan o’rganilgan. Adabiyotlar tahlili shundan dalolat
beradiki,kompetentlik va kompetent yondashuvning mazmuni va ta’riflari,
shuningdek, zamonaviy o’qituvchining kasbiy sifatlari keng tadqiq etilgan.
Lekin oliy ta’lim muassasalarida bo’lajak kollej o’qituvchilarini tayyorlash
jarayonini tashxis qilish tizimi, bo’lajak o’qituvchilarni innovatsion tayyorlash
mazmuni, shakl, metod va vositalarining kasbiy kompetentlikni
shakllantirishdagi imkoniyatlari yetarli darajada o’rganilmagan. O’qituvchining
kasbiy tavsifnomasini tuzish, unga bo’lgan talablarni aniqlash, shaxsni
shakllantirishda tarbiyaning maqsad va vazifalari, qoidalari, ta’lim va tarbiya
metodlari, uning qadimiy ildizlari (genezisi)ni aniqlashda Sharqning taniqli

qomusiy olim va mutafakkirlarining hissalari kattadir. Buyuk Sharq
mutafakkirlari Al-Xorazmiy, Al-Kindiy, Al-Forobiy, Al-Beruniy, Abu Ali ibn
Sino, Umar Hayyom, Sa’diy Sheroziy, Mirzo Ulug’bek, Abduraxmon Jomiy,
Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Boburlar birinchilardan bo’lib ta’lim
metodlarini ilmiy asoslab berishdi. etish tamoyillarini bilish; o’quv dasturiga
tuzatishlar kiritishni bilish, eskirgan ma’lumotlarni olib tashlash, o’rniga yangi,
zamon talablariga mos, jonajon o’lka tarixi, madaniyati, xalq an’analari
xususiyatlariga mos keladigan materiallarni qo’ya olish; o’quv ishlarini
rejalashtirishni bilish (kalendar va dars rejalari); o’quvchilarning ta’limi,
tarbiyasi va rivojlanishini ta’minlovchi, ta’limning eng ta’sirchan, noan’anaviy
shakl va metodlarini tanlay olish va ijodiy qo’llay olish ko’nikmasi; xalqaro
aloqalar imkoniyatlaridan foydalana bilish ko’nikmasi; ta’lim jarayonida,
auditoriya va auditoriyadan tashqari ishlar jarayonida tarbiyaviy ishlarni tashkil
eta bilishga doir bilim va ko’nikmalarning mavjudligi; o’quv-tarbiyaviy
ishlarni samarali olib borishda erishgan yutuqlarida to’xtab qolmaslik, faol
ijodiy izlanishda davom etish.
1.2 Pedagogik madaniyatning tarbiyaviy vazifasi
Pedagogika (gr. 'πα ς', paіda — bola, gr. ' γω', gogos — yetaklovchi) atamasiῖ ἄ
qadimiy bo lib, „bola yetaklovchi“ degan ma noni bildiruvchi grekcha
ʻ ʼ
„paydogogos“ so zidan kelib chiqqan. Tarixiy manbalarning ko rsatishicha,
ʻ ʻ
qadimgi Yunonistonda o z xo jayinining bolalarini sayr qildirgan, ehtiyot qilgan,
ʻ ʻ
harbiy mahoratni o rgatgan tarbiyachini, ya ni qullarni „pedagog“ (bola
ʻ ʼ
yetaklovchi) deb atashgan. Keyinchalik esa, maxsus o qitilgan va pedagoglikni
ʻ
o ziga kasb qilib olgan kishilarni pedagog deb atay boshlashgan.Pedagogika (yun.
ʻ
paidagogike) — tarbiya, ta lim hamda ma lumot berishning nazariy va amaliy
ʼ ʼ
jihatlarini o rganuvchi fanlar majmuasi. Ped. institutlari va ayrim boshqa o quv
ʻ ʻ
yurtlarida mutaxassislik dasturi asosida o rganiladigan o quv predmeti ham
ʻ ʻ
pedagog deb yuritiladi. Pedagogika fan sifatida bola tarbiyasining nazariy asoslari
bilan shug ullangan. Zamonaviy pedagog bolalar bilan birgalikda kattalarning ham
ʻ
o quv-tarbiyaviy, madaniy hamda ma naviy-ma rifiy tarbiyasi bilan shugullanishni
ʻ ʼ ʼ

ko zda tutadi. O zbekiston Respublikasida Pedagoglarga barkamol shaxsʻ ʻ
ma naviyatini shakllantirishning asosiy vositasi sifatida yondashiladi.Pedagog
ʼ
tarbiya jarayonining qonuniyatlari, tarkibi va uni tashkil etish mexanizmlarini
tadqiq etadi, tarbiyaviy va o quv ishlarining mazmuni,tamoyillari, ularni tashkil
ʻ
etish shakl, usul hamda yo sinlarini belgilab beradi.Shaxsni tarbiyalash, o qitish va
ʻ ʻ
shakllantirish Pedagogning asosiy funksiyasi hisoblanadi. Shaxsni tarbiyalash
Pedagogikanidagi asosiy tushuncha sanalib, oila va jamiyatning barkamol shaxsni
shakllantirishga yo naltirilgan birgalikdagi faoliyatini anglatadi. Tarbiya
ʻ
yordamida inson shaxsining ma naviy jihatlarini qaror toptirish ko zda tutiladi.
ʼ ʻ
Dunyoqarash, e tiqod, ezgulik, go zallik, yaxshilik, adolatga doyr qarash va
ʼ ʻ
ko nikmalarning shaxs sifa-tiga aylantirilishi tarbiya yordamidagina amalga
ʻ
oshiriladi. Insonlar ora-sida yashash, hayotda turmush kechirish va faoliyat
ko rsatish uchun zarur bo lgan bilim, ko nikma va malakalar yig indi-sini
ʻ ʻ ʻ ʻ
o zlashtirishga qaratilgan faoliyat o qitish tushunchasini ifoda etadi. O qitish
ʻ ʻ ʻ
natijasida shaxs zaruriy bilimlar bilan ta minlanib, kelgusida turli darajadagi
ʼ
maxsus ma lumotni olish imkoniga ega bo ladi. Tarbiyalash va o qitish natijasida
ʼ ʻ ʻ
odamda muayyan shaxs sifatlari shakllantiriladi. Shaxe tarbiyalash va o qitish
ʻ
orqali o zida oldin bo lmagan ma naviy-intellektual sifatlarga ega bo ladi. Bu hol
ʻ ʻ ʼ ʻ
shaxsning umri mobaynida uzluksiz davom etadi va uning rivojlanishiga omil
bo ladi.Inson va uni shakllantirishga doir fan sifatida Pedagogika falsafa, etika,
ʻ
estetika, madaniyatshunoslik, psixologiya, iqtisodiyot, siyosatshunoslik,
demografiya, tarix, adabiyot, tibbiyot, mat. va boshqa fanlar bilan uzviy bog liq.
ʻ
Pedagogika fani va amaliyoti taraqqiyotida bu fanlarning nazariy asoslari,
tadqiqot metodlari, ilmiy xulosalarni aniqlash, taxlil qilish hamda umumlashtirish
usullaridan foydalanadi.Pedagogikada ta lim va tarbiya jarayonlarining qaysi
ʼ
jihatlarini o rganishdan kelib chiqadigan bir qancha soha va bo limlar mavjud.
ʻ ʻ
O qitishning maqsadi, vazifalari, tamoyillari, usullari bilan shug ullanadigan
ʻ ʻ
sohasi didaktikadir. Shaxsning axloqiy sifatlarini tarkib toptirish, unda e tiqod,
ʼ
dunyoqarash, axloq singari ma naviy jihatlarni shakllantirish masalalarini
ʼ
pedagogikaningning tarbiya nazariyasi va amaliyoti tarmog i o z ichiga oladi.
ʻ ʻ

Ta lim-tarbiyani tashkil etish, uyushtirish va uni boshqarish singari tashkiliy-pe-ʼ
dagogik ishlar qonuniyati pedagogikaning mak-tabshunoslik sohasi tomonidan
ishlab chiqiladi. pedagogika hamisha muayyan yoshdagi, ma lum hayotiy va akliy
ʼ
tajribaga ega bo lgan kishilar bilan ish ko radi. Shuning uchun ham
ʻ ʻ
pedagogikanining qonuniyatlarini belgilashda ta limtarbiya oluvchining yosh
ʼ
xususiyatlarini hisobga olish hal qiluvchi ahamiyatga ega bo ladi.Ayrim o quv
ʻ ʻ
fanlarini o qitish qonuniyatlari va usullarini o rgatuvchi metodika (tadris) fanlari
ʻ ʻ
ham pedagogikaning sohalari hisoblanadi. Bularga nisbatan didaktika umumiy
metodika hisoblanadi va har bir alohida predmeti metodikasi xususiy didaktika
sanaladi. Ammo bu xil chegaralanish anchagina shartlidir. Chunonchi, adabiyot
o qitish metodikasi didaktikaga nisbatan xususiy didaktika hisoblanadi, ayni
ʻ
vaqtda, u mumtoz adabiyot tarixini o rganish metodikasi, chet el ada-biyotini
ʻ
o rganish metodikasi, xalq og zaki ijodini o rganish metodikasiga nisbatan
ʻ ʻ ʻ
umumiy metodika vazifa-sini bajaradi.
Xususiy metodikalar umumiy didaktikaga tayangan va uning nazariy
umumlashmalariga asoslangan holdagina rivojlana oladi. Ayni vaqtda, har bir aniq
fanga tatbiq etilgan didaktik qonuniyatlar o sha o quv predmetini o qitish
ʻ ʻ ʻ
tajribasidagi o ziga xoslik bilan boyitiladi, umumiy jihatlarni konkretlashtiradi, har
ʻ
bir o ziga xoslikda o qitishning universal jihatlarini namoyon
ʻ ʻ
etadi.Pedagogikaning jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo lgan bolalar
ʻ
rivojlanishining ruhiy-jismoniy xususiyatlarini, ularni tarbiyalash, o qitish va
ʻ
shakllantirishdagi o ziga xosliklarini hisobga olib ish ko radigan tarmog i
ʻ ʻ ʻ
defektologiyapnr. Defektologiya bolaning qanday jismoniy nuqsonga egaligi
hamda ularga beriladigan ta limtarbiyaning yo naltirilganligiga qarab
ʼ ʻ
tiflopedagogika, surdopedagogika, oligofrenopedagogika, logopediya singari
tarmoqlarga bo li-nadi. Jahon yoki milliy tarbiya nazariyasi, didaktika fani hamda
ʻ
amaliyo-ti jamiyat taraqqiyotining turli davrlarida qanday mazmun-mundarija,
shakl-shamoyil kasb etganligi, qaysi usul va shakllardan foydalanib ish
ko rganligi, qanday natijalarga erishganligi kabi masalalar ped. tarixi fani
ʻ
tomonidan tadqiq etiladi.20-asr boshlaridan qiyosiy ped. fani P.ning alohida

tarmog i sifatida dunyoga keldi. Unda jahondagi turli xalqlarning pedagogikʻ
qarashlari va ta lim-tarbiya tizimi qiyosiy-genetik yo sinda bir-biriga solishtirilgan
ʼ ʻ
holda o rganildi. P.ning bu tarmog i ta lim-tarbiya borasidagi eng ilgor usul va
ʻ ʻ ʼ
yondashuvlarni solishtirish, maqsadga muvofiklarini muayyan milliy pedagogik
fan va amaliyotga tat-biq qilish imkonini beradi. Mamla-katimizda hozircha
qiyosiy ped. alohida fan sifatida shakllanmagan bo lsada, bu borada jiddiy
ʻ
izlanishlar amalga oshirilgan. Pedagogika inson faoliyatining eng qadimiy turidir.
U odam bilan birga paydo bo lgan va odamning odamligini, uning oila, jamoa
ʻ
hamda jamiyat bo lib yashashini ta minlab turgan fan va amaliyotdir. Insoniyat
ʻ ʼ
mavjud tajribalarni o rganish va boshqalarga o rgatishni yo lga qo ya boshlagan
ʻ ʻ ʻ ʻ
vaqtdan, ya ni pedagogika paydo bo lganidan buyon hamda shu tufayligina
ʼ ʻ
mavjuddir. Dastlab sof amaliy harakterga ega bo lgan va insoniyat ko p yillar
ʻ ʻ
mobaynida orttirgan hayotiy tajribalarni yoshlarga qisqa muddatda o rgatishni
ʻ
ko zda tutgan. Bu pedagogika udum, odat, an ana tarzida namoyon bo lgan.
ʻ ʼ ʻ
Shuning uchun ham oldin xalq pedagogikasi vujudga kelgan. Chunonchi, o zbek
ʻ
xalq pedagogikasiga muvofiq, kichik yoshdagilar kattalardan oldin taomga qo l
ʻ
uzatmaydi, ko rishish uchun oldin katta qo l cho zishi lozim, ota bilan masala
ʻ ʻ ʻ
talashilmay-di, kattalarga ran qaytarilmaydi va boshqa odamzodning hayotiy va
aqliy tajribasi ortib, turmush kechirish tarzi xilma-xillashib, mehnat taqsimoti
yuzaga kelib turli fanlar paydo bo la boshlashi bilan pedagogika ham inson
ʻ
faoliyatining alohida sohasiga aylandi. Ta lim va tarbiyaga doyr qarashlar tizimi
ʼ
shakllandi. Lekin bular darhol pedagogik nazariy tizimlar sifatida emas, balki
milliy fikr tarbiyaga daxldor qarashlar, aqidalar, hikmatlar tarzida namoyon bo ldi.
ʻ
Yozuv paydo bo lishi bilan pedagogik qarashlar yozuvga ko chiriladigan bo ldi.
ʻ ʻ ʻ
Antik davrdagi mu-tafakkirlarning ta limtarbiya borasidagi fiqolari markazida
ʼ
yetuk insonni shakllantirishga intilish is-tagi turardi. Shumer, Misr, Xitoy,
Hindiston va O rta Osiyodagi turli madaniyma rifiy obidalar moddiy madaniyat
ʻ ʼ
namunalarigina bo lib kolmay, o z davridagi buyuk pedagogik meros hamdir.
ʻ ʻ
Qadim zamonlarda paydo bo lgan pedagogik qarashlar ko proq amaliy xususiyatga
ʻ ʻ

ega bo lsada, keyinchalik pedagogikaning alohida fan sifatida shakllanishiga ulkanʻ
hissa qo shdi.
ʻ
Pedagogika insoniyatning axloqodobi va ma naviyatigagina emas, balki akliy
ʼ
rivojiga ham hal qiluvchi ta sir ko rsatgani sababli uning taraqqiyot darajasi
ʼ ʻ
jamiyatning ravnaqiga muvofiq tarzda ro y berdi. Bir qancha mamla-katlarning
ʻ
rivojiga ham, boshqalarining esa qolokligiga ham ko pincha o sha mamlakatdagi
ʻ ʻ
Pedagogikaning holati sabab bo lgan. Xususan, Sharq xalklari o z vaq-tida eng
ʻ ʻ
qadimiy va ilg or pedagogik qarashlar tizimini yaratgan bo lishlariga qaramay, shu
ʻ ʻ
tizimni zamona talablariga muvofiq tarzda takomillashtirib bormaganliklari uchun
keyinchalik ilm-fan taraqqiyoti jihatidan qoloq holga tushib qoldilar.

II BOB. O’QITUVCHILARNING KASBIY-METODIK TAYYORGARLIGI
2.1 O’qituvchilarning innovatsion metodik tayyorgarligi
Ma lumki, so nggi yillarda mamlakatimizda ta lim tizimini rivojlantirish, kadrlarniʼ ʻ ʼ
malakasini oshirish hamda ularni qayta tayyorlash sohasi tubdan isloh qilinmoqda.
Uni o tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to la xalos
ʻ ʻ
etish,rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma naviy
ʼ
va ahloqiy talablarga javob beruvchi yetuk mutaxassislar tayyorlash tizimini
yaratishga alohida e tibor qaratilyapti.Bunda innovatsiyalar, ilg or pedagogik
ʼ ʻ
texnologiyalarni joriy etish, shu bo yicha zarur huquqiy
ʻ mexanizmlarni yaratishga
ustuvor yo nalish sifatida qaralayotgani muhimdir.Shular asosida, oliy malakali
ʻ
ilmiy va ilmiy pedagog kadrlar tayyorlash hamda attestatsiyadan o tkazish tizimi
ʻ
yana-da takomillashtirilmoqda, oliy o quv yurtidan keyingi ta lim bosqichiga qator
ʻ ʼ
yangiliklar tatbiq etilayotir. Shuningdek, dissertatsiya tadqiqotlarining sifati, ilmiy
va amaliy ahamiyatini oshirish bo yicha zamon talablari asosida muayyan ishlar
ʻ
olib borilyapti.Yurtimizda yuridik kadrlar tayyorlash sohasiga ham aynan mana
shunday progressiv nuqtai-nazar bilan yondashilayotgani yaqin kelajakda o zining
ʻ
yorqin samaralarini berishi shubhasiz. Zero, shu bo yicha qabul qilinayotgan
ʻ
Farmon va qarorlar, boshqa huquqiy hujjatlarda mamlakatimizda amalga
oshirilayotgan tub demokratik va huquqiy islohotlar, fuqarolik jamiyatini
shakllantirishning yuksak talablari va zamonaviy xalqaro standartlariga javob
beradigan yuqori malakali yuridik kadrlarni tayyorlashga qaratilgan aniq chora-
tadbirlar belgilab berilmoqda. Ularning ijrosi esa so zsiz va izchil
ʻ
ta minlanyapti.
ʼ Biroq mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar shu bilan
bir joyda turib qolishi kerak emas, balki u jamiyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiyotiga hamohang tarzda rivojlanib borishi darkor. O zbekistonda olib
ʻ
borilayotgan tub islohotlar sharoitida davlat qurilishi va huquqiy siyosatning
mazmun-mohiyatini aniqlashtirish, uning maqsad hamda vazifalarini islohotlarning

bugungi taraqqiyoti asosida shakllantirib borish zarur. Inson manfaatlarini
ta minlashning strategik jihatdan yangi vositalar bilan bir qatorda, ham taktikʼ
xususiyatga ega bo lgan ilg or usullarni qo llash,shaxs hamda jamiyat
ʻ ʻ ʻ
manfaatlarini yana-da samaraliroq himoya qilish, korrupsiyani oldini olishning
huquqiy mexanizmlarini takomillashtirish lozim.
O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 28-apreldagi “Toshkent
ʻ
davlat yuridik universitetida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish va
samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to g risida”gi qarorida bu boradagi aniq
ʻ ʻ
“yo l xaritasi“ chizib berildi. Ushbu muhim hujjat 2017 — 2021-yillarda
ʻ
O zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo nalishi bo yicha
ʻ ʻ ʻ
Harakatlar strategiyasining vazifalariga muvofiq, shuningdek, yuridik kadrlar
tayyorlash tizimini xalqaro standartlarni hisobga olgan holda yana-da
takomillashtirish, Toshkent davlat yuridik universitetida o quv jarayonini tashkil
ʻ
etishning zamonaviy usullarini joriy qilish, yoshlarning oliy yuridik ta lim
ʼ
olishlariga keng imkoniyatlar yaratishni ta minlash maqsadida amaliyotga joriy
ʼ
etildi. Shu asosda professor-o qituvchilar tarkibini yuqori darajada kasbiy
ʻ
pedagogik mahoratga, huquqiy va siyosiy madaniyatga ega mutaxassislar bilan
mustahkamlash, amaliy ish tajribasiga ega bo lgan mutaxassislarni ta lim
ʻ ʼ
jarayoniga keng jalb etilmoqda. Talabalarning mustaqil tayyorgarligini
chuqurlashtirishni hisobga olgan holda nazariy mashg ulotlar yana-da
ʻ
optimallashtirildi, ish beruvchilar ehtiyojidan kelib chiqib, yuristda tahliliy fikrlash
va kasbiy ko nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan o quv rejasi, dastur va
ʻ ʻ o quv- ʻ
metodik materiallar o quv jarayonida qo llanilyapti.Modul tizimi va o qitishning
ʻ ʻ ʻ
innovatsion metodlarini rivojlantirish, o quv jarayonida axborot-kommunikatsiya
ʻ
texnologiyalarini keng qo llash, talabalar, o qituvchilar va yosh tadqiqotchilarni
ʻ ʻ
global axborot-huquqiy va ta lim resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini
ʼ
kengaytirish, amaliyot, stajirovka o tish tartibini takomillashtirish, shuningdek,
ʻ
klinik ta limni joriy etishga alohida ahamiyat qaratilmoqda.O quv, ilmiy va boshqa
ʼ ʻ
adabiyotlar, shu jumladan xorijiy adabiyotlar fondini, o qitishning texnik
ʻ

vositalari, shuningdek, global axborot-huquqiy va ta lim resurslarini muntazamʼ
yangilanayotir. Yetakchi xorijiy ilmiy-ta lim
ʼ muassasalari, tahliliy, tadqiqot
markazlari, xalqaro tashkilotlar, qolaversa, davlat va xo jalik boshqaruvi organlari,
ʻ
sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlar, advokatura bilan faol hamkorlik
yo lga qo yilgan. Shunga uyg un tarzda davlatimiz rahbarining Oliy Majlisga
ʻ ʻ ʻ
Murojaatnomasida ta lim tizimini
ʼ chuqur isloh qilishga doir vazifalar ko rsatib ʻ
o tildi, ularni amalga oshirish yo llari o rtaga tashlandi.Bu bevosita pedagogik
ʻ ʻ ʻ
faoliyatni zamon talablaridan kelib chiqib, yo lga qo yish masalasiga ham
ʻ ʻ
daxldordir.Zero, bugun ta lim muassasalarida innovatsion pedagogik faoliyatga har
ʼ
qachongidan ham ko proq zaruriyat tug ilyapti. Bu darslarni samarali o tish,
ʻ ʻ ʻ
vujudga kelishi mumkin bo lgan ziddiyatlarni oqilona hal etish imkonini beradi.
ʻ
Binobarin, ta lim xodimi – eng avvalo, innovator “xavfsiz sinovlar o tkazish”
ʼ ʻ
psixologiyasining bilimdoni bo lishi kerak.O qituvchini aniq maqsadni ko zlagan
ʻ ʻ ʻ
holda innovatsion faoliyatga tayyorlash – bu yaxlit, bir butun jarayon. U o zaro
ʻ
bog liq va bir-biri bilan shartlangan davrdan tashkil topgan: oliy ta lim
ʻ ʼ
muassasalarida o qish va tarbiyalash, shuningdek, maxsus muassasalarda o qish va
ʻ ʻ
maktabdagi amaliy pedagogik faoliyatning o zaro almashib kelishi asosida tashkil
ʻ
qilingan OTMdan keyingi ta lim. Qayd etib o tilgan davrlarni o qituvchi shaxsini
ʼ ʻ ʻ
bosqichma-bosqich rivojlantirib borishning yaxlit jarayoniga birlashtirilishi – uni
innovatsion faoliyatga kiritishning asosidir.O qituvchini innovatsion faoliyatga
ʻ
tayyorlash konsepsiyasini yaratishda o qituvchi shaxsini shakllantirishning bir
ʻ
butun jarayonini loyihalashni va faoliyat olib borishini ta minlovchi
ʼ
tizimli, refleksiv-faoliyatli, individual-ijodiy yondashuvlar asos qilib
olinadi.Masalan, tizimli yondashuv jihatdan – pedagogik ta limning barcha
ʼ
bo g inlari innovatsion faoliyatning barcha komponentlarini ularning yaxlitligida
ʻ ʻ
yuzaga chiqishini maksimal darajada rag batlantirishi kerak.Refleksiv-
ʻ
faoliyatli yondashuvni amalga oshirish esa o qituvchining o z faoliyatiga nisbatan,
ʻ ʻ
faoliyat subyekti sifatida o quvchi shaxsini rivojlantirish borasidagi
ʻ
samaradorligini tanqidiy tahlil etish, mulohaza qilish va uni baholash maqsadida

o ziga nisbatan ham faolʻ tadqiqiy mavqeiga kirishish qobiliyatini rivojlantirishni
nazarda tutadi. Individual-ijodiy yondashuv o qituvchida ijodiy individuallikni
ʻ
aniqlash va shakllantirish, unda innovatsion ongni rivojlantirishni takrorlanmas
faoliyat texnologiyasini ta minlovchi shaxsiy darajaga olib chiqadi.Xulosa qilib
ʼ
aytganda, pedagogni innovatsion faoliyatini yo lga qo yish obyektiv voqelikni
ʻ ʻ
qabul qilishdagi qarashlarini aniqlab beradi. Pedagogni innovatsion faoliyatga
tayyorlash muammosi ma lum maqsadlarga bo ysunuvchi bir necha o zaro
ʼ ʻ ʻ
aloqador va funksional komponentlarni o z ichiga olgan tizim sifatida ifodalanishi
ʻ
mumkin.Bo lg usi o qituvchining innovatsion tayyorligi uzluksiz ta lim sharoitida
ʻ ʻ ʻ ʼ
pedagogik innovatikaning to liq mazmun-mohiyatini egallash bo yicha uning
ʻ ʻ
nazariy, amaliy va psixologik-fiziologik saviyasidir. Bunday tayyorlik pedagogik
tizim natijasi sifatida nazariya va amaliyotning bir butunligini ta minlash, o quv
ʼ ʻ
ishlariga vijdonan munosabatda bo lishni tarbiyalash hamda ijodiy faollikni
ʻ
rivojlantirish asosida o quvchilarda ma lum fanlar,
ʻ ʼ umumkasbiy faoliyat
ko rinishlari bo yicha bir butun bilimlar va malakalarni shakllantirishga ko mak
ʻ ʻ ʻ
berishi kerak.
Davlatimiz rahbari O qituvchi va murabbiylar kuni munosabati bilan soha
ʻ
vakillariga yo llagan tabrik nutqida ta kidlaganidek, taraqqiyotning tamal toshi
ʻ ʼ
ham, mamlakatni qudratli, millatni buyuk qiladigan kuch ham ilm-fan, ta lim va
ʼ
tarbiyadir.Shuning uchun ham, O zbekistonda ta lim tizimini kompleks
ʻ ʼ
rivojlantirish, malakali kadrlar tayyorlash maqsadlariga katta kuch va mablag lar
ʻ
yo naltirilmoqda. Maktabgacha ta lim, maktab va oliy ta lim tizimlari, ilmiy-
ʻ ʼ ʼ
tadqiqot muassasalari faoliyatida sifat o zgarishlari ro y bermoqda.” Biz ustozni
ʻ ʻ
otaday ulug deb bilgan, doimo ardoqlagan ma rifatparvar xalqning vakillarimiz.
ʻ ʼ
Men ham o qituvchi, muallim deganda o zim uchun eng aziz va hurmatli bo lgan,
ʻ ʻ ʻ
ziyoli va zamonaviy, samimiy va mehribon insonlarni tasavvur qilaman. Chunki
hammamizga ham shu muallim saboq va ta lim berib, mehribon ota-onalarimiz
ʼ
qatorida tarbiyalagan, – dedi davlat rahbari yig ilish avvalida. – Bugungi kunda
ʻ
O zbekistonning yangi taraqqiyot davri poydevorini yaratyapmiz. Bunda bizning
ʻ

eng yaqin ko makchilarimiz ustoz va murabbiylar, ilmiy va ijodkor ziyolilardir.Harʻ
bir oila, har bir bola hayoti maktab bilan bog langani, bu masala davlatning,
ʻ
jamiyatning eng muhim ishi ekani ta kidlandi.– Hammamiz aziz farzandlarimiz
ʼ
hayoti va taqdirini o qituvchi va murabbiylarga ishonib topshiramiz. Mana
ʻ
shunday beqiyos boylik posbonlari, kelajak bunyodkorlari bo lgan bu mo tabar
ʻ ʻ
zotlarga munosib hurmat-ehtirom ko rsatishimiz kerak”, – dedi Prezident.[4.12-
ʻ
18b].
2.2 Ilmiy muammoning qo’yilishi
Ilmiy tadqiqot (izlanish) uchta tarkibiy qism: insonning maqsadli faoliyati, ilmiy
mehnat predmeti va ilmiy mehnat vositalaridan iboratdir. Insonning maqsadli ilmiy
faoliyati tadqiqot obyekti haqida (bo’yicha) yangi bilimlarga yoki obyekt haqidagi
(bo’yicha) mavjud bilimlarni to’ldirishga erishishda anglab yetishni bilishning aniq
usullaridan va ilmiy uskunalardan (o’lchov, hisoblash texnikalari) mehnat
vositalaridan foydalanishga tayanadi. Ilmiy mehnat predmeti tadqiqotining faoliyati
yo’naltirilgan tadqiqot obyekti va u haqidagi (oldingi) bugungacha bo’lgan bilimlar.
Tadqiqot obyektiga moddiy dunyoning har qanday materiali (elektrotexnik uskunalar,
elektrlashtirilgan qurilmalar, mashina va mexanizmlar), jarayonlar (texnologik,
energetik, agrotexnik, elektromagnit, moddiy materiallar elementlari va h.k.lar)
kiradi. Ilmiy tadqiqotlar, ko’zlangan maqsadi, tabiat yoki ishlab chiqarish bilan
bog’liqlik darajasi, ilmiy ishning xarakteri va chuqurligiga (qamroviga) qarab
fundamental, amaliy va ishlanmalarga bo’linadi. Bilish – ilmiy izlanishlar
(tadqiqotlar) yordamida amalga oshiriladigan bilmaslikdan bilimga, chala yoki
noaniq bilimlardan to’laroq va aniq bilimlarga inson onggi va tafakkuri yo’naltirilgan
murakkab jarayondir.Ilmiy muammoni (masalani) shakllantirishga tadqiqot olib
borilayotgan muammo yoki masalaga o’xshash masalalarning yechimlarini texnik va
nazariy usullari va vositalari, hamda turdosh sohalardagi tadqiqot natijalari haqida
ma’lumotlar yig’ish va tahlil etish kabi muhim ilmlar kiradi. Maktablar nafaqat ta lim
ʼ
maskani, balki mahallaning madaniy, intellektual markazi bo lishi zarur.Ma lumki,
ʻ ʼ
mamlakatimiz ta lim-tarbiya tizimini yana-da takomillashtirish, ilm-fan sohasi
ʼ

rivojini jadallashtirish maqsadida Prezident farmoni loyihasi ishlab chiqildi. Mazkur
hujjat regulation.gov.uz portaliga qo yilib, barcha hududlarda, mahalliy kengashlardaʻ
va maktab jamoalarida ota-onalar ishtirokida keng muhokama qilindi.Farmon
loyihasida ta limdagi hozirgi muammolarni hal qiladigan, yaqin besh yilda natijasini
ʼ
ko rsatadigan va keyingi taraqqiyot darajasini belgilab beradigan maqsadlar qamrab
ʻ
olingan.Jumladan, jamiyatda muallimning obro -e tibori va maqomini ko tarish,
ʻ ʼ ʻ
o quv dasturlari va metodikasini to liq qayta ko rib chiqish, maktabni ta limning
ʻ ʻ ʻ ʼ
keyingi bosqichlari bilan uzviy bog lash, o qituvchilarni ortiqcha qog ozbozlikdan
ʻ ʻ ʻ
xalos etib, o z ustida ko proq ishlashi uchun sharoit yaratish va shuni rag batlantirish,
ʻ ʻ ʻ
maktab infratuzilmasi va undagi ma naviy muhitni yaxshilash kabi masalalarning
ʼ
yechimlari aniq belgilab berilmoqda.Eng asosiysi, joylardagi rahbarlarning,
shuningdek, mahalliy kengashlarning ushbu muhim masalaga yondashuvi va
e tiborini tubdan o zgartirish, ularning mas uliyati, javobgarligi va hisobdorligi
ʼ ʻ ʼ
mexanizmlari kiritilmoqda. Videoselektor yig ilishida ta lim sohasidagi
ʻ ʼ
muammolar, ularni hal etib, ta lim sifatini oshirishga oid vazifalar muhokama qilindi.
ʼ
Davlatimiz rahbari avvalo maktablarda o quv yuklamasi va darslar sonini qayta
ʻ
ko rib chiqish, o quvchilarni faqat yodlashga emas, balki fikrlashga chorlaydigan
ʻ ʻ
metodika yaratish zarurligini ta kidladi. Bu borada Finlyandiya tajribasi misol qilib
ʼ
keltirildi. Ushbu mamlakat umumiy savodxonlik, tabiiy fanlar va matematika
bo yicha dunyoda eng ilg orlardan biri. Maktabda o qitish metodikasi o zgarmasa,
ʻ ʻ ʻ ʻ
ta lim sifati ham, mazmuni ham, muhit ham o zgarmaydi, – dedi Shavkat
ʼ ʻ
Mirziyoyev.
Dunyodagi zamonaviy o quv dasturlari, o qitish metodikalarini o rganib,
ʻ ʻ ʻ
yurtimiz umumta lim maktablarida joriy qilish muhimligi ta kidlandi. Xalq ta limi
ʼ ʼ ʼ
vazirligiga ushbu tajriba asosida Milliy o quv dasturini ishlab chiqib, 2021/2022
ʻ
o quv yilidan boshlab ta lim jarayoniga sinov tariqasida tatbiq etish vazifasi
ʻ ʼ
qo yildi.Yangi metodikani samarali yo lga qo yish uchun barcha maktab
ʻ ʻ ʻ
o qituvchilari videoaloqa orqali xorijiy mutaxassislar ishtirokida o qitiladi. Eng
ʻ ʻ
muhimi, bu jarayonlarga pedagogika yo nalishidagi universitet va institutlar ham jalb
ʻ
qilinib, pedagog kadrlar tayyorlash metodikasi ham yangilanadi. Shuningdek,

matematika, fizika, kimyo, biologiya va informatika fanlari bo yicha chet ellardagiʻ
ilg or darsliklar chuqur o rganib chiqiladi.Maktablarni ta mirlash, obodonlashtirish,
ʻ ʻ ʼ
isitish kabi xo jalik masalalariga hokimlar shaxsan mas ul ekani eslatib o tildi.
ʻ ʼ ʻ
Shuningdek, oliy o quv yurtiga kira olmagan bitiruvchilarni muayyan kasb-hunar
ʻ
yoki tadbirkorlikka jalb etish muhim.Shu bois kelgusi yildan boshlab 7-sinfdan
o g il-qizlarning kasbga qiziqishlarini aniqlash va bosqichma-bosqich kasbga
ʻ ʻ
yo naltirish amaliyoti joriy qilinishi belgilandi. Hududdagi sanoat, qishloq xo jaligi
ʻ ʻ
va xizmat ko rsatish korxonalari maktablarga biriktiriladi. Har bir maktab reytingini
ʻ
hamda shu asosda ta lim sifati bo yicha tuman, shahar va viloyatlar reytingini ishlab
ʼ ʻ
chiqish zarurligi aytildi. Reyting natijalariga qarab, maktab direktorlari va
o rinbosarlari, o qituvchilar, hokimlar va ularning ta lim bo yicha maslahatchilari
ʻ ʻ ʼ ʻ
faoliyatiga baho beriladi.Reytingda birinchi beshlikka kirgan maktab direktorlariga
mahalliy byudjetdan ustama to lanadi. Xususan, maktab direktorlari va ularning
ʻ
o rinbosarlariga mehnatga haq to lash eng kam miqdorining 3 baravaridan 12
ʻ ʻ
baravarigacha rag batlantiruvchi to lovlar beriladi. Shu bilan birga, xalq ta limi
ʻ ʻ ʼ
bo limi rahbari va metodisti, maktab direktorlari, tuman reytingida birinchi va
ʻ
ikkinchi o rinni egallagan maktablarning 2 nafar ilg or o qituvchisiga kasaba
ʻ ʻ ʻ
uyushmalari hisobidan har yili sihatgohlarga ikki haftalik bepul yo llanma beriladi.
ʻ
Shuningdek, fidoyi pedagoglar boshqa yo llar bilan ham rag batlantiriladi.
ʻ ʻ
Yig ilishda pedagog kadrlar malakasini oshirish masalalariga alohida e tibor
ʻ ʼ
qaratildi. Bugungi kunda pedagoglar har 5 yilda, rahbar kadrlar esa har 3 yilda
malaka oshirmoqda. Lekin bu to la qamrov uchun yetarli emas. Joriy yilda Sirdaryo
ʻ
viloyatida 11 ming nafar maktab o qituvchilarining barchasi sinov tariqasida
ʻ
masofaviy malaka oshirish kurslari bilan qamrab olinmoqda. Kelgusi yili Buxoro,
Samarqand, Farg ona viloyatlari va Toshkent shahrida malaka oshirish bo yicha
ʻ ʻ
masofadan o qitish tashkil etiladi. Toshkent davlat pedagogika universiteti pedagog
ʻ
kadrlar malakasini oshirishda respublikada yetakchi oliygoh etib belgilanadi. Avloniy
nomidagi malaka oshirish instituti esa ta lim muammolarini chuqur o rganadigan
ʼ ʻ
ilmiy-tadqiqot dargohi bo ladi. O qituvchilar toifasini belgilash tartibini ham tubdan
ʻ ʻ
qayta ko rib chiqish lozimligi ta kidlandi.Bugungi kunda xalq ta limi tizimida
ʻ ʼ ʼ

mehnat qilayotgan 490 mingdan ziyod pedagoglarning 4 foizi oliy, 15 foizi birinchi
toifaga ega. 4 bosqichdan iborat amaldagi attestatsiya tizimida qog ozbozlikʻ
hanuzgacha saqlanib qolgan. Shu bois mutasaddilarga toifa berish tartibini
soddalashtirish, pedagoglar bilimini yil davomida baholash imkonini beruvchi 2
bosqichli tizimga o tish bo yicha ko rsatma berildi.Yana bir muammo – ta lim sifati
ʻ ʻ ʻ ʼ
pastligi, moddiy-texnika bazasi yetarli bo lmagani sababli ayrim maktablar to liq
ʻ ʻ
quvvatda ishlamayapti. Masalan, Toshkent shahridagi 32 ta maktabda o quvchilarni
ʻ
qamrab olish darajasi past.Mamlakatimizda xususiy ta lim muassasalariga keng
ʼ
sharoit yaratilayotgani bois kelgusi yildan eksperiment tariqasida kam quvvatda
ishlayotgan maktablarni tanlov asosida salohiyatli talabgorlarga ishonchli
boshqaruvga berish taklifi bildirildi. Maktablarda zamonaviy boshqaruvni joriy qilish
masalalariga ham to xtalib o tildi. Endi maktab direktorlarini lavozimga tayinlash
ʻ ʻ
bevosita mahalliy kengashlar bilan kelishilgan holda, tanlov asosida amalga
oshiriladi. Har bir nomzod maktabning ko rsatkichlarini kelgusi 3 yilda yuqori
ʻ
darajaga olib chiqish bo yicha o z dasturi bilan tanlovda ishtirok etadi va har yili
ʻ ʻ
kengashlar oldida hisobot beradi. Bundan asosiy maqsad – maktablarning samarali
faoliyatini tashkil etish, direktorlar ishiga noqonuniy aralashuvlar va kadrlar
qo nimsizligiga barham berish.Maktablar bilim bilan birga tarbiya, ma naviyat
ʻ ʼ
maskani hamdir. Davlatimiz rahbari bu ishlarga hududlarda yashab, ijod qilayotgan
shoir va yozuvchilarni keng jalb qilish, maktablarning direktor jamg armasidan va
ʻ
mahalliy byudjet mablag laridan ularga oylik maosh to lash lozimligini
ʻ ʻ
ta kidladi.Oliy ta lim sohasida sog lom raqobat muhitini shakllantirish va qamrovni
ʼ ʼ ʻ
oshirish, har bir hududda kamida bittadan nodavlat oliy bilim yurti tashkil qilish
muhimligi qayd etildi. Bugun ko rib chiqilgan masalalar hammadan, maktab
ʻ
direktoridan boshlab Bosh vazirgacha bo lgan barcha bo g indagi rahbarlardan
ʻ ʻ ʻ
yuksak mas uliyat va yuqori darajadagi javobgarlikni talab qiladi. Bu – yillar
ʼ
davomida ko rinmaydigan, ammo natijasi yaqin 10-15 yilda butun mamlakat
ʻ
qiyofasini tubdan o zgartirishga asos bo ladigan qudratli manba, – dedi
ʻ ʻ
Prezident.Parlament vakillari, shuningdek, joylardagi mahalliy kengash
deputatlaridan ta lim tizimidagi o zgarishlarni xalqimizga yetkazib, daxldorlik hissini
ʼ ʻ

oshirish, farmon qabul qilingach, ijrosini nazoratga olish, o z tajribalari bilan amaliyʻ
yordam berish so raldi.Yig ilishida hokimlar, oliy ta lim muassasalari rektorlari,
ʻ ʻ ʼ
maktab direktorlari, pedagoglar ta lim-tarbiya sifatini oshirishga oid fikr-
ʼ
mulohazalarini bildirdi[8.32b].
2.3 Davlat ta’lim standartlarining optimallashtirilishi.
DTS ta’lim mazmuni shakllari, vositalari, usullari va ularning sifatini baholash
tartibini belgilaydi. Ta’lim mazmunini o’zagi hisoblangan standart vositasida,
mamlakat hududida faoliyat ko’rsatayotgan turli ta lim muassasalarida (davlat va
‟
nodavlat) ta limning barqaror darajasini ta’minlash sharti amalga oshiriladi. DTS o’z
‟
mohiyatiga ko’ra o’quv dasturlari, darsliklar, o’quv qo’llanmalari, nizomlar, o’quv
rejasi va boshqa meyoriy hujjatlarini yaratish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. DTSni,
uning talablarini bajarish O’zbekiston Respublikasi hududida faoliyat ko’rsatayotgan
mulkchilik shakli va idoraviy bo’ysinishdan qatiy nazar barcha ta’lim muassasalari
uchun majburiydir. DTS ning tarkibiy qismi sifatida umumiy o’rta (kasb – hunar va
oliy) ta’lim muassasalari uchun tayanch o’quv rejasi ishlab chiqiladi. Tayanch o’quv
reja ta’lim sohalarini meyorlash hamda ta’lim muassasalarini moliyaviy taminotini
ta minlashga asos bo’luvchi davlat muassasalarini moliyaviy taminotini ta minlashga
‟ ‟
asos bo’luvchi davlat hujjati sanaladi. Tayanch o’quv rejasi o’quv predmeti bo’yicha
beriladigan ta lim mazmunini ta lim oluvchiga yetkazish uchun ajratilgan o’quv
‟ ‟
soatlarining minimum hajmidagi miqdorini belgilaydi. Davlat ta lim standartlarining
‟
maqsadi va vazifalari nimalardan iborat? – Davlat ta lim standartlarining joriy etilishi
‟
quyidagi maqsadlar amalga oshirilishini nazarda tutadi: - ta’limning yuksak sifatini
hamda mamlakatda amalga oshirilayotgan chuqur iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarni,
rivojlangan demokratik davlat barpo etish talablariga javob beruvchi raqobatbardosh
kadrlar tayyorlanishini ta minlash; - mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyoti
‟
istiqbollaridan, jamiyat ehtiyojlaridan, fan, texnika va texnologiyaning zamonaviy
yutuqlaridan kelib chiqib kadrlar tayyorlash mazmunini tartibga solish; - ta’limning
demokratlashuvi, insonparvarlashuvi va ijtimoiylashuvi, ta’lim oluvchilarning
huquqiy va iqtisodiy bilimlari darajasini, shuningdek ta lim jarayoni samaradorligini
‟
oshirish; - sifatli ta’lim xizmatlari ko’rsatish, ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasida

shaxsning, jamiyat va davlatning manfaatlarini himoya qilish; - kadrlar tayyorlash
sifatini va ta lim faoliyatini baholash mezonlarini va tartibini belgilash; - ta lim‟ ‟
jarayonini va kadrlar tayyorlashning izchilligi va uzluksizligini ta minlash; - mehnat
‟
va ta’lim xizmatlari bozorida raqobatbardoshlikni ta’minlash. Davlat ta’lim
standartlarining vazifalari: - talim sifatiga va kadrlar tayyorlashga, ko’rsatiladigan
ta’lim xizmatlari turlariga nisbatan qo’yiladigan maqbul talablarni belgilash; -
ta’limga va uning pirovard natijalariga, ta’lim oluvchilarning bilimi va kasb malakasi
darajasini vaqti-vaqti bilan baholash tartibiga, shuningdek ta’lim faoliyati sifati
ustidan nazorat qilishga nisbatan qo’yiladigan tegishli talablarni belgilovchi meyoriy
negizni yaratish; - xalqning boy aql-zakovat merosi va umuminsoniy qadriyatlar
asosida ta’lim oluvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning samarali shakllari va
usullarini joriy etish; - ta’limning barcha turlarida ular mazmunini hamda olib
boriladigan ta’lim va tarbiyani kelishib olish ularning o’zaro bog’liqligini, uzluksiz
ta’lim tizimida va kadrlar tayyorlashda izchillikni ta’minlash; - o’quv-tarbiya va
ta’lim jarayoniga, pedagogik va axborot texnologiyalari bilan ta’minlashga, ta’lim
darajasini nazorat qilishga, ta’lim muassasalarida ta’lim oluvchilar va ularni
bitiruvchilarning malakasiga nisbatan meyorlar va talablarni belgilash; - ta’lim va
kadrlar tayyorlash sifatiga baho berishning xolis tizimini, ta’lim muassasalarini
attestatsiyadan o’tkazish va akkredetatsiya qilishni joriy qilish; - kadrlarni maqsadli
va sifatli tayyorlash uchun ta’lim, fan va ishlab chiqarishning samarali
integratsiyasini ta’minlash; - milliy standartlar talabini ta’lim sifati va kadrlar
tayyorlashga nisbatan xalqaro talablarga muvofiqligini ta’minlash. 7-moddasida
davlat ta’lim standartlari yoritilgan: Davlat ta’lim standartlari umumiy o’rta, o’rta
maxsus, kasb-xunar va oliy ta’lim mazmuniga xamda sifatiga qo’yiladigan talablarni
belgilaydi. Davlat ta’lim standartlarini bajarish O’zbekiston Respublikasining barcha
ta’lim muassasalari uchun majburiydir. Standartlashtirishning me`yoriy elementlari.
Standartlashtirish turlari Davlat ta’lim standarti (DTS) – 1) bu davlatning ta’lim
darajasiga qo’ygan meyori sifatida qabul qilinadigan asosiy parametrlar tizimi bo’lib,
muayyan shaxsning ta’lim tizimidagi mavjud imkoniyatlari va ularni ideal darajaga
yetkazishga erishishni anglatadi; 2) ta’limning zarur, yetarli darajasi va o’quv

yuklamalari hajmiga qo’yiladigan asosiy davlat talablari majmuasidir. Standart
qanday ma’noni anglatadi? – muayyan hodisaning etaloni, namunasi, modeli,
meyorlari, qoidalari, talablarini belgilovchi meyoriy hujjat. Ta’limni
standartlashtirishning obektlari quyidagilar: - ta’lim fanlarining tuzilmasi, mazmuni,
o’quv yuklamasi hajmi, ta’lim oluvchilar va bitiruvchilarning malaka darajasi va
tayyorlash sifati; - talablar, meyorlar, qoidalar, pedagogik va axborot texnologiyalari,
ta’lim usullari va vostalari, shuningdek, ta’lim tizimida foydalaniladigan atamalar,
tushunchalar, kategoriyalar; - ta’lim oluvchilar bilim darajasiga va kasbiy malakasiga
tashxis qo’yish tartibi, bitiruvchilar sifatini, ta’lim faoliyati, pedagog va ilmiy-
pedagog xodimlar sifatini baholash Ta’limning umumiy shrta ta lim, shrta maxsus,‟
kasb-hunar ta lim, oliy ta’lim uchun DTS belgilanadi. Oliy ta’lim yo’nalishlari va
‟
mutaxassisliklari klassifikatori. Klassifikator – bu oliy ma’lumotli kadrlar tayyorlash
ta’lm yo’nalishlari va mutaxassisliklarning tizimlashtirilgan ruyxati. U 8 ta bilim
sohasidan iborat (ta’lim, gumanitar fanlar va san’at, ijtimoiy fanlar, biznes va huquq,
fan, muhandislik, ishlov berish va qurilish tarmoqlar, qishloq xo’jaligi, sog’liqni
saqlash, xizmatlar). Oliy ta’lim yo’nalishlari va mutaxassisliklari klassifikatori
O’zbeikston Respublikasida texnikaviy-iqtisodiy va ijtimoiy axborotlarni tasniflash
va kodlashtirish bo’yicha yagona tuzilma tarkibiga kiradi va vazirlar mahkamasining
“Uzluksiz ta’lim tizimi uchun davlat ta’lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish
to’g’risida”gi 1998 yil 5 yanvar 5- son qarori asosida tayyorlangan. O’rta maxsus,
kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standarti Davlat ta’lim standartlari ta’lim
tizimining eng zarur va yetarli darajasi hamda o’quv yuklamalari hajmiga
qo’yiladigan asosiy davlat talablarini belgilab beradi. Ta’lim mazmunining zaruriy
o’zagi hisoblanmish ta’lim standarti vositasida mamlakat xududidagi turli o’quv
muassasalarida ta’limning barqaror darajasini ta’minlash sharti amalga oshiriladi.
O’quv yuklamalari meyoriga keltiriladi, ta’lim oluvchilar bilimini baholash mezonlari
ishlab chiqiladi. Ta’lim oluvchi davlat belgilagan ta’lim standarti bilan cheklanishi
mumkin yoki bilimlarni chuqurroq egallash maqsadida mustaqil ravishda, ya’ni
kengroq, chuqurroq bilim olishga va yuqori reyting bali to’plash huquqiga ega.
Natijada, qiyin yoki ta’lim oluvchi xush ko’rmaydigan predmetni o’rganishda unga

standartda belgilangan meyor bilan cheklanishga imkon beriladi. Bunda ta’lim
oluvchi o’zining qiziqishi, xohishi, qobiliyatini va intilishlarini ro’yobga chiqarishga,
o’zi uchun eng maqbul yo’lni ongli va mustaqil ravishda tanlash imkoniyatiga ega
bo’ladi. Davlat ta’lim standartlari o’quv-tarbiya jarayonining barcha ishtirokchilari
uchun majburiy tayyorgarlikka qo’yiladigan talablar ochiq bo’lishini nazarda tutadi.
Ta’lim oluvchilar uchun shakl va mazmun jihatidan tushunarli tarzda ifoda qilingan
mazkur talablar ta lim oluvchilar va ularning ota-onalariga oldindan ma lum qilinadi.‟ ‟
Davlat ta’lim standarti talablaridan kelib chiqib, Oliy va o’rta maxsus, kasb-hunar
ta’limining davlat ta’lim standarti ishlab chiqiladi. O’rta maxsus, kasb- hunar ta’limi
tarmoqli standarti – malaka talablariga mos holda kasbiy tavsifnoma asosida
muayyan tayyorlov yo’nalishi va kasb-hunar bo’yicha ta’lim mazmunining zarur va
yetarli hajmi va so’nggi maqsadlarini, o’quv yuklamalari hajmini aniqlovchi hamda
ta’lim sifatining standart talablariga muvofiqligini ta’minlovchi meyoriy hujjatdir.
Kasb-hunar ta’limi dasturi kasb-hunar kolleji bitiruvchisiga egallagan kasbi bo’yicha
ishni malakali bajarish imkonini berish hajmidagi ma’lum kasbga doir umumkasbiy
va maxsus fanlarni hamda ishlab chiqarish ta’limi va amaliyotini o’z ichiga oladi.
Kasb-hunar ta’limi dasturini muvaffaqiyatli egallash kasb-hunar kollejlari
bitiruvchilarini kasbi va ixtisosligi bo’yicha mehnat faoliyatini amalga oshirish
huquqi bilan ta’minlaydi. O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limini standartlashtirishning
maqsadi va vazifalari – o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining yuksak sifatini hamda
mamlakatda amalga oshirilayotgan chuqur iqtisodiy va ijtimoiy islohatlarni,
rivojlangan demokratik davlat barpo etish talablariga javob beruvchi raqobatbardosh
kadrlar tayyorlashni ta’minlash, sifatli ta’lim xizmatlari ko’rsatish, kadrlar tayyorlash
sohasida shaxsning manfaatlarini himoya qilish, kadrlar tayyorlash sifatini, ta’lim
faoliyatini baholash mezonlari va tartibini belgilashdan iboratdir. O’rta maxsus, kasb-
hunar ta’limi sifatiga va kadrlar tayyorlashga, ko’rsatiladigan ta’lim xizmatlari
turlariga nisbatan qo’yiladigan maqbul talablarni belgilash, ta’lim oluvchilarning
bilimi va kasb malakasi darajasini vaqti-vaqti bilan baholash tartibiga, xalqning boy
merosi va umuminsoniy qadriyatlar asosida ta’lim oluvchilarni ma’naviy-axloqiy
tarbiyalashning samarali shakllari va usullarini joriy etishdan iborat bo’ladi. O’rta

maxsus, kasb-hunar ta’limi, o’quv-tarbiya jarayonini, pedagogik va axborot
texnologiyalari bilan ta’minlashga, ta’lim darajasini nazorat qilishga, ta’lim
muassasalarida ta’lim oluvchilar va ularni bitiruvchilarning malakasiga nisbatan
meyorlar va talablarni belgilash; kadrlarning maqsadli va sifatli tayyorlash uchun
ta’lim, fan, ishlab chiqarishning samarali integratsiyasini ta’minlashdan iboratdir.
Fanning o’quv dasturi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligidan, ishchi dastur esa
ta’lim muassasining o’quv-uslubiy kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Fanning ishchi
o’quv dasturi namunaviy dastur asosida ishlab chiqiladi. O’quv fani dasturi ham
huddi o’quv rejasi kabi muhim davlat hujjati bo’lib, unda muayyan o’quv predmeti
mazmuni ochib beriladi va o’quv yili davomida ta’lim oluvchilar tomonidan
o’zlashtirilishi zarur bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalar hajmi ko’rsatiladi. O’quv
fani dasturi – ta’lim mazmuni, uning ta’lim oluvchilar tomonidan o’zlashtirilishining
eng maqbul usullari, axborot manbalari ko’rsatilgan normativ hujjat. O’quv fani
dasturlari tegishli ta’lim (umumiy o’rta, o’rta maxsus, kasb hunar yoki Oliy ta’lim)
turidagi barcha ta lim muassasalari uchun yagona, uning talablari to’la ravishda‟
bajarilishi majburiydir. Dastur tushuntirish xati, bo’lim va mavzular bo’yicha
ajratilgan soatlar hajmi, dastur materiali mazmuni hamda tavsiya etiladigan
adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

XULOSA.
Kompetentsiyaviy yondashuv asosida maktab o’qituvchilarida kasbiy
madaniyatni rivojlantirishning tashkiliy-funktsional modeli hamda texnologiyasi
asosida ishlab chiqilgan maxsus kurs-dasturlariga binoan ta’limiy tajriba-sinov
ishlari olib borilgan. Bunda o’qituvchilar va o’quvchilar faoliyatini bevosita va
bilvosita pedagogik kuzatish, ular ishtirokida refleksiv-rivojlantiruvchi texnika
mashqlarini bajarish, hamkorlikda o’qitish, maxsus pedagogik-psixologik trening
mashg'ulotlarining yo’lga qo’yilishi, o’z-o’zini baholash kabi metodlar yordamida
o’qituvchilarda kasbiy madaniyatga doir sifatlarning rivojlantirilishiga katta
ahamiyat qaratilgan. Nazariy tadqiqotlar natijasida aniqlangan ilmiy yechimlar
modulli ishlanmalar yaratishda amaliy qo’llanilgan va aniqlashtirilgan. Kasbiy
madaniyat pedagogik faoliyatning asosiy manbayi bo’lib, o’qituvchining ijodiy
qobiliyatini namoyon etish, intellektual jihatdan rivojlanish imkoniyatlarini
oshirishga xizmat qiladi. Kasbiy madaniyatni rivojlantirish – jamiyat va millatning
ichki hayoti va idrokini mujassamlashtiruvchi qudratli kuch, inson va jamiyat
rivojlanishining asosi sifatida umuminsoniy madaniyatning asosiy negizi sifatida
iqtisodiy-ijtimoiy hayot tizimining shakllanishi, o’zgarishiga kuchli ta’sir etadi.
O’qituvchi kasbiy madaniyatining shakllanishi ularda kasbiy mahorat, ijodkorlik
ko’nikmalarini hosil qilish, muomala madaniyatini tarkib toptirishdan iborat bo’lib,
kuzatuvchanlik, ijodkorlik, ilg’or pedagogik tajribalarni mustaqil o’zlashtirish,
o’qish va o’qitish jarayonida diqqatni taqsimlash, psixik holatlarini boshqara

olishni ta’minlaydi. Maktab o’qituvchilarida kasbiy madaniyatni rivojlantirish
jarayonining rivojlanganlik darajasini aniqlashga yo’naltirilgan pedagogik faoliyat
tashkil etilgan. Ko’zda tutilgan maqsadga erishishda o’qituvchilar faoliyatini
pedagogik kuzatish, suhbat, anketa so’rovlari, shuningdek, o’quv va ma’naviy-
ma’rifiy ishlar mohiyatini yorituvchi hujjatlarni o'rganish kabi metodlardan
foydalanilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati.
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi oliy ta'lim
tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to'g'risida”gi
PF5847-son Farmoni // Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 08.10.2019 y.
2. Abu Rayhon Beruniy. 100 hikmat (Ibratli so'zlar). Toshkent: Fan, 1993. – 248 b.
3. Alisher Navoiy. Mahbub-ul qulub. Asarlar. 15-tom. – Toshkent: Fan, 2005. –
244 b. Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(6),
June, 2023 501
4. Akbarov N. Texnika oliy o'quv yurtlari talabalarida kasbiy madaniyatni
shakllantirishning pedagogik asoslari. Ped.fan.nomzod....dis. – T.: 2008. – 6 b.
5. Jumayeva G. T. PSYCHOLOGICAL-PEDAGOGICAL CHARACTERISTICS
AND STRUCTURAL COMPONENTS OF THE DEVELOPMENT OF
PROFESSIONAL CULTURE AMONG SCHOOL TEACHERS WEB OF
SCIENTIST: INTERNATIONAL SCIENTIFIC RESEARCH JOURNAL 213-222
p. ISSN: 2776-0979, Volume 4, Issue 5, May, 2023.
https://wos.academiascience.org/index.php/wos/article/view/3931
6. Jumayeva.G.T. Maktab o’qituvchilarida kasbiy madaniyatni rivojlantirishning
pedagogic tizimini takomillashtirish. Xorazm ma’mun akademiyasi
axborotnomasi, 3/(2022), 378-380b.

7. Jumayeva G.T. Maktab o'qituvchilarida kasbiy madaniyatni rivojlantirishning
psixologik-pedagogik xususiyatlari va tarkibiy komponentlari. Ta’lim, fan va
innovatsiya. Jurnal, 2-son.2022. esijournal.uz. T.76-80 b.
8. Mahkamov U.I. Yuqori sinf talabalarida axloqiy madaniyatni
shakllantirishining pedagogik asoslari. Ped.fan. doktori. ... diss. – T.: 1998. –B. 28.
9. Musurmonova O. Yuqori sinf o'quvchilari ma'naviy madaniyatini
shakllantirishning pedagogik asoslari. Ped. fan. dok. ...diss. avtoref. – T.: 1993. –
B.48.2.
10. Pedagogik atamalar lug'ati. R.X.Juraev va boshq. Qori Niyoziy nomidagi
O'zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti. – T.: 2008, 136 b. 40-b.
11. Valiev B.N. Iqtisodiy madaniyat va uni shakllantirish omillari.
Falsafa.fan.nom. ... diss.– T.: 2004. –B.134.
12. M.G. Davletshin, Sh. Do`stmuhamedov, S.Mavlonov. “yosh davrlari va
pedagogik- Psixologiya” T: Toshkent-2004
13. B.X. Xodjaev “Umumiy pedagogika” “Sano-standart”nasriyoti Toshkent-2017
14. Turgunov T., Maqsudova L.A. Pedagogik jarayonlarni tashkil etish va
boshqarish" – "T": "Fan"-2009 A H xoligov Pedagogik mahorat" detisedmoliya”
INTERNET SAYTLAR.
www. Inter- pedagogika. ru.
www.ziyouz.com .
www.tdpu.uz .
www.pedagog.uz .
www.Ziyonet.uz .
www.arxiv.uz
www.zamin.uz

Boshlang’ich sinf o’qituvchisining kasbiy madaniyati

Sotib olish