• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 25000UZS
Размер 124.1KB
Покупки 2
Дата загрузки 13 Май 2025
Расширение docx
Категория Педагогика

Продавец

Shavkat

Дата регистрации 04 Апрель 2024

85 Продаж

Matematika fanini oʻqitishning an’anaviy va zamonaviy usullarini qiyoslash

tayyorgarlikdan o‘tishlari, zamonaviy texnologiyalarni o‘rganishlari va shu bilan birga sinfdagi o‘quvchilarning turli ehtiyojlarini hisobga olishlari zarur. An’anaviy va zamonaviy usullarni qiyoslash, o‘qituvchilarga ta’lim jarayonida eng samarali metodlarni tanlashga yordam beradi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarga matematik bilimlarni samarali o‘rgatish, ularning mantiqiy tafakkurini rivojlantirish va matematikada muvaffaqiyatga erishish imkonini yaratadi. Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, ta’lim metodlarini yangilash va ularni sinchiklab tahlil qilish orqali boshlang‘ich sinflarda matematikani o‘qitish samaradorligini oshirish mumkin. Bu esa o‘quvchilarning kelajakdagi ilmiy va amaliy faoliyatlarida mustahkam poydevor yaratadi. Kurs ishining maqsadi. Boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitishda an’anaviy va zamonaviy usullarni tahlil qilish va ularning samaradorligini solishtirishdir. Kurs ishining asosiy vazifasi, matematikani o‘qitishda har ikki usulning o‘ziga xos jihatlarini o‘rganish, ularning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, shuningdek, o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali qilish uchun qanday metodlarni qo‘llash mumkinligini belgilashdan iborat. Maqsad o‘qitish metodlarining samarasini oshirish va ularni o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga moslashtirish, shuningdek, matematik bilimlarni taqdim etishda yangi pedagogik texnologiyalarni qanday muvaffaqiyatli joriy qilishni ko‘rsatishdan iborat. Bu orqali, boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitish samaradorligini oshirish va o‘quvchilarning matematik tafakkurini rivojlantirishga erishish ko‘zda tutilgan. Kurs ishining vazifalari:  Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitishning an’anaviy va zamonaviy usullarini tahlil qilish.  Har ikki usulning afzalliklari va kamchiliklarini aniqlash.  O‘qitish samaradorligini oshirish uchun metodlarni qo‘llashning imkoniyatlarini o‘rganish. 5 uchun, ba’zi o‘quvchilarning bilimlarini mukammal o‘zlashtirishiga, boshqalar esa tushunmaslik va qiyinchiliklarga duch kelishiga olib kelishi mumkin. Yechim sifatida o‘qituvchilar darslarni har bir o‘quvchining individual ehtiyojiga moslashtirishlari zarur. Misol uchun, tez o‘rganadigan o‘quvchilarga qo‘shimcha materiallar taqdim etish yoki ularga murakkabroq vazifalar berish mumkin, bu esa ularga yanada rivojlanish imkoniyatini yaratadi. Aksincha, sekin o‘rganadigan o‘quvchilarga ko‘proq vaqt ajratish, oddiyroq vazifalar yoki qo‘shimcha yordam taklif qilish muhimdir. Shuningdek, «flipped classroom» metodini qo‘llash ham samarali yechim bo‘lishi mumkin. Bu metodda o‘quvchilar dars materialini uyda mustaqil ravishda o‘rganadilar, darslarda esa o‘qituvchi amaliy mashqlar va muammolarni hal qilishga yordam beradi. Shu bilan birga, an’anaviy metodlarda o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini inobatga olishning etishmasligi, o‘qituvchilarni ham qiyin vaziyatlarga solishi mumkin. O‘qituvchilarning darslarda barcha o‘quvchilarga bir xil yondashuvni qo‘llashlari, ularning darsga bo‘lgan qiziqishlari va motivatsiyalarini pasaytirishi mumkin. Bu holatni oldini olish uchun o‘qituvchilar o‘quvchilarning rivojlanish darajalarini doimiy ravishda kuzatib borishlari va moslashuvchan pedagogik metodlarni qo‘llashlari zarur. An’anaviy metodlar orqali individual yondashuvni ta’minlash qiyin, ammo o‘qituvchilar o‘z darslarini o‘quvchilarning ehtiyojlariga moslashtirish orqali bu muammoni hal qilishlari mumkin. O‘quvchilarning individual tezligini va qiyinchiliklarini inobatga olgan holda, darslarni diversifikatsiya qilish, qo‘shimcha yordam berish va o‘quvchilarga o‘z ehtiyojlariga mos materiallar taqdim etish o‘qitish jarayonini yanada samarali qiladi. An’anaviy metodlar yordamida individual yondashuvning etishmasligi o‘qitish jarayonida jiddiy qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin. Bu metodlar o‘quvchilarning o‘ziga xos ehtiyojlarini va rivojlanish darajalarini hisobga olmaydi, chunki barcha o‘quvchilarga bir xil yondashuv qo‘llaniladi. Har bir o‘quvchining o‘rganish tezligi va qiyinchilik darajasi turlicha bo‘lishi mumkin, 17 9. Vahobov, N. Zamonaviy metodlarning boshlang‘ich ta’limdagi o‘rni. Toshkent: «Ilm ziyo» nashriyoti, 2019. 82 b. 10. Mavlonov, S. Boshlang‘ich sinflarda o‘yinlar va amaliy mashqlar. Toshkent: «Moliya» nashriyoti, 2020. 120 b. IV. Internet saytlari. 1. http://www.edu.uz O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sayti. 2. http://www.lex.uz O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi. 3. http://www.ziyonet.uz Ta’lim va ilmiy tadqiqotlar sohasidagi onlayn resurslar. 4. http://www.geogebra.org GeoGebra – interaktiv matematik vosita sayti. 5. http://www.mathworks.com MATLAB – matematik va ilmiy hisoblashlarni amalga oshirish platformasi. _____________________________________________________________ ta’lim yo‘nalishi _____________________ ta’lim shakli _______ - kurs ________ guruh talabasi ____________________________________________________________ ning_______________________________________________________________ __________________________________________________________________ _____________________________________________ mavzusidagi kurs ishiga. RAHBAR XULOSASI Mavzu talaba tomonidan (mustaqil yozilganligi, amaliy ahamiyati, dolzarbligi, mazmunda keltirilgan ijobiy tomonlar va rejaning izchil yoritilganligi, mavzu to‘liq qamrab olinganligi). 33 1.2. An ’ anaviy metodlarning boshlang‘ich sinfdagi samaradorligi Boshlang‘ich sinflarda an’anaviy metodlarning samaradorligi katta ahamiyatga ega, chunki bu metodlarda o‘qituvchi dars jarayonida markaziy o‘rinda turadi. O‘qituvchining roli boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarga bilimlarni aniq va tushunarli tarzda yetkazishdir. An’anaviy usullar, asosan, o‘qituvchining faoliyatiga asoslanadi, chunki o‘qituvchi mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni, misollarni va tushuntirishlarni beradi. O‘quvchilar esa ushbu ma’lumotlarni tinglashadi va yozib olishadi, bu esa ularni diqqat bilan o‘rganishga majbur qiladi. Boshlang‘ich sinfda, o‘quvchilarning e’tibori qisqa vaqt davomida saqlanishi zarur bo‘ladi, shuning uchun ma’ruzalar va misollarni yechish usullari an’anaviy metodlar doirasida samarali qo‘llaniladi. O‘qituvchi qisqa va sodda ma’ruzalar o‘qib, o‘quvchilarga asosan tushunishlari uchun aniq misollarni keltiradi. Bu metod yordamida o‘quvchilar matematik tushunchalarni yodlashadi va o‘zlashtirgan bilimlarini amaliy misollar orqali mustahkamlaydilar. O‘qituvchining izohli va batafsil tushuntirishlari boshlang‘ich sinfdagi o‘quvchilarda matematik fikrlashni shakllantirishga yordam beradi. Bu usulda o‘qituvchi o‘quvchilarga yangi mavzularni bosqichma-bosqich tushuntirib boradi, bunda har bir qadamning muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun o‘qituvchi nazoratni olib boradi An’anaviy metodlar boshlang‘ich sinfdagi o‘quvchilarda matematik asoslarni shakllantirishda samarali natijalar beradi. Bu metodlarning samaradorligi, avvalo, o‘quvchilarga mustahkam bilimlarni boshidan o‘rganish imkonini yaratadi. Misollarni yechish va ma’ruzalar orqali o‘quvchilar matematik tushunchalarni 12 I-BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIKA FANINI O QITISHNING ANʻ ’ ANAVIY USULLARI 1.1. An’anaviy usullarning ta’rifi va xususiyatlari An’anaviy o‘qitish usullari uzoq yillar davomida ta’lim tizimida qo‘llanilib kelmoqda va ular o‘qituvchining markaziy rolini ta’kidlaydi. Bu metodlar, asosan, o‘qituvchining ma’ruzalar o‘qishi, o‘quvchilarga yangi bilimlarni berish, amaliy misollarni yechish, mustahkamlash va takrorlashni o‘z ichiga oladi. An’anaviy usullarni qo‘llashda o‘quvchi faoliyati asosan o‘qituvchining bergan ma’ruzasini tinglash va takrorlashga yo‘naltirilgan. Ma’ruzalar. Ma’ruza – o‘qituvchining o‘quvchilarga ma’lum bir mavzu bo‘yicha bilimlarni tushuntirish jarayonidir. O‘qituvchi o‘zining bilim va tajribasiga asoslanib, o‘quvchilarga yangi materialni taqdim etadi. O‘quvchilar esa ushbu ma’lumotni tinglab, kerakli joylarni qayd etadilar va o‘zlari uchun tushunarli bo‘lgan joylarga alohida e’tibor qaratadilar. An’anaviy o‘qitish metodlarida ma’ruza ko‘pincha passiv shaklda o‘tiladi, ya’ni o‘qituvchi mavzu bo‘yicha to‘liq ma’lumot beradi, o‘quvchilar esa faqat tinglashadi. Bu jarayonda o‘quvchilarning faoliyati asosan ma’lumotlarni qabul qilish va keyinchalik yodlashdan iborat bo‘ladi. Shuning uchun, ma’ruza usuli o‘quvchilarda ma’lumotlarni eslab qolish va tushunish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi, ammo ularni amaliy faoliyatga jalb qilishda ba’zan cheklovlarga ega bo‘ladi. Boshlang‘ich sinflarda ma’ruza o‘qituvchining o‘quvchilarga yangi bilimlarni tushuntirishda eng ko‘p ishlatiladigan metodlardan biridir. Biroq, bolalar diqqatini uzoq vaqt davomida ushlab turish qiyin bo‘lishi sababli, ma’ruzalar 7 KIRISH Mavzuning dolzarbligi . Matematika fanini o‘qitish, ayniqsa boshlang‘ich sinflarda, ta’lim jarayonining muhim tarkibiy qismidir. O‘quvchilarga matematik bilimlarni o‘rgatish, nafaqat ularning ilmiy tafakkurini rivojlantirish, balki kundalik hayotda turli vaziyatlarni hal qilish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni shakllantiradi. Shuning uchun, matematikani o‘qitishda samarali usullarni tanlash, o‘quvchilarning matematik tushunchalarni to‘g‘ri o‘zlashtirishida katta rol o‘ynaydi. An’anaviy va zamonaviy usullarni solishtirish, ta’lim tizimidagi yangiliklar va ilg‘or pedagogik texnologiyalarni o‘rganish ta’limni rivojlantirishning muhim bosqichidir. Hozirgi kunda ta’lim tizimi dunyoning turli mamlakatlarida o‘zgarmoqda, yangi metodlar va texnologiyalar o‘qitish jarayoniga jadal kirib kelmoqda. Bu o‘zgarishlarning samaradorligini baholash va an’anaviy usullar bilan qiyoslash, yangi usullarni joriy qilishda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolarni tahlil qilish, o‘qituvchilarning metodik tayyorgarligini oshirishga yordam beradi. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitishning an’anaviy usullari uzoq yillardan beri o‘qituvchilar tomonidan qo‘llanib kelinmoqda. Bunga misollar sifatida ma’ruzalar, kitoblar va individual mashqlarni keltirish mumkin. Ushbu usullarning afzalliklari bor, ammo ularning samaradorligi ko‘p hollarda o‘quvchilarning passiv ishtirokini keltirib chiqaradi. Shuning uchun, so‘nggi yillarda yangi pedagogik texnologiyalar va zamonaviy usullar, jumladan interaktiv o‘qitish, o‘yin metodlari va multimedia dasturlarining ta’lim jarayoniga kirib kelishi talab etilmoqda. Bu usullar o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlaydi va matematikani o‘rganishni qiziqarli va samarali qiladi. Zamonaviy usullarni o‘qitish jarayoniga joriy qilish o‘zining muammolari va qiyinchiliklarini ham keltirib chiqaradi. O‘qituvchilar bu usullarni muvaffaqiyatli qo‘llash uchun maxsus 4 ishlatish kerakligini o‘rganadilar, bu esa ularning umumiy bilim va ko‘nikmalarini shakllantirishga yordam beradi. Mustahkamlash. Mustahkamlash – bu o‘qitish jarayonida o‘quvchilarning oldingi mavzularda olingan bilimlarini takrorlash va yangi material bilan bog‘lashni o‘z ichiga oladi. Bu metod o‘quvchilarning o‘rganilgan ma’lumotlarni yaxshiroq eslab qolishlari, ularni chuqur anglashlari va yangi materialni avvalgi bilimlar bilan birlashtirishlariga yordam beradi. Mustahkamlash o‘quvchilarda mustahkam va barqaror bilim poydevorini yaratishda muhim rol o‘ynaydi. Mustahkamlash jarayonida o‘qituvchi avvalgi o‘rganilgan mavzularni eslatadi va o‘quvchilarga yangi materialni ular ilgari o‘rganilgan bilimlarga asoslanib tushuntiradi. O‘quvchilar esa takrorlash orqali o‘rganilgan ma’lumotlarni yanada yaxshi anglashadi va ularni yangi holatlarda qo‘llashga tayyor bo‘ladilar. Bu metod o‘quvchilarning o‘rganilgan bilimlarni saqlashlarini, yanada mustahkamlashlarini va yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtirishlarini ta’minlaydi. Mustahkamlashning samarali qo‘llanilishi, o‘quvchilarning o‘rganilgan bilimlarni uzoq muddatda eslab qolishlariga yordam beradi. Takrorlash, o‘quvchilarga materialni faol ravishda qayta ishlash, uni yangi vaziyatlarga moslashtirish va amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Bu usul o‘quvchilarning fikrlash va muammolarni yechish qobiliyatlarini rivojlantiradi. Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilar o‘rganilgan materialni real hayotdagi vaziyatlarga qo‘llashga o‘rganadilar. Bu, o‘z navbatida, ularning o‘zgaruvchan vaziyatlarga moslashish, yangi bilimlarni qo‘llash va turli muammolarni hal etish qobiliyatlarini kuchaytiradi. Mustahkamlash metodini qo‘llashda o‘qituvchining yordam berishi va o‘quvchilarni faol ishtirokchiga aylantirishi juda muhimdir. Eslatmalar va takrorlash. An’anaviy o‘qitish metodlarining muhim jihatlaridan biri o‘quvchilarni eslatmalar va takrorlash orqali o‘rgatishdir. Eslatmalar o‘qituvchi yoki o‘quvchilarning o‘rganilgan materialni yodda saqlash uchun kiritgan qisqa va aniq qaydlari bo‘lib, bu materialni qayta ko‘rib chiqish va mustahkamlashda yordam beradi. Eslatmalar o‘quvchilar uchun o‘rganilgan 9 Ushbu kurs ishi «Boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o qitishningʻ an’anaviy va zamonaviy usullarini qiyoslash» mavzusida yozilgan. Maqsad — boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitishda qo‘llanilayotgan an’anaviy va zamonaviy usullarni tahlil qilish, ularning samaradorligini solishtirish va ta’lim jarayonini takomillashtirish uchun bir nechta yondashuvlarni ko‘rib chiqishdir. Kirishda matematikani o‘qitishda usullarni tanlashning ahamiyati va dolzarbligi tushuntiriladi. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitishning muhimligi, o‘quvchilarning asosiy bilimlarni shakllantirishdagi roli va har bir usulning pedagogik afzalliklari ko‘rsatiladi. I-bobda an’anaviy o‘qitish metodlari batafsil yoritiladi. Bu bo‘limda an’anaviy o‘qitish usullari, ularning xususiyatlari va boshlang‘ich sinflarda samaradorligi muhokama qilinadi. Shuningdek, an’anaviy metodlarni qo‘llashda yuzaga keladigan qiyinchiliklar, o‘quvchilarni passivlashtirish xavfi va individual yondashuvning etishmasligi kabi muammolar ham ko‘rib chiqiladi. II-bobda zamonaviy o‘qitish metodlari, xususan, interaktiv metodlar, o‘yinlar va multimedia texnologiyalari orqali matematika o‘qitish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Zamonaviy texnologiyalarni ishlatishda o‘qituvchilarning tayyorgarligi va zaruriy resurslar masalalari, shuningdek, o‘quvchilarga yangi metodlar orqali ta’lim berishning afzalliklari va kamchiliklari muhokama qilinadi. Xulosa qismlarida an’anaviy va zamonaviy o‘qitish usullarining samaradorligi taqqoslanadi. Barcha metodlarning o‘zaro uyg‘unlashtirilishi, ta’lim jarayonini yanada samarali qilish uchun qanday usullarni qo‘llash mumkinligi haqida fikrlar bildiriladi. Kurs ishi boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitishning an’anaviy va zamonaviy usullarining o‘ziga xos jihatlarini taqqoslashga va har ikki usulning imkoniyatlarini eng samarali tarzda birlashtirishga qaratilgan. MUNDARIJA: KIRISH................................................................................................................. 4 2 __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Ishdagi kamchiliklar:____________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Kurs ishining yoritilishi bo‘yicha rahbar tomonidan baholanishi (kurs ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball __________ KOMISSIYA XULOSASI Talaba tomonidan mavzuning og‘zaki bayoni (yoritib berishi, tushunchasi, savollarga to‘liq javob bera olishi, tahlillar keltirishi, xulosalar chiqara olishi). __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 34 etadilar. Bu jarayon nafaqat o‘quvchilarning faoliyatini oshiradi, balki ularning o‘z bilimlarini amalda qo‘llashga imkon yaratadi. Bu usul o‘quvchilarning masalalarni tezroq va aniqroq yechishlarini ta’minlaydi, shuningdek, ular o‘zlashtirayotgan materialni qiziqarli va interaktiv tarzda o‘rganadilar. Vizual yordamlar matematik tushunchalarni o‘rgatishda ayniqsa samarali bo‘ladi. Geometrik shakllar, diagrammalar, grafikalar va boshqa vizual vositalar yordamida o‘quvchilar matematik tushunchalarni osonroq tushunishadi. Masalan, sonlar, shakllar yoki grafikalar yordamida matematik ma’lumotlar vizual tarzda taqdim etilishi o‘quvchilarga abstrakt tushunchalarni tushunishni osonlashtiradi. Bu usul nafaqat matematikani o‘rganish jarayonini osonlashtiradi, balki o‘quvchilarga o‘z tushunchalarini shakllantirish va yanada puxta tushunish imkonini beradi. O‘z-o‘zini baholash zamonaviy texnologiyalar yordamida o‘quvchilarga darhol natijalarni ko‘rish imkonini yaratadi. Bu jarayon o‘quvchilarga o‘z bilimlarini tahlil qilish va o‘z kuchli hamda zaif tomonlarini aniqlashda yordam beradi. Onlayn dasturlar va raqamli platformalar orqali o‘quvchilar masalalarni yechib, ularning to‘g‘riligi va xatoliklarini tezda ko‘rishlari mumkin. Bu o‘z-o‘zini baholash jarayoni o‘quvchilarga o‘z bilimlarini takomillashtirish va rivojlantirishda mustahkam asos yaratadi. Motivatsiya va faollik o‘quvchilarda matematikaga qiziqishni oshirishda muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy texnologiyalar o‘quvchilarga qiziqarli va interaktiv darslar taqdim etish imkoniyatini yaratadi. O‘yinlar, simulyatsiyalar va boshqa interaktiv vositalar orqali o‘quvchilar matematikaga bo‘lgan qiziqishlarini yanada oshirishadi. O‘yinlar va amaliy mashqlar orqali o‘quvchilar matematik masalalarni hal qilishni o‘rganadilar, shu bilan birga o‘zlarini sinab ko‘rishga, yangiliklarni o‘rganishga tayyor bo‘lishadi. Differensial yondashuv texnologiyalar yordamida amalga oshiriladi. Har bir o‘quvchining o‘quv jarayoni individual tarzda moslashtirilishi mumkin. Texnologiyalar yordamida o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga mos darslar ishlab chiqish mumkin, bu esa o‘quvchilarga o‘z vaqtida va qiziqarli tarzda 26 imkonini beradi. Raqamlar, geometrik shakllar, diagrammalar, va rang-barang tasvirlar o‘quvchilarga ma’lumotlarni osonroq o‘zlashtirishda yordam beradi. Masalan:  Sonlarni tasvirlash . Matematik sonlar va ularning qiymatlarini tasvirlash orqali o‘quvchilar ularning real hayotdagi qo‘llanilishlarini ko‘rishadi. Diagrammalar yordamida sonlar orasidagi farqni yoki ulushlarni o‘rgatish yanada tushunarli bo‘ladi.  Geometrik shakllar . Geometriya bo‘yicha geometrik shakllarni chizish va ularni diagrammalar yordamida tasvirlash, o‘quvchilarga shakllarni aniqlash va ularning o‘zgarishini tushunishga yordam beradi. Masalan, turli xil geometrik shakllarning yuzasini, uzunligini yoki burchaklarini hisoblashda bu usul qo‘llaniladi.  Diagrammalar va grafikalar . Matematik masalalarni grafikalar yoki diagrammalar orqali tushuntirish, o‘quvchilarga materialni yanada aniq va soddaroq tarzda tushunishga yordam beradi. Masalan, jadvallar yoki grafikalardan foydalanish orqali o‘quvchilar sonlar orasidagi o‘zgarishni vizual tarzda ko‘rishlari mumkin. Bu usullar o‘quvchilarning vizual tasavvurini rivojlantiradi va ular mavzuni chuqurroq o‘zlashtiradi. Shuningdek, vizual usullar matematikada ko‘plab bilimlarni birlashtirish va mustahkamlash uchun samarali vosita hisoblanadi. Interaktiv metodlar o‘quvchilarni faollashtiradi va ularni o‘qish jarayonida yanada faol ishtirok etishga undaydi. Interaktiv texnologiyalar, masalan, interaktiv taxtalar va raqamli ta’lim dasturlari orqali o‘quvchilar matematik masalalarni yechishda, shakllarni aniqlashda va o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazishda faol qatnashadilar.  Interaktiv taxtalar . Interaktiv taxtalar o‘qituvchilarga darsni yanada interaktiv qilish imkonini beradi. Bu taxtalar orqali o‘quvchilar matematik masalalarni bevosita hal qilishlari, shakllarni chizishlari va o‘z bilimlarini o‘z vaqtida tekshirishlari mumkin. Taxta yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarga 22 olishadi. O‘qituvchining roli an’anaviy metodlarda juda muhim bo‘lib, u dars jarayonida asosiy bilim manbai sifatida xizmat qiladi. Bu metodda o‘qituvchi o‘quvchilarning faoliyatini boshqaradi va nazorat qiladi. 3. Tushunishni va yodlashni o‘stirish : An’anaviy metodlar o‘quvchilarda bilimlarni yodlash va tushunishni rivojlantirishga qaratilgan. O‘quvchilar o‘rganilgan materialni eslab qolishlari va uni tushunishlari kerak. Biroq, bu metodlarning kamchiligi shundaki, ba’zan o‘quvchilar o‘rganilgan bilimlarni amaliyotda qo‘llashda qiyinchiliklarga duch kelishadi, chunki ular faqatgina yodlashga asoslangan. 4. Bir xil yondashuv : An’anaviy metodlarda o‘quvchilarning individual ehtiyojlari va o‘ziga xos xususiyatlari hisobga olinmaydi. Barcha o‘quvchilarga bir xil yondashuv qo‘llaniladi, bu esa turli o‘quvchilarning ehtiyojlariga mos kelmasligi mumkin. Har bir o‘quvchi o‘rganish jarayonida turli darajadagi yordamga muhtoj bo‘lishi mumkin, ammo an’anaviy metodlarda bu ehtiyojlar ko‘pincha e’tibordan chetda qoladi. An’anaviy usullar oddiyligi va uzoq vaqt davomida samarali ishlaganligi bilan ajralib turadi. Ammo bugungi kunda, ular o‘quvchilarning faolligini pasaytirishi va kreativ fikrlashni rivojlantirishda ba’zi cheklovlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababli, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni an’anaviy usullar bilan birlashtirish o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali qilishga yordam beradi. Bu kombinatsiya o‘quvchilarning faolligini oshirish, kreativlikni rivojlantirish va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishda samarali bo‘lishi mumkin. 11 motivatsiyasini oshirishda va o‘rganish jarayonida faollikni ta’minlashda samarali vosita bo‘ladi. Ushbu texnologiyalar yordamida o‘quvchilarning ijodiy fikrlashlari rivojlanadi, chunki ular o‘zlarining bilimlarini amaliyotga tatbiq etish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. O‘quvchilarga bir xil materialni turli usullar bilan, masalan, audio, video va interaktiv mashqlar yordamida taqdim etish, o‘rgatish jarayonini ko‘proq diversifikatsiyalash va shaxsiylashtirish imkonini beradi. Multimedia va raqamli texnologiyalar yordamida o‘qitish o‘quvchilarga o‘zlarining o‘qish jarayonlarini nazorat qilish va o‘zlashtirishni yaxshilash imkoniyatini beradi. O‘quvchilar ta’lim dasturlari yordamida o‘z tezliklarida materialni o‘zlashtirishlari mumkin, bu esa o‘z-o‘zini o‘qitish va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bundan tashqari, texnologiyalarning yordamida o‘quvchilar darslarda faollashadi, o‘z fikrlarini ifodalashadi va guruhlarda bir- birlariga yordam berishadi, bu esa jamoaviy ishlash va muloqot ko‘nikmalarini oshiradi. 2.2. Zamonaviy usullarning boshlang‘ich sinfda qo‘llanilishi Zamonaviy o‘qitish metodlari boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish, o‘qish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish uchun muhim ahamiyatga ega. Bu usullar o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va bilimlarni samarali o‘zlashtirishda qo‘llaniladi. Asosan, vizual va interaktiv usullar, o‘yinlar va amaliy mashqlar orqali o‘quvchilarga yanada samarali o‘rgatish mumkin. Matematika boshlang‘ich sinfda o‘qitish jarayonida o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularni muvaffaqiyatli o‘qitish uchun vizual va interaktiv usullarning qo‘llanilishi juda muhim. Bu usullar matematikani o‘rganishni osonlashtiradi, chunki ular o‘quvchilarni amalda qo‘llanadigan va tushunarli usullar bilan bilimlarni o‘zlashtirishga yordam beradi. Matematik tushunchalar ko‘pincha abstrakt bo‘lib, o‘quvchilar ularni tushunishda qiyinchiliklarga duch kelishlari mumkin. Shuning uchun, vizual va interaktiv metodlar matematik bilimlarni samarali va qiziqarli tarzda o‘rgatishda yordam beradi. Vizual metodlar o‘quvchilarga matematik tushunchalarni aniq va ko‘rinadigan tarzda tushuntirish 21 masalalarni vizual tarzda tushuntirib, ularni dars jarayonida faol ishtirok etishga undaydi.  Raqamli ta’lim dasturlari . Raqamli ta’lim dasturlari yordamida o‘quvchilar o‘z tezligida matematik masalalarni yechishlari, materialni qayta ko‘rib chiqishlari va o‘z bilimlarini mustahkamlashlari mumkin. Bu dasturlar o‘quvchilarga turli xil masalalar va misollarni o‘rganishga yordam beradi, ularning o‘zlashtirish darajasini baholash va tezkor feedback olish imkoniyatini yaratadi.  Onlayn mashqlar va testlar . O‘quvchilar onlayn matematik mashqlarni bajarish orqali o‘z bilimlarini amalda qo‘llashadi. Dastur natijalarni darhol ko‘rsatib, o‘quvchilarga o‘z xatolarini tahlil qilish va to‘g‘rilash imkonini beradi. Bu o‘quvchilarga o‘z-o‘zini rivojlantirish va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini oshirishda yordam beradi. Interaktiv usullar o‘quvchilarga matematik bilimlarni yanada samarali o‘zlashtirishga yordam beradi. Ular o‘z vaqtida natijalarni ko‘rish, o‘z-o‘zini baholash va o‘qish jarayoniga yanada faolroq jalb etish imkonini yaratadi. Bu usullar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash, analitik fikrlash va muammolarni hal qilishda yordam beradi. Vizual va interaktiv metodlarning birlashishi, o‘quvchilarga nafaqat yangi bilimlarni o‘zlashtirishda, balki o‘zaro hamkorlik qilishda, muammolarni hal qilishda va ijodiy fikrlashni rivojlantirishda samarali bo‘ladi. Masalan, o‘quvchilar interaktiv taxtalar orqali matematik masalalarni yechishda, bir-birlari bilan hamkorlikda ishlashlari, o‘z fikrlarini bildirishlari va dars jarayoniga yanada faol ishtirok etishlari mumkin. Vizual va interaktiv metodlarning qo‘llanilishi boshlang‘ich sinfda o‘qitishni yanada qiziqarli, samarali va ta’sirli qiladi. Bu usullar o‘quvchilarga matematikani tushunishga yordam beradi va ularning o‘zlashtirish darajasini oshiradi. O‘yinlar va amaliy mashqlar boshlang‘ich sinfda o‘qish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilish uchun eng yaxshi vositalardan hisoblanadi. Bu usullar o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlab, ularning bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi. O‘yinlar va amaliy mashqlar o‘quvchilarni o‘qishga jalb qilishda, 23 savollarga javob berishga undash qiyinlashadi. O‘qituvchi ham darsni qiziqarli va interaktiv tarzda o‘tkazishdan ko‘ra, faqat ma’lumotlarni uzatishga va ularni yodlashga yo‘naltirilgan metodlarga ko‘proq tayanadi. O‘quvchilarning passivlashuvi, shuningdek, sinfda o‘quvchilar o‘rtasida o‘zaro muloqotning kamayishiga, individual fikrlash va qaror qabul qilish qobiliyatining pasayishiga olib keladi. Bu o‘z navbatida, o‘quvchilarda o‘z fikrini bildirish va o‘rganilgan bilimni amaliyotga qo‘llash qobiliyatining rivojlanmasligiga sabab bo‘ladi. An’anaviy usullarni qo‘llashda o‘quvchilarni passivlashtirishning oldini olish uchun metodlarni diversifikatsiya qilish, o‘quvchilarga faollikni ta’minlaydigan va ularni interaktiv tarzda darsga jalb qiladigan pedagogik yondashuvlarni qo‘llash zarur. O‘quvchilarning qiziqishini saqlab qolish, ularni mustaqil fikrlash va ijodkorlikni rivojlantirish uchun o‘qituvchilar darsni ko‘proq amaliy mashqlar, guruh ishlarini, bahs-munozaralar va loyiha ishlari bilan boyitishlari kerak. O‘quvchilarga dars jarayonida faol ishtirok etish imkoniyatini yaratish, ularni o‘z fikrlarini bildirishga undash va bilimlarni amaliy qo‘llashga ko‘proq e’tibor qaratish an’anaviy metodlarning samaradorligini oshiradi. An’anaviy o‘qitish metodlari, ko‘pincha bir xil tarzda va bir xil materialni o‘qitishga asoslanadi. O‘qituvchi barcha o‘quvchilarga bir xil ma’lumotni, bir xil tezlikda va bir xil usulda taqdim etadi. Bu yondashuv o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini inobatga olmaydi. Har bir o‘quvchi o‘ziga xos xususiyatlarga ega, ya’ni ularning bilim olish usullari, tezligi va darajasi turlicha bo‘lishi mumkin. Biroq, an’anaviy metodlarda o‘quvchilar bir xil materialni, bir xil tezlikda o‘rganishadi, bu esa ba’zi o‘quvchilarning o‘zlashtirish jarayoniga to‘sqinlik qiladi. Misol uchun, ba’zi o‘quvchilar tez o‘rganib, yangi ma’lumotlarni tezda qabul qiladilar, boshqalari esa qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Bu holat an’anaviy metodlarning bir xil yondashuvini qo‘llashda individual ehtiyojlarning hisobga olinmasligini ko‘rsatadi. O‘qituvchi barcha o‘quvchilarni bir xil darajada baholaydi va ularga bir xil dars materialini bir xil vaqtda taqdim etadi. Natijada, 15 materialni yodda saqlashni osonlashtiradi va ularni yanada samarali o‘rganishga undaydi. Takrorlash esa o‘quvchilarga ilgari o‘rganilgan mavzularni yana bir bor ko‘rib chiqish va tushuncha va qoidalarni mustahkamlash imkonini yaratadi. Bu metodning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘rganilgan bilimlarni uzoq muddat yodda saqlashini va ulardan amaliyotda to‘g‘ri foydalanishlarini ta’minlashdir. Takrorlash jarayonida o‘qituvchi o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni eslatib, turli savollar berishi mumkin. Bu savollar orqali o‘quvchilar materialni yana bir bor qayta ko‘rib chiqadilar va tushunchalarini mustahkamlashadi. Takrorlash metodini qo‘llashda o‘qituvchi o‘quvchilar bilan diyalog olib boradi va ularning fikrlarini so‘raydi. Bu orqali o‘quvchilar faollashadi va o‘z bilimlarini amaliyotda qanday qo‘llashlarini ko‘rishadi. O‘qituvchi shuningdek, o‘quvchilarning yodlash jarayonida yuzaga kelgan savollariga javob berish, ularni yanada tushunarli qilib berish orqali yordam beradi. Bu metod o‘quvchilarning o‘rganilgan bilimlarni saqlashini, mustahkamlashini va ulardan turli vaziyatlarda foydalanishini rivojlantiradi. Takrorlash jarayonida o‘quvchilar o‘rganilgan bilimlarni yangi material bilan bog‘lab, chuqurroq anglashadi va o‘zgartirilgan savollarga javob berish orqali bilimlarini mustahkamlaydilar. Eslatmalar va takrorlashning samarali qo‘llanilishi o‘quvchilarni mustahkam bilimlar bilan ta’minlaydi va ularni kelajakda yangi ma’lumotlarni o‘zlashtirishga tayyorlaydi. Xususiyatlari: 1. Passiv o‘quvchilar faoliyati : An’anaviy o‘qitish metodlarida o‘quvchilarning faoliyati asosan tinglash va yozib olish bilan cheklanadi. O‘qituvchi mavzuni tushuntiradi, o‘quvchilar esa ma’lumotni eslab qolish va yodlashga majbur bo‘ladi. Bu jarayon ko‘pincha passiv ta’lim bo‘lib, o‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi faolligini cheklaydi. O‘quvchilarning faolligi ko‘proq tinglash va ma’lumotlarni yodlashga asoslangan bo‘ladi. 2. O‘qituvchining markaziy roli : An’anaviy metodlarda o‘qituvchi o‘quvchilarga bilim beradi va ularning faoliyatini nazorat qiladi. O‘qituvchi ma’lumotlarni o‘zidan taqdim etadi, o‘quvchilar esa bu ma’lumotlarni yodlab 10 o‘rganish imkonini beradi. Bu yondashuv o‘quvchilarning individual temponi va qiziqishlariga qarab o‘quv materiallarini taqdim etish imkoniyatini yaratadi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘zlarining rivojlanishlarini o‘z vaqtida baholashlari va o‘z o‘quv jarayonlarini optimallashtirishlari mumkin. Zamonaviy texnologiyalar va usullar o‘quvchilarda matematik qobiliyatlarni yaxshilashda juda samarali vositalardir. Ular o‘quvchilarga matematikani yanada aniq, samarali va qiziqarli o‘rganish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilar faollik ko‘rsatib, o‘z bilimlarini mustahkamlashlari mumkin, shuningdek, o‘quv jarayonida yangi ko‘nikmalarni rivojlantiradilar. Zamonaviy texnologiyalarni ta’lim jarayonida qo‘llash nafaqat o‘quvchilarning bilim darajasini oshiradi, balki ularni o‘qishga bo‘lgan qiziqishini ham oshiradi. Zamonaviy texnologiyalar o‘qitishda katta imkoniyatlar yaratadi, ammo ularning samarali qo‘llanilishi ba’zi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. O‘qituvchilarning tayyorgarligi. Zamonaviy texnologiyalarni samarali qo‘llash o‘qituvchilardan maxsus tayyorgarlikni talab qiladi. O‘qituvchilar texnologiyalarni to‘g‘ri va samarali ishlatish uchun kerakli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari zarur. Ba’zi o‘qituvchilar, texnologiyalarni o‘qitish jarayoniga kiritishda qiynalishadi, chunki ular texnologiyalarni qanday qo‘llashni yoki undan qanday maksimal foydalanishni to‘liq tushunmasliklari mumkin. Bundan tashqari, o‘qituvchilarning texnologiyalarni o‘rganishdagi tayyorgarlik darajasi farq qiladi. Buning natijasida ba’zi o‘qituvchilar zamonaviy texnologiyalarni o‘qitishda samarali bo‘lishi mumkin, boshqalari esa texnologiyalardan to‘liq foydalana olmaydi. Bunday muammolarni hal qilish uchun o‘qituvchilarni texnologiyalarning pedagogik imkoniyatlari va ularni qanday samarali qo‘llash bo‘yicha tayyorlash zarur. Maxsus treninglar, kurslar va seminarlar o‘tkazilishi kerak. Bu o‘qituvchilarni texnologiyalarning imkoniyatlarini to‘liq tushunishga yordam beradi va ularning o‘qitish samaradorligini oshiradi. Resurslarning yetishmasligi. Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash uchun zarur bo‘lgan qurilmalar, dasturlar va boshqa resurslar har doim ham mavjud 27 I-BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIKA FANINI O QITISHNING ANʻ ’ ANAVIY USULLARI 1.1. An’anaviy usullarning ta’rifi va xususiyatlari………………………………. 7 1.2. An ’ anaviy metodlarning boshlang‘ich sinfdagi samaradorligi ………………. 12 1.3. An’anaviy usullarni qo‘llashda yuzaga keladigan qiyinchiliklar…………….. 14 II-BOB. AN’ANAVIY USULLARNI QO‘LLASHDA YUZAGA KELADIGAN QIYINCHILIKLAR 2.1. Zamonaviy usullar va texnologiyalarning ta ’ rifi ……………………………. 18 2.2. Zamonaviy usullarning boshlang‘ich sinfda qo‘llanilishi ……………………. 21 2.3. Zamonaviy usullarning afzalliklari va kamchiliklari………………………… 25 XULOSA………………………………………………………………………… 29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.............................................................. 31 3 birlarining fikrlarini tinglashadi, yangi yondashuvlar o‘rganishadi va muammolarni hamkorlikda hal qilishni o‘rganadilar.  O‘quvchilar o‘rgangan bilimlarini real hayotdagi vaziyatlarga qo‘llashni o‘rganadilar. Masalan, o‘quvchilar kundalik hayotda uchraydigan masalalarni hal qilishda matematikani qo‘llashni o‘rganadilar. Amaliy mashqlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash, amaliyotga tatbiq etish va real vaziyatlarga moslashtirish imkonini yaratadi. Bu usul o‘quvchilarni o‘zlashtirgan bilimlarini kengaytirish va rivojlantirishda yordam beradi. O‘yinlar va amaliy mashqlarni birgalikda qo‘llash, boshlang‘ich sinfda o‘qitish jarayonini yanada samarali qiladi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida qiziqarli va faol o‘qish jarayoniga jalb etiladi, amaliy mashqlar esa ularning bilimlarini mustahkamlash va yangi ma’lumotlarni o‘zlashtirishda yordam beradi. Ushbu usullar o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi, ular o‘zlarini yanada ishonchli his qilishadi va dars jarayoniga yanada faolroq qatnashadilar. O‘yinlar va amaliy mashqlar o‘quvchilarga o‘zaro hamkorlik qilish, jamoaviy ishlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. 2.3. Zamonaviy usullarning afzalliklari va kamchiliklari Zamonaviy texnologiyalar va usullar boshlang‘ich sinfda matematikani o‘qitishda katta afzalliklarga ega, ammo ular bilan bir qatorda ba’zi kamchiliklar ham mavjud. Ushbu usullar o‘quvchilarning bilimlarini yaxshilashda va o‘qitish jarayonini samarali qilishda muhim rol o‘ynaydi, lekin ba’zi holatlarda ularni ishlatish uchun tayyorlik va resurslar kerak. Zamonaviy usullar o‘quvchilarda matematik qobiliyatlarni yaxshilashda katta rol o‘ynaydi. Ushbu usullar o‘quvchilarning bilimlarini faqat nazariy jihatdan emas, balki amaliy tarzda ham rivojlantiradi. Bunda interaktiv ta’lim, vizual yordamlar, o‘z-o‘zini baholash, motivatsiya va faollikni oshirish, va differensial yondashuv kabi vositalar alohida ahamiyat kasb etadi. Interaktiv ta’lim usulida o‘quvchilar faol ishtirok etishga undaladi. Masalan, interaktiv taxtalar, raqamli ta’lim dasturlari va o‘yinlar yordamida o‘quvchilar matematik masalalarni hal qilishda bevosita ishtirok 25 o‘quvchilarning faolligini oshirish, ijodiy fikrlashni rivojlantirish va ta’lim jarayonini qiziqarli qilishda yordam beradi. Shu bilan birga, ularni birlashtirib, o‘qituvchilar o‘quvchilarning ehtiyojlariga mos ravishda ta’lim jarayonini samarali tashkil etishlari kerak. O‘qituvchilarni zamonaviy metodlarni qo‘llashga tayyorlash, zarur texnik resurslarni ta’minlash va metodik qo‘llanmalar yaratish orqali o‘qitish samaradorligini sezilarli darajada oshirish mumkin. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR I. Normativ-huquqiy hujjatlar va metodologik ahamiyatga molik nashrlar. 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T., “O‘zbekiston” nashriyot- matbaa ijodiy uyi, 2008-y. – 40 b. 8-11 betlar. 2. Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini tashkil etish bilan bog‘liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi 824-sonli qaror. – 2020-y. 31-dekabr. 3. O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim to‘g‘risidagi qonuni. – T.: “Adabiyot va san’at”, 2021-y. – 128 b. II. Monografiya, ilmiy maqola, patent, ilmiy to‘plamlar. 31 o‘qituvchi o‘quvchilarni individual tarzda kuzatib boradi. Biroq, ushbu metodda o‘quvchilar ko‘proq o‘qish va eslashga yo‘naltiriladi, bu esa ba’zan ijodkorlik, tanqidiy fikrlash va mustaqil ishlashni rivojlantirishga to‘sqinlik qilishi mumkin. Zamonaviy metodlar, aksincha, o‘quvchilarning faolligini oshirishga qaratilgan. Ushbu metodlarda interaktiv ta’lim, raqamli vositalar, vizual yordamlar, va o‘yinlar orqali o‘quvchilarni ta’lim jarayoniga jalb qilishga harakat qilinadi. Bunday metodlarning asosiy afzalligi shundaki, ular o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi va ularning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi. Interaktiv metodlar va zamonaviy texnologiyalar o‘quvchilarga amaliy mashqlarni bajarish va bilimlarni mustahkamlashda yordam beradi, shuningdek, o‘z-o‘zini baholash va o‘zlashtirishni osonlashtiradi. Biroq, zamonaviy metodlar texnik vositalar va maxsus tayyorgarlikni talab qiladi, va ba’zi hollarda resurslarning etishmasligi muammosi mavjud. An’anaviy va zamonaviy metodlar bir-birini to‘ldirishi mumkin. O‘qitish jarayonida ularni uyg‘unlashtirish orqali, o‘quvchilarning ehtiyojlariga va o‘qitishning aniq maqsadlariga qarab turli yondashuvlardan foydalanish mumkin. Masalan, boshlang‘ich sinflarda matematikani o‘rgatishda o‘qituvchi an’anaviy metodlar yordamida asosiy tushunchalarni tushuntirishi va keyin zamonaviy texnologiyalar yoki interaktiv o‘yinlar yordamida o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashi mumkin. Bu yondashuv o‘quvchilarning yanada faol ishtirokini ta’minlaydi va o‘qitish samaradorligini oshiradi. Zamonaviy metodlar an’anaviy metodlarga qaraganda yanada kreativ va innovatsion fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi. Biroq, ba’zi o‘qituvchilar bu texnologiyalardan foydalanishda qiynalishlari mumkin, shuning uchun o‘qituvchilarni yangi metodlar bo‘yicha tayyorlash va zarur resurslarni ta’minlash zarur. Shu bilan birga, o‘qituvchilarning an’anaviy metodlarni yaxshi tushunishi va o‘z darslarini shunga mos ravishda tashkil etishi kerak. An’anaviy va zamonaviy metodlar o‘qitish jarayonida har biri o‘ziga xos o‘rinni egallaydi. An’anaviy metodlar, ayniqsa, asosiy bilimlarni o‘rgatishda va o‘quvchilarning tayyorligini kuzatishda samarali bo‘lsa, zamonaviy metodlar 30 O‘yinlar : O‘yinlar o‘qitishning eng samarali va qiziqarli metodlaridan biridir. O‘quvchilar o‘yinlar orqali ma’lum bir mavzuni o‘rganishadi va shu bilan birga ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. O‘yinlar interaktiv bo‘lib, o‘quvchilarni darsga jalb qilishning samarali usuli hisoblanadi. Masalan, matematik masalalarni o‘yin shaklida yechish yoki lug‘atni o‘rganishda o‘yinlar yordamida yanada samarali natijalarga erishish mumkin. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini amalda qo‘llab, ijtimoiy va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Muammolarni hal qilish : Bu metod o‘quvchilarga tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi. O‘quvchilar muammolarni o‘zlari tahlil qilishadi, yechimlar topadilar va o‘z qarorlarini mustaqil ravishda qabul qilishadi. Bu jarayonda o‘quvchilar jamoa bo‘lib ishlashni o‘rganishadi, bir-birlariga yordam berishadi va o‘zaro fikr almashishadi. Muammolarni hal qilish orqali o‘quvchilarda analitik fikrlashni kuchaytirish, fikrlarni ifodalash va yangi g‘oyalar yaratish kabi ko‘nikmalar rivojlanadi. Guruhda ishlash : Guruhda ishlash metodida o‘quvchilar birgalikda muammolarni yechishga, fikr almashishga va bir-birlaridan o‘rganishga imkoniyat yaratadilar. Bu metod o‘quvchilarga jamiyatda bir-birlariga yordam berish, muloqot qilish va jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Guruhda ishlash o‘quvchilarning o‘zaro hurmatini oshiradi, o‘z fikrlarini erkin ifodalashga yordam beradi va barchaning fikrini tinglashni o‘rgatadi. Guruh ishlari o‘quvchilarga o‘zaro kooperatsiya qilish, muammolarni birgalikda yechish va qarorlar qabul qilishda bir-biriga yordam berish imkoniyatlarini taqdim etadi. Interaktiv metodlar, ayniqsa, o‘quvchilarni faol ishtirok etishga undab, ularning ijodiy va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Bu metodlar yordamida o‘quvchilarning darsda qatnashish darajasi oshadi, bilimlarni o‘zlashtirish jarayoni qiziqarli va samarali bo‘ladi. O‘quvchilar o‘zlarini erkin ifodalashadi, yangi g‘oyalarni yaratishadi va o‘rganish jarayonini yanada samarali va o‘ziga xos qilib o‘tkazishadi. 19 bo‘lmaydi. Bu muammo ayniqsa, moliyaviy cheklovlar mavjud bo‘lgan maktablar va o‘quv muassasalarida seziladi. Raqamli qurilmalar, interaktiv taxtalar, kompyuterlar va o‘qitish dasturlarining mavjud emasligi, o‘quvchilarning zamonaviy texnologiyalarni o‘zlashtirish va undan foydalanish imkoniyatini cheklaydi. Bu esa o‘quvchilarning ta’lim sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ba’zi maktablarda texnologiyalar faqat ba’zi sinflarda yoki sinfdagi bir necha o‘quvchiga mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin. Bunday vaziyatda ta’lim jarayonida texnologiyalarni samarali qo‘llash qiyinlashadi. Maktablar va o‘quv muassasalari zarur texnologik vositalarni ta’minlash uchun moliyaviy resurslar va dasturiy ta’minotga investitsiyalar kiritishlari zarur. Shuningdek, maktablar uchun texnologik infrastruktura yaratish va rivojlantirishga e’tibor qaratish lozim. Tartib va tizimning yo‘qligi. Zamonaviy texnologiyalarni o‘qitish jarayonida qo‘llashda o‘qituvchilar ba’zan qanday va qachon foydalanishni aniqlashda qiynalishadi. O‘qituvchilar texnologiyalarni qanday ishlatishni bilishlari kerak, lekin ko‘pincha bu to‘g‘ri vaqtni tanlash, texnologiyalarni darsning maqsadlariga moslashtirishda qiyinchiliklarga duch keladilar. Ba’zi o‘qituvchilar dars rejasini va qo‘llanmalarini tayyorlashda yordam olmasliklari mumkin, bu esa texnologiyalarni to‘g‘ri va samarali qo‘llashda muammolarni keltirib chiqaradi. Bu masalani hal qilish uchun o‘qituvchilarga zamonaviy texnologiyalardan qanday foydalanish bo‘yicha aniq ko‘rsatmalar va reja ishlab chiqish lozim. O‘qituvchilarni texnologiyalarni pedagogik jarayonda samarali qo‘llash uchun ta’lim rejalari va metodik qo‘llanmalar bilan ta’minlash muhimdir. Shuningdek, o‘qituvchilarga o‘z darslarini texnologiyalarga moslashtirish bo‘yicha ko‘proq vaqt va imkoniyatlar berilishi kerak. Texnologiya bilan bog‘liq muammolar. Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llashda ba’zan texnologik vositalar ishlamay qolishi yoki internet ulanishida muammolar yuzaga kelishi mumkin. Masalan, interaktiv taxta yoki kompyuter ishlamay qolishi, dasturdagi xatoliklar yoki tarmoqlardagi nosozliklar dars jarayonini to‘xtatishi mumkin. Bu holat o‘quvchilarni e’tiborsiz qoldirishi va 28 1. Abdullayev H., Mirzayeva M. Ta’lim samaradorligining muhim shartlari // Xalq ta’limi. 1993-y. 8-9. – B. 3. 2. Nishonaliev U. Ta’lim standarti va pedagogik innovatsiyalar // J. Xalq ta’limi. 1999. - №6.- 28-31 b. 3. Kamilov M. Pedagogik texnologiyalarni rivojlantirish: ilmiy izlanishlar. – T., “Fan” nashriyoti, 2011-y. – 210 b. 4. Ziyomuhammadov B., Tojiev M. Pedagogik texnologiya – zamonaviy o‘zbek milliy modeli. – T.: “Lider press”, 2009-y. – 104 b. 56-bet. 5. Ishmuhamedov R.J. Innovatsion texnologiya yordamida ta’lim samaradorligini oshirish. – TDPU, 2004. – 35 b. 6. Xusanov A. Geometriyada interaktiv texnologiyalarni qo‘llash // Ta’lim va innovatsiyalar. 2016-y. – B. 150-157. III. Foydalanilgan boshqa adabiyotlar. 1. Shavkatov, O. O‘quvchilarni ta’limga jalb qilish bo‘yicha normativ hujjatlar. Toshkent: «O‘qituvchi» nashriyoti, 2021. 72 b. 2. Rasulov, X. Pedagogik texnologiyalarni joriy etish tartibi. Toshkent: «Ma’naviyat» nashriyoti, 2020. 56 b. 3. Ismailov, N. Boshlang‘ich sinfda metodik yondashuvlar. Toshkent: «O‘zbekistan» nashriyoti, 2019. 48 b. 4. Asimov, I. Ta’lim metodlari: O‘quvchilarni faol ishtirok etishga undash. Toshkent: «Shark» nashriyoti, 2022. 112 b. 5. Davronov, R. Innovatsion texnologiyalar va o‘qitish metodlari. Toshkent: «O‘zbek universiteti» nashriyoti, 2020. 94 b. 6. Rahimov, A. Boshlang‘ich ta’limda interaktiv usullar. Toshkent: «Zarafshon» nashriyoti, 2021. 135 b. 7. Muhammad, A. Matematik ta’lim metodikasining zamonaviy yondashuvlari. Toshkent: «Ma’naviyat» nashriyoti, 2018. 108 b. 8. Bozorov, F. Pedagogik texnologiyalarni amaliyotda qo‘llash. Toshkent: «O‘qituvchi» nashriyoti, 2021. 76 b. 32  Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni matematika o‘qitishda qo‘llashning samaradorligini baholash.  Boshlang‘ich sinflarda matematikani o‘rganish jarayonini takomillashtirish yo‘llarini ishlab chiqish. Kurs ishining predmeti. Boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitishda qo‘llanilayotgan an’anaviy va zamonaviy o‘qitish usullarining tahlili va ularning ta’lim jarayonidagi samaradorligi hisoblanadi. Bu predmet, matematikani o‘rgatish metodologiyasi, o‘quvchilarning bilim olish jarayoniga ta’sir ko‘rsatadigan pedagogik yondashuvlar va zamonaviy texnologiyalarni o‘qitish jarayoniga joriy etish bilan bog‘liq. Kurs ishining obyekti. Boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitish jarayonidir. Bu jarayonda qo‘llanilayotgan an’anaviy va zamonaviy o‘qitish usullari, o‘quvchilarning bilim olish faolligi, o‘qituvchilarning metodik yondashuvlari va ta’lim texnologiyalarining samaradorligi o‘rganiladi. Kurs ishining tuzilishi: kirish, 2 ta bob, umumiy xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 6 ammo an’anaviy usullar bu farqlarni inobatga olishda qiyinchiliklar yuzaga keltiradi. Ba’zi o‘quvchilar yangi materialni tezda o‘zlashtirsa, boshqalari ko‘proq vaqt talab qiladi. An’anaviy metodlar esa barcha o‘quvchilarga bir xil o‘quv jarayonini taqdim etadi, bu esa ba’zi o‘quvchilarning orqada qolishiga, boshqalarining esa darsni tushunishda qiyinchiliklarga duch kelishiga olib keladi. O‘quvchilarning individual ehtiyojlari e’tiborsiz qoldirilganda, bu ularning bilimlarini mukammal o‘zlashtirishiga to‘sqinlik qiladi. Bundan qochish uchun o‘qituvchilar darslarni o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga moslashtirishlari zarur. Masalan, tez o‘rganadigan o‘quvchilarga qo‘shimcha materiallar yoki murakkabroq vazifalar berish, sekinroq o‘rganuvchilarga esa ko‘proq vaqt va yordam taqdim etish mumkin. Shuningdek, darslarni interaktiv va faolroq qilish, o‘quvchilarga o‘z fikrlarini bildirish va muammolarni hal qilish imkoniyatlarini yaratish ham samarali bo‘lishi mumkin. An’anaviy metodlarni individual ehtiyojlarga moslashtirish orqali o‘quvchilarning muvaffaqiyatini oshirish mumkin. II-BOB. AN’ANAVIY USULLARNI QO‘LLASHDA YUZAGA KELADIGAN QIYINCHILIKLAR 2.1. Zamonaviy usullar va texnologiyalarning ta ’ rifi Zamonaviy o‘qitish usullari va texnologiyalari an’anaviy metodlarga nisbatan o‘quvchilarning faolligini oshirish, ijodiy fikrlashni rivojlantirish va bilimlarni amaliy qo‘llash imkoniyatlarini yaratishga qaratilgan. Ushbu usullar va texnologiyalar o‘quvchilarning o‘zaro aloqalarini mustahkamlash, o‘rganish jarayonini yanada samarali qilish va individual ehtiyojlarga moslashish imkonini beradi . Interaktiv metodlar o‘quvchilarga o‘qitish jarayonida faollikni oshirishga imkoniyat yaratadi. Bu metodlarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘zaro aloqalarini rivojlantirish, kreativ fikrlashni qo‘llab-quvvatlash va mustaqil o‘rganishni rag‘batlantirishdir. Interaktiv metodlar o‘quvchilarga darsda faollikni oshirish, o‘zlarini ifodalash va o‘qituvchidan tashqari bilimlarni olish imkoniyatini beradi. 18 kelajakda murakkabroq masalalarni yechish uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni shakllantiradi. An’anaviy metodlarning boshlang‘ich sinfda samaradorligi yuqori bo‘lib, ular o‘quvchilarga matematika asoslarini tushunishga yordam beradi. O‘qituvchining markaziy roli va ilmiy yondashuv orqali o‘quvchilar o‘rganilgan mavzularni aniq va samarali tarzda o‘zlashtiradilar. O‘quvchilar, shu bilan birga, an’anaviy metodlar yordamida matematik tushunchalarni amaliyotda qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning matematik fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. 1.3. An’anaviy usullarni qo‘llashda yuzaga keladigan qiyinchiliklar An’anaviy usullarda o‘quvchilarning faoliyatlari asosan tinglash, yozib olish va o‘qituvchidan ma’lumot olish bilan cheklanadi. Bu metodlar ko‘pincha o‘qituvchining markaziy roli orqali amalga oshiriladi, o‘quvchilar esa faqat ma’lumotni qabul qilib, yodlashadi. Bu jarayonda o‘quvchilarga o‘z fikrlarini ifodalash yoki mavzularni o‘zlaricha izohlash imkoniyati kam bo‘ladi, shuningdek, interaktiv va faol muhokamalarga ishtirok etish imkoniyatlari cheklangan bo‘ladi. An’anaviy metodlarda o‘quvchilarning passivligi ularning ijodkorlik va mustaqil fikrlash imkoniyatlarini cheklaydi. O‘quvchilarning dars jarayoniga faolligi pasayganida, ular faqat berilgan ma’lumotni yodlash va qayta tiklashga e’tibor beradilar. Bu holat o‘quvchilarda kreativ fikrlash, tanqidiy fikrlash va mustaqil qaror qabul qilish kabi ko‘nikmalarni rivojlantirishda qiyinchiliklarga olib keladi. Bunday yondashuvda o‘quvchilar o‘zlari faol ishtirok etmaydigan bo‘lib, bilimlarni faqat xotirada saqlashni o‘rganadilar. An’anaviy metodlar sinfda yuzaga keladigan turli savollar yoki muammolarni hal qilishda ham qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. O‘quvchilarning passivligi o‘qituvchining ishini yanada murakkablashtiradi, chunki o‘quvchilarni motivatsiya qilish va ularni o‘qishga qiziqtirish juda mushkul bo‘ladi. O‘quvchilarning fikrini olish, o‘zlarini ifodalashga yordam berish yoki ularni 14 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI ORIENTAL UNIVERSITETI «Himoyaga ruxsat etilsin» “ Pedagogika” fakulteti menejeri _____________ M. Meliboyev «____» ________2025-yil «Himoyaga tavsiya etilsin» “Uzluksiz ta’lim pedagogikasi” kafedrasi mudiri:_________ T. Isaqulov «____» ________2025-yil PEDAGOGIKA FAKULTETI 60110500 – “ BOSHLANG‘ICH TA’LIM ” YO‘NALISHI UZLUKSIZ TA’LIM PEDAGOGIKASI KAFEDRA SI Sirtqi talim shakli, 105-guruh talabasi Risqimova Nigina Alisher qizining “ MATEMATIKA O QITISH METODIKASI”ʻ fanidan Mavzu: Matematika fanini o qitishning an’anaviy va zamonaviy usullarini ʻ qiyoslash. Ilmiy rahbar: Elmurodov Jamshid Talaba: Risqimova Nigina Alisher qizi TOSHKENT - 2025 AnnotatsiyaKURS ISHI ba’zi o‘quvchilar tezda darsni yodlab olishadi, boshqalari esa tushunishda qiyinchiliklarga duch kelishadi. An’anaviy metodlarda individual yondashuvning etishmasligi o‘quvchilarning rivojlanish darajasiga to‘g‘ri kelmaydi. Har bir o‘quvchi o‘ziga xos rivojlanish tezligiga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, tez o‘rganadigan o‘quvchi o‘zining maqsadlariga erishish uchun ko‘proq materialga kirishishi mumkin, ammo sekin o‘rganadigan o‘quvchi ortda qoladi. Bu farq, o‘quvchilarning bilimlarni to‘liq o‘zlashtirishlariga to‘sqinlik qiladi va ularning o‘zaro farqlarini inobatga olishning zarurligini ko‘rsatadi. Shu sababli, an’anaviy metodlar yordamida individual yondashuvni ta’minlash uchun o‘qituvchilar darslarda o‘quvchilarning ehtiyojlarini, qiziqishlarini va rivojlanish tezligini hisobga olishlari zarur. Bu o‘quvchilarga darsni moslashtirish va ularning o‘zlashtirish jarayonini qo‘llab-quvvatlash imkonini beradi. O‘qituvchilar har bir o‘quvchining o‘quv ehtiyojlarini va darajasini baholash orqali, ularning muvaffaqiyatini oshirishi va individual ehtiyojlarga mos metodlarni qo‘llashi kerak. Misol uchun, o‘quvchilarning individual tezligini hisobga olish, qo‘shimcha mashqlar yoki individual yordamni taqdim etish, ba’zi o‘quvchilarga sinfda boshqalarga qaraganda ko‘proq vaqt ajratish kabi usullarni qo‘llash mumkin. An’anaviy metodlar yordamida individual yondashuvning etishmasligi, o‘qitish jarayonidagi eng katta muammolardan biri sifatida ko‘rinadi. Bunda o‘quvchilarning o‘ziga xos ehtiyojlarini va o‘quv jarayonidagi farqlarini inobatga olishda qiyinchiliklar yuzaga keladi. Har bir o‘quvchining o‘quv jarayonida o‘ziga xos ehtiyojlari bo‘ladi. Ba’zi o‘quvchilar yangi materialni tezda o‘zlashtiradi va o‘zlarini yangilikka ochiq tutadilar, boshqalari esa ko‘proq vaqt va qo‘shimcha yordam talab qiladi. An’anaviy metodlar o‘quvchilarning o‘zgaruvchan tezliklari va qiyinchilik darajalarini hisobga olishga imkon bermaydi, chunki o‘qituvchilar barcha o‘quvchilarga bir xil materialni taqdim etadilar. Bu muammo, o‘quvchilarning individual rivojlanish darajasiga mos kelmaydi va ularning individual o‘quv ehtiyojlarini inobatga olmaydi. Shuning 16 bosqichma-bosqich o‘zlashtiradilar. Masalan, matematik amallarni o‘rganishda o‘qituvchi har bir amaldan oldin uni nazariy jihatdan tushuntiradi va keyin amaliy misollar bilan mustahkamlaydi. Bu metod yordamida o‘quvchilar o‘zlashtirgan bilimlarini to‘g‘ri va mantiqiy qo‘llashni o‘rganadilar. Boshlang‘ich sinfda an’anaviy metodlar matematik asoslarni shakllantirishda juda muhim. Masalan, o‘qituvchi arifmetik amallarni o‘rgatishda, o‘quvchilarga bir nechta oddiy misollarni yechishni taklif etadi, so‘ngra har bir misolni alohida tushuntirib boradi. Shu tariqa, o‘quvchilar arifmetik qoidalarni yodlashadi va bu bilimlarni kundalik hayotda qo‘llashga tayyor bo‘ladilar. O‘quvchilar matematik operatsiyalarni (masalan, qo‘shish, ayirish) mashq qilish orqali mustahkam o‘rganadilar. An’anaviy metodlar orqali o‘quvchilar nafaqat nazariy bilimlarni, balki matematikani amaliyotda qo‘llashni ham o‘rganadilar. O‘qituvchi har bir mavzu bo‘yicha alohida misollarni keltiradi, shuningdek, o‘quvchilarni bu misollarni yechishda faollikka chaqiradi. Bu o‘quvchilarda matematik metodlarni tushunishga, ularni real hayotda qanday qo‘llash mumkinligini ko‘rishga yordam beradi. Boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarda matematik asoslarni shakllantirishda mustahkamlash va takrorlash metodlari ham juda muhimdir. An’anaviy metodlarda o‘quvchilar ko‘p hollarda o‘rganilgan mavzularni qayta takrorlashga, ularni mustahkamlashga undaladi. Bu jarayonda o‘qituvchi o‘quvchilarga avvalgi darslarda o‘rganilgan materialni takrorlab, yangi bilimlar bilan bog‘laydi. Takrorlash jarayoni o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini oshiradi va bilimlarning yaxlitligini ta’minlaydi. Takrorlash metodlari boshlang‘ich sinfda juda samarali bo‘lishi mumkin, chunki o‘quvchilar uchun yangiliklar, xususan, matematik ko‘nikmalar va tushunchalar, birinchi marta o‘rganilganda murakkab bo‘lishi mumkin. Shuning uchun o‘quvchilarga ilgari o‘rganganlarini qayta ko‘rib chiqish, ularni yanada mustahkamlash va chuqurroq tushunishga yordam beradi. An’anaviy metodlar yordamida o‘quvchilar matematik asoslarni muntazam ravishda takrorlash orqali mustahkam bilim poydevorini yaratadilar, bu esa 13 __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Kurs ishining og‘zaki bayoni bo‘yicha komissiya tomonidan baholanishi (kurs ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball ______________ Jami ball ________________________ Komissiya raisi: ________________________________________________ _________________ (FISH) (imzo) Komissiya a’zosi: ______________________________________________ _________________ (FISH) (imzo) Komissiya a’zosi: ______________________________________________ _________________ (FISH) (imzo) 35 Multimedia va raqamli texnologiyalar yordamida o‘qitish ta’lim jarayonini sezilarli darajada yaxshilash va zamonaviy qilish imkoniyatini yaratadi. Ushbu texnologiyalar ta’limni yanada interaktiv, qiziqarli va samarali qilishga yordam beradi, o‘quvchilarga individual yondashuvni ta’minlaydi va bilimlarni o‘zlashtirishni osonlashtiradi. Zamonaviy texnologiyalarning ta’lim jarayoniga integratsiyasi o‘quvchilarga quyidagi afzalliklarni beradi: 1. Ta’lim dasturlari . Turli xil ta’lim dasturlari o‘quvchilarga o‘zlashtirayotgan materialni interaktiv tarzda o‘rganish imkonini beradi. Masalan, matematikada hisoblash, fizikada eksperimentlar o‘rganish yoki tarixiy faktlar bilan tanishish uchun maxsus yaratilgan dasturlar yordamida o‘quvchilar o‘z ritmlarida ishlashlari mumkin. Dasturlar nafaqat nazariy ma’lumotlarni o‘zlashtirish, balki o‘quvchilarning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu metod o‘quvchilarga nazariy bilimlarni o‘rganishda yanada ko‘proq imkoniyatlar yaratadi, ularning o‘rganish jarayonini qiziqarli va samarali qiladi. O‘quvchilar dasturlarni o‘z tezliklarida ishlashlari mumkin, bu esa ularning ehtiyojlariga moslashishni ta’minlaydi. 2. Interaktiv taxtalar . Interaktiv taxtalar sinfdagi darslarni yanada interaktiv va ko‘proq qiziqarli qilish imkonini beradi. Bu taxtalar o‘qituvchilarga o‘z materiallarini vizual tarzda tushuntirish imkoniyatini beradi. O‘quvchilar taxta bilan bevosita muloqotda bo‘lishadi, bu esa ularga o‘rganilayotgan mavzularni yanada chuqurroq tushunish imkoniyatini beradi. Interaktiv taxtalar yordamida o‘qituvchi matematik masalalarni yechishda, ilmiy tajribalarni o‘tkazishda yoki boshqa fanlarni o‘rgatishda yanada samarali ishlashi mumkin. O‘quvchilar taxtada ko‘rish, yozish va o‘z fikrlarini ifodalash orqali o‘zlashtirish jarayoniga faol qatnashadilar. Bu texnologiya o‘quvchilarning kognitiv ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi, chunki ular ma’lumotni nafaqat eshitish, balki amaliyotda ko‘rish va qo‘llash orqali o‘rganadilar. 3. Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llashning afzalliklari . Multimedia va raqamli texnologiyalar yordamida o‘qitish o‘quvchilarning diqqatini jamlashda, 20 qisqa, aniq va tushunarli bo‘lishi kerak. O‘qituvchi mavzu bo‘yicha asosiy fikrlarni ta’kidlashga, o‘quvchilarning qiziqishini uyg‘otishga harakat qilishi zarur. Ma’ruzalar shuningdek, o‘quvchilarda yangi bilimlarni mustahkamlash, ilgari o‘rganilgan material bilan bog‘lash va yangi mavzuni o‘zlashtirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, ma’ruzalar o‘qituvchining o‘quvchilarga bilimlarni taqdim etish usuli sifatida juda samarali bo‘lishi mumkin, ammo zamonaviy ta’limda interaktiv metodlar bilan birgalikda qo‘llanilishi muhimdir. Bu o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash va ularning kritikal fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Misollarni yechish. Misollarni yechish – an’anaviy o‘qitish metodlarining asosiy elementlaridan biridir va matematikani o‘qitishda samarali metod hisoblanadi. Bu metodda o‘qituvchi o‘quvchilarga nazariy bilimlarni qanday amaliyotda qo‘llashni ko‘rsatadi. O‘qituvchi avvalo o‘zi misolni yechadi, uni bosqichma-bosqich tushuntirib, matematik qoidalar va usullarni qanday qo‘llashni o‘rgatadi. Keyin esa o‘quvchilarga o‘xshash misollarni yechishga yordam beradi, ular esa o‘rganilgan bilimlarni amalda qo‘llashni o‘rganadilar. Misollarni yechish metodining asosiy afzalligi shundaki, o‘quvchilar nazariy bilimlarni amalda qanday ishlatishni ko‘rib, bu bilimlarni o‘zlarining kundalik vaziyatlarida qo‘llashni o‘rganadilar. Bu metod o‘quvchilarning matematik qoidalar va formulalarni yaxshiroq tushunishiga va ularga asoslangan amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga yordam beradi. Misollarni yechish jarayonida o‘quvchilar fikrlash, mulohaza yuritish va muammolarni yechish uchun turli strategiyalarni ishlab chiqishadi. Ular har bir misolni yechishda o‘zlarining mantiqiy va kreativ fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradilar. O‘qituvchi har bir bosqichda o‘quvchilarga yordam beradi, ularning qiyinchiliklariga yechim topishga yordam berishi mumkin. Bu jarayon, shuningdek, o‘quvchilarga mustahkamlash va takrorlash orqali matematikani yanada chuqurroq o‘zlashtirish imkonini beradi. Misollarni yechish orqali o‘quvchilar o‘rganilgan nazariy materialni turli vaziyatlarga nisbatan qanday 8 o‘qituvchilarning samaradorligini pasaytirishi mumkin. Shuningdek, texnologiyaning ishlamasligi o‘qituvchining darsga tayyorligini va rejalashtirilgan faoliyatni amalga oshirishga qodirligini ham kamaytiradi. Bunday muammolarni bartaraf etish uchun ta’lim muassasalari texnik yordam va texnologik vositalarning ishlashini doimiy ravishda nazorat qilishlari zarur. Texnologiyalarni qo‘llashda uzilishlar bo‘lganda tezda texnik yordam ko‘rsatish va qo‘llab-quvvatlash xizmatlarini ta’minlash kerak. O‘qituvchilarga texnologik muammolarni hal qilishda yordam berish uchun maxsus mutaxassislar va texnik qo‘llab-quvvatlash tizimlarini tashkil etish lozim. Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash matematikani o‘qitishda yangi imkoniyatlar yaratadi. O‘quvchilarni interaktiv va vizual metodlar yordamida matematika masalalariga jalb qilish, ularning qobiliyatlarini yaxshilashda katta ahamiyatga ega. Biroq, o‘qituvchilarning tayyorgarligi va resurslarning yetishmasligi kabi muammolar bu texnologiyalarni to‘liq qo‘llashni qiyinlashtiradi. Shu sababli, bu texnologiyalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun o‘qituvchilarni tayyorlash, texnologik resurslarni ta’minlash va samarali qo‘llanishini ta’minlash zarur. Bu jarayonni tizimli yondashuv va o‘qituvchilarga qo‘llab-quvvatlash xizmatlari yordamida amalga oshirish mumkin. XULOSA An’anaviy va zamonaviy o‘qitish metodlari boshlang‘ich sinflarda ta’lim berish jarayonida turli yondashuvlarni taqdim etadi. Har ikkala usul ham o‘ziga xos afzalliklarga ega bo‘lsa-da, ularning samaradorligi va o‘quvchilarga ta’siri o‘zaro muvozanatli bo‘lishi kerak. Quyida an’anaviy va zamonaviy metodlarning boshlang‘ich sinflarda samaradorligini taqqoslashga doir ba’zi muhim jihatlar keltirilgan. An’anaviy o‘qitish metodlari o‘qituvchilarning boshchiligida va o‘quvchilarning passiv ishtirokida bo‘lib, asosan darsliklar, qo‘lyozmalar va mavzularni to‘liq o‘rganishga qaratilgan. Bu usulda o‘qituvchi o‘quvchilarga bilimlarni taqdim etadi, va o‘quvchilar ko‘proq eslab qolish va nutq orqali fikrlarini ifodalashga tayyorlanadi. An’anaviy metodning asosiy afzalligi shundaki, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida kuchli pedagogik aloqalar o‘rnatiladi, va 29 ularning diqqatini saqlashda va motivatsiyasini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar faollik bilan darsga kirishadilar, bu esa o‘rganish jarayonining samaradorligini oshiradi. O‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning diqqatini jalb qiladi, balki ular o‘zlarini raqobatbardosh muhitda sinab ko‘rishlari, ijodiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishlari mumkin. O‘yinlar yordamida matematikani o‘rganish jarayoni yanada interaktiv va qiziqarli bo‘ladi. Masalan:  O‘yinlar yordamida o‘quvchilar sonlarni o‘zaro tartibga solish, ular orasidagi farqni aniqlash va matematik amallarni bajarishni o‘rganadilar.  O‘quvchilar geometrik shakllarni aniqlash va ularni ajratish, shuningdek, ularning o‘lchamlari, yuzalari va burchaklarini hisoblash kabi masalalarni yechadilar.  O‘quvchilar turli xil matematik jumboqlarni hal qilish orqali o‘z fikrlash va muammolarni yechish qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Bu o‘yinlar ular uchun nafaqat qiziqarli, balki bilimlarni mustahkamlash imkoniyatini yaratadi. O‘yinlar o‘quvchilarga o‘rgatish jarayonini osonlashtiradi, chunki ular o‘rganishning jarayoniga faol tarzda kirishadilar va yangi bilimlarni o‘yinlar orqali tatbiq etadilar. O‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini sinab ko‘rish va yengillik bilan o‘rganish imkoniyatini yaratadi, shuningdek, ular o‘zlashtirgan materialni yanada yaxshi tushunadilar. Amaliy mashqlar o‘quvchilarga o‘rgatilayotgan materialni yanada chuqurroq tushunishga va uni mustahkamlashga yordam beradi. O‘quvchilar amaliy mashqlarni bajarishda nafaqat nazariy bilimlarni o‘zlashtiradilar, balki ularni amalda qo‘llashni ham o‘rganadilar. Masalan:  O‘quvchilar turli xil matematik masalalarni yechish orqali o‘zlashtirgan bilimlarini mustahkamlashadi. Bu jarayon o‘quvchilarga nafaqat matematik ma’lumotlarni olish, balki ular bilan ishlash va mustahkamlash imkonini beradi.  O‘quvchilar guruhlar shaklida masalalarni yechishadi, bu esa jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Guruh ishlari orqali o‘quvchilar bir- 24

Matematika fanini oʻqitishning an’anaviy va zamonaviy usullarini qiyoslash

Купить