Oʻquvchilarning matematik yutuqlarini kuzatishda qoʻllaniladigan diagnostik vositalar - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	25000UZS
Hajmi	125.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Sotuvchi

Shavkat

Ro'yxatga olish sanasi 04 Aprel 2024

69 Sotish

Oʻquvchilarning matematik yutuqlarini kuzatishda qoʻllaniladigan diagnostik vositalar

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM,
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ORIENTAL UNIVERSITETI
«Himoyaga ruxsat etilsin»
“ Pedagogika” fakulteti menejeri
_____________ M. Meliboyev
«____» ________2025-yil «Himoyaga tavsiya etilsin»
“Uzluksiz ta’lim pedagogikasi”
kafedrasi mudiri:_________ T. Isaqulov
«____» ________2025-yil
PEDAGOGIKA FAKULTETI
60110500 – “ BOSHLANG‘ICH TA’LIM ” YO‘NALISHI
UZLUKSIZ TA’LIM PEDAGOGIKASI KAFEDRA SI
Sirtqi talim shakli, 105-guruh talabasi Gapurova Nargiza Salaxitdinovnaning
“ MATEMATIKA O QITISH METODIKASI”ʻ fanidan
Mavzu: O quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatishda qo llaniladigan
ʻ ʻ
diagnostik vositalar
Ilmiy rahbar: Elmurodov Jamshid
Talaba: Gapurova Nargiza Salaxitdinovna
TOSHKENT - 2025
AnnotatsiyaKURS IShI

Ushbu kurs ishida umumta’lim maktablarida matematika fanini o qitishdaʻ
o quvchilarning yutuqlarini samarali baholash, ularning bilim darajasini aniqlash
ʻ
va rivojlanish tendensiyalarini kuzatishda diagnostik vositalarning ahamiyati
chuqur tahlil qilindi. Zamonaviy ta’lim jarayonida har bir o quvchining individual
ʻ
xususiyatlarini hisobga olgan holda, ularning o zlashtirish darajasini aniqlash
ʻ
uchun diagnostik yondashuv zaruriy vosita sifatida qaraladi.
Kurs ishida testlar, ochiq va yopiq savollar, matematik masalalar,
so rovnomalar, monitoring, amaliy mashqlar, guruhli va individual ishlar kabi
ʻ
diagnostik vositalarning turi va ularni to g ri tanlab qo llash metodikasi yoritilgan.
ʻ ʻ ʻ
Shuningdek, bu vositalarning ta’lim sifatiga ijobiy ta’siri, o quvchilarning zaif va
ʻ
kuchli tomonlarini aniqlashdagi roli va o‘qituvchilarga taqdim etadigan
imkoniyatlari o‘rganildi. Tahlillar asosida shaxsiylashtirilgan ta’lim yondashuvini
shakllantirish orqali o‘quvchilar bilimini chuqurlashtirish va matematik
kompetensiyalarini rivojlantirish imkoniyatlari ko‘rsatildi.
Kurs ishi mazmunida nazariy manbalar bilan birga, amaliy tajribalar va
internet orqali to‘plangan ma’lumotlardan foydalanildi. Ish davomida ta’lim
samaradorligini oshirishga qaratilgan tavsiyalar ham ishlab chiqildi. Mazkur
tadqiqot natijalari maktab amaliyotida diagnostik vositalardan foydalanishni
takomillashtirish va o‘quvchilarning matematik yutuqlarini aniq baholashga xizmat
qiladi.
MUNDARIJA:
2

KIRISH................................................................................................................. 4
I-BOB. DIAGNOSTIK VOSITALARNING TURLARI VA ULARNING
MATEMATIK YUTUQLARNI KUZATISHDA QO LLANILISHIʻ
1.1. Nazariy tahlil va diagnostik vositalarning ta rifi…………………………….
ʼ 7
1.2. Nazorat ishlarining o‘quvchilarning matematik yutuqlarini baholashdagi
o rni………………………………………………………………………………
ʻ
12
1.3. Boshqa diagnostik vositalar: so‘rovnomalar va interaktiv
usullar …………… 16
II-BOB. DIAGNOSTIK VOSITALARNING SAMARADORLIGINI
OSHIRISH VA ULARNING TA LIM JARAYONIGA
ʼ
INTEGRATSIYASI
2.1. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning rivojlanishini
kuzatish ……. 19
2.2. Diagnostik vositalarni ta lim jarayoniga integratsiya
ʼ
qilish ………………… 22
2.3. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
samarali baholash………………………………………………………………...
26
XULOSA……………………………………………………………………….. 31
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR............................................................. 33
3

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Matematika ta’limi har bir jamiyatda, ayniqsa,
zamonaviy rivojlanish jarayonlarida o‘quvchilarni ilmiy, aqliy va mantiqiy
jihatdan rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Bugungi kunda ta’limning
samaradorligi, uning ko‘rsatkichlari nafaqat o‘quvchilarning bilimlari bilan, balki
o‘quvchilarning yutuqlarini aniqlash va baholash jarayonining to‘g‘riligi bilan ham
bevosita bog‘liq. Matematik yutuqlarni kuzatishda qo‘llaniladigan diagnostik
vositalar o‘quvchilarning bilim darajasini va o‘zlashtirish darajasini o‘lchashda
katta ahamiyatga ega. O‘quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatish ta’limning
sifatini oshirishning eng muhim omillaridan biridir. Ta’lim jarayonida
o‘quvchilarning matematik bilimlari faqat o‘qituvchining ko‘rsatmalari orqali
emas, balki mustaqil o‘rganish jarayonida ham rivojlanadi. Shuning uchun ta’lim
jarayonida matematika fanini o‘rganayotgan o‘quvchilarning yutuqlarini aniq va
tizimli ravishda kuzatish zarur. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning bilimini yanada
chuqurlashtirishga, darslarni individual va guruhli yondashuv orqali
takomillashtirishga yordam beradi.
Matematika o‘qitishda diagnostik vositalardan foydalanish o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasini to‘g‘ri tahlil qilish imkonini beradi. Bu vositalar yordamida
o‘qituvchilar o‘quvchilarning qaysi mavzularda qiyinchiliklarga duch
kelayotganini aniqlashadi va ularga qanday yordam berish kerakligini belgilashadi.
Bunda testlar, so‘rovnomalar, muntazam nazorat ishlari va boshqa diagnostik
vositalar qo‘llaniladi. Shu bilan birga, diagnostik vositalar o‘quvchilarning
bilimlarini faqat natijaviy baholash uchun emas, balki o‘quvchilarni
rag‘batlantirish, motivatsiyani oshirish va o‘quv jarayonining samaradorligini
yaxshilash uchun ham muhimdir. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning
bilimlarini aniqlashning natijalari o‘qituvchiga darslarni qayta ko‘rib chiqish,
4

darsda qo‘llanilayotgan metodlarni yangilash va o‘quvchilarning rivojlanishiga
yanada samarali ta’sir qilish imkoniyatini beradi. Diagnostika vositalarining to‘g‘ri
va samarali qo‘llanilishi o‘qituvchining pedagogik faoliyatini to‘g‘ri yo‘naltirishda
va o‘quvchilarga eng yaxshi o‘qitish yondashuvlarini taklif qilishda yordam beradi.
Hozirgi kunda ta’lim jarayonida diagnostik vositalar va ularni qo‘llash
usullari yangi innovatsion texnologiyalar yordamida yanada samarali bo‘lmoqda.
Kompyuter texnologiyalari va internet platformalarining o‘sishi bilan birga,
o‘quvchilarning matematik yutuqlarini baholashda yangi metodlar va vositalar
qo‘llanilmoqda. Bu jarayon ta’limni individualizatsiya qilish, o‘quvchilarning
qobiliyatlariga mos ravishda ta’limni tashkil etish imkoniyatlarini yaratmoqda.
O‘quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatishda qo‘llaniladigan diagnostik
vositalarning dolzarbligi bugungi kunda yanada oshmoqda. Ta’lim tizimida bu
vositalarni samarali qo‘llash, o‘quvchilarning bilim darajasini yaxshilashga va
ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishini orttirishga imkon beradi. O‘quvchilarni
baholashning zamonaviy usullarini qo‘llash orqali ta’limni sifatli va samarali
tashkil etish imkoniyatlari kengaymoqda.
Kurs ishining maqsadi. O‘quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatishda
qo‘llaniladigan diagnostik vositalarni o‘rganish va ularning ta’lim jarayonidagi
samaradorligini tahlil qilishdir. Kurs ishida diagnostik vositalarning turlari,
ularning matematik bilimlarni baholashdagi ahamiyati, samarali qo‘llanilishi va
ta’lim tizimida o‘quvchilarning yutuqlarini kuzatishda qanday yordam berishi
haqida batafsil ma’lumot beriladi. Maqsad, diagnostik vositalarni qo‘llash orqali
o‘quvchilarning bilim darajasini aniq baholash, zaif tomonlarini aniqlash va ta’lim
jarayonini takomillashtirish yo‘llarini ko‘rsatishdir. Kurs ishida, shuningdek,
zamonaviy texnologiyalarni ta’limda integratsiya qilish va diagnostik vositalarning
o‘quvchilarning matematik bilimlarini rivojlantirishdagi ahamiyati o‘rganiladi. Bu
ish orqali o‘quvchilarni baholashda samarali diagnostik vositalarni qo‘llash
usullarini yoritish va ta’lim sifatini oshirishga yordam berish maqsad qilingan.
Kurs ishining vazifalari:
5

 Diagnostik vositalarning turlari va ularning matematik yutuqlarni
baholashdagi ahamiyatini o‘rganish.
 O‘quvchilarning matematik bilimlarini monitoring qilishda diagnostik
vositalarni qo‘llash usullarini tahlil qilish.
 Zamonaviy innovatsion vositalarning ta’lim jarayoniga integratsiyasini
aniqlash.
 O‘quvchilarning matematik yutuqlarini samarali baholash va ta’limni
yaxshilash uchun diagnostik vositalarni qo‘llashni o‘rganish.
Kurs ishining predmeti. O‘quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatishda
qo‘llaniladigan diagnostik vositalar, ularning turlari, qo‘llanish usullari va ta’lim
jarayonidagi samaradorligi.
Kurs ishining obyekti. O‘quvchilarning matematik bilimlarini baholash
jarayoni, diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
kuzatish va ta’lim jarayonini yaxshilash.
Kurs ishining tuzilishi: kirish, 2 ta bob, umumiy xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
6

I-BOB. DIAGNOSTIK VOSITALARNING TURLARI VA
ULARNING MATEMATIK YUTUQLARNI KUZATISHDA
QO LLANILISHIʻ
1.1. Nazariy tahlil va diagnostik vositalarning ta rifi
ʼ
Diagnostik vositalar ta lim tizimida o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini
ʼ
o‘lchash, tahlil qilish va baholash uchun ishlatiladigan turli metod va usullardir. Bu
vositalar yordamida o‘quvchilarning ta’lim jarayonida erishgan yutuqlari
aniqlanadi, zaif tomonlari ko‘rsatiladi va ular ustida ishlash uchun kerakli choralar
belgilanadi. Diagnostik vositalar o‘quvchilarni baholashning muhim qismidir,
chunki ular o‘quvchilarning bilim darajasini aniq va ob’ektiv tahlil qilishga
yordam beradi. Bu vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning matematik
yutuqlarini nazorat qilish, zaif tomonlarini aniqlash va o‘quv jarayonini
takomillashtirish uchun zaruriy ma’lumotlarga ega bo‘ladilar. Diagnostik vositalar
ta’lim tizimida o‘quvchilarning muvaffaqiyatlarini va zaif tomonlarini aniqlash,
o‘qituvchilarga o‘quvchilarni yaxshiroq tushunish va ularga mos pedagogik
yondashuvlarni ishlab chiqishda yordam beradi. Masalan, diagnostik vositalar
yordamida o‘quvchilarni aniq baholash, ularga ko‘proq yordam kerak bo‘ladigan
sohalarni aniqlash va ular bilan ishlashda yordam beradi. Bu vositalar orqali
o‘qituvchilar o‘quvchilarni nafaqat testlar va imtihonlar yordamida baholashlari,
balki ularning og‘zaki, amaliy va boshqa ko‘nikmalarini ham tahlil qilishlari
mumkin.
Diagnostik vositalar o‘quv jarayonining samaradorligini oshirishga xizmat
qiladi. O‘qituvchilar ushbu vositalarni o‘quvchilarning bilim darajasini nazorat
qilish va ta’limda yuzaga kelgan muammolarni aniqlash uchun ishlatadilar. Bu
vositalar orqali o‘quvchilarning rivojlanishidagi zaif tomonlar aniqlanib, ularga
7

mos o‘qitish strategiyalari ishlab chiqiladi. Masalan, agar o‘quvchilar biror
mavzuda qiyinchiliklarga duch kelayotgan bo‘lsa, diagnostik vositalar bu mavzuni
o‘rganishdagi muammolarni aniqlashga yordam beradi va bu orqali o‘qituvchi o‘z
yondashuvini moslashtirishi mumkin.
Diagnostik vositalar o‘qituvchilarga o‘quvchilarning xususiyatlarini
yaxshiroq tushunishga yordam beradi va bu o‘z navbatida o‘qitishning individual
yondashuvini takomillashtirishga imkon yaratadi. O‘quvchilarning bilim darajasi
va ko‘nikmalarini aniqlash orqali, o‘qituvchi darslarni o‘quvchilarning
ehtiyojlariga moslashtirishi va ta’lim jarayonini samarali tashkil etishi mumkin. Bu
vositalar o‘quvchilarni turli usullar bilan baholashga yordam beradi, shuningdek,
ta’lim jarayonining sifatini oshirish va o‘quvchilarni yanada muvaffaqiyatli
o‘qitishga xizmat qiladi. Diagnostik vositalar ta’lim tizimining muhim qismlaridan
biri hisoblanadi, chunki ular o‘quvchilarning bilimini o‘lchash va baholashda,
shuningdek, ta’lim jarayonini takomillashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Bu vositalar
yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning yutuqlarini aniqlash, ularning bilim
darajasini oshirish va ta’limni samarali tashkil etishda yordam oladilar.
Ta lim tizimida diagnostik vositalar o‘quvchilarning bilimlarini,ʼ
qobiliyatlarini va ko‘nikmalarini to‘g‘ri baholashga xizmat qiluvchi muhim
vositalardir. Ularning asosiy mohiyati o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini tahlil
qilish, ta’limni yanada samarali tashkil etish va o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasini yaxshilashga qaratilgan. Diagnostik vositalar o‘qituvchilarga
o‘quvchilarning matematik bilimlari va ko‘nikmalarini tahlil qilish imkonini
beradi, bu esa o‘qituvchi tomonidan ta’lim jarayonini individual ehtiyojlarga mos
ravishda moslashtirishga yordam beradi. Diagnostik vositalar yordamida
o‘qituvchilar o‘quvchilarning ta’limdagi yutuqlarini kuzatib boradilar. Bu vositalar
orqali o‘quvchilarning bilim darajasi aniqlanadi, o‘rganish jarayonidagi kuchli va
zaif tomonlar tahlil qilinadi. O‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasi va ilgari
surilgan maqsadlarga erishish jarayonini kuzatish ta’lim jarayonini
takomillashtirishda muhim ahamiyatga ega. Bu orqali o‘quvchilarning rivojlanish
8

darajasi va o‘rganishda duch kelgan qiyinchiliklar aniqlanadi, va zarur choralar
ko‘riladi.
Ta limda diagnostik vositalar o‘quvchilarning o‘rganish jarayoniniʼ
kuzatishda va baholashda muhim rol o‘ynaydi, chunki ular o‘qituvchilarga
o‘quvchilarning matematik yutuqlarini aniq o‘lchashda yordam beradi. Bu
vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning individual o‘qish ehtiyojlarini
aniqlashlari va ta’limni personalizatsiya qilishlari mumkin. O‘quvchilarni
individual ravishda kuzatib borish, ularga moslashtirilgan darslarni o‘tkazish va
o‘quvchilarning har biriga individual yondashuvni taqdim etish imkonini beradi.
Diagnostik vositalar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini o‘zlashtirishda motivatsiya
beradi. O‘quvchilar o‘z yutuqlarini va kamchiliklarini aniq ko‘rib chiqib, o‘z
o‘rganish jarayonini yaxshilash uchun zaruriy chora-tadbirlar belgilashadi. Bu
vositalar orqali o‘quvchilar o‘z o‘rganish jarayonini va natijalarini baholab,
o‘zlarini rivojlantirish uchun yangi yo‘llar topadilar. Natijada, ta’lim jarayoni
samarali tashkil etiladi va o‘quvchilarni muvaffaqiyatli o‘qitish imkoniyati
yaratiladi.
Diagnostik vositalar o‘quvchilarning matematik bilimlarini yanada
chuqurroq o‘zlashtirishiga yordam beradi va o‘qituvchilarga o‘quvchilarning
ta’limdagi natijalarini yanada yaxshilash uchun zaruriy o‘zgartirishlarni amalga
oshirish imkoniyatini beradi. Bu jarayon ta’limning individualizatsiya qilinishi,
o‘quvchilarning ehtiyojlari va qobiliyatlariga qarab darslar tashkil etilishi bilan
bog‘liq bo‘ladi. Ta lim tizimida diagnostik vositalar o‘quvchilarning bilim va
ʼ
ko‘nikmalarini baholash, tahlil qilish va monitoring qilish uchun zarur vositalardir.
Ular o‘qituvchilarga o‘quvchilarni individual ravishda o‘rganish jarayonini
kuzatish va ular bilan samarali ishlash imkoniyatini beradi. Diagnostik
vositalarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini aniqlash,
bilimlari va ko‘nikmalaridagi kamchiliklarni topish, shuningdek, ta’lim jarayonini
optimallashtirishdir. O‘quvchilarni diagnostik vositalar yordamida baholash,
ularning o‘zlashtirish darajasi haqida aniq va ishonchli ma’lumotlarni olishga
9

yordam beradi. Bu vositalar yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarning ilmiy
natijalarini, ularning bilimlaridagi kuchli va zaif tomonlarini, o‘zlashtirishdagi
qiyinchiliklarni aniqlaydi. O‘quvchilarning bilimlari baholanib, o‘qituvchilar
ta’lim jarayonini optimallashtirish, ya’ni darslarni yoki o‘quvchilarni yanada
rivojlantirish uchun zarur chora-tadbirlarni belgilash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Diagnostik vositalar turli shakllarda bo‘lishi mumkin. Bular orasida
testlar, yozma ishlar, intervyular, kuzatishlar, loyihalar va boshqa baholash
vositalari mavjud. Har bir vosita o‘zining maqsadiga mos ravishda ishlatiladi.
Masalan, testlar o‘quvchilarning matematik bilim darajasini o‘lchashda ishlatiladi.
Testlarning natijalari o‘quvchilarning bilimlarini aniq o‘lchash imkonini beradi va
ularni tahlil qilishda muhim vosita bo‘ladi. Yozma ishlar esa o‘quvchilarning
ko‘nikmalarini, masalalarni yechishdagi yondashuvlarini tahlil qilish uchun
ishlatiladi.
Bundan tashqari, diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning ta’limdagi
motivatsiyasi va o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirish mumkin.
O‘quvchilarga o‘z bilimlarini tahlil qilish va ularni o‘zingizni baholash imkoniyati
yaratish, ularning o‘zgarishga bo‘lgan intilishlarini oshiradi. Bu esa ta’lim
jarayonida yuqori samaradorlikni ta’minlaydi. O‘quvchilarga ularning yutuqlarini
va kamchiliklarini tan olishda yordam berish, ularni o‘z o‘rganishlarini
yaxshilashga undaydi.
Ta lim tizimida diagnostik vositalarning boshqa muhim jihatlarigaʼ
quyidagilar kiradi:
1. O‘quvchilarning zaif tomonlarini aniqlash: Diagnostik vositalar
yordamida o‘quvchilarning matematik bilimlaridagi kamchiliklar aniqlanadi. Bu
o‘qituvchiga o‘quvchilarga qo‘shimcha yordam berish va ularning o‘rganish
jarayonini yaxshilash imkoniyatini beradi. O‘quvchilarni kamchiliklari
aniqlangandan so‘ng, o‘qituvchilar ularni bartaraf etish uchun aniq strategiyalar
ishlab chiqishadi.
10

2. O‘quvchilarni individual ravishda baholash: Diagnostik vositalar
o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini aniqlashga yordam beradi. Har bir
o‘quvchi o‘zining o‘rganish uslubi, tezligi va qobiliyatlari bilan farq qiladi.
Shuning uchun ta’limni shaxsiylashtirish va o‘quvchilarni individual ravishda
baholash muhimdir. Diagnostik vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasini aniqlab, ularni moslashtirilgan pedagogik strategiyalar bilan
ta’minlaydilar.
3. Ta’lim jarayonini samarali tashkil etish: Diagnostik vositalar
yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarni yaxshiroq kuzatib, ularning bilimlaridagi
zaif tomonlarni aniqlashadi. Bu esa ta’lim jarayonini samarali tashkil etishga
imkon yaratadi. O‘quvchilarni to‘g‘ri va aniq baholash, o‘qituvchiga o‘quvchilarga
yanada moslashtirilgan darslar o‘tkazish imkonini beradi.
4. O‘quvchilarga motivatsiya berish: Diagnostik vositalar o‘quvchilarga
o‘z bilimlarini o‘zlashtirishda motivatsiya berish uchun samarali vosita
hisoblanadi. O‘quvchilarning yutuqlarini aniqlash va ularni e’tirof etish, ularning
o‘rganishga bo‘lgan intilishlarini oshiradi. Shu bilan birga, ularning o‘rganishdagi
kamchiliklarini bartaraf etishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi.
5. Ta’limni tahlil qilish va yaxshilash: Diagnostik vositalar yordamida
o‘quvchilarning ta’limdagi yutuqlarini tahlil qilish va natijalarni yaxshilash
imkoniyati bo‘ladi. O‘quvchilarning bilimlarini doimiy ravishda baholash,
o‘qituvchiga o‘quvchilarning muvaffaqiyatlari va muammolarini aniqlashda
yordam beradi. Bu tahlil o‘qituvchiga ta’lim jarayonini optimallashtirishga yordam
beradi.
Shu bilan birga, diagnostik vositalar o‘qituvchilarga o‘quvchilarning
yutuqlarini baholashda ishonchli ma’lumotlarni taqdim etadi va o‘quvchilarning
ta’lim jarayonidagi barcha jihatlarini tahlil qilishga imkon beradi. Bu vositalar
o‘quvchilarga o‘z bilimlarini rivojlantirishda, o‘qituvchilarga esa ta’lim jarayonini
samarali tashkil etishda yordam beradi.
11

1.2. Nazorat ishlarining o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
baholashdagi o rniʻ
Nazorat ishlarining o‘quvchilarning matematik yutuqlarini baholashdagi
o‘rni katta, chunki bu vositalar orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning bilimlarini aniq
o‘lchash va tahlil qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Nazorat ishlarining asosiy
maqsadi – o‘quvchilarning matematik bilimlari va ko‘nikmalarini baholash,
o‘rganish jarayonidagi muvaffaqiyatlarni aniqlash, zaif tomonlarni topish va ularni
yaxshilash yo‘llarini belgilashdan iborat.
Nazorat ishlarining yordamida o‘quvchilarning bilim darajasi aniq o‘lchab,
individual yordam ko‘rsatish uchun zaruriy tahlillarni olish mumkin. Ular
yordamida o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini monitoring qilish, ular
tomonidan bajarilgan ishlar va erishilgan natijalarni kuzatish mumkin. Nazorat
ishlarining eng asosiy turlaridan biri – testlar , ular o‘quvchilarning bilimlarini tez
va samarali baholash imkonini beradi.
Testlar, test vazifalari va sinovlar yordamida o‘quvchilarning bilimini
baholash, ta’lim jarayonini samarali va tizimli ravishda tashkil qilishda muhim
ahamiyatga ega. Ularning har biri o‘quvchilarning matematik yutuqlarini o‘lchash,
baholash va tahlil qilishda o‘ziga xos rol o‘ynaydi.
Testlar. Testlar – bu o‘quvchilarning bilim darajasini, ko‘nikmalarini va
mavzuga oid tushunchalarni o‘lchashda eng samarali vositalardan biridir. Testlar
yordamida o‘quvchilarning matematik bilimlari aniq va o‘lchanadigan shaklda
12

baholanadi. Ular savol-javob formatida tuziladi va bu format orqali
o‘quvchilarning bilimlari tez va samarali tahlil qilinadi. Testlar yordamida
o‘quvchilarning mavzu bo‘yicha tushunchalari, masalalarni yechishdagi tezligi va
aniqligi, hamda ilgari surilgan bilimlarni o‘zlashtirish darajasi aniqlanadi.
Testlarning asosiy afzalligi – ular o‘quvchilarning yutuqlarini to‘g‘ri va aniq
o‘lchashga imkon yaratadi. Matematikada testlar ko‘pincha qisqa javobli savollar,
tanlovli savollar yoki to‘ldirish shaklida bo‘ladi. Ular murakkab matematik
tushunchalar va masalalarni baholashda qulaydir, chunki har bir savolning aniq va
o‘lchanadigan javobi bo‘ladi. Testlar, shuningdek, o‘quvchilarning bilimlarini
taqqoslash imkoniyatini yaratadi, chunki ularni o‘xshash shartlar va kontekstlarda
sinab ko‘rish mumkin.
Test vazifalari. Test vazifalari testlarning alohida bir qismi bo‘lib,
o‘quvchilarga muayyan topshiriqlarni bajarishga imkon beradi. Bu vazifalar
o‘quvchilarning matematik ko‘nikmalarini, masalalarni yechish tezligini va
natijalarga erishish darajasini baholashda yordam beradi. Test vazifalari ko‘pincha
aniq masalalar yoki topshiriqlarni o‘z ichiga oladi, bu orqali o‘quvchi mavzuni
qanchalik yaxshi o‘zlashtirganini ko‘rsatadi. Test vazifalari bajarilishi jarayonida
o‘quvchilarga ko‘nikmalarini amaliy tarzda qo‘llash imkoniyati beriladi. Bu,
o‘quvchilarning bilimlarini faqat nazariy jihatdan emas, balki amaliyotda ham
qanday qo‘llashlarini ko‘rsatadi. Masalan, matematikada geometrik shakllarni
tanib olish, algebraik ifodalarni yechish, yoki statistik ma’lumotlarni tahlil qilish
kabi topshiriqlar o‘quvchilarni o‘zlashtirilgan bilimlarni amalda qo‘llashga
undaydi. Bu vazifalar o‘quvchilarning ta’limdagi yutuqlarini aniq baholashga
yordam beradi va ularni motivatsiya qilishda samarali vosita bo‘ladi.
Sinovlar. Sinovlar – o‘quvchilarning bilimini yakuniy baholash uchun
ishlatiladigan vositalardir. Sinovlar ko‘pincha ma’lum bir mavzuni yoki o‘quv
kursini yakunlashda o‘tkaziladi. Ular o‘quvchilarning umumiy bilim darajasini
baholashga qaratilgan bo‘lib, o‘quvchilarning o‘zlashtirgan bilimlari va
ko‘nikmalarini yakuniy tahlil qilish imkoniyatini beradi. Sinovlar o‘quvchilarga
13

ta’lim jarayonining oxirgi bosqichida, ya’ni kursning yoki mavzuning yakunida
taqdim etiladi. Sinovlar ko‘pincha kattaroq, murakkabroq test shaklida bo‘lishi
mumkin. Ular o‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi muvaffaqiyatlarini, umumiy
bilim darajalarini o‘lchashda, shuningdek, o‘quvchilarning qaysi mavzularda
qiyinchiliklarga duch kelganini aniqlashda yordam beradi. Sinovlar
o‘quvchilarning bilimlarini yakuniy ravishda baholash va ularga qanday yordam
kerakligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.
Testlar, test vazifalari va sinovlar ta’lim tizimida o‘quvchilarning matematik
yutuqlarini baholashda har biri o‘zining alohida ahamiyatiga ega. Testlar
o‘quvchilarning bilim darajasini tez va samarali baholashga imkon beradi, test
vazifalari amaliy bilimlarni baholashni ta’minlaydi, sinovlar esa umumiy bilim
darajasini yakuniy ravishda tahlil qilishga xizmat qiladi. Ularning barchasi
o‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi muvaffaqiyatlarini aniqlashda muhim
vositalar bo‘lib xizmat qiladi.
Formativ va summativ baholash — ta’lim tizimida o‘quvchilarning bilim
darajasini o‘lchash va tahlil qilishda ishlatiladigan ikki turdagi diagnostik
testlardir. Har bir baholash turi ta’lim jarayonini samarali tashkil qilish va
o‘quvchilarning matematik yutuqlarini aniqlashda o‘zining o‘rni va ahamiyatiga
ega.
Formativ baholash. Formativ baholash ta’lim jarayonining davomida,
o‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi yutuqlarini va kamchiliklarini aniqlashga
qaratilgan baholash turidir. Uning maqsadi o‘quvchilarning matematik bilimlarini
tahlil qilish va o‘qituvchilarga o‘quvchilarga yordam ko‘rsatish uchun zaruriy
ma’lumotlarni taqdim etishdir. Formativ baholash o‘quvchilarning yutuqlarini va
qiyinchiliklarini o‘rganish jarayonida aniqlashga yordam beradi, bu esa
o‘qituvchilarga ta’limni individual ravishda moslashtirish imkonini beradi.
Formativ baholashning asosiy xususiyati shundaki, u o‘quvchilarning o‘rganish
jarayonida ular bilan doimiy va interaktiv tarzda amalga oshiriladi. O‘qituvchi
o‘quvchilarni muntazam ravishda testlar, yozma ishlar, amaliy mashqlar, kichik
14

sinovlar yoki muayyan topshiriqlar orqali baholaydi. Buning natijasida o‘quvchilar
o‘z bilimlarini qanday rivojlantirishi kerakligini bilib oladi, o‘qituvchilar esa ta’lim
jarayonini shaxsiylashtirish va optimallashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Formativ baholashning asosiy vazifalari:
 O‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi kuchli va zaif tomonlarini
aniqlash.
 O‘quvchilarning ilmiy, matematik va amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirish
uchun yordam ko‘rsatish.
 Ta’lim jarayonida zaruriy o‘zgartirishlar kiritish.
 O‘quvchilarni rag‘batlantirish va ularni o‘zlashtirishga undash.
Summativ baholash. Summativ baholash o‘quvchilarning umumiy bilim
darajasini yakuniy ravishda baholashga qaratilgan baholash turidir. Bu baholash
shakli odatda o‘quv kursining yoki mavzuning oxirida o‘tkaziladi. Summativ
baholash o‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi yakuniy yutuqlarini baholaydi va
ta’limning oxirgi bosqichida ularning umumiy bilim darajasini aniqlaydi.
Summativ baholash o‘quvchilarning matematik bilimlari va ko‘nikmalarini
yakuniy tahlil qilishda muhim vosita hisoblanadi. Bu baholash turida ko‘pincha
testlar, sinovlar, yakuniy imtihonlar yoki boshqa formal baholash vositalari
qo‘llaniladi. Summativ baholashning natijalari o‘quvchilarning umumiy o‘rganish
jarayonini yakunlash va baholash imkonini beradi.
Summativ baholashning asosiy vazifalari:
 O‘quvchilarning umumiy bilim darajasini aniqlash.
 Ta’lim jarayonining oxirgi bosqichida o‘quvchilarning muvaffaqiyatini
baholash.
 O‘quvchilarni yakuniy natijalar bilan tanishtirish.
 Ta’lim dasturining samaradorligini baholash.
Formativ va summativ baholashning farqlari. Formativ va summativ
baholashning asosiy farqi ularning o‘tkazilish vaqti va maqsadida yotadi. Formativ
baholash ta’lim jarayonining davomida o‘quvchilarning yutuqlarini va
15

kamchiliklarini aniqlashga qaratilgan bo‘lsa, summativ baholash o‘quvchilarning
umumiy bilim darajasini yakuniy ravishda baholaydi. Formativ baholash
o‘quvchilarning rivojlanishiga yordam berish, o‘qituvchilarga ta’limni
moslashtirishda yordam berish maqsadida o‘tkaziladi. Summativ baholash esa
o‘quvchilarning o‘rganish jarayonining oxirgi natijalarini aniqlashga yordam
beradi. Ikkala baholash turi ham ta’lim jarayonini yaxshilashda, o‘quvchilarning
matematik yutuqlarini o‘lchashda va pedagogik yondashuvni moslashtirishda
muhim rol o‘ynaydi. Formativ baholash o‘quvchilarning bilimlarini doimiy
ravishda tahlil qilishga imkon beradi, summativ baholash esa ularning o‘rganish
jarayonini yakuniy baholashga imkon beradi.
1.3. Boshqa diagnostik vositalar: so‘rovnomalar va interaktiv usullar
So‘rovnomalar va anketalar ta lim jarayonida o‘quvchilarning bilim vaʼ
ko‘nikmalarini baholashda samarali vositalardan biridir. Ular o‘quvchilarning
o‘rganish jarayoniga bo‘lgan munosabatlarini, motivatsiyasini va o‘rganishdagi
qiyinchiliklarni aniqlashga yordam beradi. So‘rovnomalar va anketalar ko‘plab
afzalliklarga ega bo‘lib, ta limni individualizatsiya qilish va yaxshilashda muhim
ʼ
o‘rin tutadi. So‘rovnomalar va anketalar yordamida o‘quvchilarning fikrlari va
o‘rganish jarayoniga bo‘lgan munosabatlari o‘rganiladi. O‘quvchilar o‘z fikrlarini
erkin ifodalash imkoniga ega bo‘ladilar, bu esa o‘qituvchilarga ta lim jarayonini
ʼ
yanada samarali tashkil qilishga yordam beradi. Misol uchun, o‘quvchilar
darslarning qiziqarli yoki murakkabligini, o‘qituvchining ta lim uslubi va ta lim
ʼ ʼ
materialining aniq tushuntirilganligini o‘z fikrlarida ifodalaydilar. Bu ma’lumotlar
asosida o‘qituvchi ta lim jarayonida qanday o‘zgartirishlar kiritish kerakligini
ʼ
belgilaydi.
So‘rovnomalar va anketalar yordamida o‘quvchilarning o‘rganish
motivatsiyasi hamda o‘rganishga bo‘lgan qiziqish darajasi aniqlanadi. Bu
ma’lumotlar o‘qituvchilarga o‘quvchilarning o‘rganishga qanchalik tayyorligini va
ularning bilimga bo‘lgan qiziqishini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
O‘quvchilar o‘z o‘rganish jarayonida duch kelgan muammolar va qiyinchiliklarni
16

ham ifodalashlari mumkin, bu esa o‘qituvchilarga yordam ko‘rsatish va
qo‘shimcha qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash imkonini beradi. So‘rovnomalar va
anketalar o‘quvchilarning o‘rganish jarayonidagi zaif tomonlarini aniqlashda juda
samarali vositadir. O‘quvchilar o‘zlarining kuchli va zaif tomonlarini tan olishlari
uchun imkoniyat yaratish orqali, o‘qituvchilar ta’lim jarayonini yanada samarali
tashkil qilishi mumkin. Masalan, matematikadagi qiyinchiliklarni aniqlash
o‘qituvchiga darsni yaxshilash, qo‘shimcha mashqlar berish yoki individual
yondashuvlarni qo‘llashda yordam beradi. So‘rovnomalar va anketalar ta limʼ
jarayonida o‘quvchilarning fikrini va o‘rganish jarayoniga bo‘lgan munosabatini
aniqlashda samarali vositalar hisoblanadi. Ular o‘qituvchiga o‘quvchilarning
o‘rganishdagi ehtiyojlarini, motivatsiyasini va kamchiliklarini tahlil qilish
imkoniyatini beradi. Bu vositalar yordamida ta lim jarayonini yaxshilash va
ʼ
o‘quvchilarning bilimlarini yanada mustahkamlash mumkin.
Interaktiv diagnostik vositalar o‘quvchilarning bilimlarini baholashda
texnologiyaning zamonaviy yondashuvlarini o‘z ichiga oladi. Ushbu vositalar
o‘quvchilarga o‘z bilimlarini o‘rganish jarayonida ko‘proq qatnashish imkonini
beradi va o‘qituvchilarga o‘quvchilarning bilim darajasini tez va samarali
baholashga yordam beradi. Interaktiv vositalarning asosiy turlari kompyuter
asosidagi sinovlar, onlayn platformalar va mobil ilovalarni o‘z ichiga oladi.
Kompyuter asosidagi sinovlar o‘quvchilarga testlarni va savollarni osonlik bilan
bajarishga imkon beradi, bu esa o‘qituvchiga o‘quvchilarning bilim darajasini
tezda aniqlash imkoniyatini yaratadi. Kompyuter asosidagi testlar real vaqtda
javoblarni tahlil qilish imkonini beradi, shuningdek, ko‘p variantli savollarni taklif
etadi, masalan, tanlovli savollar, to‘ldirish savollari yoki tasvirli masalalar. Ular
shuningdek, o‘quvchilarning bilim darajasiga moslashtirilgan bo‘lishi mumkin, bu
esa har bir o‘quvchining ehtiyojiga mos ravishda testlarni optimallashtirish
imkonini beradi. Onlayn platformalar, masalan, Google Classroom, Kahoot,
Quizlet va Edmodo kabi vositalar yordamida o‘quvchilar darslarni baholash va o‘z
bilimlarini interaktiv tarzda tekshirishlari mumkin. Ushbu platformalar
17

o‘qituvchilarga o‘quvchilarning bilim darajasini kuzatish va tahlil qilish
imkoniyatini beradi. O‘quvchilar onlayn testlar, o‘yinlar yoki boshqa interaktiv
vositalar yordamida o‘z bilimlarini baholashadi. Bu platformalar shuningdek,
o‘qituvchilarga tahlil qilish va hisobotlar yaratish imkonini beradi, bu esa
o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini yanada samarali boshqarish imkonini beradi.
Mobil ilovalar ham o‘quvchilarning bilimlarini baholashda samarali vositalardan
biridir. Mobil ilovalar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash uchun
interaktiv mashqlarni taklif etadi. Misol uchun, Duolingo kabi ilovalar til
o‘rganishda samarali, Photomath esa matematik masalalarni yechishda yordam
beradi. Ushbu ilovalar o‘quvchilarga har doim va har joyda o‘rganish imkonini
yaratadi va ularni o‘z bilimlarini mustahkamlashga rag‘batlantiradi. Interaktiv
diagnostik vositalar o‘quvchilarning bilimlarini samarali baholash, o‘quvchilarning
motivatsiyasini oshirish va ta’lim jarayonini qiziqarli qilishga yordam beradi. Bu
vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning bilim darajasini aniq va tez
aniqlash, o‘quvchilarga o‘zlarini tekshirish va yaxshilanish imkoniyatini yaratish
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Interaktiv diagnostik vositalarning afzalliklari ta’lim jarayonini yanada
samarali va qiziqarli qilishga imkon beradi. Ularning eng asosiy afzalliklari
quyidagilardan iborat:
1. Tezkor tahlil va natijalar . Interaktiv vositalar yordamida
o‘quvchilarning javoblari va yutuqlari real vaqt rejimida tahlil qilinadi. Bu
o‘qituvchiga o‘quvchilarning bilim darajasini tez va aniq baholash imkonini
beradi. Masalan, kompyuter asosidagi testlar va onlayn platformalar yordamida
o‘quvchilarning javoblari darhol tahlil qilinib, o‘qituvchiga natijalar haqida
ma’lumot taqdim etiladi. Bu esa o‘qituvchiga darsni moslashtirish va
o‘quvchilarga zarur yordamni tezda ko‘rsatish imkonini yaratadi.
2. Motivatsiya yaratish . Interaktiv vositalar o‘quvchilarni rag‘batlantirishda
muhim rol o‘ynaydi. Ular o‘rganish jarayonini yanada qiziqarli va o‘ziga jalb
qiluvchi qiladi, bu esa o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi. O‘quvchilar
18

interaktiv mashqlar, o‘yinlar va testlar yordamida bilimlarini sinab ko‘rishadi, bu
esa o‘zlashtirish darajasini yaxshilashga yordam beradi. Ayniqsa, matematikada,
o‘quvchilarni qiyinchiliklarga duchor qilmasdan, yangi bilimlarni o‘rganishga
rag‘batlantirishda samarali bo‘ladi.
3. Ta’limni personalizatsiya qilish . Interaktiv diagnostik vositalar
o‘quvchilarga ularning darajasiga moslashtirilgan testlar, topshiriqlar va mashqlar
taqdim etish imkonini beradi. Bu ta’limni har bir o‘quvchining ehtiyojlariga
moslashtirishga yordam beradi. Har bir o‘quvchining individual yutuqlari va
kamchiliklarini hisobga olgan holda o‘quv dasturlari yaratish imkoniyati mavjud.
II-BOB. DIAGNOSTIK VOSITALARNING SAMARADORLIGINI
OSHIRISH VA ULARNING TA LIM JARAYONIGA INTEGRATSIYASIʼ
2.1. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning rivojlanishini
kuzatish
Matematik yutuqlarni monitoring qilishning metodologik asoslari
o‘quvchilarning bilimlarini yanada samarali rivojlantirish va ta’lim jarayonini
optimallashtirish uchun muhim vositalarni taqdim etadi. Bu jarayon diagnostik
vositalar yordamida amalga oshiriladi va o‘quvchilarning yutuqlarini tahlil qilish,
ularni rivojlantirishga qaratilgan samarali yondashuvlarni ishlab chiqishga yordam
beradi. Monitoringni to‘g‘ri olib borish, o‘quvchilarning bilim darajasini
yaxshilashda asosiy omil bo‘lib xizmat qiladi. Quyida bu metodologik asoslar
haqida batafsil tushuntirish beriladi. Matematik yutuqlarni monitoring qilishda
o‘quvchilarning bilim darajasini baholash uchun diagnostik vositalar samarali
qo‘llaniladi. Bu vositalar, o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini o‘lchashga
yordam beradi va ta’lim jarayonidagi muvaffaqiyatlarni yoki kamchiliklarni
aniqlash imkonini beradi. O‘quvchilarning bilim darajasi testlar, anketalar va o‘z-
o‘zini baholash vositalari yordamida baholanadi. Ushbu vositalar o‘quvchilarning
o‘rgangan mavzulari, ko‘nikmalari va malakalariga qanchalik erishganini
19

ko‘rsatadi. Monitoringda qo‘llaniladigan testlar o‘quvchilarga maxsus savollarni
berib, ularning matematik bilimlarini baholashda qo‘llaniladi.
O‘quvchilarning rivojlanishini kuzatish jarayonida vaqt o‘tishi bilan ularning
yutuqlarini solishtirish juda muhimdir. Bu jarayon, o‘quvchilarning yutuqlari va
muvaffaqiyatsizliklarini aniq tahlil qilishga imkon beradi. Masalan, bir necha oylik
davrda o‘quvchilarni o‘tkazilgan testlar orqali tekshirish va ularning natijalarini
solishtirish, o‘qituvchiga o‘quvchilarning o‘zgartirilgan metodlar yordamida
qanday rivojlanayotganini kuzatish imkonini beradi. Bu metod diagnostik vositalar
yordamida o‘quvchilarni o‘zgartirish va rivojlantirishning samarali usullarini
ishlab chiqish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilarning rivojlanish dinamikasini
tahlil qilish o‘qituvchiga dars jarayonini optimallashtirishda yordam beradi.
Monitoring orqali o‘quvchilarning kamchiliklarini aniqlashda ham muhim
rol o‘ynaydi. O‘quvchilarning matematik yutuqlarini tahlil qilish, ular qaysi
sohalarda kamchiliklarga ega ekanligini ko‘rsatadi. Diagnostik vositalar yordamida
zaif tomonlar aniqlanadi, va shundan so‘ng o‘quvchilarga yordam ko‘rsatish uchun
individual yondashuvlar ishlab chiqiladi. Kamchiliklar aniqlanganidan keyin,
o‘quvchilarga zarur bilim va ko‘nikmalarni berish uchun o‘qituvchilar ta’lim
jarayonini qayta ko‘rib chiqadilar. Bu o‘quvchilarga o‘zlashtirishni yaxshilash va
o‘z kamchiliklarini yengishda yordam beradi. O‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasi shaxsiy yondashuvlar yordamida yanada rivojlanadi. Monitoring va
diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning rivojlanishini kuzatish,
o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishga yordam beradi. O‘quvchilar o‘z
yutuqlarini ko‘rish orqali o‘qish jarayoniga nisbatan qiziqish va ishtiyoqni
oshiradilar. Monitoringning samarali amalga oshirilishi o‘quvchilarga o‘zlarining
yutuqlarini tahlil qilish imkonini yaratadi, bu esa o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga
nisbatan motivatsiyasini oshiradi. O‘quvchilar o‘z o‘quv yutuqlarini kuzatib borish
orqali ularga tegishli rag‘bat va motivatsiya oladilar, bu esa o‘qish jarayonida
yuqori samaradorlikni ta’minlaydi. Monitoring yordamida o‘quvchilarning
bilimlarini aniq baholash, ularning rivojlanishini kuzatish, kamchiliklarni aniqlash
20

va motivatsiyani oshirish ta’lim jarayonining samaradorligini yanada oshiradi. Bu
usullar o‘quvchilarning matematik bilim darajasini yaxshilash va ta’limni
shaxsiylashtirish imkoniyatlarini yaratadi. O‘quvchilarning ta’limga nisbatan
qiziqishini oshirish va o‘zlashtirish jarayonini takomillashtirishda diagnostik
vositalarning o‘rni katta.
Matematik yutuqlarni monitoring qilish metodologik jihatdan ta’lim
jarayonini samarali boshqarish uchun zaruriy vositalarni taqdim etadi. Bu
metodologiya o‘quvchilarning bilim darajalarini baholash, rivojlanish dinamikasini
kuzatish va ta’lim jarayonidagi kamchiliklarni aniqlash imkonini beradi.
Yutuqlarni monitoring qilishning asosiy maqsadi – o‘quvchilarning matematik
yutuqlarini aniq o‘lchash va ta’lim jarayonini shaxsiylashtirish, ya’ni har bir
o‘quvchining o‘z ehtiyojlari va imkoniyatlariga qarab yondashuvlar ishlab
chiqishdir.
Matematik yutuqlarni monitoring qilishda birinchi navbatda o‘quvchilarning
bilim darajasi baholanadi. Bu baholash ko‘plab metodlar orqali amalga oshiriladi.
Testlar o‘quvchilarning o‘quv jarayonidagi muvaffaqiyatlarini o‘lchashda eng keng
tarqalgan vosita hisoblanadi. Testlar, ko‘pincha ko‘p variantli savollarni o‘z ichiga
oladi va o‘quvchilarning matematika bo‘yicha bilimlarini tez va samarali ravishda
baholash imkonini beradi. Shuningdek, o‘z-o‘zini baholash vositalari ham samarali
bo‘lib, o‘quvchilarga o‘z bilimlarini tahlil qilish imkoniyatini yaratadi. Yutuqlarni
kuzatish jarayonida o‘quvchilarning rivojlanish dinamikasi ham muhim o‘rin
tutadi. Vaqt o‘tishi bilan o‘quvchilarning matematik yutuqlarini solishtirish va
ularning o‘zgarishlarini tahlil qilish o‘qituvchilarga o‘quvchilarning o‘zgarishini
kuzatish imkonini beradi. Masalan, bir necha oylik davr ichida o‘quvchilarning
yutuqlarini baholash orqali ularning qanday rivojlanayotganini va qaysi sohalarda
qo‘shimcha yordamga ehtiyoj borligini aniqlash mumkin. Matematik yutuqlarni
monitoring qilishning yana bir muhim jihati – kamchiliklarni aniqlash va ularni
yengishdir. Bu jarayon o‘quvchilarning matematik bilimlaridagi zaif tomonlarini
aniqlashga yordam beradi va ularga individual yondashuvlar orqali yordam
21

ko‘rsatishni ta’minlaydi. Zaif tomonlarni aniqlash o‘qituvchilarga o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasiga qarab, mos yordam va qo‘shimcha mashqlar taqdim etishga
imkon beradi. Motivatsiya va samaradorlikni oshirish ham matematik yutuqlarni
monitoring qilishda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilar o‘z yutuqlarini kuzatib
borish orqali o‘zlariga nisbatan motivatsiya hissini sezadilar. Bu jarayon ularning
o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ta’lim jarayonining samaradorligini
oshiradi. O‘quvchilar o‘z bilimlarini o‘lchash va natijalarni real vaqt rejimida
ko‘rish orqali o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshiradi. Matematik yutuqlarni monitoring
qilishda texnologiyalarni qo‘llash ham samarali natijalar beradi. Onlayn
platformalar, kompyuter asosidagi testlar va mobil ilovalar o‘quvchilarning
yutuqlarini tez va aniq baholashda yordam beradi. Bu texnologiyalar yordamida
o‘quvchilarning rivojlanishini real vaqt rejimida kuzatish mumkin, bu esa
o‘qituvchilarga o‘quvchilarning holatini tezda aniqlash imkonini yaratadi.
2.2. Diagnostik vositalarni ta lim jarayoniga integratsiya qilishʼ
Ta lim jarayonida diagnostik vositalarning samarali qo llanilishi
ʼ ʻ
o‘quvchilarning bilimlarini baholash, rivojlanish dinamikasini kuzatish va ta limni
ʼ
shaxsiylashtirishda katta ahamiyatga ega. Diagnostik vositalar yordamida
o‘qituvchilar o‘quvchilarning yutuqlarini aniqlash, kamchiliklarni tahlil qilish va
ta lim jarayonini doimiy ravishda optimallashtirish imkoniyatiga ega bo ladilar.
ʼ ʻ
Diagnostik vositalar ta lim jarayonida o‘quvchilarning bilim darajasini
ʼ
baholash, ularning rivojlanishini kuzatish va ta limni shaxsiylashtirish uchun
ʼ
muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. O‘qituvchilar diagnostik vositalarni samarali
qo‘llash orqali o‘quvchilarning ta limdagi muvaffaqiyatlarini va qiyinchiliklarini
ʼ
aniqlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu vositalar yordamida o‘quvchilarning
bilim darajasi va malakalarini aniq o‘lchash mumkin bo‘ladi. O‘quvchilarning
yutuqlarini va qiyinchiliklarini tahlil qilish orqali, o‘qituvchilar ta lim jarayonini
ʼ
yaxshilash uchun zarur bo‘lgan pedagogik qarorlar qabul qilishadi.
O‘quvchilarning bilim darajasini baholashda turli xil vositalar, masalan, testlar,
anketalar, o‘z-o‘zini baholash tizimlari va interaktiv mashqlar qo‘llaniladi. Bu
22

vositalar o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini tez va aniq aniqlash imkonini
beradi. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning rivojlanishini kuzatish
mumkin. Bu vositalar o‘quvchilarning yutuqlarini vaqt o‘tishi bilan solishtirishga
imkon beradi. Masalan, bir necha oy davomida o‘quvchilarning bilim darajasidagi
o‘zgarishlarni tahlil qilish orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning rivojlanish
tendentsiyasini kuzatib borishadi. Bu jarayon o‘quvchilarning qiyinchiliklarga
duch kelgan sohalarini aniqlashda va ularni ta lim jarayonida qo‘llab-quvvatlashdaʼ
yordam beradi.
Ta lim jarayonini shaxsiylashtirishda diagnostik vositalar yordamida
ʼ
o‘quvchilarni ularning bilim darajasi va qobiliyatiga qarab guruhlarga ajratish
mumkin. Bunda, har bir o‘quvchining ehtiyojlariga mos keladigan ta lim
ʼ
materiallari va mashqlar taqdim etiladi, bu esa o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlarini
maksimal darajada rivojlantirish imkonini beradi. Shuningdek, diagnostik vositalar
o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini va ehtiyojlarini tahlil qilish orqali,
o‘qituvchilar ta limni har bir o‘quvchi uchun individual tarzda boshqarish
ʼ
imkoniyatiga ega bo‘ladi. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning
muvaffaqiyatlari va zaif tomonlarini aniqlash o‘qituvchilarga ta lim strategiyalarini
ʼ
moslashtirish imkonini beradi. Bu, o‘quvchilarga o‘zlarini yaxshilash uchun
qanday qadamlar qo‘yishni ko‘rsatadi va ularning muvaffaqiyatini oshirishga
yordam beradi. Ta lim jarayonini interaktiv tarzda olib borish, o‘quvchilarning
ʼ
qiziqishini oshiradi va o‘rganish jarayonini yanada samarali qiladi. Diagnostik
vositalar o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishga ham yordam beradi.
O‘quvchilar o‘zlarining yutuqlarini kuzatish orqali o‘zlariga ishonch hosil qilishadi
va o‘rganish jarayoniga qiziqishlari yanada oshadi. Bu motivatsiya ta lim
ʼ
jarayonining samaradorligini yanada yaxshilashga xizmat qiladi, chunki
o‘quvchilar o‘z bilimlarini rivojlantirishni ko‘rib, yangi maqsadlarga erishishga
intilishadi.
Diagnostik vositalarning ta lim jarayonida samarali qo llanilishi
ʼ ʻ
o‘quvchilarning ta limga bo‘lgan qiziqishini oshirish va o‘qituvchining pedagogik
ʼ
23

samaradorligini yaxshilashga yordam beradi. Bu vositalar yordamida o‘qituvchilar
o‘quvchilarning bilim darajasini baholash, rivojlanishni kuzatish, va ta limʼ
jarayonini shaxsiylashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. O‘quvchilarning bilim
darajasini baholash orqali o‘qituvchilar ta lim jarayonidagi muvaffaqiyatlarni va
ʼ
kamchiliklarni aniqlashadi. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarni
tekshirish orqali ular o‘zlashtirgan mavzularni va qiyinchiliklarga duch kelgan
sohalarni aniqlash mumkin. O‘quvchilarni sinovdan o‘tkazish orqali ular
o‘zlashtirish darajasini ko‘rsatadi, bu esa o‘qituvchiga ta limni yanada samarali
ʼ
boshqarishga yordam beradi. O‘quvchilarning rivojlanishini kuzatish diagnostik
vositalar orqali osonlashadi. O‘quvchilarni davriy tekshiruvlar yordamida nazorat
qilish va o‘zgarishlarni kuzatish orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning progressini
ko‘ra olishadi. Bu yordamida, o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasidagi
o‘zgarishlarni tahlil qilib, kerakli pedagogik qarorlarni qabul qilish mumkin
bo‘ladi. Bunday monitoring o‘qituvchiga o‘quvchilarni yanada shaxsiylashtirilgan
tarzda qo‘llab-quvvatlashga imkon yaratadi.
Ta lim jarayonini shaxsiylashtirish diagnostik vositalar yordamida yanada
ʼ
samarali amalga oshiriladi. O‘quvchilarning individual ehtiyojlariga mos ravishda
ta limni boshqarish imkonini beradi. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos qobiliyatlari
ʼ
va ta limga bo‘lgan yondashuvi turlicha bo‘lishi mumkin. Shuning uchun,
ʼ
diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarni guruhlarga ajratish va har bir guruh
uchun mos ta lim strategiyalarini ishlab chiqish o‘qituvchining asosiy vazifasiga
ʼ
aylanadi. O‘quvchilarni motivatsiya qilishda diagnostik vositalar katta rol
o‘ynaydi. O‘quvchilar o‘z yutuqlarini ko‘rish orqali, o‘ziga ishonch hosil qilishadi
va yanada faol o‘rganishga rag‘batlanishadi. Ularning o‘rganishga bo‘lgan
qiziqishi va ishtiroki oshadi. Motivatsiyaning oshishi o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasiga ijobiy ta sir qiladi va ta limning samaradorligini oshiradi.
ʼ ʼ
Bundan tashqari, diagnostik vositalar o‘qituvchiga ta lim usullarini
ʼ
moslashtirish imkoniyatini yaratadi. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlari va
qobiliyatlari bo‘lishi sababli, diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning
24

darajasini tahlil qilib, individual yondashuvlarni ishlab chiqish mumkin. Masalan,
past darajadagi o‘quvchilarga qo‘shimcha mashqlar, yuqori darajadagi
o‘quvchilarga esa murakkabroq vazifalar berish orqali o‘qituvchi ta limniʼ
shaxsiylashtirishi mumkin. Ta lim jarayonining uzluksiz tahlil qilinishi diagnostik
ʼ
vositalar yordamida amalga oshiriladi. O‘qituvchilar o‘quvchilarning yutuqlarini
va kamchiliklarini doimiy ravishda kuzatib borishlari mumkin. Bu o‘quvchilarning
rivojlanishini tezda aniqlash va kerakli o‘quv dasturini o‘zgartirish imkonini
beradi. O‘qituvchi har bir darsda o‘quvchilarning yutuqlarini ko‘rib, shuningdek,
yuksaltirilgan yondashuvlar bilan ta limni davom ettirishi mumkin. Bu jarayon
ʼ
o‘qituvchining pedagogik samaradorligini oshirishga xizmat qiladi va ta lim
ʼ
jarayonining o‘z vaqtida to‘g‘ri yo‘naltirilishiga yordam beradi.
Diagnostik vositalarni ta lim jarayoniga integratsiya qilish o‘quvchilarga
ʼ
individual yondashuvni yaratishda muhim rol o‘ynaydi. Bu vositalar orqali
o‘qituvchilar har bir o‘quvchining bilim darajasini va o‘zlashtirish tezligini
aniqlashlari mumkin, bu esa o‘quvchilarning o‘ziga xos ehtiyojlariga
moslashtirilgan ta lim usullarini tanlash imkonini beradi. Individual yondashuv
ʼ
o‘quvchilarning kuchli tomonlarini rivojlantirish va zaif joylarini yaxshilashga
yordam beradi. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning bilim darajasi va
rivojlanish tendensiyalari to‘g‘risida aniq ma lumotlar olish mumkin.
ʼ
O‘qituvchilar, shu bilan birga, o‘quvchilarning qiyinchiliklarga duch kelayotgan
sohalarini aniqlab, ularga zaruriy yordam ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Bu yordam individual va moslashtirilgan tarzda taqdim etilishi kerak. Masalan,
ba zi o‘quvchilar uchun qo‘shimcha mashqlar yoki qo‘llab-quvvatlash, boshqalari
ʼ
uchun esa yuqori darajadagi topshiriqlar berilishi mumkin.
Ta lim jarayonini yaxshilash uchun diagnostik vositalar o‘qituvchilarga
ʼ
strategiyalarni o‘zgartirish va yangi yondashuvlarni ishlab chiqish imkoniyatini
yaratadi. O‘quvchilarni tahlil qilish orqali ularga eng mos keladigan o‘quv
usullarini tanlash osonlashadi. Shunday qilib, diagnostik vositalar o‘qituvchilarga
o‘quvchilarni yanada samarali o‘rganishga rag‘batlantirish, ularni bilimlarini
25

yanada chuqur o‘zlashtirishga undash imkoniyatini beradi. Bu jarayon ta limningʼ
umumiy sifatini oshirishga xizmat qiladi va o‘quvchilarni muvaffaqiyatli
rivojlanish yo‘lida qo‘llab-quvvatlaydi.
2.3. Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning matematik
yutuqlarini samarali baholash
Diagnostik vositalar yordamida o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
samarali baholash ta lim jarayonining muhim jihatlaridan biridir. Bu jarayon
ʼ
o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini aniqlash va ularni individual ravishda
ta limga moslashtirish imkonini beradi. Ushbu baholashni amalga oshirishda
ʼ
qo‘llaniladigan diagnostik vositalar turli xil shakllarda bo‘lishi mumkin va har biri
o‘quvchilarning matematik bilimlarini baholashning muhim vositalaridir.
Testlar va imtihonlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini aniqlashda
samarali vositalar hisoblanadi. Ularning asosiy maqsadi o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasini aniqlash va shu asosda ularni yanada rivojlantirishga
yordam berishdir. Testlar va imtihonlarning samarali qo‘llanilishi ta lim jarayonini
ʼ
optimallashtirish va o‘quvchilarning yutuqlarini baholashda muhim rol o‘ynaydi.
Bu vositalar quyidagi shakllarda bo‘lishi mumkin:
26

1. Yopiq savollar. Bu savollar o‘quvchilarga aniq va qisqa javoblarni talab
qiladi. Yopiq savollarning turli variantlari mavjud, masalan, “to‘g‘ri yoki
noto‘g‘ri” javoblar, bir nechta variantdan birini tanlash, ko‘p tanlovli savollar va
boshqalar. Yopiq savollar o‘quvchilarning tezda va aniq baholash imkoniyatini
yaratadi. Bu savollar yordamida o‘quvchilarning ma’lum bir matematik
ko‘nikmalarini tekshirish mumkin, masalan, formulalarni eslab qolish, arifmetik
amallarni bajarish, geometrik shakllarni tanlash va hokazo.
2. Ochiq savollar. Ochiq savollar o‘quvchilarga o‘z javoblarini batafsil
tushuntirishni talab qiladi. Bunday savollar o‘quvchilarning matematik tushuncha
va yondashuvlarini tekshiradi. Ular o‘quvchilarning umumiy bilimlarini,
shuningdek, masalani yechishda qanday yondashuvni tanlashlarini ko‘rsatadi.
Ochiq savollar matematik tushunchalarni chuqur o‘zlashtirgan va fikrlash
qobiliyatiga ega o‘quvchilarga imkon yaratadi. Bunday savollar yordamida
o‘qituvchilar o‘quvchilarni batafsil va aniq tushuncha bilan javob berishga
undaydi.
3. Vazifalar va masalalar. Matematik masalalar va vazifalar o‘quvchilarga
o‘zlashtirilgan bilimlarni amalda qo‘llashni tekshiradi. Bunday savollar
o‘quvchilarning matematik ko‘nikmalarini, mantiqiy fikrlash qobiliyatini va
masalalarni yechishdagi samaradorligini baholaydi. Masalalar o‘quvchilarni yangi
bilimlarni real hayotdagi vaziyatlarga qo‘llashga undaydi, bu esa ularning
bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi. Vazifalar o‘quvchilarning mustaqil
ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga ham yordam beradi.
Testlar va imtihonlar o‘quvchilarning bilim darajasini aniq o‘lchash
imkoniyatini beradi. Ular o‘qituvchiga o‘quvchilarning kuchli va zaif tomonlarini
aniqlash, o‘quvchilarning yutuqlarini o‘lchash va ta lim jarayonini yanadaʼ
takomillashtirish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni taqdim etadi. Shuningdek, bu
vositalar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini baholash imkoniyatini beradi, bu esa
ularning o‘z-o‘zini nazorat qilish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi.
27

Testlar va imtihonlar yordamida o‘quvchilarni baholash o‘qituvchilarga ta limʼ
jarayonining samaradorligini oshirishga imkon beradi.
Amaliy mashqlar va topshiriqlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini real
hayotdagi vaziyatlarda qanday qo‘llashini ko‘rsatadi. Bu vositalar o‘quvchilarga
nafaqat matematik ko‘nikmalarni rivojlantirish, balki mantiqiy fikrlash va
muammolarni echish qobiliyatini ham oshiradi. Masalalar turli shakllarda bo‘lishi
mumkin: hisoblash, geometriya, algebra va boshqalar. Amaliy mashqlar orqali
o‘quvchilar turli matematik formulalar va qoidalarni ishlatishni o‘rganadilar.
Guruhli ishlash o‘quvchilarga jamoaviy ish ko‘nikmalarini rivojlantiradi, bu esa
matematikani tushunishda bir-biridan yordam olishni o‘rgatadi. Guruhlarda ishlash
o‘quvchilarga bir-birlarining fikrlarini baham ko‘rish va masalalarni birgalikda hal
qilish imkonini beradi, bu esa jamoaviy ishlashni mustahkamlaydi va kreativ
yondashuvni rivojlantiradi. Bunday yondashuv o‘quvchilarga masalani yechishda
yanada samarali bo‘lish imkoniyatini yaratadi. Amaliy mashqlar o‘quvchilarning
mantiqiy fikrlash va masalalarni echish qobiliyatini baholashda samarali vosita
hisoblanadi. O‘quvchilar amaliy masalalar orqali o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazib,
yangi matematik tushunchalarni o‘rganadilar va bilimlarini mustahkamlashadi.
Mashqlar, shuningdek, o‘quvchilarga o‘zlarining bilim darajalarini aniqlashga
yordam beradi va shaxsiy yondashuvlarni qo‘llash imkonini yaratadi. Amaliy
mashqlar va topshiriqlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini yanada
chuqurlashtirish, mantiqiy fikrlashni rivojlantirish va real hayotdagi masalalarni
hal qilishga tayyorlashda muhim rol o‘ynaydi.
So‘rovnomalar va o‘quvchilarning o‘zini baholash — diagnostik
vositalardan biri sifatida ta’lim jarayoniga samarali integratsiya qilinishi mumkin.
O‘quvchilarga o‘z bilimlarini baholash imkonini beruvchi so‘rovnomalar, o‘z-
o‘zini tahlil qilish va rivojlantirishda katta rol o‘ynaydi. Bu vosita o‘quvchilarning
bilim darajasini o‘lchash va ularga o‘z yutuqlari hamda qiyinchiliklarini kuzatish
imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilarning o‘zini baholash orqali, ular o‘z bilimlarini
va o‘zlashtirilgan mavzularni qanday anglashlarini baholashadi. Bu jarayon
28

o‘quvchilarga nafaqat o‘z o‘rganish jarayonlarini kuzatish, balki o‘zlarining kuchli
va zaif tomonlarini aniqlash imkonini beradi. So‘rovnomalar, o‘quvchilarning
individual xususiyatlarini hisobga olgan holda, o‘qituvchilarga o‘quvchilarning
qanday mavzularni o‘zlashtirganligini va qaysi sohalarda qo‘shimcha yordam
kerakligini aniqlashda yordam beradi. O‘quvchilar tomonidan to‘ldiriladigan
so‘rovnomalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning o‘quvdagi
muvaffaqiyatlarini, motivatsiyasini va bilimlarini qanday qabul qilishlarini
tushunishi mumkin. Bu o‘qituvchilarga o‘quvchilarning ehtiyojlariga
moslashtirilgan o‘quv dasturlarini ishlab chiqishda yordam beradi. Shu bilan birga,
o‘quvchilarning o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularga o‘z
muvaffaqiyatlarini tan olish va o‘z-o‘zini tahlil qilishda yordam beradi. Bunday
diagnostik vositalar, o‘quvchilarga o‘zlarini baholashda ishonch hosil qilish
imkonini beradi va o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi. Bu jarayon ta’lim
jarayonining shaxsiylashtirilishiga yordam beradi, chunki o‘quvchi o‘z-o‘zini
yaxshiroq tushunib, o‘zining o‘quv yutuqlarini boshqarish imkoniyatiga ega
bo‘ladi.
Monitoring va kuzatuv tizimi o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
baholashda muhim diagnostik vosita bo‘lib, o‘qituvchilarga ta’lim jarayonida
o‘quvchilarning bilim darajasidagi o‘zgarishlarni doimiy ravishda kuzatish
imkonini beradi. Bu tizim yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarning rivojlanishini va
o‘zlashtirish darajasini yanada aniqroq baholay oladi.
Vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishlarni kuzatish . O‘quvchilarning matematik
bilimlarini vaqt o‘tishi bilan kuzatish orqali, o‘qituvchi o‘quvchilarning yutuqlari
va qiyinchiliklarini aniqlay oladi. Misol uchun, bir necha oy davomida
o‘quvchilarni baholash orqali, o‘qituvchi o‘quvchilarning qaysi mavzularda kuchli
ekanligini va qaysi sohalarda yordamga muhtojligini aniqlash imkoniyatiga ega
bo‘ladi. Bu yordamida o‘quvchilarning bilimlarida qanday o‘zgarishlar
bo‘layotganini va o‘quvchilarning umumiy rivojlanish darajasini kuzatib borish
mumkin.
29

O‘quvchilarning rivojlanish tendensiyasini aniqlash . Monitoring va
kuzatuv tizimi yordamida o‘quvchilarning rivojlanish tendensiyasini aniqlash
mumkin. O‘qituvchi o‘quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatib, ularning zaif
tomonlarini va yutuqlarini tahlil qiladi, bu esa o‘qituvchiga o‘quvchilarga
moslashtirilgan pedagogik yondashuvlarni ishlab chiqishda yordam beradi. Bu
tizim orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning o‘zgarishlarga qanday javob
berayotganini kuzatib, ularning o‘zlashtirish darajalarini yaxshilash uchun kerakli
yordamni taqdim etadilar. Monitoring tizimi o‘quvchilarga o‘z yutuqlari va
zaifliklarini tushunish imkonini beradi, bu esa o‘quvchilarning o‘z o‘rganish
jarayonini boshqarish va rivojlantirishda o‘zini anglashiga yordam beradi.
Monitoring va kuzatuv yordamida o‘qituvchilar har bir o‘quvchining shaxsiy
ehtiyojlarini aniqlay oladi va ular uchun eng samarali yondashuvni tanlashi
mumkin.
Guruhli va individual ishlash diagnostik vositalari o‘quvchilarning
matematik yutuqlarini baholashda muhim ahamiyatga ega. Har ikkala yondashuv
ham o‘quvchilarning bilim darajasini aniqlash va rivojlantirishda samarali vosita
bo‘lib xizmat qiladi. Guruhli ishlash o‘quvchilarga jamoaviy fikrlashni o‘rgatadi
va birgalikda ishlashda ularning muloqot va hamkorlik ko‘nikmalarini baholash
imkonini yaratadi. O‘quvchilarni guruhlar bo‘lib ishlashga jalb qilish, ularning bir-
birlari bilan muloqot qilish, masalalarni birgalikda hal qilishdagi qobiliyatlarini
o‘rganish uchun imkoniyat yaratadi. Bu esa o‘quvchilarning matematik
masalalarni birgalikda hal qilish va o‘zaro yordam berish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Guruhli ishlashda o‘quvchilarning kommunikativ ko‘nikmalari va
jamoaviy muammolarni hal qilish qobiliyati baholanadi. Bundan tashqari,
individual ishlash ham o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash va mustaqil ishlash
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Har bir o‘quvchining o‘z o‘rganish
jarayonini kuzatish va uning shaxsiy darajasini aniqlash o‘qituvchiga
o‘quvchilarning kuchli va zaif tomonlarini belgilash imkonini beradi. Bu, o‘z
navbatida, o‘qituvchiga o‘quvchilarning ta’limini yanada samarali tashkil etish
30

imkoniyatini beradi. Zaif tomonlar aniqlanganda, o‘quvchilarga qo‘shimcha
yordam, mashqlar yoki maxsus topshiriqlar berilishi mumkin. Yuqori darajada
bilimga ega bo‘lgan o‘quvchilarga esa murakkab vazifalar, yangi mavzular yoki
innovatsion yondashuvlar taqdim etilishi mumkin.
Shaxsiylashtirilgan yondashuv o‘quvchilarning individual ehtiyojlari va
qobiliyatlarini hisobga olishni ta’minlaydi. Diagnostik vositalar yordamida
o‘qituvchilar har bir o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlarini tahlil qilib, ta’limni
optimallashtiradi. Masalan, zaif tomonlar aniqlanganda, o‘qituvchi o‘quvchiga
qo‘shimcha mashqlar berishi yoki individual yordam ko‘rsatishi mumkin. Bunday
yondashuv bilan o‘qituvchi o‘quvchining mustaqil ishlashini rivojlantiradi va
uning bilimlarini samarali o‘zlashtirishga yordam beradi. Shaxsiylashtirilgan
yondashuv orqali o‘qituvchi har bir o‘quvchining o‘zlashtirish darajasini va
bilimini optimallashtirish uchun maxsus darslar va topshiriqlar taqdim etadi. Bu
ta’lim jarayonini yanada samarali qiladi va o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
baholashda muhim vosita hisoblanadi. Shunday qilib, diagnostik vositalarni
samarali qo‘llash o‘quvchilarning matematik bilimlarini to‘g‘ri baholash va ta’lim
jarayonining samaradorligini oshirishda katta ahamiyatga ega.
XULOSA
Diagnostik vositalar o‘quvchilarning matematik yutuqlarini kuzatish va
baholashda samarali va zarur vositalardan biridir. Ushbu vositalar o‘qituvchilarga
o‘quvchilarning bilim darajasini aniqlashda yordam beradi va ta’lim jarayonini
yanada samarali boshqarish imkonini yaratadi. O‘quvchilarning matematik
yutuqlarini aniq va o‘z vaqtida baholash ta’limning individual xususiyatlarini
hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Bu o‘qituvchilarga har bir o‘quvchining
kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, ularning bilim darajasini yaxshilash uchun
moslashtirilgan yondashuvlarni ishlab chiqish imkonini beradi. Diagnostik
vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning matematik bilimlari va
qobiliyatlarini doimiy ravishda kuzatib borishlari mumkin. Bu vositalar orqali
31

o‘quvchilarning yutuqlari va zaifliklari aniq ko‘rsatiladi, shu bilan birga,
o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasi vaqt o‘tishi bilan qanday o‘zgarayotganini
tahlil qilish imkoniyatini yaratadi. O‘qituvchi o‘quvchilarning bilim darajasidagi
o‘zgarishlarni kuzatib, ular uchun moslashtirilgan darslar va topshiriqlarni ishlab
chiqishi mumkin. Bu esa o‘quvchilarning yanada samarali o‘rganishlariga yordam
beradi.
O‘quvchilarning yutuqlarini aniq va o‘z vaqtida baholash, ta’lim jarayonini
takomillashtirishga imkon yaratadi. O‘qituvchilar o‘quvchilarning bilim darajasi,
rivojlanish tendensiyalari va o‘zlashtirishda yuzaga keladigan qiyinchiliklarni
kuzatib borishi orqali, ularga kerakli yordamni ko‘rsatish imkoniyatiga ega
bo‘lishadi. Bu yordam o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini oshiradi,
shuningdek, ta’limda muvaffaqiyatga erishishlarini ta’minlaydi. Diagnostik
vositalar orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini aniqlay
olishadi. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlari va ehtiyojlarini hisobga
olish o‘qituvchiga o‘quvchilarga individual yondashuvni taqdim etishda yordam
beradi. Bu orqali ta’lim jarayoni yanada samarali bo‘ladi, chunki har bir o‘quvchi
o‘zining qobiliyatlariga va ehtiyojlariga mos ravishda ta’lim oladi.
Diagnostik vositalar ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishda muhim
rol o‘ynaydi. O‘qituvchilar o‘quvchilarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlab,
ularga moslashtirilgan yordam ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Misol
uchun, zaif o‘quvchilarga qo‘shimcha mashqlar, tavsiyalar yoki individual yordam
taqdim etilishi mumkin. Yuqori darajadagi bilimga ega bo‘lgan o‘quvchilarga esa
murakkab vazifalar va yangi mavzular taklif etilishi mumkin. Bu yordam
o‘quvchilarning bilimlarini eng samarali tarzda o‘zlashtirishga imkon yaratadi va
ta’lim jarayonini yaxshilaydi. Diagnostik vositalar o‘quvchilarning
muvaffaqiyatlarini o‘z vaqtida aniqlashga yordam beradi. Bu o‘qituvchilarga
o‘quvchilarning zaif tomonlarini vaqtida ko‘rib chiqish va kerakli o‘zgartirishlarni
amalga oshirish imkonini beradi. Bu jarayon ta’limni yanada samarali qiladi va
o‘quvchilarning muvaffaqiyatlarini oshiradi.
32

Shunday qilib, diagnostik vositalar o‘quvchilarning matematik yutuqlarini
samarali kuzatish va baholashda eng samarali vosita hisoblanadi. Ular
o‘qituvchilarga o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini aniqlashda yordam beradi,
ularning kuchli va zaif tomonlarini ko‘rsatib, ta’lim jarayonini yanada samarali
boshqarishga imkon yaratadi. Diagnostik vositalar yordamida o‘qituvchilar
o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga moslashtirilgan yondashuvlarni ishlab
chiqishi mumkin. Bu esa o‘quvchilarning matematik bilimlarini samarali
o‘zlashtirishlariga yordam beradi va ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Baxromov, A. Matematika o‘qitishda innovatsion yondashuvlar.
Toshkent: «O‘qituvchi» nashriyoti, 2018. 123 bet.
2. Yuldashev, D. Ta’lim jarayonida diagnostik vositalarni qo‘llash.
Farg‘ona: «O‘zbekiston Milliy Kitob» nashriyoti, 2020. 210 bet.
3. Olimov, T. Matematikada yutuqlarni baholash usullari. Samarqand:
«San’at» nashriyoti, 2019. 145 bet.
4. Isroilov, B. O‘qitish metodikasi va diagnostik vositalar. Toshkent:
O‘quvchi» nashriyoti, 2021. 156 bet.
33

5. Nazarov, Sh. Pedagogik monitoring va uning samaradorligi. Buxoro:
«Farg‘ona» nashriyoti, 2022. 175 bet.
6. Rashidov, F. Amaliy mashqlar va ularning ta’limdagi o‘rni. Toshkent:
«Yoshlar» nashriyoti, 2020. 132 bet.
7. Muhammadov, K. Ta’limda individual yondashuv va baholash. Tashkent:
«Kitob» nashriyoti, 2019. 200 bet.
8. Azizov, M. O‘qituvchining diagnostik faoliyatini tashkil etish. Andijon:
«Shodlik» nashriyoti, 2021. 198 bet.
9. G‘ulomov, R. Ta’limni shaxsiylashtirish va uning natijalari. Samarqand:
«G‘azal» nashriyoti, 2022. 187 bet.
10. Alimov, A. Matematikaga oid diagnostik vositalar va ularning
ahamiyati.
Toshkent: «O‘qituvchi» nashriyoti, 2021. 210 bet.
11. Shodmonov, R. Matematika ta’limida diagnostik vositalarni qo‘llash.
Toshkent: «Yosh ilm» nashriyoti, 2020. 188 bet.
12. Khamidov, A. O‘qitishda shaxsiylashtirilgan yondashuv. Buxoro:
«Navruz» nashriyoti, 2021. 175 bet.
13. Abdurahmanov, M. Matematikaning ta’limdagi o‘rni va baholash
usullari. Toshkent: «Bilim» nashriyoti, 2021. 210 bet.
14. Salimov, D. O‘quvchilarning matematik yutuqlarini baholashda
zamonaviy texnologiyalar. Farg‘ona: «Fan» nashriyoti, 2022. 160 bet.
15. Mullajonov, Z. Matematik yutuqlarni baholashda zamonaviy metodlar
va diagnostika vositalari. Toshkent: «O‘qituvchi» nashriyoti, 2020. 199 bet.
Internet saytlar:
1. https://www.edutopia.org/
2. https://www.teachthought.com/
3. https://www.educationcorner.com/
4. https://www.thetechedvocate.org/
5. https://www.learndash.com/
34

6. https://www.teachhub.com/
7. https://www.nctm.org/
8. https://www.edweek.org/
9. https://www.theteachingchannel.com/
_________________________________________________________ ta’lim
yo‘nalishi _____________________ ta’lim shakli ____ - kurs ________
guruh talabasi __________________________________________________
ning__________________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________________ mavzusidagi kurs ishiga.
RAHBAR XULOSASI
35

Mavzu talaba tomonidan (mustaqil yozilganligi, amaliy ahamiyati,
dolzarbligi, mazmunda keltirilgan ijobiy tomonlar va rejaning izchil
yoritilganligi, mavzu to‘liq qamrab olinganligi).
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Ishdagi kamchiliklar:________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Kurs ishining yoritilishi bo‘yicha rahbar tomonidan baholanishi (kurs
ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball __________

KOMISSIYA XULOSASI
Talaba tomonidan mavzuning og‘zaki bayoni (yoritib berishi,
tushunchasi, savollarga to‘liq javob bera olishi, tahlillar keltirishi, xulosalar
chiqara olishi).
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
36

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
_____________________________________________________________

Kurs ishining og‘zaki bayoni bo‘yicha komissiya tomonidan
baholanishi (kurs ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball
______________
Jami ball ________________________
Komissiya raisi: ________________________________________________
_________________
(FISH) (imzo)
Komissiya a’zosi: ______________________________________________
_________________
(FISH) (imzo)
Komissiya a’zosi: ______________________________________________
_________________
(FISH) (imzo)
37

Sotib olish