Boshlangʻich sinflarda mobil ilovalar orqali matematik koʻnikmalarni rivojlantirish - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	25000UZS
Hajmi	1.6MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Sotuvchi

Shavkat

Ro'yxatga olish sanasi 04 Aprel 2024

69 Sotish

Boshlangʻich sinflarda mobil ilovalar orqali matematik koʻnikmalarni rivojlantirish

Sotib olish

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VAʻ
MAKTAB TA’LIMI VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI SIRTQI BO’LIMI
“ BOSHLANG‘ICH TA’LIM ” YO‘NALISHI
IV-KURS 21/10-GURUH TALABASI AMINOVA SHODIYAXON NING
“ Boshlang ich sinflarda mobil ilovalar orqali matematik ko nikmalarni
ʻ ʻ
rivojlantirish” mavzusida
KURS ISHI
Bajardi: ______________________________
Ilmiy rahbar: ________________________
Toshkent-2025

MUNDARIJA:
KIRISH................................................................................................................. 3
I-BOB. BOSHLANG ICH SINF O‘QUVCHILARIDA MATEMATIKʻ
KO‘NIKMALARNI SHAKLLANTIRISHNING ILMIY-NAZARIY
ASOSLARI
1.1. Boshlang ich sinf o‘quvchilarida matematik tafakkurni shakllantirishning
ʻ
psixopedagogik xususiyatlari…………………………………………………….
5
1.2. Matematik ko‘nikmalarni rivojlantirishda axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining o‘rni…………………………………………………………
8
1.3. Raqamli texnologiyalar asosida ta’lim olgan o‘quvchilarning matematik
savodxonlik darajasi ……………………………………………………………...
13
II-BOB. BOSHLANG ICH SINFLARDA MOBIL ILOVALAR
ʻ
YORDAMIDA MATEMATIK KO‘NIKMALARNI RIVOJLANTIRISH
USULLARI
2.1. AKT vositalari bilan ta’minlangan sinflarda matematika fanini Kahoot
dasturi yordamida o‘qitish ………………………………………………………..
17
2.2. AKT vositalari bilan ta’minlanish darajasi past bo‘lgan sinflarda Plickers
orqali interfaol o‘qitish …………………………………………………………...
24
2.3. O‘quvchilar bilimini baholashda iSpring QuizMaker va taqdimot
muharrirlari (PowerPoint, Google Slides) imkoniyatlaridan foydalanish………..
32
XULOSA……………………………………………………………………….. 41
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR............................................................. 42
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Zamonaviy ta’lim tizimining rivojlanishida raqamli
texnologiyalar, xususan mobil ilovalar muhim rol o‘ynamoqda. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarining ta’lim jarayoniga kirib kelishi nafaqat
o‘quvchilar bilimini mustahkamlash, balki ularning fanlarga bo‘lgan qiziqishini
oshirish, mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish va interaktiv muhitda
o‘qish imkonini yaratmoqda. Ayniqsa, boshlang‘ich sinflarda mobil ilovalar orqali
o‘qitish usullarining joriy etilishi matematik bilimlarni o‘zlashtirish jarayonini
soddalashtiribgina qolmay, balki uni qiziqarli va samarali qiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-fevraldagi “Raqamli
texnologiyalarni joriy etish orqali ta’lim sifatini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha
chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–133-sonli Qarori, shuningdek, 2023-yil 12-
apreldagi “2022–2026-yillarda yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi”da
raqamli ta’lim infratuzilmasini rivojlantirishga katta e’tibor qaratilgan. Mazkur
qaror va hujjatlar zamirida raqamli ta’lim platformalarini keng joriy etish, mobil
dasturlar orqali o‘quv jarayonini samarali tashkil qilish, ta’limda innovatsion
yondashuvlarni rivojlantirish kabi dolzarb masalalar turibdi. Bu esa ushbu kurs
ishining dolzarbligini yanada oshiradi. Boshlang‘ich sinflarda matematika fanining
o‘qitilishi nafaqat nazariy bilimlarni, balki hayotiy ko‘nikmalarni ham
shakllantiradi. Mobil ilovalarning dars jarayoniga joriy etilishi bu fanni interfaol,
o‘quvchiga yo‘naltirilgan va ilg‘or metodlarga asoslangan tarzda o‘qitish imkonini
beradi. Ayniqsa, “Kahoot”, “Plickers”, “iSpring QuizMaker” kabi mobil
platformalar o‘quvchilarda mavzuni mustahkamlash, tezkor fikrlash, tahlil qilish
va bilimini baholashda yangi imkoniyatlar eshigini ochadi.
Mazkur kurs ishida mobil ilovalarning boshlang‘ich sinf matematika
darslaridagi ahamiyati, ularning o‘quvchilar tafakkuri va bilim darajasiga ta’siri,
shuningdek, dars jarayonini interaktiv tashkil etishdagi roli tahlil qilinadi.
O‘rganilayotgan masala bugungi ta’lim islohotlari va raqamli transformatsiya
3

sharoitida juda dolzarb bo‘lib, amaliyotda keng qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan
muhim yo‘nalishlardan biridir.
Kurs ishining maqsadi. Boshlang‘ich sinf matematika darslarida mobil
ilovalar (Kahoot, Plickers, iSpring QuizMaker va boshqalar)dan samarali
foydalanish orqali o‘quvchilarning matematik ko‘nikmalarini rivojlantirishning
nazariy va amaliy asoslarini yoritish, shuningdek, dars jarayonini interaktiv va
raqamli texnologiyalar asosida tashkil etishning istiqbolli usullarini aniqlashdan
iborat.
Kurs ishining vazifalari:
 Boshlang‘ich sinflarda matematik ko‘nikmalar shakllanishining
psixopedagogik asoslarini o‘rganish;
 Mobil ilovalarning ta’lim jarayonidagi afzalliklarini tahlil qilish;
 Amaliy darslarda Kahoot, Plickers, iSpring QuizMaker kabi ilovalardan
foydalanish tajribasini o‘rganish va baholash.
Kurs ishining predmeti. Boshlang‘ich sinf matematika darslarida mobil
ilovalar orqali o‘quvchilarning matematik ko‘nikmalarini shakllantirish jarayoni.
Kurs ishining obyekti. Boshlang‘ich ta’lim tizimida matematika fanini
o‘qitish jarayoni.
Kurs ishining tuzilishi: kirish, 2 ta bob, umumiy xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
4

I-BOB. BOSHLANG ICH SINF O‘QUVCHILARIDA MATEMATIKʻ
KO‘NIKMALARNI SHAKLLANTIRISHNING ILMIY-NAZARIY
ASOSLARI
1.1. Boshlang ich sinf o‘quvchilarida matematik tafakkurni shakllantirishning
ʻ
psixopedagogik xususiyatlari
Boshlang ich ta lim – bu o‘quvchining shaxs sifatida shakllanishidagi eng
ʻ ʼ
muhim bosqichdir. Aynan shu davrda bola fikrlashi, xotirasi, tafakkuri, idroki va
emotsional rivojlanishining asosi yaratiladi. Psixologlar fikricha, 6–10 yosh
oralig‘idagi bolalarda tafakkurning shakllanishi keskin rivojlanadi, bu davrda
matematik faoliyat orqali bolalar tafakkuri yanada chuqurlashadi, tahlil qilish,
umumlashtirish, solishtirish kabi mantiqiy jarayonlar shakllanadi.
Psixologik xususiyatlar:
6–7 yoshdagi bolalarda fikrlash faoliyati:
 asosan konkret–obrazli (ya’ni amaliy faoliyatga bog‘liq);
 real predmetlar va tasvirlar orqali tushunish oson;
 tahlil qilishdan ko‘ra, eslab qolish va taqlid qilishga moyil;
 e’tibor va xotira beqaror, ammo qiziqarli faoliyatga nisbatan tez
jamlanadi.
 8–10 yoshga kelib esa:
 mantiqiy tafakkur asta-sekin shakllanadi;
 sabab-oqibatni tushunish, umumlashtirish, muammoli vazifani hal qilish
ko‘nikmalari rivojlanadi;
 o‘quv faoliyati ongli va mustaqil xarakter kasb eta boshlaydi.
Bu yoshdagi bolalar uchun turli o‘yinlar, qiziqarli topshiriqlar,
texnologiyalarga asoslangan interaktiv darslar eng samarali usullardan hisoblanadi.
Pedagogik yondashuvlar:
Matematik tafakkurni shakllantirish uchun quyidagi pedagogik metodlar
samarali hisoblanadi:
5

1. Vizual vositalar – rasm, jadval, diagramma, taqdimotlar orqali
tushuntirish.
2. Didaktik o‘yinlar – matematik labirintlar, jumboqlar, raqamli domino va
boshqalar.
3. Muammoli topshiriqlar – mustaqil izlanishga undovchi savollar.
4. Jamoaviy ishlash – “fikrlar to‘foni”, “aqliy hujum”, “rolli o‘yinlar” orqali
muhokama qilish.
5. Mobil ilovalar asosida mashg‘ulotlar – raqamli vositalar yordamida
bilimni mustahkamlash.
Bugungi kunda pedagoglar bolalarda matematik bilimni ongli shakllantirish
uchun zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) dan faol
foydalanishni tavsiya etmoqda.
Mobil texnologiyalarning psixopedagogik roli:
Mobil ilovalar orqali o‘qitish (masalan, Kahoot, Plickers, iSpring
QuizMaker, Math Games, Kids Numbers, Math Learner) o‘quvchilarda:
 motivatsiyani oshiradi – o‘yinlar orqali o‘rganish zavqli bo‘ladi;
 diqqatni jamlaydi – topshiriqlarni tez va aniq bajarishga yo‘naltiradi;
 fikrlashni faollashtiradi – har bir yechim uchun sabab izlashga majbur
qiladi;
 raqobat ruhini shakllantiradi – reytinglar orqali o‘z o‘rnini bilib boradi;
 mustaqil o‘rganishga undaydi – ilovalarda mustaqil yechimlar topadi;
 samarali baholash imkonini beradi – tez va aniq natijalarni ko‘rsatadi.
Masalan, Kahoot ilovasi orqali darsda test, krossvord, viktorina o‘tkazish
mumkin. Bu bolalarda matematik tushunchalarni tezda qabul qilish, aqliy
moslashuv va natijani tahlil qilishga olib keladi.
Matematik tafakkurning tarkibiy qismlari va ularni rivojlantirish:
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida matematik tafakkur quyidagi asosiy jihatlar
orqali shakllanadi:
1. Miqdoriy tafakkur – sonlar, miqdorlar, arifmetik amallarni tushunish;
6

2. Fazoviy tafakkur – shakl, hajm, o‘lcham, yo‘nalish va fazoni idrok qilish;
3. Algoritmik tafakkur – ketma-ketlik, qoidalar, yechim bosqichlarini
tushunish;
4. Analitik tafakkur – berilgan vaziyatda muammo va yechimni ajratish;
5. Kreativ tafakkur – noodatiy vazifalarni ijodiy hal qilish qobiliyati.
Har bir jihatni rivojlantirish uchun maxsus mashqlar, o‘yinlar va texnologik
vositalar ishlatilishi mumkin.
Amaliy tavsiyalar:
 Har bir matematik mavzuga vizual tayanchlar (rasmlar, skhemalar,
grafikalar) yaratilishi;
 O‘quvchilarga individual darajada topshiriqlar berilishi;
 O‘quvchilar bilimini baholash uchun onlayn testlar, interaktiv savollar
foydalanilishi;
 Ta’limiy mobil ilovalar sinfda va uyda mustaqil ishlashga moslashtirilishi;
 Bolalarda ijtimoiy-psixologik qo‘llab-quvvatlash muhitini yaratish
(rag‘batlantirish, do‘stona muomala, musobaqa ruhidagi o‘yinlar).
Boshlang‘ich ta’lim bosqichida o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga
olgan holda, ularning psixologik rivojlanish darajasi, shaxsiy qiziqishlari va bilish
faoliyatiga mos metodlar asosida matematik tafakkurni shakllantirish zarur. Bu
jarayonda o‘qituvchi o‘quvchilarning intellektual salohiyatini ro‘yobga chiqarishda
innovatsion vositalar, jumladan, mobil ilovalar va interaktiv metodlardan oqilona
foydalanishi lozim.
7

1.2. Matematik ko‘nikmalarni rivojlantirishda axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining o‘rni
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) so‘nggi yillarda ta’lim
tizimida o‘qitish va o‘rganish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilish uchun
keng qo‘llanila boshladi. AKT yordamida o‘quvchilar o‘z matematik
ko‘nikmalarini rivojlantirishda yangi imkoniyatlarga ega bo‘lishadi. Bu
texnologiyalar nafaqat matematik masalalarni hal qilishni o‘rgatishda, balki
o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, analitik tafakkur va ijodkorlik qobiliyatlarini
ham shakllantiradi. Matematik ko‘nikmalarni rivojlantirishda o‘quvchilarni
quyidagi asosiy elementlar yordamida keng qamrovli tarzda o‘qitish lozim. Har bir
element o‘quvchilarga matematik bilimlarni tushunish, amaliyotda qo‘llash va
yuqori darajadagi tafakkurni rivojlantirish imkoniyatini beradi.
Sonlar bilan ishlash. Sonlar bilan ishlash — bu matematik ko‘nikmalarning
eng asosiy va muhim qismlaridan biridir. Sonlarni to‘g‘ri ishlatish, arifmetik
amallarni bajarish (qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish), sonlarning o‘zaro
bog‘liqligini tushunish — bu o‘quvchilar uchun muvaffaqiyatli matematik
o‘qishning poydevorini tashkil etadi. Sonlar bilan ishlash o‘quvchilarga turli
matematik operatsiyalarni amalga oshirishda yordam beradi va bu ko‘nikma
ularning amaliy hayotida ham keng qo‘llaniladi. O‘quvchilarga sonlarni qanday
qilib o‘zaro taqqoslash, ularning xossalarini, masalan, juft va toq sonlarni, salbiy
va musbat sonlarni, butun va o‘nlik sonlarni aniqlashni o‘rgatish zarur.
 Qo‘shish va ayirish : Bu amallarni bolalar dastlab oddiy sonlar bilan
o‘rganadilar, so‘ngra kattaroq sonlar bilan ishlashni o‘rganadilar. Ular raqamlarni
ustalik bilan qo‘shish va ayirish orqali natijalarni tez va samarali hisoblashga
o‘rganadilar.
 Ko‘paytirish va bo‘lish : Bu amallar o‘quvchilarda to‘g‘ri javob topishga
va muammolarni yechishda tezkorlikka yordam beradi. Ayniqsa, ularning
8

matematik modellarni yaratishda va statistik hisoblashlarda keng qo‘llanilishiga
sabab bo‘ladi.
Geometrik tafakkur. Geometrik tafakkur matematik ko‘nikmalarni
rivojlantirishda muhim o‘rin tutadi. Geometriya shakllar va fazoviy tushunchalarni
tushunish bilan bog‘liq bo‘lib, o‘quvchilarni turli shakllar (kvadrat, to‘rtburchak,
doira, uchburchak) bilan tanishtiradi. Ular bu shakllarning xossalarini,
o‘lchovlarini, har birining yuzasini va hajmini qanday hisoblashni o‘rganadilar.
Geometrik tafakkur orqali o‘quvchilar ob’ektlarning fazoviy joylashuvi va ularga
tegishli matematik formulalarni anglashga o‘rgatiladi.
 Shakllarni tasavvur qilish : O‘quvchilarni ikki o‘lchovli va uch o‘lchovli
shakllar bilan tanishtirish. Shakllarning qismlari, burchaklari, tomonlari va boshqa
xususiyatlarini o‘rganish orqali ular tafakkur qilishni o‘rganadilar.
 Fazoviy o‘lchovlar : O‘quvchilarni fazoviy tushunchalar bilan tanishtirish,
masalan, kublar va silindrlarning hajmlarini hisoblash, sohalarini va boshqalarni
o‘rganish. Bularning barchasi o‘quvchilarda aniq fikrlash va hisoblash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Statistik tafakkur. Statistik tafakkur o‘quvchilarga ma’lumotlarni to‘plash,
tahlil qilish va tasvirlashni o‘rgatadi. Statistik ko‘nikmalar ma’lumotlarni to‘g‘ri
yig‘ish, tasniflash va ularni analiz qilishni o‘rgatadi. O‘quvchilar raqamlarni
to‘plash, jadvallar tuzish, diagrammalar chizish va graflarda tasvirlash orqali
statistik tahlilni amalga oshirishni o‘rganadilar. Bu ko‘nikmalar kundalik hayotda
muhimdir, chunki ular o‘quvchilarga ma’lumotlarni tahlil qilish va to‘g‘ri qarorlar
qabul qilishda yordam beradi.
 Grafiklar va diagrammalar : O‘quvchilarni ma’lumotlarni vizual
ravishda tasvirlashga o‘rgatish. Grafiklar yordamida o‘quvchilar turli statistik
ma’lumotlarni yanada samarali tushunadilar.
 O‘rtacha qiymatlarni hisoblash : O‘quvchilarni o‘rtacha, maksimal va
minimal qiymatlarni hisoblashni o‘rgatish. Bu ko‘nikmalar kundalik hayotda
qo‘llanilishi mumkin.
9

Matematik modellarni yaratish. Matematik modellarni yaratish — bu
matematik tushunchalarni real hayotdagi vaziyatlarga tatbiq etishdir. Bu
ko‘nikmalarni o‘quvchilarga murakkab muammolarni yechishda va hayotdagi turli
vaziyatlarni tushunishda yordam beradi. Matematik modellar yordamida
o‘quvchilar amaliy masalalarni, masalan, iqtisodiy masalalarni yoki tabiiy
hodisalarni matematik formulalar orqali ifodalashni o‘rganadilar.
 Real hayotdagi vaziyatlar : O‘quvchilarga kundalik hayotdagi
vaziyatlarni matematik formulalar yordamida modellashtirishni o‘rgatish. Masalan,
transport masalalari, iqtisodiy o‘zgarishlarni tahlil qilish va boshqa turdagi
masalalar.
 Qiyoslash va prognozlash : O‘quvchilarni ma’lumotlarni matematik
modellar orqali solishtirishga va natijalarni prognoz qilishga o‘rgatish. Bu
ko‘nikmalar o‘quvchilarga muammolarni samarali va aniq hal qilishga yordam
beradi.
Matematik ko‘nikmalarni rivojlantirishda axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining roli katta. Ular o‘quvchilarga matematik tushunchalarni
osonroq o‘zlashtirish, amaliyotda qo‘llash va yuqori darajadagi tafakkurni
rivojlantirishga yordam beradi. Sonlar bilan ishlash, geometrik tafakkur, statistik
tafakkur va matematik modellarni yaratish kabi asosiy elementlar o‘quvchilarga
matematik ko‘nikmalarni mukammal ravishda rivojlantirishga yordam beradi. Bu
ko‘nikmalar ularning mantiqiy fikrlashini mustahkamlash va amaliy hayotdagi
vaziyatlarda samarali yechimlarni topishga imkon beradi.
AKT vositalari matematik ko‘nikmalarni rivojlantirishda quyidagi asosiy
afzalliklarni ta’minlaydi:
 Interaktivlik va ko‘ngilocharlik – matematik o‘yinlar, viktorinalar, testlar
yordamida o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash;
 Mustaqil ishlashga rag‘batlantirish – turli mobil ilovalar va onlayn
platformalar yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustahkamlashlari mumkin;
10

 Tegishli va zamonaviy materiallarga kirish imkoniyati – internet,
multimedia materiallar, video darsliklar orqali o‘quvchilar yangi bilimlarni
o‘zlashtirishlari osonlashadi;
 Ko‘p darajali baholash tizimi – avtomatik testlar, feedback tizimlari
yordamida o‘quvchilarning bilimini tez va samarali baholash.
Matematika darslarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining (AKT)
turli vositalari o‘quvchilarning matematik ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim
rol o‘ynaydi. Ushbu vositalar o‘quvchilarni darslarga jalb qilish, ularning
qiziqishini oshirish, o‘rganishni osonlashtirish va natijada samarali ta’lim olishni
ta’minlashda yordam beradi. Interaktiv ta’lim platformalari, masalan, Kahoot va
Quizizz, o‘quvchilarga qiziqarli viktorinalar va o‘yinlarni taqdim etadi. Bu
platformalar matematik masalalarni o‘quvchilarga o‘rgatish va o‘rganishga tayyor
bo‘lgan tarzda taqdim etadi. Kahoot dasturi yordamida o‘quvchilar guruhlarga
bo‘lingan holda tezkor masalalarni hal qilishadi, bu esa ularning tezkor va to‘g‘ri
qaror qabul qilish qobiliyatini rivojlantiradi. Quizizz esa o‘quvchilarga o‘z vaqtida
javob berish imkoniyatini yaratadi, shuningdek, test natijalarini taqqoslash orqali
raqobatni shakllantiradi. Mobil ilovalar yordamida o‘quvchilar mustaqil ravishda
matematik ko‘nikmalarini rivojlantirishi mumkin. Math Games, Khan Academy,
Prodigy kabi ilovalar o‘quvchilarga matematik masalalarni o‘yin tarzida taqdim
etadi. Bu ilovalar o‘quvchilarning matematik masalalarga qiziqishini oshiradi va
o‘rganishni osonlashtiradi.
Virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalar ham o‘quvchilarga abstrakt
tushunchalarni real hayotdagi vaziyatlarga tatbiq etishga yordam beradi. GeoGebra
va WolframAlpha kabi platformalar o‘quvchilarga matematik formulalarni
tushunish va amaliyotda qo‘llashda yordam beradi. Bu vositalar o‘quvchilarga
matematik modellarni sinovdan o‘tkazish imkoniyatini beradi. Taqdimot
muharrirlari, masalan, PowerPoint, Prezi, va Google Slides taqdimot dasturlari
yordamida o‘quvchilarga matematik tushunchalarni grafik, diagramma va jadvallar
orqali taqdim qilish imkoniyatini yaratadi. Bu metod o‘quvchilarning vizual
11

tafakkurini rivojlantiradi va matematik materiallarni osonroq o‘zlashtirishga
yordam beradi. Umuman olganda, AKT vositalari matematik ko‘nikmalarni
rivojlantirishda samarali vositalar bo‘lib, ular o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini
qiziqarli, interaktiv va samarali qilishga yordam beradi.
Onlayn resurslar va ularning samaradorligi . Onlayn resurslar, masalan,
Khan Academy, Coursera, Edmodo kabi platformalar, matematik ko‘nikmalarni
rivojlantirishda juda samarali vositalar hisoblanadi. Ushbu platformalar
o‘quvchilarga mustaqil ravishda o‘rganish imkoniyatini yaratadi, darslarni o‘z
vaqtida o‘zlashtirish va malakalarni mustahkamlashda yordam beradi. Onlayn
video darsliklar va interaktiv mashqlar orqali o‘quvchilar matematik
tushunchalarni o‘zlashtirishda qiziqarli va interaktiv usullarni qo‘llashadi. Khan
Academy va Coursera kabi platformalar o‘quvchilarga darslarni turli xil
formatlarda – video darslar, testlar, mashqlar va boshqa o‘quv materiallari shaklida
taqdim etadi. Edmodo esa o‘quvchilarni o‘zaro aloqada bo‘lishga, guruh ishlari va
muhokamalar orqali matematik masalalarni hal qilishga undaydi.
AKT texnologiyalari o‘quvchilarning kognitiv rivojlanishiga katta ta’sir
ko‘rsatadi. Birinchidan, fikrlash va e’tibor sohalarida AKT yordamida o‘quvchilar
o‘z bilimlarini mustahkamlash jarayonida diqqatni jamlashni o‘rganadilar.
Matematik masalalarni yechishda zamonaviy texnologiyalar o‘quvchilarni to‘g‘ri
qarorlar qabul qilishga rag‘batlantiradi va tahliliy tafakkurni rivojlantiradi. Bu
o‘quvchilarning matematik va mantiqiy tafakkurini yaxshilashga yordam beradi.
Ikkinchidan, ijodkorlik va yangi g‘oyalar haqida gapirganda, AKT
texnologiyalari o‘quvchilarni aniq va izchil fikrlashga rag‘batlantiradi. Masalalarni
turli usullarda hal qilish, yangi yondashuvlar yordamida ijodiy g‘oyalarni yaratish
qobiliyati shakllanadi. Onlayn resurslar, ayniqsa interaktiv platformalar,
o‘quvchilarga masalalarni o‘zgacha tarzda hal qilishni taklif etadi va bu
ijodkorlikni rivojlantiradi. Uchinchidan, jamoaviy ish va kommunikatsiya AKT
yordamida o‘quvchilarni guruh bo‘lib ishlashga o‘rgatadi. Onlayn platformalarda
o‘quvchilar bir-birlari bilan muloqotda bo‘lib, fikr almashishadi va muammolarni
12

jamoaviy tarzda hal qilishadi. Bu o‘quvchilarda jamoaviy ish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi va ular birgalikda o‘qish jarayonini yanada samarali va qiziqarli
qiladi.
1.3. Raqamli texnologiyalar asosida ta’lim olgan o‘quvchilarning
matematik savodxonlik darajasi
Raqamli texnologiyalarning ta’lim jarayonida qo‘llanilishi o‘quvchilarning
matematik savodxonlik darajasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Matematik savodxonlik,
asosan, o‘quvchilarning matematik tushunchalarni tushunish, amaliy masalalarni
yechish, va turli matematik vositalarni qo‘llash qobiliyatini o‘z ichiga oladi.
Raqamli texnologiyalar, xususan, interaktiv platformalar, mobil ilovalar va onlayn
resurslar yordamida o‘quvchilarni bu ko‘nikmalarni rivojlantirishga yo‘naltiradi.
Raqamli texnologiyalar matematik savodxonlikni oshirishda muhim vosita
sifatida xizmat qiladi, chunki ular o‘quvchilarga nafaqat matematik tushunchalarni
o‘zlashtirish, balki ularni real hayotdagi masalalarda qo‘llash imkoniyatini beradi.
Masalan, GeoGebra va Desmos kabi platformalar o‘quvchilarga geometriya,
algebra va statistikani o‘rganishda interaktiv simulyatsiyalar orqali matematik
tushunchalarni vizual tarzda tushunishga yordam beradi. Bu platformalar
matematik obyektlarni ko‘rish, manipulyatsiya qilish va real vaqt rejimida ularni
tahlil qilish imkonini yaratadi, bu esa o‘quvchilarga qiyin matematik masalalarni
osonroq hal qilish imkoniyatini beradi. GeoGebra dasturi o‘quvchilarga geometrik
shakllar, algebraik formulalar va funksiyalarni birlashtirish imkonini beradi. Bu
dastur yordamida o‘quvchilar geometriya va algebra o‘rtasidagi bog‘liqlikni
yaxshiroq tushunishlari mumkin. Masalan, o‘quvchilar to‘g‘ri chiziqlar, aylana va
boshqa geometrik shakllar bilan ishlashda formulalar va simulyatsiyalar yordamida
ularning xossalarini ko‘rib chiqadilar. Desmos esa algebra va grafikalarni
birlashtiruvchi interaktiv platformadir. U o‘quvchilarga funksiyalarni grafik
shaklida ko‘rsatishga imkon beradi va turli matematik masalalarni hal qilishda
vizual usullarni qo‘llaydi.
13

WolframAlpha esa keng qamrovli matematik resurs bo‘lib, o‘quvchilarga
matematik masalalarni yechishda yordam beradi. Bu platforma yordamida
o‘quvchilar formulalarni tahlil qilish, turli matematik modellarda ishlash va hatto
real hayotdagi ma’lumotlarni matematik usulda ifodalashni o‘rganadilar. Masalan,
statistik ma’lumotlarni tahlil qilish, grafiklar yaratish va prognozlar qilishda
WolframAlpha juda foydalidir. Raqamli texnologiyalar yordamida o‘quvchilar
matematik tushunchalarni nafaqat yodlash, balki amaliyotda qo‘llashni ham
o‘rganadilar. Interaktiv simulyatsiyalar, real vaqt rejimida ishlov berish va turli
matematik modellarni qo‘llash imkoniyati matematik savodxonlikni oshiradi,
chunki bu texnologiyalar o‘quvchilarga o‘z fikrlarini izchil va to‘g‘ri tarzda
ifodalashni o‘rgatadi. Buning natijasida o‘quvchilarning matematik tafakkuri
rivojlanadi va ular matematik masalalarni yechishda mustaqil va samarali
yondashuvlarga ega bo‘ladilar.
Interaktiv platformalar va mobil ilovalar matematik savodxonlikni
oshirishda muhim rol o'ynaydi, chunki ular o‘quvchilarga matematik
tushunchalarni qiziqarli va samarali tarzda o‘rganish imkonini beradi. Bu vositalar
orqali o‘quvchilar o‘z bilish darajasini sinab ko‘rishlari, mustahkamlashlari va
yanada murakkab masalalarni hal qilishga tayyor bo‘lishlari mumkin.
Kahoot platformasi interaktiv viktorinalar yaratishga imkon beradi. Bu
platformada o‘quvchilar turli testlar va viktorinalar orqali o‘z bilimlarini
tekshiradilar. Testlar qisqa va qiziqarli shaklda taqdim etiladi, bu esa o‘quvchilarni
faol ishtirok etishga undaydi. O‘quvchilar tezkor javoblar berish orqali o‘z
bilimlarini mustahkamlashadi, bu esa matematik masalalarni hal qilishdagi tezlik
va to‘g‘rilikni oshiradi. Kahoot yordamida o‘quvchilar o‘rtasida raqobat muhitini
yaratish mumkin, bu esa o‘rganish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi.
Quizizz esa o‘quvchilarga testlarni va viktorinalarni onlayn ravishda
bajargan holda o‘z bilimlarini baholash imkonini beradi. Bu platforma
o‘quvchilarga o‘z vaqtida javoblar berish, natijalarni taqqoslash va o‘z xatolaridan
o‘rganish imkoniyatini taqdim etadi. O‘quvchilar natijalarni ko‘rib chiqib,
14

xatolarini tuzatish orqali o‘z bilimlarini mustahkamlaydilar va muvaffaqiyatga
erishadilar.
Mobil ilovalar, masalan, Math Games, Prodigy va Khan Academy Kids,
bolalarga matematika bo‘yicha turli xil mashqlarni bajarishga yordam beradi.
Ushbu ilovalar o‘yin uslubida o‘rganishni qo‘llaydi, bu esa o‘quvchilarning
qiziqishini oshiradi. Math Games kabi ilovalar bolalarga matematik masalalarni
yechishda o‘yin shaklida mashqlarni taqdim etadi. O‘quvchilar ko‘rsatilgan
masalalarni to‘g‘ri va tez hal qilishga harakat qilib, o‘rganishni yanada samarali
amalga oshiradilar. Khan Academy Kids esa turli yoshdagi bolalar uchun
moslashtirilgan o‘quv dasturini taklif etadi va matematika fanining turli sohalarini
o‘rganishda yordam beradi. Shu bilan birga, Prodigy ilovasi o‘quvchilarga
individual ravishda ishlash imkonini beradi, ular o‘z qiziqishlariga va darajasiga
moslashtirilgan mashqlarni bajaradilar. Bu ilova o‘quvchilarning matematik
ko‘nikmalarini o‘yin orqali rivojlantiradi va ular muvaffaqiyatga erishgan sayin
yangi bosqichlarga o‘tishadi. Bu interaktiv platformalar va mobil ilovalar
o‘quvchilarga matematik savodxonlikni oshirishda samarali vosita hisoblanadi.
Ular o‘quvchilarning o‘z bilimlarini mustahkamlashiga, matematik masalalarni hal
qilishni o‘rganishlariga yordam beradi va shu orqali o‘rganish jarayonini qiziqarli
va samarali qiladi.
Raqamli texnologiyalar o‘quvchilarga mustaqil ravishda o‘rganish
imkoniyatlarini taqdim etib, ularning matematik savodxonlik darajasini sezilarli
darajada oshiradi. O‘quvchilar onlayn kurslar, interaktiv video darsliklar va mobil
ilovalar yordamida matematikani o‘rganishni yanada qiziqarli va samarali tarzda
amalga oshirishlari mumkin. Bu texnologiyalar, o‘z navbatida, o‘quvchilarga o‘z
bilimlarini mustahkamlash, yangi tushunchalarni o‘rganish va matematik
ko‘nikmalarini rivojlantirishda yordam beradi. Onlayn kurslar va video darsliklar
o‘quvchilarga o‘z vaqtida va o‘z ritmlarida o‘rganish imkoniyatini yaratadi. Misol
uchun, Khan Academy va Coursera kabi platformalarda o‘quvchilar o‘z bilim
darajasiga mos kurslarni tanlab, matematik masalalarni qadam-baqadam hal
15

qilishni o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarga o‘zingizni erkin his qilgan holda
yangi tushunchalarni mustahkamlash imkonini beradi. Video darsliklar esa
murakkab mavzularni o‘zlashtirishda foydalidir, chunki o‘quvchilar masalani
qanday hal qilishni ko‘rishlari va tushunchalarni amalda qo‘llashni o‘rganishlari
mumkin. Mobil ilovalar ham mustaqil o‘rganishda muhim vosita hisoblanadi.
Misol uchun, Math Games, Prodigy va Photomath kabi ilovalar o‘quvchilarga turli
matematik masalalarni interaktiv ravishda hal qilishni taqdim etadi. Bu ilovalar
o‘quvchilarning matematik tafakkurini rivojlantirishda, masalalarni yechishda
ularning qiziqishini oshirishda va o‘rganish jarayonini ko‘proq o‘yin tarzida
bajarishga yordam beradi. Raqamli texnologiyalar o‘quvchilarning faqat
matematik ko‘nikmalarini oshirib qolmay, balki mustaqil o‘rganish ko‘nikmalarini
ham rivojlantiradi. Ular onlayn resurslardan foydalanish, o‘quv jarayonini
o‘zlashtirish va turli xil metodlarni qo‘llash orqali o‘z bilimlarini mustahkamlash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bundan tashqari, raqamli texnologiyalar yordamida
o‘quvchilar o‘zaro kommunikatsiya qilish va guruh ishlarini olib borish
imkoniyatini topadilar. Bu esa jamoaviy ish, fikr almashish va masalalarni
birgalikda hal qilishni rivojlantiradi. Raqamli texnologiyalar yordamida
o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustahkamlash bilan birga, mustaqil o‘rganish, yangi
ma'lumotlarni izlash va o‘ziga yangi g‘oyalar yaratish ko‘nikmalarini ham
rivojlantiradilar. Bu, o‘z navbatida, ularning matematik savodxonlik darajasini
oshiradi va ularni mustaqil fikrlovchi shaxslar sifatida shakllantiradi.
16

II-BOB. BOSHLANG ICH SINFLARDA MOBIL ILOVALARʻ
YORDAMIDA MATEMATIK KO‘NIKMALARNI RIVOJLANTIRISH
USULLARI
2.1. AKT vositalari bilan ta’minlangan sinflarda matematika fanini Kahoot
dasturi yordamida o‘qitish
Har qanday darsga baho berish, o‘quvchilar egallagan bilimlar darajasi
bilan belgilanadi. Shunday ekan har bir o‘qituvchi o‘z darsiga baho berish uchun
o‘quvchilar olgan bilimlarini aniqlash talab etiladi. Har bir dars yakunida
o‘quvchilar baholanadi. Bu ularni darsga bo‘lgan munosabatini va olgan bilimlar
darajasini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi. Bunga o‘qituvchilar har xil
usullardan foydalanadi. O‘quvchilarni barchasini baholash bir muncha qiyin
masala. Bunga erishishda bizga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
yetarlicha yordam beradi. Barcha o‘quvchini o‘zvaqtida bilimlarini aniqlash va
ularni baholash uchun biz “Kahoot!” dasturidan foydalanamiz. O‘yinga asoslangan
o‘quv platformasi “Kahoot!” har qanday dars rejasiga kiritilishi mumkin bo‘lgan
qiziqarli texnologiya vositasidir.
Kahoot haqida umumiy ma’lumot uchun va o‘qituvchilar undan sinfda
foydalanishlari mumkin bo‘lgan ba’zi umumiy usullarni ko‘rib chiqamiz. Kahoot
interaktiv komponentlari barcha o‘quvchilarni darsga jalb qiladi va darslarni
qiziqarli o‘tilishini ta’minlaydi. Shunday ekan quyida biz darslarni o‘tish va
o‘quvchilarni baholashni “Kahoot!” dan foydalanishni ko‘rsatib o‘tamiz.
Fan: Matematika
17

Mavzu: Og‘zaki ko‘paytirish va bo‘lish.
Sinf guruhi: Boshlang‘ich (3 sinf)
O‘quv maqsadlari:
O‘tilgan mavzu bo‘yicha yaxshi bilim berish, barcha o‘quvchilarni
bilimlarini tekshirish orqali ularni mavzuni o‘zlashtirish darjasini aniqlash, ularni
erkin, mustaqil ishlashga o‘rgatish, axborotkommunikatsiya texnologiyalardan
foydalanishga o‘rgatish, innovatsiya texnologiyalardan foydalanish orqali ularni
fanga qiziqishini oshirish orqali aqliy faoliyatini kengaytirish, mantiqiy
qobiliyatini shakllantirish.
Dars jihozi:
Barcha o‘quvchi va o‘qituvchilarda kompyuter, planshet yoki mobil telefon
bo‘lishi lozim.
Kahoot-dan foydalanish!
O‘qituvchi. Eng avvalo o‘qituvchi o‘z kompyuterida kahoot.com saytidan
ro‘yxatdan o‘tishi (1- rasm) va o‘qituvchi rolini (2-rasm) tanlashi kerak.
18

O‘quvchi .
O‘quvchi ham o‘z telefoni (yoki kompyuteri)da kahoot.com saytidan
ro‘yxatdan o‘tishi (1- rasm) va o‘qituvchi rolini (2-rasm) tanlashi talab etiladi.
Endi “Og‘zaki ko‘paytirish va bo‘lish” mavzusini tanishtirish uchun kontent
yaratishingiz mumkin. Kahoot-ning foydalanuvchi bosh sahifasining sahifaning
yuqori o‘ng burchagida «Yaratish» (3-rasm) tugmachasini ko‘rasiz. Unga bosiladi
va «Mavzularni kahoot bilan kiritish» variantini tanlang.
Shuningdek, Power Point, Keynote, PDF slaydlarini va/yoki savollarni
mavjud shakllar bilan import qilishingiz mumkin. Agar sizga mavzu bo‘yicha
qo‘shimcha savol kerak bo‘lsa “Kahoot!” savollar bankini taklif qiladi. Sizning
slaydlaringiz o‘quvchilarga turli xil geometrik shakllarni (uchburchak, aylana,
to‘rtburchak, tutilish, kub, beshburchak, konus, parallelogram, olti burchak,
sakkizburchak, trapesiya, romb va boshqalar) ko‘rsatishi mumkin.
19

O‘quvchilaringiz darajasiga qarab qaysi shakllarga va nechtasiga e’tibor
berishni tanlang. Boshqa slaydlar geometrik shakllarning atributlariga e’tibor
qaratishi mumkin, masalan, har bir tomonning soni, tomonlarning teng yoki
parallelligi va har bir shaklning burchaklarining darajasi. Slaydlar orasiga
o quvchilar darsni davom ettirayotganiga ishonch hosil qilish uchun so rovʻ ʻ
savollarini qo shishingiz yoki mavzu bo yicha o‘quvchilarning fikrlarini yozib
ʻ ʻ
olish uchun so z buluti savollaridan foydalanishingiz mumkin. Yangi savol tuzish
ʻ
uchun “savol qo‘shish” bandi orqali amalga oshiriladi. Boshlang‘ich savoldan
so‘ng, siz darsning tushunchalarni tushuntiradigan va o‘quvchilar uchun
ko‘rsatadigan qismiga o‘tishingiz mumkin. “Kahoot!” buning uchun slaydlarni
kontent bilan birlashtirish qobiliyatiga ega. Ushbu dars uchun slaydlar tayyorlang
yoki tayyor slaydlardan foydalaning. O‘quvchilarni darsga diqqatini jamlovchi
savollar tuzing. Savolingizni “Savollarni yozishni boshlang” (4-rasm) degan joyida
yozing.
Kahot dasturi orqali to‘g‘ri-noto‘g‘ri, ko‘pvariantlilik, yopiq, tartiblash kabi
test savollarini yaratish mumkin. Bulardan foydalanib test savollarini yaratamiz:
1. To‘g‘ri-noto‘g‘ri javoblar orqali tuziladigan test savollar(5- rasm). Bunda
berilgan jumla to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanligini tasdiqlovchi shakldaki test
variantlari bo‘lib, bu ko‘rinishidagi testlar orqali o‘quvchini bilish yoki
bilmasligini aniqlash uchun ishlatiladi.
20

Masalan: 4∙1000=4000 o‘quvchi to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri javoblardan birini
belgilaydi.
5-rasm. To‘g‘ri-noto‘g‘ri turdagi test ko‘rinishi .
2. Javob variantlaridan bir yoki bir nechtasini belgilash mumkin bo‘lgan
testlar(6-rasm). Bu ko‘pvariantlilik testlarda o‘quvchi bilimini qay darajada
mukammal bilishini aniqlashda ishlatiladi.
Masalan:
Hisoblang: 1200∙8= o‘quvchi hisoblashni bajarib to‘g‘ri javobni tanlaydi.
Savolning ber nechta javoblari bo‘lsa mos javoblarni belgilaydi.
3. Javob variantini matn yoki son kiritish maydoniga aniq yozish kerak
bo‘ladigan testlar(7-rasm). Bu kabi testlar o‘quvchining pedagogik qobiliyatini
aniqlash, ya’ni faqat ko‘rib bajarish emas balki bajara olishini yoddan yozish
qobiliyatini aniqlash uchun ishlatiladi. Masalan: O‘yinchoqlar do‘konidan sovg‘a
21

uchun 3 ta bir xil o‘yinchoq sotib olindi. Buning uchun necha pul to‘landi? - deb
quyidagi rasm berilgan.
Masalada aynan qaysi o‘yinchoq ekani aytilmagan. O‘quvchilar o‘zlarining
tanlovi bilan biri mashinani, boshqasi qo‘g‘irchoqni yana biri koptokni tanlab
uning summasini uchga ko‘paytiradi. Har bir o‘quvchi o‘z javobini kiritadi.
O‘quvchining javobi Kahootda kiritilgan javob variantlarining birortasiga mos
kelsa natijani to‘g‘ri deb chiqaradi.
4. Javoblarni mos ketma-kitlikda tartiblash(8-rasm). Bundan o‘quvchining
qiladigan ishni to‘g‘ri tartibda bajara olish ko‘nikmalarini aniqlasa bo‘ladi.
Masalan:
1) 2459 + 54 ∙ 100=
2) 2784 – (537 – 22
∙ 6)=
3) 56
∙ 100 + 470=
4) 3608 – 12
∙ 8 + 150=
22

Bu savolga 4 ta misol berilgan. O‘quvchi misollarni ishlab ularning
javoblarini savollar tartibi bo‘yicha joylashtirishi lozim. Bu turdagi test
topshiriqlari orqali o‘quvchining bilimini har tomonlama baholashga imkon
yaratadi. Bu savollarni bajarilishiga qarab o‘quvchilarni darsda faolligini aniqlash
mumkin. Darsni mustahkamlash uchun mavzu yuzasidan o‘quvchilarga o‘zlarining
kahootlarini yaratish imkoniyatini berishingiz mumkin. Bu o‘quvchilar uchun o‘z
tengdoshlari bilan o‘z bilimlarini qiziqarli tarzda namoyish etishning ajoyib
usulidir.
Har bir savoldan (yoki dars tugagandan) keyin o‘quvchilarning bajarganlik
holati, natijalari ko‘rsatilishi yoki chop etilishi mumkin. Darsni jismoniy sinfda
o‘tkazish uchun siz shunchaki slaydlar bilan interaktiv kahootni ochishingiz va uni
sinf proyektori va ekranida ko‘rsatishingiz mumkin. Onlayn kurslar uchun siz
Google Meet, Microsoft Teams, Zoom kabi onlayn konferentsiya vositasidan yoki
maktabingizning ta limni boshqarish tizimi (LMS) mavjud bo lgan har qandayʼ ʻ
imkoniyatdan foydalanishingiz mumkin va u yerda slaydlar bilan interaktiv
kahoot-ni qo yishingiz mumkin. Bundan tashqari, sizning oldingizda jismonan va
ʻ
bir vaqtning o‘zida onlayn bo‘lgan o‘quvchilar bo‘lsa, hamma ishtirok etishi uchun
bir vaqtning o‘zida o‘rganish uchun ushbu konferentsiya vositalaridan birini
ishlatishingiz mumkin. Kahoot-dan foydalanish! o‘quvchilarni yangi mavzular
bilan tanishtirish, ularni darsga jalb qilish va o‘z kahootlarini yaratish orqali o‘z
23

bilimlarini namoyish etish imkoniyatini ta’minlash, albatta, qiziqarli o‘rganish
tajribasiga aylanadi.
2.2. AKT vositalari bilan ta’minlanish darajasi past bo‘lgan sinflarda
Plickers orqali interfaol o‘qitish
Hozirgi paytda axborot kommunikatsiyasi rivojlanishining asosiy omillari
AKT larning turli sohalarda tobora keng qo llanib borayotganligidadir. AKT lariniʻ
qo llanish sohasining kengayishi, axborot texnologiyalarining yaratilishi jamiyat
ʻ
hayotining barcha 91 sohalarida ya’ni ishlab chiqarishda, fanda, ta’limda,
tibbiyotda va boshqa jabhalardagi rivojlanish, tezkor axborot almashinuviga, qisqa
vaqtda axborotlarni qayta ishlash, o z vaqtida manbaga uzatishga olib kelmoqda.
ʻ
Barcha sohalar kabi ta’lim sohasida ham ta’limni raqamlashtirish ya’ni AKTni
ta’lim jarayonida joriy etish bo yicha allaqachon ishlar boshlab yuborilgan. Lekin
ʻ
bu borada olib borilgan ishlarni quvonarli deb bo lmaydi.
ʻ
Ta’limning barcha sohalari, turli bo g inlari AKT vositalari bilan
ʻ ʻ
ta’minlanish darajasi pastligi, xususan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari AKT
vositalar bilan ta’minlanmagan. Shuning uchun ham mavjud AKT vositalaridan
unumli foydalanish, ular orqali interfaol darslarni tashkil etib o‘quvchilar
qiziqishlarini rivojlantirishimiz kerak. Bu imkoniyatlarni amalga oshirishda
Plickers texnologiyasi bizga yordam beradi. Plickers - bu onlayn texnologik vosita
bo‘lib, o‘qituvchilarga o‘quvchilarning individual qurilmalariga ega bo‘lmasdan
o‘quvchilarni baholash va sinfda tezkor natijalarni yig‘ish uchun foydalaniladigan
bepul va qiziqarli ta’lim vositasi.
24

Plickers platformasi asosiy ustuvor vazifa sifatida foydalanish imkoniyati
bilan yaratilgan, ya’ni u ko‘pgina ta’lim sozlamalari uchun juda mos keladi.
O‘quvchilar plickers kartalarni ushlab savollarga javob berishadi, shuning uchun
o‘quvchi qurilmalari yoki hisob qaydnomalariga ehtiyoj qolmaydi, hattoki seanslar
internetga ulanmasdan ham oflayn rejimda o‘tkazilishi mumkin. Plickers hisobiga
bepul kirish huquqi mavjud. Ular individual foydalanish uchun mo ljallanganʻ
bo lib, bu interfaol o qitishda onlayn muhit yaratish imkonini beradi. Plickersni
ʻ ʻ
ishlatishda o‘qituvchiga o‘z sinfida shaxsiy kompyuter yoki planshet, kamera va
Wi-Fi ulanishi mumkin bo‘lgan smartfon bo‘lishi kerak. Plickerlardan
foydalanishning uchta asosiy bosqichi mavjud:
1. Mashg‘ulotdan oldin: Darslar va savollarni tayyorlash. O‘rnatish vaqtida
o‘qituvchilar plickers.com dan ikkita asosiy vazifa uchun foydalanadilar:
• Plickers sinflariga o‘quvchilar ro‘yxatini qo‘shing va har bir o‘quvchiga
karta raqamini tayinlash;
• O‘quvchilar bilan o‘ynash uchun bir nechta tanlovli savollar kutubxonasini
(to‘plamlar shaklida) to‘plash.
2. Sinfda: Savollarni o‘ynash va o‘quvchilar kartalarini skanerlash. Dars
davomida o‘qituvchi plickers.com saytining funksiyasi orqali o‘z o‘quvchilarga
savollarni namoyish etadi. O‘quvchilar o‘zlarining Plickers kartalarini ushlab,
ularni ma’lum bir tarzda yo‘naltirish orqali javob berishadi.
25

Keyin Plickers mobil ilovasi o‘quvchilarning javoblarini to‘plash uchun
kartalarni skanerlash va to‘g‘ri tanlovlarni aniqlash va to‘plamdagi savollarni
o‘tkazish orqali seansni boshqarish uchun ishlatiladi.
3. Darsdan keyin: o‘quvchilar natijalarini saqlash va ko‘rib chiqish. Plickers
seansi tugagach, o‘quvchilar hisobotlari va natijalar jadvallari plickers.com da
taqdim etiladi, bu vaqt davomida individual va jamoaviy ish faoliyatini kuzatish
uchun ishlatilishi mumkin. Keyinchalik tahlil qilish uchun natijalarni yuklab olish
ham mumkin. Plickersni tashkil etuvchi uchta komponent mavjud.
Internetda Plickers-dan foydalanish uchun noutbuk/kompyuteringiz .
Bu platformaning markaziy markazi va eng yaxshi noutbuk yoki kompyuter orqali
ishlatiladi. O qituvchi sifatida plickers.com saytida darslaringizni qo shishingiz,ʻ ʻ
savollar yozishingiz (yoki izlashingiz) va vaqt o tishi bilan o‘quvchilar natijalarini
ʻ
kuzatib borasiz.
Plickers ilovasidan foydalanish uchun mobil qurilma. Mobil ilovaning
asosiy vazifasi sinfda kartalarni skanerlash (o‘quvchilarning javoblarini qayd
etish). Bundan tashqari, kontentingizni ijro etish va tezkor natijalarni ko‘rsatish
uchun ham foydalanishingiz mumkin, shuning uchun uni Plickers seansi uchun
masofadan boshqarish pulti sifatida foydalaniladi.
Plickers kartalari. O‘quvchilarga har biriga karta raqami beriladi va
savollarga javob berish uchun o‘zlarining maxsus kartalarini ushlab turadilar.
Skaner kartadagi shtrix-kodning yo‘nalishini aniqlaydi, mo‘ljallangan javob
tanlovini aniqlaydi va uni ushbu kartaga bog‘langan o‘quvchi bilan bog‘laydi.
Ishni boshlash yo‘riqnomasi.
1-qadam: Bepul hisob qaydnomasi uchun ro‘yxatdan o‘ting. Plickers
hisoblari individual o‘qituvchi asosida foydalanish uchun mo‘ljallangan va shuning
uchun ushbu qo‘llanmaning maqsadi o‘z jadvalingiz va siz o‘qitadigan individual
sinflarni aks ettiruvchi hisob yaratishdir.
Ishni boshlash:
26

Uchun bosh www.plickers.com/signup va ma’lumotlarni kiriting .
Ro‘yxatdan o‘tishning uchta usuli mavjud:
▪ Parol/elektron pochta kombinatsiyasi (yuqoridagi gifdagi kabi); yoki
▪ Google-ga kirish
▪ Apple bilan tizimga kirish
Qaysi usuldan foydalanayotganingizga ishonch hosil qiling. Agar siz
elektron pochta/parol bilan ro‘yxatdan o‘tsangiz, lekin keyinroq boshqa Google
hisobi yoki Apple ID yordamida tizimga kirishga harakat qilsangiz, siz ikkita
alohida Plickers hisobiga ega bo‘lishingiz mumkin.
2-qadam: Sinflar va o‘quvchilarni qo‘shing Sinf va o‘quvchilarni qo‘shishda
Google Classroomdan import qilish yoki Plickersda kiritish mumkin.
1. plickers.com sahifasining chap tarafdagi yon panelda «Yangi sinf» deb
nomlangan havolani bosiladi.
2. Sinfni import qilish yoki yangidan yaratish mumkin. Buning uchun
“Google Classroomdan import qilish...” tugmasi bosiladi va import qilmoqchi
27

bo‘lgan sinflarni tanlanadi va sinfni yuklash tugmasi (2-a rasm) bosiladi yoki yangi
sinf nomini kiritiladi va “sinf yaratish” tugmasi (2-b rasm) bosiladi.
3. Keyin sizning sinflaringiz bosh sahifangizning chap tomonida paydo
bo‘ladi. Uni tanlasangiz oyna markazida “o‘quvchilarni qo‘shish” tugmasi orqali
sinf o‘quvchilarini kiritiladi.
4. O‘quvchilaringizning ismlarini kiriting.
28

5. O‘quvchilaringizning ismlarini tekshiring va tartiblang.
3-qadam: Kontent yaratish uchun “yangi to‘plam” orqali tarkib yarating.
29

Kontent – bu guruh sifatida o ynaladigan va baholanadigan savollarʻ
to plami. Misol uchun, savollar to‘plami ma’lum bir kichik mavzu yoki baholash
ʻ
turini o‘z ichiga olgan viktorinani tashkil qilishi mumkin.
a) To‘plaminga nom berish uchun sahifaning yuqori qismidagi «Nomsiz
to‘plam» da nom beriladi.
b) Birinchi savol yozing, keyin javob variantlarini qo‘shing.
c) To‘g‘ri javobni belgilashga ishonch hosil qiling Barcha tanlovlar
to‘ldirilgandan so‘ng, A varianti yashil rangda ta’kidlanganini ko‘rasiz, bu to‘g‘ri
javobni bildiradi. To‘g‘ri javobni o‘zgartirish uchun tegishli harfni o‘z ichiga olgan
kulrang katakchani bosiladi.
d) Yuqori chap burchakdagi «+» tugmasini bosish orqali keyingi savollar
qo‘shiladi. To‘plam muharriri ishingizni avtomatik ravishda saqlaydi, shuning
uchun savollaringizni qo‘shishni tugatganingizdan so‘ng, yuqori chap burchakdagi
asosiy menyudan foydalanishingiz yoki shunchaki yorliqni yopishingiz mumkin.
Keyin, bosh sahifangizga qaytib, yangi yaratilgan to‘plamingiz kutubxonangizda
ko‘rsatiladi. Endi sizga yana ikkita narsa kerak – bizning kartalarimiz va Plickers
mobil ilovasi. Bu bajariladigan vazifalarni dastur nazorat qilib, yordam berib
boradi. Har bir vazifa tugallangandan so‘ng, u o‘chiriladi. Barcha vazifalar
tugagach, nazoratchi oyna ko‘zdan yo‘qoladi.
30

4-qadam: Plickers kartalarini oling
Mana Plickers kartasiga misol (aniq bo‘lish uchun 1-karta):
O‘quvchilar sizning sinfingizdagi Plickers savollariga javob berish uchun
ushbu kartalardan foydalanadilar.
Sinflaringizni plickers.com saytida yaratganingizda, har bir o‘quvchingizga
raqam berilgan bo‘lardi – aynan mana shu raqam ular foydalanadigan kartaga mos
keladi. Plickers kartalari to‘plamini qanday qilib qo‘lga kiritishingiz mumkin:
1-variant: Standart kartalarni nazoratchi oynadan yuklab olinib qog‘ozga
chiqarish;
2-variant: Amazondan All-Plastik kartalar sotib olish.
31

5-qadam: Plickers mobil ilovasini yuklab olinadi. Plickers mobil ilovasi
asosan sizning sinfingizdagi «nazoratchi» bo‘lib xizmat qiladi. Uning asosiy
vazifasi - karta skaneri bo‘lib, u sizga sinfdagi o‘quvchilar natijalarini tezda yig‘ish
imkonini beradi, lekin u boshqa rollarga ham ega.
Dars so‘ngida o‘quvchilarning bajargan ishlari, to‘plagan ballari ko‘riladi va
hisoboti jadval shaklida olinadi.
2.3. O‘quvchilar bilimini baholashda iSpring QuizMaker va taqdimot
muharrirlari (PowerPoint, Google Slides) imkoniyatlaridan foydalanish
Ta’lim sohasida raqamli texnologiyalarni qo llash, darslarni interfaol tarzdaʻ
tashkil etish, o qituvchilarga ham, o quvchilarga ham katta yordam beradi.
ʻ ʻ
O qituvchi uchun darslarni tashkil qilish, uni o tish, ko rsatish, tushuntirish,
ʻ ʻ ʻ
mustahkamlash, nazorat qilish va baholash kabi amallarni bajarishda raqamli
texnologiyalarni o rni beqiyos hisoblanadi. Darslarda raqamli texnologiyalarni
ʻ
qo llab, axborot kommunikatsiya texnologiya vositalaridan foydalanish dars
ʻ
32

samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Zamonaviy, yangi texnologiyalarni
qo llab tashkil etilgan darslar o quvchini diqqatini o ziga jalb qiladi, qiziqishiniʻ ʻ ʻ
oshiradi, u tomon yetaklaydi va yuqori natijalarga erishishga olib keladi. Darslarda
raqamli texnologiyalarni qo llash, axborot kommunikatsiya texnologiya
ʻ
vositalaridan foydalanishdan maqsad: darslarni yaxshi tashkil etish, yuqori
natijalarga erishish, o quvchilar bilimini oshirish, ularni zamon ruhida
ʻ
tarbiyalashdan iborat. Darslarda o quvchilar bilimini nazorat qilish, natijaga
ʻ
erishish jarayonini baholash oldimizga turgan eng mas’uliyatli vazifalardan biridir.
O qish-o qitish boshlangan vaqtlardan to hozirga qadar o quvchilar bilimini
ʻ ʻ ʻ
baholashning qator usul va metodlari ishlab chiqilgan. Qaysidir o qituvchi og zaki,
ʻ ʻ
qaysidir yozma yoki test shaklida nazoratlar olib o quvchini baholashga odatlanib
ʻ
qolgan. Lekin bu usullar o quvchini qay darajada bilishini aniqlashda yetarli
ʻ
darajada aniqlikka erishib bo lmaydi. Chunki qaysidir o quvchi gapga ustalik bilan
ʻ ʻ
o zini ko rsatadiki uni fan bo yicha bilimini qay darajada egallaganini anglay
ʻ ʻ ʻ
olmaysiz. Yozma shaklda nazoratlar olgan vaqtda ham shaffoflik yo qoladi. Bunga
ʻ
sabab shuki yozma shakldagi nazoratlarda savollar beriladi, o quvchi ma’lum vaqt
ʻ
oralig ida unga javob yozadi. Bunda o quvchi savolga javob bo ladigan mavzuni
ʻ ʻ ʻ
to ligicha yoritib beradi. O qituvchi esa unga a’lo baho qo yib, o quvchi ko proq
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
ma’lumotga ega ekan degan xulosaga keladi. Shunisiga e’tibor qaratish kerakki
o quvchi savolga javob bor bo lgan mavzuni to lig icha ko chirib uni orasidan
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
savolga javob bor yo yo qligini o zingiz o qib topib oling tarzida ish tutgan.
ʻ ʻ ʻ
Vaholangki, o quvchining o zi savolga aniq javobni o zi yozgan
ʻ ʻ ʻ
ma’lumotlar orasidan tanlay olmasligi mumkin. Nazorat shakllarining osonroq
usullaridan biri ko pchilik foydalanib kelayotgan javob variantlaridan bir to g ri
ʻ ʻ ʻ
javobni tanlash mumkin bo lgan test shakli bo lib, bu usul ham o quvchi bilimini
ʻ ʻ ʻ
to g ri baholashda yaxshi samara bermaydi. Sababi test savollari va uning javob
ʻ ʻ
variantlari ochiq shaklda berilgan bo lib, o quvchi bu variantlardan bittasini
ʻ ʻ
belgilash talab qilinadi. O quvchi esa bilgan savollarning javobini to g ri
ʻ ʻ ʻ
belgilaydi, lekin bilmagan savollarni ham javoblarini taxminan belgilab yoqori
33

ko rsatkichlarga erishayotganligi ham sir emas. Demak, bu ko rinishidagi testʻ ʻ
topshiriqlari orqali ham o quvchi bilimini oqilona baholab bo lmas ekan. Aslida
ʻ ʻ
nazorat testlari o quvchining bilimini, o zlashtirish sifatini tezkor tekshirish,
ʻ ʻ
xatolarni o rnida tuzatish, bilim sohasidagi bo shliqlarini aniqlash va uni bartaraf
ʻ ʻ
etishga yordam berishi kerak.
Darslarda testlardan foydalanishdan maqsad:
- ish unimdorligini oshirish;
- ish faoliyatini baholash;
- o quvchining bilimini tekshirish va baholash;
ʻ
- xolislikni oshirish;
- baholash uchun aniqlikni oshirish (mavhumlikdan qochish);
- o rganish uchun qo shimcha motivatsiya uyg otish;
ʻ ʻ ʻ
- o quvchilarni fikrlash xususiyatini aniqlash;
ʻ
- o quv jarayonini samaradorligini oshirish va boshqalar.
ʻ
Yuqoridalarni inobatga olgan holda bir qator dasturiy mahsulotlar yaratilib
kelinmoqda. Shulardan biri iSpring QuizMaker dasturidir (bunda iSpring
QuizMaker 7 dasturi haqida fikr yuritilgan).
iSpring QuizMaker dasturi juda qulay ishlangan bo lib, istalgan fan
ʻ
o qituvchisi bir soatda o rganish imkoniyati mavjud. iSpring dasturining quyidagi
ʻ ʻ
imkoniyatlari mavjud:
• taqdimot fayllarini bir necha (exe, swf, html) formatlarda konvertatsiyalash
imkoniyati;
• taqdimot kontentiga tashqi resurslarni (audio, video yoki flash fayllarni)
kiritish imkoniyati;
• taqdimot kontentini muhofaza qilish: parol yordamida ko‘ra olish,
taqdimotga «himoya belgi»si qo‘yish, taqdimotni faqat ruxsat etilgan
domenlardagina «aylantirilishi»;
• video qo‘shish va uni animatsiyalar bilan sinxronlashtirish;
34

• elektron test(nazorat)larini yaratish va natijalarini elektron pochtaga yoki
masofaviy o‘qitish tizimiga (LMS) uzatib berish imkoniyatini beradigan interaktiv
matnlar yaratish uchun vosita o‘rnatilgan (Quiz tugmachasi);
• masofaviy o‘qitish tizimida foydalanish uchun SCORM/AICC – mos
keluvchi kurslarini yaratish;
• taqdimot dastur darajasida aylantirish uchun ActionScript API;
• videotasvirni yozish va uni taqdimot bilan sinxronlashtirish;
• YouTube tarmog‘iga joylashtirilgan roliklarni taqdimot tarkibiga kiritish
imkoniyati. iSpring Kinetics dastur imkoniyatlari elektron ta’lim texnologiyalari
resurslari ichiga kiruvchi elektron nazorat turlarini yaratish uchun iSpring
QuizMaker dasturini keltirish mumkin.
iSpring QuizMaker quyidagi asosiy imkoniyatlari mavjud:
• tarmoqlangan testlar yaratish (adaptatsiyalashtirilgan testlar) imkoniyati;
• ikki, uch, to‘rt yoki besh javobli yopiq test topshiriqlari: ulardan biri
to‘g‘ri, ikkitasi haqiqatga yaqinroq turdagi topshriqlar;
• bir necha to‘g‘ri javobli yopiq test topshiriqlari;
• ochiq test topshiriqlari;
• o‘xshashlikni aniqlashga yo‘naltirilgantopshiriqlar;
• to‘g‘ri ketma-ketlikni aniqlashga mo‘ljallangan topshiriqlarni yaratish
imkoniyati. Ushbu iSpring QuizMaker dasturi orqali 11 turdagi anketa savollari va
11 turdagi test topshiriqlarini yaratish mumkin. Bu o n bir turdagi test topshiriqlariʻ
orqali o quvchining bilimini har tomonlama baholashga imkon yaratadi. Buni
ʻ
matematika fani misolida ko rib o tsak:
ʻ ʻ
1. To g ri-noto g ri yoki ha-yo q javoblar orqali tuziladigan testlar. Bunda
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
berilgan jumla to g ri yoki noto g ri ekanligini tasdiqlovchi shakldaki test
ʻ ʻ ʻ ʻ
variantlari bo lib, bu ko rinishidagi testlar orqali o quvchini bilish yoki
ʻ ʻ ʻ
bilmasligini tez aniqlash uchun ishlatiladi.
Masalan: Savol. 8 soning ikkidan bir qismi 4 ga teng.
35

2. Javob variantlaridan bitta to g ri javobni tanlash mumkin bo lgan testlar.ʻ ʻ ʻ
Bu kabi testlardan o quvchi bilish, eslash, tanlash kabi qobiliyatlarini aniqlashda
ʻ
ishlatiladigan testlar.
Masalan: Savol. Bo yi 6 sm, eni 4 sm bo lgan to g ri to rtburchakning
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
perimetri necha sm ga teng?
3. Javob variantlaridan bir nechtasini belgilash mumkin bo lgan testlar. Bu
ʻ
ko p variantlilik testlarda o quvchi bilimini qay darajada mukammal bilishini
ʻ ʻ
aniqlashda ishlatiladi.
Masalan: Savol. javob variantlaridan 11 soni uchun mos jumlalar qatorini
belgilang.
4. Javob variantini matn kiritish maydoniga aniq yozish kerak bo ladigan
ʻ
yopiq testlar. Bu kabi testlar o quvchining savollar javobi va javob variantlarini
ʻ
aniq bilishini aniqlash, ya’ni faqat ko rib belgilash emas balki bilishini yoddan
ʻ
yozish qobiliyatini aniqlash uchun ishlatiladi. Masalan: Savol. Faqat 1 ga va o ziga
ʻ
bo linadigan sonlar qanday son deb aytiladi? Bunda joy ajratilgan sohaga o quvchi
ʻ ʻ
yoddan aynan “tub” so zini yozsa javob to g ri hisoblanadi.
ʻ ʻ ʻ
Agarda test tuzuvchi tomonidan savolga mos bir nechta javob variantlarini
(masalan: “tub”, “tup”, “TUB”, “tup son”, “tub son” kabi so zlarni) kiritgan bo lsa,
ʻ ʻ
o quvchi shu sonlardan ixtiyoriy bittasini kiritsa ham javob to g ri hisoblanadi.
ʻ ʻ ʻ
36

5. Savollarga mos keladigan javoblarni birlashtirish mumkin bo ladiganʻ
testlar. Bunda bir nechta savollar va ularning qarshisida shu savollarning javoblari
aralashtirib beriladi. O quvchi savollarga mos javoblarni topib sichqoncha bilan
ʻ
tortib borib birlashtirish talab qilinadigan testlar bo lib bu birmuncha oson testlar
ʻ
tarkibiga kiradi.
Sababi biladigan savollariga to g ri keladigan javoblarni tanlab birlashtirib,
ʻ ʻ
qolganlarini ajratgan holda qolgan bilmagan savollarini ham topishga imkon
beradigan testlar.
Masalan: Savol. Yuzani hisoblash formulalarni to g ri birlashtiring.
ʻ ʻ
6. Tartiblash - bu javoblarni to g ri ketma-kitlikda joylashtirish kerak
ʻ ʻ
bo ladigan testlar. Bu kabi testlardan o quvchining qiladigan ishni to g ri tartibda
ʻ ʻ ʻ ʻ
bajara olish ko nikmalarini aniqlasa bo ladi.
ʻ ʻ
Masalan: Savol. 19 + 4•(1+2):6 – 20 = ushbu misolni bajarishda arifmetik
amallarni to g ri ketma-ketlikda joylashtiring.
ʻ ʻ
37

7. Javob variantini kiritish maydoniga aniq raqam yoki sonlar yozish kerak
bo ladigan yo piq testlar. Bu kabi testlar o quvchining matematik qobiliyatiniʻ ʻ ʻ
aniqlash uchun ishlatiladi.
Masalan: Savol. a. Masala. Birinchi do konga 41 kg, ikkinchisiga esa undan
ʻ
14 kg kam go sht keltirildi. Ikkala do konga jami necha kilogramm go sht
ʻ ʻ ʻ
keltirilgan? - deb joy ajratilgan sohaga o quvchi yoddan “68” sonini yozish kerak
ʻ
bo ladi.
ʻ
68
b. Misol. Bir xonali juft sonlarga qaysi sonlar kiradi?
Deb joy ajratilgan sohaga o quvchi yoddan “2”, “4”, “6”, “8”, sonlarini
ʻ
yozish kerak bo ladi.
ʻ
8. Matndagi bir yoki bir nechta kamchiliklarni to ldirishni talab qiladigan
ʻ
testlar tuzish. Bu orqali o quvchini matndagi jumlani to g ri tuza olishini
ʻ ʻ ʻ
anglashga yordam beradi. Masalan: Savol. Matndagi kataklar (nuqtalar) ichini
to ldiring. a. To g ri to rtburchakning perimetrini hisoblash uchun, uning bo yi va .
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
qo shilib natijani ikkiga ko paytiriladi. O quvchi bo sh katak ichiga “eni” so zini
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
yozishi kerak. b. To g ri to rtburchakning yuzasini hisoblash uchun, uning . va
ʻ ʻ ʻ
eni . . Bu testda birinchi katakka “bo yi”, ikkinchi katakka “ko paytiriladi” so zini
ʻ ʻ ʻ
yozish kerak bo ladi.
ʻ
9. (Ichki javoblar). Bu test savol-javob yoki shunchaki bir jumla tariqasida
beriladi. Test orasida har bir bo sh tashlangan katakda siz ochiladigan ro yxatdan
ʻ ʻ
tavsiya etilgan so z yoki iboralardan birini tanlashingiz kerak. Bu kabi testlar
ʻ
orqali o quvchini matndagi jumlani to g ri tanlay olishini anglashga yordam
ʻ ʻ ʻ
beradi. Masalan:
38 68

10. “So zlar banki” deb nomlangan ushbu test: Matndagi bo sh kataklarniʻ ʻ
so zlar banki orqali to ldirish. Bunda o quvchi muayyan to plamdagi so zlardan
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
yoki iboralarni matndagi tegishli katakchalarga o tkazishlari kerak. Ushbu
ʻ
muammoni hal qilishni murakkablashtirish uchun so z bankidagi elementlarning
ʻ
soni matndagi katakchalarning sonidan oshishi kerak.
Masalan: Savol. To g ri to rtburchakning perimetrini topish to‘g ri
ʻ ʻ ʻ ʻ
bo ladigan tugmalarni tanlab jumlani to ldiring. To g ri to rtburchakning
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
perimetrini hisoblash uchun uning
11. Rasmdan javobga mos sohani topib bosish talab qilinadi. Testni tuzish
vaqtida sohani oval, to rtburchak yoki ixtiyoriy shakllar orqali belgilanadi. Agar
ʻ
test tuzayotgan vaqtda bir nechta sohalar belgilab ko rsatilgan bo lsa, o quvchi
ʻ ʻ ʻ
ham shu joylarni belgilashi kerak bo ladi. Bu ko rinishidagi testlar orqali
ʻ ʻ
o quvchining rasm elementlarini to g ri ajrata olish qobiliyatlari aniqlanadi.
ʻ ʻ ʻ
Masalan: Savol. Rasmda keltirilgan shakllardan uchburchak shaklini
tanlang?
39

Ushbu rasmdan o quvchi 3 ta uchburchak shaklini tanlashi kerak.ʻ
O quvchilar bilimini oqilona baholash uchun ushbu 11 turdagi testlardan
ʻ
foydalanib nazorat testlarini tayyorlash vaqtida o qituvchidan yuksak mahorat
ʻ
talab etadi. Aks holda boshqa testlardan farqi qolmaydi. Bu kabi testlarni qog oz
ʻ
shaklida oladigan bo lsak, unda testlarning o zaro ta’siri ko rinmaydi, ko zlangan
ʻ ʻ ʻ ʻ
maqsadga erishish qiyin kechadi. Interfaollik faqat testlarni mustaqil dastur
shaklida yoki onlayn testlardan foydalanganda o z aksini topadi.
ʻ
Bunday testlarning afzalliklari:
- vaqtni tejaydi;
- variantlar sonini avtomatik ko paytiradi;
ʻ
- javoblarni o zi tekshiradi va tezda yetkazadi;
ʻ
- sinov natijalarini saqlash qulay;
- testni o quvchini o zi qulay vaqtda boshlash imkoniyati mavjud va b.
ʻ ʻ
iSpring QuizMaker dasturidan foydalanib quyidagilarni amalga oshirish mumkin:
- test variantlarni tanlashni boshqarish;
- test sonini belgilash;
- urinishlar sonini va vaqtni belgilash;
40

- javoblarning to g ri yoki noto g riligiga qarab o tishni rejalashtirish; ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
- javoblarni o z o rnida ko rsatib izohlar qoldirish va ko rsatmalar berish;
ʻ ʻ ʻ ʻ
- savol yoki javoblar uchun rasm, formula, multimedia va flash
animatsiyalardan foydalanish;
- to g ri javoblarga ballar berish va noto g rilaridan ballar olish va b.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Bundan tashqari iSpring QuizMaker dasturida yaratilgan testlarni SCORM
yoki AICC standartlarini qo llab quvvatlaydigan har qanday masofaviy o qitish
ʻ ʻ
tizimlarida joylashtirish mumkin. Shuningdek, tayyorlangan testlarni Word
daturida eksport qilish, qog oz variantida chiqarish mumkin. Testlarni tuzishda
ʻ
“testologiya” qoidalariga muvofiq, vaqtlarni to g ri taqsimlab, javoblar uchun
ʻ ʻ
ballar ajratib, noto g ri javoblar uchun ballar ayirish usullaridan foydalanilsa
ʻ ʻ
maqsadga muvofiq bo ladi. Chunki bu kabi tuzilgan testlar o quvchini bilmagan
ʻ ʻ
savollariga taxminiy javoblar qo yishdan tiyilishiga olib keladi. Bu o quvchini
ʻ ʻ
kelajakda o z ustida ishlashiga omil bo ladi.
ʻ ʻ
41

XULOSA
Boshlang‘ich sinflarda mobil ilovalar orqali matematik ko‘nikmalarni
rivojlantirish masalasi o‘rganildi. Tadqiqot jarayonida mobil ilovalar ta’lim
jarayonida o‘quvchilarning matematik savodxonligini oshirishdagi ahamiyati va
samaradorligi tahlil qilindi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, mobil ilovalar,
o‘quvchilarning matematik tushunchalarni tez va samarali o‘zlashtirishlariga
yordam beradi. Ular o‘quvchilarga o‘rganishni qiziqarli, interaktiv va o‘yin tarzida
taqdim etadi, bu esa darslarni yanada samarali va qiziqarli qiladi. Matematik
ko‘nikmalarni rivojlantirishda mobil ilovalar turli xil afzalliklarga ega.
Birinchidan, ular o‘quvchilarning individual rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash
imkoniyatini yaratadi, chunki o‘quvchilar darsni o‘z vaqtida va o‘z ritmlarida
o‘zlashtirishlari mumkin. Ikkinchidan, mobil ilovalar o‘quvchilarga masalalarni
yechish jarayonida tahliliy va mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi.
Mobil ilovalar yordamida o‘quvchilar turli matematik mavzularni, jumladan,
arifmetik amallar, geometriya, algebra va statistika kabi yo‘nalishlarni o‘rganish
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘quvchilar ilovalarda har bir yangi bilimni
mustahkamlash va ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun turli xil mashqlarni
bajaradilar, bu esa ularning matematik bilimlarining sifatini oshiradi. Bundan
tashqari, mobil ilovalar o‘qituvchilarga darslarni yanada interaktiv va samarali
tarzda olib borish imkonini beradi. Ilovalar orqali o‘qituvchi o‘quvchilarning
rivojlanishini kuzatishi, natijalarni baholashi va kerakli tavsiyalarni berishi
mumkin. Bu o‘quvchilarning ta’lim jarayonida o‘zlashtirgan bilimlarini yanada
mukammallashtirishga yordam beradi. Xulosa qilib aytganda, mobil ilovalar
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining matematik ko‘nikmalarini rivojlantirishda
samarali vosita sifatida foydalanilishi mumkin. Ularning ta’lim jarayonidagi o‘rni
kundan-kun ortib bormoqda, va ular o‘quvchilarning mustaqil o‘rganish, ijodiy
fikrlash va matematik tafakkurni rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Mobil
ilovalar yordamida o‘quvchilarning matematik savodxonligini oshirish, ta’lim
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilishda muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi.
42

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Sh.M. Mirziyoyev. O zbekiston Respublikasi Prezidentining Oliyʻ
Majlisga murojaatnomasi. 2020 yil 24 yanvar.
2. Sh.M. Mirziyoyev. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining fanlar
akademiyasida Matematika institutida so‘zlagan nutqi. – T.: 12.06.2020.
3. Sh.M. Mirziyoyev. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. //
O zbekiston. – T.: 2017.
ʻ
4. Botirov D.B., Egamqulov Sh.A., Botirova Q.T. Boshlang‘ich sinf
o‘quvchilari axborotli madaniyatini shakllantirishning ayrim yo‘llari. Respublika
ilmiy-amaliy konferensiyasi. – Jizzax, 2006 yil.
5. David Kent. Plickers and the pedagogical practicality of fast formative
assessment. Teaching English with Technology, 19(3), 90-104.
6. Google Classroom как способ организации дистанционного обучения.
// Материалы к вебинару «Организация дистанционного обучения на Google
Classroom». – 23 марта, 2020 г.
7. Hayitov A.G . Ta’lim jarayonini kompyuterlashtirish. // Usuliy qo llanma.
ʻ ʻ
– Buxoro, 1999.
8. Hayitov A.G . Ta’limni kompyuterlashtirish tamoyillari. // Boshlang ich
ʻ ʻ
ta’lim. 2002. 1-son.
9. Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardayev A. Ta’limda innovatsion
texnologiyalar / Amaliy tavsiyalar. – T.: “Iste’dod” jamg‘armasi, 2008. – 180 b.
10. J. Tondeur, M. Valcke, J. van Braak, A multidimensional approach to
determinants of computer use in primary education: teacher and school
characteristics. Journal of Computer Assisted Learning, 24 (2008) 494-506.
11. M. Meelissen, Computer attitudes and competencies among primary and
secondary school students. International handbook of information technology in
primary and secondary education, Springer, New York, 2008, pp. 381-395.
43

12. M.S. Divanova, S.Q. Alimova, O.N. Alimov. Boshlang‘ich sinflarda
matematika fanini o‘qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish. Uslubiy
qo‘llanma. – T.: 2013. 46 bet.
13. Masita, Maya & Fitri, Nur. (2020). The Use of Plickers for Formative
Assessment of Vocabulary Mastery. Ethical Lingua Journal of Language Teaching
and Literature.
14. Olimov Q.T. Pedagogik texnologiyalar. – T.: “Fan va texnologiyalar”
nashriyoti, 2011. – 275 b.
15. R. Vanderlinde, K. Aesaert, J. Van Braak. Institutionalised ICT use in
primary education: a multilevel analysis. Computers & Education, 72(2014) 1-10.
16. Setiawan, Adi & Soeharto, Soeharto. (2020). Kahoot-Based Learning
Game to Improve Mathematics Learning Motivation of Elementary School
Students. Al-Jabar: Jurnal Pendidikan Matematika. 11. 39-48.
10.24042/ajpm.v11i1.5833.
17. Wang, Alf & Øfsdahl, Terje & Mørch-Storstein, Ole. (2007). Lecture
quiz-a mobile game concept for lectures.
18. Беляева, Е.Б. (2010). Компьютерная игра на уроках английского
языка в начальной школе. Муниципальное образование: инновации и
эксперимент, (2), 52-55.
19. Гладышева, Е.Н. Негативное влияние компьютерных технологий.
Санкт-Петербург: Свое издательство, 2017. – С. 99-106.
20. Денисов А.П., Мосягина Н.Г. Автоматизированные системы
обучения в среде начального и среднего професионального образования.
Современные наукоемкие технологии. – 2007. – № 6. – С. 37-38.
21. Инструкция по работе в Google Класе. Материалы вебинара
«Google Classroom – простой способ организовать дистанционное обучение».
– 11 апреля, 2020 г.
22. Коновалова, Н.В. Применение ИКТ в дошкольном образовании.
Молодой ученый. – 2016. – № 1 (105). – С. 721-724.
44

23. Мальцева Е.В., Капралова А.О. Использование информационно-
коммуникационных технологий на уроках математики в начальной школе.
Международной научно-практической интернет-конференции «Актуальные
проблемы методики обучения информатике и математике в современной
школе», Москва, МПГУ, 22-26 апреля 2019 г. 679-683.
24. Панкратова О.П., Тычинская Н.Н. Особенности использования
информационных и коммуникационных технологий на уроках математики в
начальной сельской школе. Педагогический журнал. 2016. № 4. С. 326-336.
25. Позднякова Н.В., Колесникова О.И. Дидактический потенциал
мобильных технологий в обучении школьников математике на ступени
основного общего образования. Гаудеамус. vol. 18, no. 3 (41), 2019, pp. 19-26.
26. https://www.instructables.com/How-to-Create-A-Prezi-Presentation-
From-Scratch/
27. http://www.ispring.ru/ispring-quizmaker
28. http://www.myshared.ru/slide/851848/
29. https://blogs.umass.edu/onlinetools/assessment-centered-tools/plickers/
30. https://www.techlearning.com/how-to/kahoot-lesson-plan-for-
elementary-grades
31. https://www.tsn.ua/ru/nauka_it/kak-uchitsya-domabesplatnyy-google-
classroom-dlya-uchenikov-i-uchiteley-1518039.html
45

Sotib olish