Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	25000UZS
Размер	133.5KB
Покупки	1
Дата загрузки	13 Май 2025
Расширение	docx
Категория	Педагогика

Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripov ijodini o‘rganish

1.2. Abdulla Oripovning asosiy ijodiy yo‘nalishlari
Abdulla Oripovning asarlari o‘zining chuqur falsafiy mazmuni, insoniyat va
tabiat o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni aks ettirishi bilan ajralib turadi. Shoirning ijodiy
yo‘nalishlari uning individual dunyoqarashi, adabiyotga bo‘lgan muhabbati va
jamiyatdagi o‘zgarishlarga bo‘lgan munosabati bilan bog‘liq. Oripov she’rlari va
dramalarida insonning ichki dunyosi, uning orzulari, va umuman hayot haqidagi
falsafiy tushunchalar muhim o‘rin tutadi.
Abdulla Oripovning san’ati va falsafasi adabiyotning eng chuqur va
mazmunli qatlamlarini o‘zida mujassam etgan. Shoirning asarlarida insoniyatning
abadiy qadriyatlari, uning maqsadlari, orzulari, va ichki dunyosi tasvirlanadi. U
o‘zining she’rlari orqali hayotning turli jabhalarini, inson ruhiyatining eng nozik
tomonlarini, va tabiiy dunyoning inson bilan bo‘lgan o‘zaro aloqasini yoritadi.
Shoirning falsafasi insonni yagona va ajralmas qism sifatida ko‘radi, uning
maqsadi va hayoti doimo tabiati bilan uyg‘unlikda bo‘lishi kerakligini ta’kidlaydi.
Oripovning asarlarini o‘qigan har bir o‘quvchi, faqat she’riy tasvirlar va figurativ
ifodalar orqali emas, balki umuman insoniyat va uning o‘rni haqidagi chuqur
falsafiy mulohazalar bilan ham tanishadi. Oripovning san’ati hayot va o‘lim,
muhabbat va do‘stlik kabi mavzularni o‘zida mujassam etadi. Uning she’rlari
insonning ruhiy holatini, uning ichki kurashlarini tasvirlab, o‘quvchiga ko‘plab
savollarni yuzaga keltiradi. Shoir hayotning har bir lahzasini o‘zgacha ravishda
tasvirlaydi, har bir mavjudotni o‘zining tarixiy va ma’naviy ahamiyati bilan
ko‘rsatadi. U tabiiy go‘zallikni va insonning ichki dunyosini o‘zaro bog‘laydi, bu
orqali insoniyatning hayotdagi o‘rni va uning maqsadini tushunishga yordam
beradi. Oripovning she’rlari va dramalari ko‘pincha metaforalarga boy bo‘lib, har
bir so‘zda chuqur ma’no yashirin.
Shoirning she’riyatidagi falsafiy qatlamlar uning asarlaridagi ruhiy kuchni
yanada kuchaytiradi. Oripovning she’rlarida inson va tabiat o‘rtasidagi uzviy
11

ijtimoiy, madaniy va tarixiy sharoitlarini aks ettiradi. Asarlarni o‘rganishda
o‘quvchilar faqat she’rning badiiy jihatlarini emas, balki ularni yaratilgan davrini,
madaniy merosni va tarixiy voqealarni tushunish orqali asarning mazmunini
yanada to‘liqroq anglashlari mumkin. Oripovning asarlarida o‘zbek xalqining
qadriyatlari, tarixiy tajribalari va madaniy merosi chuqur ifodalangan. Bu
kontekstni tushunish o‘quvchilarga asarlarni to‘liq anglashda yordam beradi va
ularning madaniyatga bo‘lgan hurmatini oshiradi.
Bundan tashqari, estetik tahlil ham muhim metodologik yondashuvlardan
biridir. Oripovning she’rlarida badiiy go‘zallik, obrazlar va she’riy uslublar alohida
o‘rin tutadi. She’rlarda ishlatilgan badiiy vositalar – obrazlar, metaforalar, ifodaviy
usullar – o‘quvchilarga she’rlarning estetik qadriyatlarini tushunishga yordam
beradi. Ularning maqsadi faqat mazmunni anglash emas, balki she’rning badiiy va
estetik jihatlarini ham chuqurroq anglashdir. Oripov she’rlarida tilning nozik
ishlatilishi, tasvirlash vositalarining kuchi va obrazlarning o‘ziga xosligi
o‘quvchilarga badiiy ifodaning qanday yaratilib, o‘quvchining his-tuyg‘ulariga
qanday ta’sir qilishini tushunishga yordam beradi. Oripovning asarlarini
o‘rganishning metodologik asoslari o‘quvchilarga nafaqat badiiy tafakkur va
estetik qadriyatlarni tushunish imkoniyatini beradi, balki ularni tarixiy, madaniy va
ijtimoiy kontekstni hisobga olib tahlil qilishga undaydi. Asarlarni chuqur tahlil
qilish orqali o‘quvchilar o‘z fikrlashlarini rivojlantiradilar, o‘zaro munozaralar
o‘tkazadilar va badiiy ifoda orqali o‘zlarini erkin ifodalashni o‘rganadilar.
Abdulla Oripovning asarlarini o‘rganish va tahlil qilish o‘quvchilarga badiiy
tafakkur, tilni rivojlantirish va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishda
muhim o‘rin tutadi. Oripovning she’rlari va dostonlaridagi mavzular, obrazlar, va
badiiy vositalar o‘quvchilarga hayotga bo‘lgan ijobiy qarashni rivojlantirish,
vatanparvarlik, do‘stlik va insoniy qadriyatlarni anglashda yordam beradi.
Oripovning asarlarini tahlil qilish jarayoni o‘quvchilarga g‘oya va mazmunni
chuqurroq tushunishga yordam beradi. Bu jarayonda o‘quvchilar she’rlarning
tasviriy, hissiy va mavzuviy qatlamlarini o‘rganib, asarlarning badiiy va estetik
26

Mazkur kurs ishi «Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripov ijodini
o‘rganish» mavzusida yozilgan bo‘lib, uning asosiy maqsadi Abdulla Oripovning
ijodini o‘quvchilarga yetkazish va ularning ma’naviy-axloqiy rivojlanishiga ta’sir
ko‘rsatishdir. Ishda shoirning hayoti va ijodi, uning asarlarining ta’lim jarayoniga
qo‘shgan hissasi, shuningdek, sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripovning
asarlarini o‘rganishning pedagogik va metodik jihatlari batafsil yoritiladi.
Ishda Abdulla Oripovning hayoti va ijodiy yo‘li haqida ma’lumot beriladi,
uning she’rlari va dostonlarida insoniyat, jamiyat va tabiat haqida ifodalangan
falsafiy g‘oyalar tahlil qilinadi. Oripovning asarlarini o‘qish orqali o‘quvchilarda
estetik tuyg‘u, milliy g‘urur va vatanparvarlik hissi shakllanadi, shu bilan birga
ularning adabiy va nutqiy bilimlari rivojlanadi.
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripovning asarlarini o‘rganishning
metodikasi hamda o‘quvchilarga bu asarlarni interaktiv tarzda yetkazish usullari
keltiriladi. Darslarning tarbiyaviy va ma’naviy ahamiyati ko‘rsatiladi, shuningdek,
bu usullar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirishda, ularda yuqori estetik
va axloqiy qadr-qiymatlarni shakllantirishda katta rol o‘ynashi ta’kidlanadi.
Ushbu ishning yakunida Abdulla Oripovning she’rlari va dostonlari
o‘quvchilarning tafakkurini kengaytirish, ularning ma’naviy dunyosini boyitish va
ularda adabiyotga bo‘lgan qiziqishni kuchaytirishdagi ahamiyati xulosalanadi.
Kurs ishi o‘quvchilarga o‘z madaniy va ilmiy merosini chuqur o‘rganish, milliy
qadriyatlarni anglash va ular orqali zamonaviy pedagogik jarayonni
takomillashtirishda muhim manba bo‘lib xizmat qiladi.
MUNDARIJA:
KIRISH................................................................................................................. 4
2

ilmiy ishlanmalar va o‘zbek adabiyotining yetakchi vakillari bilan tanishish unga
katta ta’sir ko‘rsatdi. O‘qish davrida, u nafaqat adabiyot, balki falsafa va
psixologiya kabi sohalarga ham qiziqish bildirgan. Shu orqali, u o‘zining ijodiy
yondashuvini rivojlantirdi va she’rlarini yanada chuqurroq va ma’naviyroq qilishga
intildi. Universitetda o‘qish davri, shuningdek, Oripovning adabiyotga bo‘lgan
professional yondashuvini shakllantirdi, chunki u nafaqat she’r yozishga, balki
adabiyotning nazariy jihatlariga ham e’tibor qaratdi. Oripovning shaxsiy hayotiga
adabiyot va ilmiy faoliyatning ta’siri shundaki, u har doim ijodiy izlanishlarda
bo‘lib, xalq hayoti va uning muammolarini she’riyatda aks ettirishga intildi. Uning
she’rlarida insonning ichki dunyosi, uning ruhiy va axloqiy holati, jamiyatdagi
o‘rni va roli haqida chuqur tafakkurlar ifodalangan. Adabiyotga bo‘lgan muhabbat,
uning shaxsiyatiga va ijodiga chuqur ta’sir ko‘rsatdi, va shu tarzda u o‘zining
she’riyatini xalqning hayoti bilan chambarchas bog‘lab, ijodiy rivojlanishida
muhim bir o‘rin tutdi. Oripov she’rlarida insoniyatning abadiy qadriyatlari,
umumbashariy mavzularni, tinchlik va go‘zallikni tarannum etdi. Shu tarzda, uning
shaxsiy hayoti va ijodiy rivojlanishida o‘qishi va atrof-muhiti ajralmas o‘rin tutdi,
va bu uning adabiyotdagi muvaffaqiyatlarini belgilab berdi.
Abdulla Oripov o‘zining adabiy faoliyatida ko‘plab she’riy to‘plamlar va
asarlar yaratgan. Uning birinchi she’riy to‘plami «Ko‘ngil» 1963-yilda nashr etildi.
Bu to‘plamda yosh shoirning qalbining chuqur his-tuyg‘ulari, muhabbat va
hayotga bo‘lgan mehr-muhabbati aks etgan. «Cholning orzusi» (1967) esa
Oripovning adabiy yo‘lida yangi bosqichni boshlab berdi. Ushbu asarida insonning
orzulari va hayotdagi maqsadlari tasvirlanadi. Shoirning she’rlari chuqur falsafiy
mazmun va hayotning ma’nosi haqida o‘ylashni o‘rgatadi. 1970-yilda «Yurtim»
to‘plami chiqarildi. Ushbu asarda yurtga bo‘lgan muhabbat, xalqning tarixiy va
madaniy merosi ifodalangan. Oripov, o‘z she’rlari orqali vatanparvarlikni, milliy
qadriyatlarni, xalqqa bo‘lgan mehrni tarannum etgan. 1973-yilda chiqarilgan
«Xayol» to‘plami uning ijodiy faoliyatida muhim o‘rin tutadi. Bu asarda shoir
inson qalbining chuqur his-tuyg‘ularini tasvirlab, xayol va orzularni, hayotning
9

ilhomlanib, o‘z she’rlarini yozish, hikoyalar yaratish yoki badiiy tasvirlar
tayyorlash taklif etiladi. Bu usul o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantiradi va ularga badiiy ifodani yaratish imkoniyatini beradi. Shu tarzda,
o‘quvchilar faqat asarni tahlil qilish bilan cheklanmay, balki o‘z ijodiy ishlarini
yaratish orqali Oripovning asarlaridagi mavzularni yanada chuqurroq tushunadilar
va o‘zlarining ijodiy salohiyatlarini yuzaga chiqaradilar.
2.3. Abdulla Oripov ijodini sinfdan tashqari darslarda taqdim etishning
amaliy usullari
Abdulla Oripov ijodini sinfdan tashqari darslarda taqdim etishning amaliy
usullari o‘quvchilarga uning asarlarini chuqurroq tushunish va badiiy tafakkurlarini
rivojlantirishga yordam beradi. Oripovning she’rlari va dostonlari talabalarga
yuqori badiiy saviyatni oshirish, milliy qadriyatlarni o‘rganish va ijodiy fikrlashni
rivojlantirish imkonini yaratadi. Bu jarayonda interaktiv yondashuvlar va amaliy
mashg‘ulotlar samarali vosita bo‘ladi. Oripovning she’rlari va dostonlarini
o‘quvchilarga interaktiv tarzda taqdim etishning asosiy maqsadi — o‘quvchilarni
passiv tinglovchilardan faol ishtirokchilarga aylantirishdir. Bu orqali ular badiiy
asarni nafaqat o‘qish, balki uni chuqurroq anglash, tahlil qilish va o‘z fikrlarini
erkin ifodalash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Interaktiv yondashuv o‘quvchilarga
oripovning she’rlari yoki dostonlari orqali estetik, axloqiy va madaniy
qadriyatlarni o‘rganishga yordam beradi, shuningdek, ularning ijodiy va analitik
fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Musavvirlik va Dramatizatsiya. Oripovning she’rlari va dostonlarini
sahnalashtirish, dramatik sahnalar yaratish o‘quvchilarga asarni nafaqat o‘qish,
balki hissiyotlar va ifodalarni jonli tarzda ko‘rsatish imkonini beradi. Masalan,
she’rni musiqaga moslashtirib, o‘quvchilarni birgalikda kuylashga jalb qilish yoki
she’rdagi voqealarni o‘z ichiga olgan mini-spektakllar sahnalashtirish mumkin. Bu
o‘quvchilarning estetik sezgilarini rivojlantiradi, ularda badiiy asarga bo‘lgan
munosabatni chuqurlashtiradi. Shuningdek, dramatik sahnalarda o‘quvchilar o‘z
29

har bir g‘oya va fikrni chuqurroq anglashga intiladilar. Shu tarzda, uning asarlari
o‘quvchilarga ma’naviy, axloqiy va estetik taraqqiyotga erishish yo‘lida yordam
beradi. Oripovning asarlaridan o‘rganilgan saboqlar o‘quvchilarning inson sifatida
shakllanishida muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.
Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarda ijodiy fikrlashni va keng
dunyoqarashni rivojlantirishda juda katta rol o‘ynaydi. O‘quvchilarga badiiy
asarlarni tahlil qilish, o‘z fikrini erkin ifodalash va mustaqil qarorlar qabul qilishni
o‘rgatish orqali ularning tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini oshirish mumkin. Abdulla
Oripovning she’rlari va boshqa adabiy asarlarini o‘rganish, o‘quvchilarda badiiy
tafakkurni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Shoirning she’rlaridagi
tasvirlar, obrazlar va g‘oyalar, o‘quvchilarni yangi g‘oyalarni yaratishga, o‘z
nutqini yaxshilashga va o‘zaro fikr almashish jarayonida faol ishtirok etishga
undaydi. Oripovning asarlarini o‘rganish o‘quvchilarda tasavvur va intuitiv
fikrlashni rivojlantiradi. She’rlar va adabiy asarlardagi obrazlar va simbolik
elementlar o‘quvchilarga o‘z hayotlarida yuz berayotgan voqealarni badiiy
tasavvurlar orqali anglash imkonini beradi. Shu tarzda, o‘quvchilar o‘z
dunyoqarashlarini kengaytirib, murakkab muammolarni badiiy tasvirlar orqali hal
qilishni o‘rganadilar. Bu usul o‘quvchilarga o‘z fikrini aniq va to‘g‘ri ifodalashni
o‘rgatadi, shuningdek, til va nutqni rivojlantiradi. Oripovning she’rlari
o‘quvchilarda tilni kengaytirish, badiiy ifodalar orqali tasvirlash va badiiy tahlil
qilishni rivojlantiradi. Shoirning o‘quvchilarga taqdim etgan obrazlari, metaforalari
va obrazli fikrlari orqali o‘quvchilar badiiy nutqning murakkab tomonlarini
anglashadi va o‘z ijodiy qobiliyatlarini oshiradilar. Oripovning she’rlari
o‘quvchilarda estetik qadriyatlarni, san’atni va badiiyatni qadrlashni rivojlantiradi,
shuningdek, badiiy asarlarga yondashuvni chuqurlashtiradi. Shu tarzda,
o‘quvchilar nafaqat mantiqiy tahlil qilishni, balki o‘z fikrini yaratishda va
ifodalashda ijodiy yondashuvni o‘rganadilar.
Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarning fikrini kengaytirish va ijodiy
salohiyatini oshirishning eng samarali vositalaridan biridir. O‘quvchilar bu
24

muhabbat va do‘stlik, baxt va azob kabi mavzular o‘quvchilarda chuqur
tasavvurlarni uyg‘otadi. Shu sababli, uning asarlarini sinfdan tashqari o‘qish
darslarida o‘rganish juda muhim va zamon talablari bilan hamohangdir. Abdulla
Oripovning ijodini o‘rganish o‘quvchilarda nafaqat o‘ziga bo‘lgan ishonchni
oshiradi, balki ularni har tomonlama rivojlantirishga, dunyoqarashlarini
kengaytirishga, milliy va umumbashariy qadriyatlar asosida shakllantirishga
yordam beradi. Uning asarlari o‘quvchilarni shaxs sifatida rivojlantiradi va ularga
hayotda to‘g‘ri qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Shu bois, sinfdan tashqari
o‘qish darslarida Abdulla Oripov ijodini o‘rganish nafaqat adabiy maqsadga, balki
tarbiyaviy maqsadlarga ham xizmat qiladi. Abdulla Oripovning she’rlari va
dostonlarini o‘rganish, o‘quvchilarga nafaqat o‘zgaruvchan dunyoda o‘z o‘rnini
topish, balki ular o‘rtasida ijobiy ruhiy muhit yaratishga yordam beradi. Bu esa
ta’lim tizimi va yosh avlodni ma’naviy jihatdan boyitishga qo‘shgan katta hissa
bo‘ladi. Oripovning asarlari o‘quvchilarga ma’naviy kuch va ilhom beradi, bu esa
kelajakda ularning jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishlariga asos bo‘ladi.
Kurs ishining maqsadi . Abdulla Oripov ijodini sinfdan tashqari o‘qish
darslarida o‘rganishning pedagogik va metodik ahamiyatini aniqlash, uning
asarlari orqali o‘quvchilarni ma’naviy va estetik jihatdan rivojlantirish usullarini
ishlab chiqishdir. Kurs ishida Oripovning she’rlari va dostonlarining o‘quvchilarda
qanday tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatishi, ularga insoniy qadriyatlar, milliy g‘urur va
vatanparvarlikni qanday o‘rgatishi ko‘rib chiqiladi.
Kurs ishining obyekti . Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripov
ijodini o‘rganish jarayoni va uning o‘quvchilarga ta’siri. Bu jarayonda shoirning
asarlari, ularning metodik taqdimoti va o‘quvchilarda tarbiyaviy, ma’naviy va
estetik ta’sir ko‘rsatish usullari o‘rganiladi.
Kurs ishining predmeti . Abdulla Oripov ijodini sinfdan tashqari o‘qish
darslarida o‘rganishning metodikasi, uning o‘quvchilarga ta’siri va adabiy,
ma’naviy tarbiyani shakllantirishdagi roli. Bu jarayonda Oripov asarlarini taqdim
etishning interaktiv usullari va pedagogik yondashuvlari tahlil qilinadi.
5

nafaqat ilmiy, balki ma’naviy jihatdan ham o‘quvchilarni boyitadi. Asarlarni tahlil
qilish, muhokama qilish va badiiy tasvirlarni yaratish o‘quvchilarga badiiy
tafakkurini oshirishga, hayotga bo‘lgan qarashlarini kengaytirishga yordam beradi.
Oripovning asarlari, ularning mazmuni va ma’naviy qadriyatlari, o‘quvchilarning
estetik sezgilarini rivojlantiradi, ularni insoniylik va adolat kabi asosiy g‘oyalarga
undaydi.
Umuman olganda, sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripov ijodini
o‘rganish o‘quvchilarning nutqini rivojlantirish, ijodiy fikrlashni kuchaytirish, va
badiiy tafakkurlarini oshirishga yordam beradi. Bu jarayon o‘quvchilarning
shaxsiy rivojlanishiga, ularning til madaniyatini shakllantirishga va ma’naviy
qadriyatlarini o‘zlashtirishga katta hissa qo‘shadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Abdullaev M. O‘zbek adabiyotidagi estetik va etik qadriyatlar. Toshkent:
Adabiyot, 2011. 320 b.
2. Asqarov S. Oripovning she’rlarida badiiy obrazlar. Toshkent: Fan, 2017.
285 b.
3. Ibragimov N. O‘zbek adabiyoti tarixidan. Toshkent: O‘qituvchi, 2002.
540 b.
4. Mavlonov B. Abdulla Oripov va o‘zbek poeziyasi. Toshkent: O‘zbekiston
Matbuot, 2006. 315 b.
5. Oripov A. Abdulla Oripov: Tanlangan asarlar. Toshkent: O‘zbekiston
Yozuvchilar Uyushmasi, 1990. 450 b.
6. Oripov A. She’riyati va falsafasi. Toshkent: Sharq, 2005. 210 b.
7. Rasulov D. O‘zbek adabiyoti pedagogik yondashuvlar. Toshkent: Xalq
ta’limi, 2000. 360 b.
8. Shokirova A. Abdulla Oripov va zamonaviy o‘zbek adabiyoti. Toshkent:
O‘qituvchi, 2013. 400 b.
9. Xodjaeva F. Oripov she’rlarining estetikasi. Toshkent: Fan va
texnologiya, 2010. 265 b.
35

jihatlarini anglashadi. Oripovning asarlarida til va badiiy vositalarning zamonaviy
va tarixiy ahamiyatini tushunish, o‘quvchilarga nafaqat badiiy ifoda, balki madaniy
va axloqiy qadriyatlarni ham o‘rgatadi. Tahlil jarayonida o‘quvchilarga tarixiy
kontekstni tushunish, asarlarning yozilish davri va tarixiy sharoitlarini anglash
muhimdir. Bu metodologik yondashuv o‘quvchilarni Oripovning asarlarini
zamonaviy va tarixiy ahamiyatda ko‘rishga yordam beradi. Shu bilan birga,
she’rlarni tahlil qilish o‘quvchilarda mustaqil fikrlash va tanqidiy yondashuvni
rivojlantiradi. Har bir she’rni o‘qish va tahlil qilishda o‘quvchilar o‘z fikrlarini
ifodalashga va boshqa fikrlarni tinglashga o‘rgatadilar. Sinfdan tashqari darslar,
o‘quvchilarga Oripovning asarlarini tahlil qilish va izohlash orqali ularga ijodiy
salohiyat va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish imkonini beradi. Tahlil qilish
jarayonida o‘quvchilar obrazlarni, tasvirlarni va simvollarni aniqlash orqali
asarning chuqur ma’nosini anglashadi. Gruppalarda ishlash va muhokama qilish,
o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifodalash va boshqalar bilan baham ko‘rish
imkonini yaratadi. Shu tarzda, o‘quvchilar bir-birlarining fikrlarini tinglash orqali
kengroq fikr doirasiga ega bo‘ladilar. Yozma ishlar va tahlillarni tayyorlash,
o‘quvchilarning fikrlarini yanada chuqurlashtirishga yordam beradi. O‘quvchilar
she’rlarni yozma tarzda tahlil qilib, badiiy ifodalarni tahlil qilishni o‘rganadilar.
Bunday yozma ishlarda, o‘quvchilar nafaqat badiiy vositalarni, balki o‘z fikrlarini
aniq va to‘g‘ri ifodalashni ham o‘rganadilar. Sahnalashtirish va dramatizatsiya
metodi, she’rlarni jonli ravishda ifodalash orqali o‘quvchilarning asarni chuqurroq
tushunishiga yordam beradi. Bu usul orqali o‘quvchilar obrazlar va tasvirlarni
nafaqat nazariy, balki amaliy tarzda, ya’ni sahnada ifodalashga harakat qilishadi.
Sahnalashtirish jarayonida o‘quvchilar o‘zaro muloqot, bir-birlarini tinglash va o‘z
fikrlarini ifodalashni o‘rganadilar. Shu bilan birga, dramatizatsiya orqali
asarlarning hissiy va dramatik jihatlarini chuqurroq tushunishga imkon yaratadi.
Rasmli tahlil esa o‘quvchilarning badiiy tasavvurlarini rivojlantirishga yordam
beradi. She’rni o‘qib, o‘quvchilar rasm orqali tasvirlarni ifodalashadi, bu esa
ularning ijodiy salohiyatini oshiradi. Shu tarzda, o‘quvchilar badiiy obrazlarni
27

mustaqil qaror qabul qilish va muloqot qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bunday
darslarda o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustahkamlash, yangi bilimlarni egallash va
o‘z salohiyatlarini kashf etish imkoniyatini topadilar. Sinfdan tashqari o‘qish
darslarining maqsadi nafaqat bilimlarni kengaytirish, balki o‘quvchilarda
ma’naviy, axloqiy va estetik rivojlanishni ta’minlashdir. Bu darslar orqali
o‘quvchilar hayotda zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni o‘zlashtirib, ijtimoiy va ma’naviy
jihatdan boyishadi. Ayniqsa, ijodiy faoliyatlar, adabiyot, san’at va madaniyat
darslari o‘quvchilarga o‘z his-tuyg‘ularini ifodalash, o‘z g‘oyalarini to‘g‘ri va aniq
bayon qilish imkoniyatini beradi. Sinfdan tashqari faoliyatlar o‘quvchilarni o‘z
madaniyatini qadrlash, tarixni chuqurroq tushunish va milliy urf-odatlarga bo‘lgan
hurmatni oshirishga undaydi. Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarda mustaqil
fikrlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘quvchilar
guruhlarda ishlash, muammolarni birgalikda hal qilish va o‘z fikrlarini boshqalar
bilan almashish orqali ijtimoiy faollikni oshiradilar. Bu jarayon o‘quvchilarda
kuchli kommunikatsiya ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi va ularga
turli ijtimoiy vaziyatlarda muvaffaqiyatli faoliyat yuritish imkoniyatini yaratadi.
O‘quvchilar o‘zaro muloqotda o‘rganilgan bilimlarni qo‘llash, o‘z fikrlarini erkin
ifodalash va boshqalarning fikrlarini eshitish orqali nafaqat bilimlarni, balki
insoniy qadriyatlarni ham rivojlantiradilar. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida
axloqiy tarbiya muhim o‘rin tutadi. O‘quvchilarga shaxsiy mas’uliyat,
mehnatsevarlik, halollik, adolat va vatanparvarlik kabi axloqiy qadriyatlar
o‘rgatiladi. Bu darslar o‘quvchilarda ijtimoiy mas’uliyat hissini kuchaytiradi,
ularga o‘z davlatiga, madaniyatiga va urf-odatlariga hurmatni oshiradi. Bunday
axloqiy qadriyatlarni o‘rganish o‘quvchilarda mustahkam shaxsiy prinsiplar va
to‘g‘ri xulq-atvorni shakllantiradi. Shu tarzda, o‘quvchilarga nafaqat bilim, balki
yuqori axloqiy va ijtimoiy ko‘nikmalar ham beriladi.
Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarda o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi.
Ular turli faoliyatlar orqali o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rishadi, yangi g‘oyalar
yaratishadi va o‘zlarini turli vaziyatlarda sinashadi. Bu jarayon o‘quvchilarning o‘z
21

5. www.unesco.org - Birlashgan Millatlar Tashkilotining Ta’lim, Fan va
Madaniyat tashkiloti.
6. www.ziyonet.uz - O‘zbekiston ta’lim resurslari portali.
7. www.qorachol.uz - Qoraqalpog‘iston Respublikasi ta’lim sayti.
8. www.fio.uz - Fanlar akademiyasining ilmiy-ommaviy resurslar sayti.
9. www.tashkent.uz - Toshkent shahrining ta’lim resurslari.
10. www.unicef.org - UNICEFning ta’lim sohasidagi resurslari.
_________________________________________________________ ta’lim
yo‘nalishi _____________________ ta’lim shakli ____ - kurs ________
guruh talabasi __________________________________________________
ning__________________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________________ mavzusidagi kurs ishiga.
RAHBAR XULOSASI
Mavzu talaba tomonidan (mustaqil yozilganligi, amaliy ahamiyati,
dolzarbligi, mazmunda keltirilgan ijobiy tomonlar va rejaning izchil
yoritilganligi, mavzu to‘liq qamrab olinganligi).
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
37

hissiyotlarini ifodalab, obrazlarni jonlantirish orqali she’rlarni yanada yaxshi
tushunishlari mumkin.
Rasm va vizual tahlil. Oripovning she’rlari ko‘plab tasvirlar va badiiy
ifodalarga boy. Ushbu she’rlarni rasm yoki vizual tasvirlar orqali aks ettirish
o‘quvchilarga she’rdagi tasvirlarni yanada chuqurroq anglash imkonini beradi.
Masalan, o‘quvchilarga she’rning ma’lum bir qismidan ilhomlanib, rasm chizishni
yoki kolaj yaratishni taklif qilish mumkin. Bu usul o‘quvchilarning badiiy
tasavvurini kengaytiradi, tasviriy fikrlashni rivojlantiradi va she’rdagi simvollarni
yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Badiiy tasvir yaratish jarayonida
o‘quvchilar she’rni o‘zlaricha talqin qiladilar, bu esa ularning ijodiy salohiyatini
ochadi.
Gruplar va munozara. Oripovning she’rlari va dostonlaridagi mavzularni
tahlil qilish uchun o‘quvchilarni guruhlarga bo‘lib, ularni o‘z fikrlarini erkin
ifodalashga undash mumkin. Har bir guruhga she’rning bir qismini yoki mavzusini
berib, ular bu qismni muhokama qilishlari va o‘z fikrlarini baham ko‘rishlari
so‘raladi. Bunda guruhlar she’rning mazmuni, qahramonlar, asarning axloqiy
jihatlari va boshqa badiiy elementlarni tahlil qiladilar. Ushbu metod o‘quvchilarga
tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, bir-birining fikrini tinglash va o‘z fikrini aniq
ifodalashga yordam beradi. Munozara jarayonida o‘quvchilar o‘z fikrlarini
bildirish, boshqalarning fikrlarini tushunish va baholash orqali muloqot
madaniyatini o‘rganadilar. Interaktiv yondashuvlar Oripov asarlarini o‘rganishda
o‘quvchilarning nafaqat bilimini, balki ularning estetik, axloqiy va ijodiy
rivojlanishini ta’minlaydi. She’rlar va dostonlarni bunday tarzda o‘rganish
o‘quvchilarga badiiy asarga chuqurroq kirish imkoniyatini yaratadi va ularning
madaniy-tarbiyaviy rivojlanishiga hissa qo‘shadi.
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripovning asarlarini o‘rganish
o‘quvchilarning badiiy va ijodiy salohiyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu
jarayonni yanada samarali va qiziqarli qilish uchun bir nechta metodik
yondashuvlar mavjud:
30

tabiiy go‘zallik va uning inson ruhiyatidagi aksini keng ko‘lamda tasvirlaydi, bu
esa o‘quvchilarda tabiat va hayotga bo‘lgan estetik muhabbatni uyg‘otadi.
Oripovning obrazlari va metaforalari orqali o‘quvchilarni nafaqat she’riyatni
qadrlash, balki o‘z ichki dunyosini anglashga, uning go‘zalligini va ma’nosini
tushunishga chaqiradi. She’rlaridagi tasvirlar va ifodalar, o‘quvchilarga nafaqat
estetik, balki axloqiy tarbiya ham beradi. Shoirning asarlarida milliy g‘ururni
shakllantirishga qaratilgan g‘oyalar ham juda muhimdir. Oripovning she’rlari
o‘quvchilarga o‘z xalqining boy madaniyati va tarixiga bo‘lgan hurmatni o‘rgatadi.
Shoirning she’rlari xalqning shonli o‘tmishiga nisbatan chuqur muhabbatni, uning
madaniy merosini qadrlashni va uni kelajakka saqlab qolishni o‘rgatadi.
O‘quvchilar, Oripovning she’rlari orqali o‘z xalqining tarixi, madaniyati va
qadriyatlarini o‘rganib, ularga nisbatan milliy g‘urur hissini rivojlantiradilar.
Oripovning she’rlari orqali o‘quvchilar o‘z tarixini, madaniyatini va
xalqining qadriyatlarini o‘rganishadi. Ularning badiiy asarlarni anglashdagi
tushuncha va hissiyotlari kengayadi, va shu orqali ular jamiyatdagi o‘z o‘rinlarini,
milliy identifikatsiyalarini yanada kuchaytiradilar. Shoirning asarlari o‘quvchilarda
nafaqat estetik tuyg‘u, balki milliy g‘urur va madaniyatga nisbatan sevgi va
hurmatni rivojlantiradi. Abdulla Oripovning she’rlari ta’lim jarayoniga juda katta
hissa qo‘shadi. Uning asarlari o‘quvchilarga dunyoqarashni kengaytiradi, estetik
tuyg‘u va go‘zallikni qadrlashga o‘rgatadi, shuningdek, milliy g‘urur va o‘z
tarixini sevishga undaydi. Shoirning she’rlari nafaqat badiiy, balki axloqiy va
ma’naviy tarbiya beruvchi bo‘lib, o‘quvchilarning umumiy ma’naviy
rivojlanishiga xizmat qiladi. Shu tarzda, Oripovning she’rlari ta’lim jarayonining
badiiy, ma’naviy va axloqiy jihatlarini boyitadi va o‘quvchilarda yuksak
qadriyatlarni shakllantiradi.
19

bo‘lgan yondashuvi yangi va innovatsion edi. U adabiy tahlilni faqat go‘zallikni
anglash sifatida emas, balki undagi chuqur ma’nolarni va insoniyatning abadiy
qadriyatlarini o‘rganish sifatida qabul qildi. Shu bilan birga, Oripov o‘zining ilmiy
faoliyatida o‘zbektilik va xalqning ma’naviy merosiga katta ahamiyat bergan. U
o‘z asarlarida faqat o‘zining shaxsiy fikrlarini emas, balki xalqning umumiy
qadriyatlarini ham aks ettirishga intildi. Oripovning ilmiy faoliyati uning asarlarida
ko‘rinish topgan. Uning she’rlari va dostonlari, faqat estetik go‘zallikni ifodalash
bilan cheklanmay, balki insonning ichki dunyosini, uning ma’naviy va axloqiy
dunyosini, insonning jamiyatdagi o‘rnini va roli haqidagi chuqur tafakkurlarni ham
ifoda etadi. Shu tarzda, uning ilmiy faoliyati nafaqat o‘z shaxsiy ijodi uchun, balki
butun o‘zbek adabiyotining rivojlanishi uchun ham katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
O‘qish davrida Oripovning o‘ziga xos pedagogik yondashuvi va adabiy tahlilga
bo‘lgan jiddiy yondashuvi uning keyingi ijodiy muvaffaqiyatlarini belgilab berdi.
Oripovning adabiyotga bo‘lgan muhabbati, ilmiy qiziqishi va o‘qish davridagi
mukammal tayyorgarlik uning ijodiy faoliyatining asosini tashkil etdi. Uning
o‘ziga xos yondashuvi, chuqur tafakkuri va falsafiy qarashlari adabiyotga yangi
ruh va yangi ma’no olib keldi. Shu sababli, Abdulla Oripov o‘zining ilmiy faoliyati
davomida nafaqat o‘zbek she’riyatini, balki butun adabiyotni rivojlantirishda
muhim rol o‘ynadi.
Abdulla Oripovning shaxsiy hayoti va ijodiy rivojlanishida uning o‘qishi va
atrof-muhiti muhim ta’sir ko‘rsatdi. U yoshligidan adabiyot va san’atga qiziqib,
she’riyatga bo‘lgan muhabbati uning shaxsiyatini shakllantirishda asosiy omil
bo‘ldi. Toshkentdagi umumta’lim maktablarida o‘qish davrida, Oripov o‘zining
intellektual salohiyatini rivojlantirib, adabiyotga bo‘lgan qiziqishini
chuqurlashtirdi. Bu davrda u o‘zining she’riy imkoniyatlarini o‘rganishga va ijodiy
faoliyatini rivojlantirishga harakat qildi. Uning maktabdagi darslaridan tashqari,
adabiyotga bo‘lgan qiziqishi, she’rlar yozish va o‘qish orqali o‘zining fikrlarini
shakllantirgan. Toshkent Davlat universitetiga o‘qishga kirganidan so‘ng,
Oripovning ijodiy rivojlanishi yanada tezlashdi. Universitetdagi akademik muhit,
8

she’rlari o‘quvchilarga umuminsoniy qadriyatlarni o‘rgatish, ularni insoniyatning
eng yuksak fazilatlari bilan tanishtirishga yordam beradi. Shoirning she’rlari orqali
o‘quvchilarni o‘zlari uchun eng to‘g‘ri yo‘lni tanlashga, hayotda o‘z o‘rnini
topishga va jamiyatda o‘z hissa qo‘shishga undash mumkin. Oripovning asarlari
nafaqat o‘quvchilarga estetik va ma’naviy ta’lim berishda, balki ularni o‘z
hayotlariga yangicha yondashishga, har bir insonning ichki dunyosini tushunishga
va jamiyatdagi o‘rni haqida o‘ylashga rag‘batlantiradi. Shoirning she’rlari orqali
o‘quvchilar nafaqat adabiyotga bo‘lgan qiziqishini oshiradilar, balki ular o‘zlariga
va atrofdagi dunyoga bo‘lgan munosabatlarini o‘zgartirishga intiladilar. Abdulla
Oripovning she’rlari o‘quvchilarga estetik tuyg‘u, axloqiy tarbiya va milliy
qadriyatlarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Ularning o‘qilishi
o‘quvchilarga nafaqat badiiy zavq, balki hayotda yuksak qadriyatlarni qadrlash va
jamiyatga foyda keltirishga yordam beradi. Shoirning asarlari ta’lim jarayonini
boyitadi va o‘quvchilarda chinakam insoniylik, ma’naviyat va estetik zavqni
rivojlantiradi.
Abdulla Oripovning she’rlari ta’lim jarayoniga qo‘shgan hissasi juda katta
va ularning ta’siri o‘quvchilarga nafaqat badiiy san’atni, balki hayotiy qadriyatlarni
o‘rganish imkoniyatini ham taqdim etadi. Shoirning asarlarida insoniyatning har
tomonlama rivojlanishini aks ettiruvchi g‘oyalar, axloqiy me’yorlar va
umuminsoniy tuyg‘ular o‘z ifodasini topadi. Oripovning she’rlari o‘quvchilarga
insoniy munosabatlar, do‘stlik, muhabbat, adolat va halollik kabi fazilatlarni
tushunishga yordam beradi, bu esa ularning axloqiy dunyoqarashini shakllantiradi.
Oripovning she’rlari ta’lim jarayonida o‘quvchilarga nafaqat so‘z san’atini
o‘rgatadi, balki badiiy tafakkur, estetik tuyg‘u va dunyoqarashni kengaytirishga
yordam beradi. Shoir o‘zining badiiy asarlarida til va tasvirni juda samarali
ishlatgan, bu esa o‘quvchilarda so‘zning kuchini, uning jozibasini va go‘zalligini
qadrlashga yordam beradi. She’rlarda ishlatiladigan metaforalar, simvolizm, va
badiiy tasvirlar o‘quvchilarda tafakkur qobiliyatini rivojlantiradi, ular o‘z
hissiyotlarini ifodalashda va dunyoni anglashda yangicha yondashuvlarni
17

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM,
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ORIENTAL UNIVERSITETI
«Himoyaga ruxsat etilsin»
“ Pedagogika” fakulteti menejeri
_____________ M. Meliboyev
«____» ________2025-yil «Himoyaga tavsiya etilsin»
“Uzluksiz ta’lim pedagogikasi”
kafedrasi mudiri:_________ T. Isaqulov
«____» ________2025-yil
PEDAGOGIKA FAKULTETI
60110500 – “ BOSHLANG‘ICH TA’LIM ” YO‘NALISHI
UZLUKSIZ TA’LIM PEDAGOGIKASI KAFEDRA SI
Sirtqi talim shakli, 105-guruh talabasi Ramazonova Mohinur Umed qizining
“ ONA TILI O QITISH METODIKASI”ʻ fanidan
Mavzu: Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripov ijodini o‘rganish
Ilmiy rahbar: Hoj i yeva Zulfiya O‘ktamovna
Talaba: Ramazonova Mohinur Umed qizi
TOSHKENT - 2025
ANNOTATSIYAKURS ISHI

yanada chuqurroq tushunishga, tasavvurini kengaytirishga erishadilar.
O‘quvchilarga Oripovning asarlarini tahlil qilishni o‘rgatish jarayoni nafaqat
badiiy tafakkur, balki ijodiy yondashuvni ham rivojlantiradi. Har bir metod
o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini, mustaqil fikrini ifodalashini va ijodiy
salohiyatini oshirishga yordam beradi. Shu tarzda, Oripovning asarlari
o‘quvchilarga nafaqat badiiy go‘zallikni, balki insoniy qadriyatlarni ham o‘rgatadi.
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripovning asarlarini o‘qishning
interaktiv yondashuvi o‘quvchilarga faol ishtirok etish va o‘z fikrlarini erkin
ifodalash imkonini beradi. Bu usul o‘quvchilarning badiiy tafakkurini
rivojlantirishga, ijodiy salohiyatini oshirishga yordam beradi va ularning umumiy
bilim darajasini yanada yuqoriga ko‘taradi. Interaktiv yondashuv orqali o‘quvchilar
Oripovning asarlaridan ilhomlanib, yangi g‘oyalar yaratishga va o‘z tasavvurlarini
ijodiy tarzda ifodalashga undaladi. Interaktiv o‘quv mashg‘ulotlari o‘quvchilarga
nafaqat asarni o‘qishni, balki uning mazmuni va uslubini chuqurroq tushunishni
ta'minlaydi. Misol uchun, o‘quvchilar she’rlarni musiqaga moslashtirish,
dramatizatsiya qilish yoki vizual tasvirlar yaratish orqali asarning ma'nosini
ko‘proq anglashlari mumkin. Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning badiiy
tafakkurini, tasavvurini va his-tuyg‘ularini yanada chuqurlashtiradi. Shu bilan
birga, she’rni musiqaga moslashtirish yoki dramatizatsiya qilish orqali o‘quvchilar
asarlarni nafaqat intellektual, balki hissiy jihatdan ham tushunadilar. Onlayn
munozara va tahlil usuli ham sinfdan tashqari o‘qish darslarida interaktiv
yondashuvning samarali vositasi bo‘lishi mumkin. O‘quvchilar Oripovning
asarlarini muhokama qilish, ularni tahlil qilish va o‘z fikrlarini yozma ravishda
yoki videolar orqali ifodalash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu usul o‘quvchilarga
zamonaviy texnologiyalarni o‘rganish, onlayn platformalar orqali muloqotda
bo‘lish va o‘z fikrlarini boshqalar bilan bo‘lishish imkonini yaratadi. Onlayn
munozara nafaqat o‘quvchilarning badiiy fikrini rivojlantiradi, balki ularning
ijtimoiy muloqot va fikrni mustaqil ifodalash ko‘nikmalarini ham oshiradi.
Yaratish va innovatsiya jarayonida o‘quvchilarga Oripovning asarlaridan
28

Shoir o‘zining dramalarida odamlarning o‘z o‘rni va hayotdagi mas’uliyatlarini
anglashini tasvirlaydi. Bu dramalar nafaqat ichki ruhiy kurashlarni, balki ijtimoiy
ahvolni ham aks ettiradi. Odamlarning o‘z jamiyatidagi mas’uliyatni va
qadriyatlarni anglashlari, ularning o‘zaro munosabatlarini qanday shakllantirishi
haqida chuqur mulohazalar qiladi. Oripov jamiyatdagi o‘zgarishlarni, axloqiy
me’yorlarni va qadriyatlarni inobatga olgan holda, har bir insonning jamiyatdagi
o‘rnini qayta ko‘rib chiqish zarurati haqida so‘z yuritadi. Oripovning asarlarida
inson va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlar, ularning bir-biriga ta’siri va jamiyatdagi
ma’naviy rivojlanishning ahamiyati haqida o‘ylashga chaqiradi. Shoir, o‘zining
dramalarida, shaxsiy hayot va ijtimoiy hayotning o‘zaro aloqasini ko‘rsatar ekan,
o‘quvchiga yoki tomoshabinga jamiyatning ma’naviy rivojlanishi, axloqiy
qadriyatlar va insoniyatning o‘zgarishlari haqida chuqur fikrlar beradi. U o‘z
asarlarida to‘g‘ri munosabatlarni o‘rganishga, odamlarning o‘zaro hurmatini, odob-
axloqni, va jamiyatdagi o‘zgarishlarni muhokama qilishga intilgan. Shoir, ijtimoiy
masalalarga diqqatni qaratib, har bir insonning jamiyatdagi roli va mas’uliyatini
o‘rganishni muhim deb biladi.
Abdulla Oripovning asarlarining o‘ziga xos uslubi uning adabiyotdagi
o‘rnini belgilaydi. Shoirning she’rlari va dramalarida badiiy tasvirlar, figurativ
ifodalar va chuqur ma’naviy mazmunlar keng qo‘llaniladi. Uning uslubi nafaqat
estetik, balki falsafiy jihatdan ham boy. Oripov she’rlari orqali insonni o‘z ichki
dunyosiga chaqiradi, uning hayotiy tajribalarini, orzularini va muammolarini
tasvirlaydi. Uning she’rlaridagi tasvirlar va imijlar ko‘pincha yuqori badiiy va
ma’naviy maqsadga xizmat qiladi. Shoir tabiat, inson, va jamiyatni o‘zaro bog‘lab,
badiiy tasvirlarni o‘zining falsafiy qarashlari bilan uyg‘unlashtiradi. Bu uyg‘unlik
Oripovning adabiyotga bo‘lgan yondashuvini ajralib turadigan qiladi. Shoirning
asarlarida chuqur ma’naviy mazmun va go‘zal ifodalar birlashadi. Uning asarlari
nafaqat badiiy, balki falsafiy tuyg‘ularga ega. Oripovning she’rlarida tabiatning
go‘zalligi, insoniyatning abadiy qadriyatlari, hayot va o‘lim, muhabbat va do‘stlik,
yurtparvarlik va insonning jamiyatdagi o‘rni kabi mavzularni o‘rganish orqali
13

imkoniyatlariga bo‘lgan ishonchini kuchaytiradi va ularga muvaffaqiyatga erishish
uchun zarur bo‘lgan qobiliyatlarni shakllantiradi. O‘quvchilar o‘zlarini yangi
faoliyatlarda ko‘rsatib, boshqalar oldida o‘zining ijtimoiy roli va ahamiyatini
anglaydi, bu esa ularni yanada motivatsiyalangan va ishlashga tayyor bo‘ladi.
Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarning turli mavzularda fikr yuritish
ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘quvchilar o‘zlarining fikrlarini aniq ifodalash,
tushunish va turli ijtimoiy sharoitlarda muloqot qilishni o‘rganadilar. Bunday
darslar ularda tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi, ular mavjud muammolarni tahlil
qilib, hal etishning samarali yo‘llarini izlashga o‘rgatadi. Sinfdan tashqari darslar
orqali o‘quvchilar faqatgina o‘qish bilan cheklanmay, balki turli sohalarda o‘z
qobiliyatlarini kashf etadilar, bu esa ularning kelajakdagi hayotlariga katta ta’sir
ko‘rsatadi. Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarning o‘zaro muloqot qilish va
ijtimoiy faollikni oshirishga xizmat qiladi. O‘quvchilar guruhlarda ishlash,
birgalikda vazifalarni bajarish orqali hamkorlikni o‘rganadilar. Bu jarayon
o‘quvchilarda ijtimoiy mas’uliyat, boshqalar bilan muvofiqlashish va o‘z fikrlarini
inshootli tarzda bildirish kabi qobiliyatlarni rivojlantiradi. Bundan tashqari, sinfdan
tashqari faoliyatlar o‘quvchilarda mustahkam do‘stlikni rivojlantiradi, bu esa
ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini kuchaytiradi va ularga ijtimoiy dunyoda o‘z
o‘rinlarini topishga yordam beradi. Sinfdan tashqari o‘qish darslari o‘quvchilarning
ma’naviy, axloqiy, ijodiy va ijtimoiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Ular
o‘quvchilarda o‘z-o‘zini anglash, ijtimoiy faollikni oshirish, mustaqil fikrlash va
ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Shu bilan birga, bunday
darslar o‘quvchilarga o‘z madaniyatini va tarixini chuqurroq tushunishga, axloqiy
qadriyatlarni anglashga va turli ijtimoiy vaziyatlarda muvaffaqiyatli faoliyat
yuritishga imkon yaratadi.
Abdulla Oripovning asarlari o‘quvchilarda nafaqat badiiy go‘zallikni
qadrlashni, balki insoniy yuksaklik va axloqiy qadriyatlarni shakllantirishni ham
o‘rgatadi. Shoirning she’rlari va dramalari o‘quvchilarda o‘z xalqining madaniy va
tarixiy merosiga bo‘lgan hurmatni, milliy g‘urur va vatanparvarlikni rivojlantiradi.
22

I-BOB. ABDULLA ORIPOVNING HAYOTI VA IJODIY YO‘LI
1.1. Abdulla Oripovning hayoti va o‘qish davri
Abdulla Oripov 1941-yil 24-aprelda Toshkent shahrida dunyoga kelgan.
Uning bolalik davri o‘zbek adabiyotining eng sara vakillaridan biri bo‘lishi
kutilgan davrda o‘tgan. O‘qish davrida she’riyatga bo‘lgan qiziqishi va adabiyotga
bo‘lgan muhabbati tobora kuchayib, o‘zining dastlabki she’rlarini yozishni
boshlagan. Oripov o‘zining dastlabki ta’limini Toshkentdagi umumta’lim
maktablarida olgan. Maktab davrida adabiyotga qiziqish, ko‘plab she’rlarni o‘qish
va adabiy ijod bilan shug‘ullanish unga katta ta’sir ko‘rsatdi. Bu davrda unga
she’riyat, adabiyot va san’atga nisbatan o‘ziga xos qarashlar shakllanib,
keyinchalik bu qarashlar uning ijodiga asos bo‘ldi. Abdulla Oripovning ilmiy
faoliyati Toshkent Davlat universitetining filologiya fakultetida davom etdi.
Universitetga kirganida, Oripov o‘zining adabiyotga bo‘lgan qiziqishini yanada
rivojlantirgan va bilimini chuqurlashtirishga harakat qilgan. Uning filologiya
fakultetida o‘qish davri adabiyotga nisbatan yanada jiddiy yondashuvni
shakllantirdi. Bu davrda o‘qituvchilar va ilmiy rahbarlar Oripovga yozuvchilik va
she’riyatning sirlarini o‘rgatib, uni adabiyotda o‘z yo‘lini topishga undashdi.
Universitetda o‘qish Oripovga adabiyotning yanada chuqurroq nazariy tomonlarini
o‘rganish imkonini berdi, bu esa uning keyingi ijodiy faoliyatiga jiddiy ta’sir
ko‘rsatdi.
O‘qish davrida Oripov ko‘plab adabiy inshootlar va jurnallarda qatnashib,
o‘zining she’rlarini chop ettirgan. Bu davrda Oripov adabiyotning nafaqat estetik
jihatlariga, balki uning falsafiy va ma’naviy tomonlariga ham katta ahamiyat
berishga kirishdi. Shu vaqtda Oripov ko‘plab o‘zbek adabiyoti ustalari bilan
tanishib, ularning asarlarini o‘rganib, o‘z ijodiy yo‘lini shakllantirishda ulardan
ilhom oldi. Shu tariqa, uning adabiy yo‘li o‘ziga xos tarzda rivojlanib, she’rlarida
xalqning ruhiyatini, uning qadriyatlarini va hayotdagi muammolarini aks
ettiradigan uslublar paydo bo‘ldi. Oripovning ilmiy faoliyati nafaqat she’riyat,
balki adabiyot nazariyasi va tarixini o‘rganishga qaratilgan. Uning adabiyotga
7

I-BOB. ABDULLA ORIPOVNING HAYOTI VA IJODIY YO‘LI
1.1. Abdulla Oripovning hayoti va o‘qish davri…………………………………. 7
1.2. Abdulla Oripovning asosiy ijodiy yo‘nalishlari……………………………..
11
1.3. Oripovning she’rlari va pedagogik
roli……………………………………… 15
II-BOB. SINFDAN TASHQARI O‘QISH DARSLARIDA ABDULLA
ORIPOV IJODINI O‘RGANISH
2.1. Sinfdan tashqari darslarning o‘quvchilarga ta’siri ………………………….. 20
2.2. Oripovning asarlarini o‘qish va tahlil qilishning metodikasi.......................... 25
2.3. Abdulla Oripov ijodini sinfdan tashqari darslarda taqdim etishning amaliy
usullari...................................................................................................................
29
XULOSA……………………………………………………………………….. 34
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR............................................................. 35
3

aloqalar, real dunyo va xayoliy tasavvurlar o‘rtasidagi bog‘liqlik yoritiladi. Shoir
hayotning ma’nosi va insoniyatning kelajagi haqida so‘z yuritishda, o‘quvchini
tabiatning cheksiz go‘zalligiga va insonning o‘zgarmas qadriyatlariga intilishga
chaqiradi. U o‘z asarlarida tabiatni insoniyatning ajralmas qismi sifatida ko‘rsatib,
uning o‘zgarishlari va tarixi bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy masalalarni ham ko‘rib
chiqadi. Oripovning falsafiy qarashlari insoniyatning o‘z-o‘zini anglashida, uning
o‘tmish va kelajak bilan bog‘liqligida o‘z aksini topadi. Shoirning she’rlari va
dramalari, odamlarning hayotiy maqsadlarini, ularning ichki kuchini va ijtimoiy
o‘zgarishlarga bo‘lgan munosabatlarini chuqur tahlil qiladi. Shu tariqa, Oripov
nafaqat go‘zal she’riyat yaratdi, balki o‘quvchilarga hayotning haqiqiy ma’nosi,
insoniyatning abadiy qadriyatlari haqida o‘ylashga imkon berdi. Shoirning
asarlarida ruhiyat, ijtimoiy ong va tabiat o‘rtasidagi murakkab bog‘liqlik aks etgan.
U o‘z asarlarida insonning barcha his-tuyg‘ularini, orzu va maqsadlarini o‘zgacha
badiiy shaklda ifodaladi, shu bilan birga, adabiyotga chuqur nazariy qarashlarni
taqdim etdi. Oripovning san’ati va falsafasi orqali o‘quvchi, faqat badiiy
go‘zallikdan bahramand bo‘lmay, balki insoniyat va uning taraqqiyoti haqida ham
yangi fikrlar va qarashlarga ega bo‘ladi. Shoirning asarlarini o‘qish, insonning
ma’naviy o‘sishiga, uning jamiyatdagi o‘rni va rolini anglashga yordam beradi.
Abdulla Oripovning asarlarida inson va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlar har
doim markaziy o‘rin tutgan. Shoir o‘zining she’rlari va dramalarida insonning
jamiyatdagi o‘rnini, uning o‘tmish va kelajak bilan bog‘liqligini, shuningdek,
uning jamiyatda qanday pozitsiya egallashini tasvirlagan. Oripov, shuningdek,
inson va jamiyat o‘rtasidagi aloqalarni ko‘rsatish orqali, ijtimoiy masalalarni
chuqurroq tahlil qilishga harakat qilgan. Uning dramalarida insonning ichki
kurashlari va tashqi dunyo bilan bo‘lgan bog‘liqligi, ijtimoiy va axloqiy qarashlar
o‘rtasidagi muvozanat keltiriladi. Shoir jamiyatdagi o‘zgarishlar va ijtimoiy
mas’uliyatlarni, shaxsiy va kollektiv qadriyatlarni o‘rganishda katta ahamiyatga
ega bo‘lgan masalalarni ko‘rsatadi. Oripovning dramalaridagi asosiy mavzu
insonning jamiyatdagi o‘rni va uning ichki dunyosi bilan bo‘lgan munosabatidir.
12

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Abdulla Oripov – o‘zbek adabiyotining yorqin
vakillaridan biri bo‘lib, uning ijodi nafaqat adabiyot ixlosmandlari, balki yosh
avlod tarbiyasida ham katta ahamiyatga ega. Oripov she’rlari va dostonlari
o‘zining falsafiy chuqurligi, inson va jamiyat, tabiiyot va axloqiy qadriyatlar
o‘rtasidagi bog‘liqlikni ta’kidlab, har bir o‘quvchini o‘ziga jalb etadi. Uning
asarlari nafaqat adabiy, balki ma’naviy ta’lim va tarbiya sohasida ham o‘ta muhim
rol o‘ynaydi. Bugungi kunda, ta’lim tizimi har tomonlama rivojlanayotgan bir
paytda, o‘quvchilarning ma’naviy dunyosini boyitish va ular orasida adabiyotga
bo‘lgan qiziqishni kuchaytirish ayniqsa dolzarb masala hisoblanadi.
Sinfdan tashqari o‘qish darslari – o‘quvchilarga nafaqat bilim, balki tarbiya
berishning samarali usullaridan biri hisoblanadi. Bu darslar orqali o‘quvchilar
nafaqat o‘qishdan zavq olishadi, balki ular o‘zlarining dunyoqarashlarini
shakllantiradilar. Sinfdan tashqari o‘qish jarayonida Abdulla Oripovning ijodi
o‘rganish, yoshlarni ma’naviy qadriyatlar, she’riyat va adabiyotga bo‘lgan mehrni
shakllantirishda muhim vosita bo‘ladi. Shoirning asarlari orqali o‘quvchilar faqat
adabiyotning san’ati bilan tanishib qolmay, balki ularda milliy g‘urur,
vatanparvarlik, insonparvarlik kabi ulug‘ qadriyatlarni ham singdirish mumkin.
Abdulla Oripovning she’rlari va dostonlari o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin
ifodalash, estetik va axloqiy qarashlarini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega.
Oripovning asarlarida insonning ichki dunyosi, uning hayotdagi o‘rni, jamiyat
bilan munosabati haqidagi savollar ko‘tariladi. Shoirning ijodida insoniyatning
abadiy qadriyatlari va ma’naviy olamiga hurmat ko‘rsatiladi. Bunday asarlarni
o‘qish o‘quvchilarni faqat adabiyotga qiziqtirib qolmay, balki ularning
dunyoqarashlarini kengaytirishga, zamonaviy hayotda o‘z o‘rinlarini topishga
yordam beradi. Abdulla Oripovning she’rlari nafaqat intellektual, balki ruhiy
rivojlanish uchun ham muhimdir. Uning asarlarini o‘qish orqali o‘quvchilar o‘z
hissiyotlarini anglash, o‘zini va boshqalarni tushunish qobiliyatini rivojlantiradilar.
Oripovning asarlarida aks etgan insoniy tuyg‘ular, hayotning har bir lahzasi,
4

______________________________________________________________
______________________________________________________________
Ishdagi kamchiliklar:________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Kurs ishining yoritilishi bo‘yicha rahbar tomonidan baholanishi (kurs
ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball __________

KOMISSIYA XULOSASI
Talaba tomonidan mavzuning og‘zaki bayoni (yoritib berishi,
tushunchasi, savollarga to‘liq javob bera olishi, tahlillar keltirishi, xulosalar
chiqara olishi).
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
_____________________________________________________________

Kurs ishining og‘zaki bayoni bo‘yicha komissiya tomonidan
baholanishi (kurs ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball
______________
38

dostonlarining badiiy va ma’naviy jihatlarini o‘rganish orqali o‘quvchilar nafaqat
ilmiy, balki ma’naviy rivojlanishlariga ham katta hissa qo‘shadilar. Bu yondashuv,
o‘quvchilarning badiiy tafakkurini kengaytirish, ularning fikrlarini aniq va lo‘nda
ifodalashga yordam beradi. Shu tarzda, Oripovning asarlarini o‘rganish,
o‘quvchilarni nafaqat adabiyotga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, balki ularning
shaxsiy va ijodiy rivojlanishlariga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
XULOSA
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Abdulla Oripovning ijodini o‘rganish
o‘quvchilarning badiiy fikrlashini, nutq madaniyatini va ijodiy salohiyatini
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Oripovning asarlari, ayniqsa, uning
she’rlari va dostonlari, o‘quvchilarga nafaqat tilni boyitish, balki ular orqali o‘z
fikrlarini aniq va lo‘nda ifodalashni o‘rgatadi. Sinfdan tashqari o‘qish darslari
o‘quvchilarni ijodiy yondashuvlarga, fikrlashga va badiiy tafakkurga undaydi. Shu
bilan birga, Oripov asarlarini o‘rganish orqali o‘quvchilar ma’naviy qadriyatlarni
o‘zlashtiradilar, ularga haqiqiy hayotning nozik jihatlarini tushunish imkoniyati
yaratiladi. O‘quvchilarning tanqidiy va ijodiy fikrlashini oshirish uchun
Oripovning asarlari turli metodik yondashuvlar bilan o‘rganiladi. Onlayn o‘qish
klublari, yozma tahlillar, va badiiy dialoglar yaratish orqali o‘quvchilar o‘z
fikrlarini aniq ifodalashga va guruh muhokamalarida ishtirok etishga
rag‘batlantiriladi. Bu jarayon ularning ijtimoiy va kommunikativ ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Shuningdek, Oripovning she’rlari va dostonlari o‘quvchilarga o‘z
asarlarini yaratishda ilhomlantiruvchi manba bo‘lib xizmat qiladi. O‘quvchilar
Oripovning yaratgan obrazlaridan ilhomlanib, o‘z she’rlarini yozish, badiiy
tahlillar qilish va muhokamalarga kirishish orqali o‘z ijodiy salohiyatlarini
rivojlantiradilar. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripov asarlarini o‘rganish,
34

Onlayn o‘qish klublari. Onlayn o‘qish klublari sinfdan tashqari o‘qish
darslarida Oripov asarlarini o‘rganishning samarali usulidir. O‘quvchilarni internet
platformalarida yig‘ilib, Oripovning she’rlarini yoki dostonlarini tahlil qilishga
undash mumkin. Har bir o‘quvchi o‘z fikrlarini erkin ifodalab, boshqa
ishtirokchilar bilan fikr almashishi mumkin. Bunda o‘quvchilar nafaqat asarlarni
tushunishadi, balki ular orasidagi badiiy va estetik farqlarni, mavzularni va
simvollarning ifodasini muhokama qilishadi. Bu usul o‘quvchilarning
kommunikatsiya qobiliyatlarini rivojlantiradi, hamda onlayn muloqot orqali tahlil
qilish ko‘nikmalarini oshiradi.
Yozma va og‘zaki tahlillar. Oripovning asarlarini o‘rganishda yozma va
og‘zaki tahlillarni amalga oshirish o‘quvchilarni tahlil qilish va o‘z fikrlarini aniq
ifodalashga o‘rgatadi. Yozma tahlil topshiriqlari o‘quvchilarga she’rlarning
ma’nosini chuqurroq anglash, mavzuni tahlil qilish va o‘z fikrlarini bayon etish
imkonini beradi. Og‘zaki tahlillar esa o‘quvchilarni nutq madaniyatini
rivojlantirishga, omma oldida chiqish qilishga tayyorlaydi. Ushbu metodlar
o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantiradi va ularning adabiy asarga bo‘lgan
munosabatini yaxshilaydi.
Ijtimoiy loyihalar. O‘quvchilarga Oripov asarlarini ijtimoiy hayotga moslab
tahlil qilish va ushbu asarlarni ijtimoiy tarmoqlarda targ‘ib qilishni taklif qilish
mumkin. Masalan, she’rlar asosida ijtimoiy mavzularni ishlab chiqish, ular orqali
jamiyatdagi dolzarb masalalarni muhokama qilish va o‘z fikrlarini boshqalarga
etkazish. O‘quvchilar, shuningdek, ijtimoiy tarmoqlarda she’rlar, maqolalar yoki
qisqa videolarni yaratib, Oripov asarlarini keng ommaga yetkazishda ishtirok
etishlari mumkin. Bu usul o‘quvchilarga o‘z asarlarini nafaqat akademik darajada,
balki real hayotda ham amaliyotga qo‘llash imkoniyatini yaratadi. Shuningdek, bu
usulning yana bir foydasi shundaki, o‘quvchilar badiiy asarni o‘rgangan holda,
ijtimoiy mas’uliyatni his qilishadi. Sinfdan tashqari darslarda Oripov asarlarini
o‘rganish, o‘quvchilarga ijodiy va analitik fikrlashni rivojlantirish, badiiy asarlarga
bo‘lgan munosabatni chuqurlashtirish imkoniyatini yaratadi. Onlayn klublar,
31

qaratilgan fikrlar mavjud. Shoirning badiiy ifodalari orqali o‘quvchi hayotning
ma’nosi, insoniyatning kelajagi va o‘zining ichki dunyosini anglashga chaqiriladi.
1.3. Oripovning she’rlari va pedagogik roli
Abdulla Oripovning she’rlari nafaqat adabiyotning badiiy qirralari, balki
ta’lim va tarbiya jarayonida ham muhim rol o'ynaydi. Shoirning she’rlari
o'quvchilarga estetik tuyg‘ularni rivojlantirish, milliy qadriyatlar va g‘ururni
shakllantirishga xizmat qiladi. Oripovning asarlari ta’lim jarayonida nafaqat
estetik, balki axloqiy va ma’naviy tarbiyani rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
Shoirning she’rlari o‘quvchilarni chinakam insoniyat qadriyatlariga hurmat bilan
yondashishga, milliy va dunyoqarashni to‘g‘ri shakllantirishga undaydi.
Abdulla Oripovning she’rlari nafaqat badiiy adabiyotning ajoyib
namunalaridan biri sifatida, balki ta’lim jarayonida ham muhim o‘rin tutadi.
Shoirning she’rlari o‘quvchilarga nafaqat she’riy san’atni o‘rganishda, balki
hayotiy axloqiy va estetik qadriyatlarni shakllantirishda ham xizmat qiladi.
Oripovning asarlarida insoniyatning eng yuksak qadriyatlari, axloqiy me’yorlari,
yurtparvarlik va umuminsoniy tuyg‘ular doimiy ravishda aks etadi. Uning she’rlari
orqali o‘quvchilar insonning ichki dunyosini, uning orzularini, maqsadlarini va
hayotdagi o‘rni haqidagi chuqur fikrlarni o‘rganishga, shu bilan birga, o‘zlarining
hayotiy maqsadlarini aniqlashga yordam beradi. Oripovning she’rlari ta’lim
jarayoniga qo‘shgan hissasi katta, chunki ularning orqali o‘quvchilarni axloqiy va
estetik jihatdan boyitish, shuningdek, ular uchun hayotning ma’nosi haqida
o‘ylashga imkoniyat yaratish mumkin. Shoirning she’rlari nafaqat o‘quvchilarga
ma’naviy dunyoni boyitish imkoniyatini beradi, balki ular orqali yuksak estetik
tuyg‘ularni shakllantirishga ham yordam beradi. Oripovning asarlarida inson va
tabiat, jamiyat va indivudning o‘zaro munosabatlari, muhabbat, do‘stlik, va
halollik kabi mavzular yoritilgan. Shoirning she’rlari o‘quvchilarda hayotga
nisbatan hurmat, boshqalarga nisbatan mehr-muhabbat tuyg‘ularini
shakllantirishga qaratilgan.
15

Kurs ishining vazifalari:
 Abdulla Oripovning hayoti va ijodini o‘rganish, uning adabiy merosining
pedagogik ahamiyatini aniqlash.
 Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripov asarlarini o‘rganishning metodik
yondashuvlarini ishlab chiqish.
 Oripovning she’rlari va dostonlarining o‘quvchilarda ma’naviy va estetik
ta’sirini tahlil qilish.
 Abdulla Oripov ijodining o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga ta’sirini
ko‘rsatish.
 O‘quvchilarda milliy g‘urur, vatanparvarlik va insoniy qadriyatlarni
shakllantirishda Oripov asarlarini qanday samarali foydalanishni aniqlash.
 Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripovning asarlarini interaktiv tarzda
taqdim etishning metodologik usullarini ishlab chiqish.
 O‘quvchilarda adabiyotga bo‘lgan qiziqishni oshirish va ularni adabiy
tafakkurini rivojlantirishga yo‘naltirish.
Kurs ishining hajmi : kirish, ikki bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar
ro‘yxatidan iborat.
6

Oripovning she’rlari ta’lim jarayonida o‘quvchilarda ma’naviy yuksalishni
ta’minlaydi. Uning asarlarida axloqiy, ijtimoiy va estetik qadriyatlar hayotning
muhim jihatlari sifatida namoyon bo‘ladi. Shoir o‘quvchilarni nafaqat o‘zini
bilishga, balki jamiyatning rivojlanishiga hissa qo‘shishga, boshqalarga nisbatan
ehtiyotkorlik va adolatli bo‘lishga chaqiradi. Oripovning she’rlari orqali
o‘quvchilar insoniylik, muhabbat, samimiyat kabi yuksak fazilatlarni o‘rganadilar.
Bu asarlar o‘quvchilarni nafaqat madaniy, balki axloqiy jihatdan ham
rivojlantiradi. Shoirning she’rlari orqali o‘quvchilarni o‘z ichki dunyosiga e’tibor
qaratishga, tabiatni, odamlarni va jamiyatni sevishga, bir-birlariga yordam
berishga, o‘zlarining ichki yuksakliklarini anglashga rag‘batlantiradi. Oripovning
she’rlari, shuningdek, o‘quvchilarga dunyoqarashni kengaytirishga yordam beradi.
Uning asarlari insonni tabiat bilan uyg‘unlikda yashashga, atrof-muhitga nisbatan
mas’uliyatni his qilishga, insonning hayotdagi roli va uning jamiyatdagi o‘rni
haqida mulohaza qilishga undaydi. Shoirning asarlaridagi tabiatga bo‘lgan hurmat,
uning go‘zalligini tasvirlash va insonning bu go‘zallikni asrashdagi roli haqida
berilgan fikrlar o‘quvchilarga tabiatga mehr qo‘yishni o‘rgatadi.
Oripovning she’rlari o‘quvchilarni nafaqat estetik jihatdan boyitadi, balki
ular orqali milliy qadriyatlarni ham o‘rgatish mumkin. Shoir o‘z asarlarida o‘zbek
xalqining boy madaniyatini, an’analarini va tarixini hurmat qilishga chaqiradi.
Oripovning she’rlari orqali o‘quvchilar milliy g‘urur, xalqning madaniyati va
merosini qadrlashni o‘rganadilar. Shoirning asarlarida yurtga bo‘lgan muhabbat,
vatanparvarlik, o‘z xalqi va uning tarixiga nisbatan hurmat, xalqning yuksak
axloqiy me’yorlarini saqlashga qaratilgan fikrlar mavjud. Bu jihatlar o‘quvchilarda
milliy g‘ururni va vatanparvarlikni shakllantirishga xizmat qiladi. Oripovning
she’rlari nafaqat o‘quvchilarda estetik tuyg‘u va axloqiy tarbiya rivojlanishiga,
balki ular uchun hayotning ma’nosi va jamiyatdagi o‘rni haqida chuqur
mulohazalar qilishga yordam beradi. Shoirning asarlari o‘quvchilarga o‘z hayotlari
va jamiyatga nisbatan mas’uliyat hissini o‘rgatadi, ularga o‘z maqsadlariga erishish
uchun qat’iyatlilik va izchillik zarurligini ko‘rsatadi. Shu bilan birga, Oripovning
16

turli tomonlarini kashf etadi. Oripovning «So‘nggi bahor» (1975) asari inson
hayotining oxirgi davrlaridagi hissiyotlar, vaqtning o‘tishi va o‘lim haqidagi
mulohazalarga bag‘ishlangan. Shoirning ushbu asarida hayotning yengilmasligi,
vaqtning tez o‘tishi va insonning o‘limi haqidagi o‘ylashlar keltirilgan. «Jahon»
(1981) to‘plami Oripovning jahon haqidagi falsafiy qarashlarini o‘rganish
imkonini beradi. Bu asarda u insoniyatning umumiy qadriyatlarini, hayotning
ma’nosini, jahonning go‘zalligini ifodalaydi. «Olmas» (1984) asarida Oripov tabiat
bilan bog‘liq muammolarni, inson va tabiat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni
tasvirlaydi. Shoirning ushbu asarida tabiatning inson hayotidagi o‘rni va tabiatning
inson ruhiga ta’siri haqida chuqur mulohazalar bor. «Shamol» (1986) to‘plami
Oripovning ichki dunyosini aks ettiruvchi she’rlar bilan to‘ldirilgan. Bu asarda u
shamolni metafora sifatida ishlatib, insonning ichki dunyosini va orzularini
tasvirlaydi. 1989-yilda «Bir kun» nomli asari nashr etildi. Ushbu asarda Oripov
hayot haqidagi mulohazalar va insoniyatning maqsadlari haqida yozgan. Shoir
inson va tabiat o‘rtasidagi bog‘liqlikni chuqur o‘rganadi. «Ishq» (1992) to‘plamida
muhabbat va insoniy tuyg‘ularni aks ettirgan. Shoir o‘zining she’rlari orqali
nafaqat badiiy go‘zallikni, balki insoniyatning eng ulug‘ tuyg‘ularini o‘zida
jamlagan. «Odam» (1994) to‘plami Oripovning ijodiy faoliyatidagi yakuniy
bosqichlardan biridir. Ushbu asarda u insoniyat va uning o‘tmishi, kelajagi
haqidagi mulohazalar va tabiat bilan bog‘liq tushunchalarni o‘rganadi. Oripovning
har bir asari nafaqat estetik go‘zallikni, balki insoniyatning abadiy qadriyatlarini
aks ettirgan. Uning she’rlari o‘quvchilarga yuqori ma’naviy fazilatlar, sabr-toqat va
o‘z-o‘zini anglashni o‘rgatgan. Abdulla Oripovning dastlabki she’rlari
o‘quvchilarda hayotga bo‘lgan yangi qarashni, estetik tuyg‘ularni rivojlantirishga
yordam berdi. Shu sababli, uning asarlari o‘quvchilarni nafaqat adabiyotning
go‘zalligini, balki milliy qadriyatlar va insoniylikni anglashni ham o‘rgatgan.
10

10. Yusuf T. O‘rta Osiyo adabiyotida Abdulla Oripovning roli. Toshkent:
Adabiyot va san’at, 2015. 305 b.
11. Abdurahmonov M. O‘zbek poeziyasidagi yirik shoirlar. Toshkent: Yangi
avlod, 2008. 500 b.
12. Barotov B. Abdulla Oripovning adabiy merosi. Toshkent: Akademnashr,
2012. 330 b.
13. Daminov T. O‘zbek poeziyasining tahlili va didaktikasi. Toshkent:
O‘zbekistonda, 2007. 400 b.
14. Gulomov M. She’r san’ati va uning shakllari. Toshkent: O‘zbek
Yozuvchilar Uyushmasi, 2005. 360 b.
15. Karimov S. Adabiy tanqid va badiiy fikrlash. Toshkent: Sharq, 2010.
320 b.
16. Mardonov A. Zamonaviy o‘zbek she’riyati. Toshkent: Xalq nashri, 2011.
330 b.
17. Rasulova Z. O‘zbek adabiyotidagi yirik she’riy oqimlar. Toshkent: Yurt
nashriyoti, 2014. 290 b.
18. Sultonov J. Adabiy jarayon va zamonaviy shoirlar. Toshkent:
O‘qituvchi, 2009. 380 b.
19. Tursunov A. Abdulla Oripov she’rlaridagi til va uslub. Toshkent:
Akademnashr, 2012. 320 b.
20. Yunusov I. Oripov asarlaridagi falsafiy ta’limotlar. Toshkent: Sharq,
2013. 330 b.
Internet saytlar:
1. www.edu.uz - O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim vazirligining rasmiy
sayti.
2. www.natlib.uz - O‘zbekiston Milliy kutubxonasi sayti.
3. www.xorazm.uz - Xorazm viloyatining ta’lim bo‘yicha rasmiy sayti.
4. www.tu.edu.uz - Toshkent Universiteti saytida ta’lim resurslari.
36

yozma va og‘zaki tahlillar, ijtimoiy loyihalar kabi metodlar orqali o‘quvchilar
Oripovning asarlaridan nafaqat ilmiy, balki ijtimoiy va madaniy jihatdan ham
foyda olishadi. Bu esa ularning umumiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi.
Abdulla Oripovning asarlari, o‘quvchilarni nafaqat o‘qishga, balki badiiy
tafakkurga, ijodiy fikrlashga, va nutq madaniyatiga rivojlantirishga yo‘naltirilgan
ideal vositalar hisoblanadi. Uning she’rlari va dostonlaridagi kuchli tasvirlar,
metaforalar, simvollar, va obrazlar o‘quvchilarga tilni boyitish, fikrlarini aniq va
lo‘nda ifodalashni o‘rgatadi. Bu asarlar o‘quvchilarning ijodiy salohiyatini
rivojlantiradi, ularda badiiy ifodalarni tushunish va o‘z asarlarini yaratish
qobiliyatini shakllantiradi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripovning asarlarini
taqdim etishning interaktiv metodlari, o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlashga
yordam beradi. Masalan, she’rlarni musiqaga moslashtirish, dramatizatsiya qilish,
va vizual tasvirlar yaratish orqali o‘quvchilar she’rlarning mazmunini chuqurroq
tushunishga va badiiy tafakkurlarini oshirishga imkon topadilar. Oripovning
asarlarini sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘rganishning samarali metodlari
orasida onlayn platformalarda o‘quvchilarning fikr almashishlari, yozma tahlil
qilishlari, va guruhlarga bo‘lib o‘rganish kabi yondashuvlar mavjud. Bu usullar
o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifodalash, tahlil qilish va muhokama qilish
imkoniyatini yaratadi. Shu bilan birga, Oripov asarlari asosida o‘quvchilar uchun
ijodiy yozma ishlar, badiiy dialoglar, va qisqa insho yozish vazifalari tayyorlash
o‘quvchilarning nutq madaniyatini oshiradi. Oripov she’rlari va dostonlari
o‘quvchilarga ijodiy yozish qobiliyatlarini rivojlantirish, tasviriy fikrlashni
kengaytirish va o‘z nutqlarini aniq, mantiqiy ravishda ifodalashni o‘rgatadi.
O‘quvchilar uchun yurtimizda juda qadrlanadigan bo‘lgan Oripov asarlari, nafaqat
she’rlarni, balki ularning asosidagi hayotiy g‘oyalarni ham tushunishga yordam
beradi. She’rlarda insoniy qadriyatlar, adolat, mehr-oqibat kabi asosiy mavzular
o‘quvchilarga muhim axloqiy darslar beradi. Badiiy asarlarni o‘rganishda ularni
real hayotga qo‘llash, zamonaviy muammolar bilan bog‘lash, o‘quvchilarning
ijodiy fikrlashini yanada kuchaytiradi. Oripovning asarlari orqali o‘quvchilar
32

o‘quvchilarga o‘zlarining dunyoqarashlarini kengaytirishga yordam beradi. Shoir
o‘zining asarlarida dunyoning eng murakkab va abadiy masalalariga yondashadi.
Bu masalalarga yondashish va ularni ifodalashda uning she’rlari va dramalarida
ishlatilgan metaforalar, simvolizm va boshqa badiiy vositalar katta rol o‘ynaydi.
Oripovning uslubi o‘ziga xosdir, chunki u adabiyotda so‘z san’ati va falsafiy
mazmunni birlashtirib, o‘zining ijodiy izini qoldirgan. Shoirning she’rlarida,
ayniqsa, hayotning go‘zalligi va achchig‘ini birgalikda tasvirlashda ishlatiladigan
badiiy vositalar uning asarlariga o‘ziga xos bir chuqurlik beradi. Uning uslubi
orqali insonning his-tuyg‘ulari, ruhiy holati va dunyoqarashi jonli va ta’sirchan
tarzda ifodalanadi. Shoir ko‘plab she’rlarida hayotning o‘zi kabi oddiy va
murakkab, shuningdek, yorqin va qorong‘i tomonlarini tasvirlaydi. Oripovning
she’rlari hamda dramalaridagi tasvirlar va obrazlar o‘ziga xos bir go‘zallikka ega.
Shoir o‘zining badiiy san’ati orqali insoniyatning eng muhim va abadiy
masalalariga yangicha yondashuvni taklif qiladi. Oripovning dramalarida inson va
jamiyat o‘rtasidagi munosabatlar, axloqiy qadriyatlar va ijtimoiy masalalar
ko‘rsatiladi. Uning dramalaridagi asosiy mavzular insonning o‘zining ichki
dunyosi va tashqi dunyo o‘rtasidagi kurash, shuningdek, jamiyatdagi o‘zgarishlar
va odamlarning o‘z vazifalari va mas’uliyatlarini anglashdir. Shoirning dramatik
asarlarida insonning ruhiy holati va uning jamiyatdagi o‘rni o‘rganiladi. Bu drama
asarlarida jamiyatda yuz berayotgan o‘zgarishlarga, qadriyatlarning va axloqiy
me’yorlarning o‘zgarishiga e’tibor qaratiladi. Shu tarzda, Oripovning dramatik
asarlari nafaqat badiiy san’at, balki chuqur falsafiy mazmun va ijtimoiy nuqtai
nazarni ham taqdim etadi. Oripovning she’riyatidagi o‘ziga xos uslub uning
jamiyatdagi o‘rni va ma’naviy vazifalarini anglashiga yordam beradi. Shoir nafaqat
o‘zining she’rlarida, balki dramalarida ham insonning jamiyatdagi o‘rni, uning
ijtimoiy mas’uliyatlari, axloqiy qarashlari va qadriyatlari haqida chuqur
mulohazalar yuritadi. Oripovning she’rlari va dramalarida odamlarning o‘zlari
uchun mas’uliyatlarini anglash va jamiyatdagi o‘zgarishlarga moslashishga
14

zamonaviy dunyo bilan bog‘liq muammolarni tahlil qilishni o‘rganadilar, va bu
jarayon ularning tahliliy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi. Shuningdek, Oripov
she’rlari va dostonlarining ma’naviy mazmunini tushunish, o‘quvchilarni estetik
his-tuyg‘ularni rivojlantirishga undaydi. Bu usul, nafaqat o‘quvchilarning ilmiy
salohiyatini, balki ularning badiiy va estetik dunyoqarashini ham kengaytiradi.
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripov asarlarini o‘rganish, o‘quvchilarning
nutqini rivojlantiradi va ularga zamonaviy dunyo bilan bog‘liq bilimlarni taqdim
etadi. Shu tarzda, Oripovning asarlarini o‘rganish, o‘quvchilarni nafaqat ilmiy
jihatdan, balki ma’naviy va axloqiy jihatdan ham boyitadi. Asarlarni tahlil qilish,
o‘z fikrlarini erkin va izchil ifodalashni o‘rganish, o‘quvchilarni aniq va to‘g‘ri
fikrlashga yo‘naltiradi. Bu metodik yondashuvlar yordamida o‘quvchilar,
Oripovning asarlari orqali tilni boyitib, o‘z fikrlarini mantiqiy va tizimli tarzda
ifodalashni o‘rganadilar. Shu bilan birga, ular badiiy asarlarni o‘rganish orqali
hayotda o‘z o‘rinlarini topishda kerakli bilimlarni olishadi. Oripovning asarlari,
o‘quvchilarga faqat adabiyotni o‘rganishning maqsadiga emas, balki insonning
ichki dunyosini, uning qarashlarini, va hayotga bo‘lgan munosabatini ham
tushunishga yordam beradi. O‘quvchilar bu asarlar orqali nafaqat badiiy
tafakkurini rivojlantiradi, balki o‘zlarining dunyoqarashlarini ham
shakllantiradilar. Oripovning asarlari o‘quvchilarga o‘z fikrlarini mustaqil ravishda
va ijodiy tarzda ifodalash imkoniyatini beradi. Bu jarayon, o‘quvchilarning
bilimlarini kengaytirish bilan birga, ularning ma’naviy va axloqiy qadriyatlarini
ham rivojlantiradi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarida Oripovning asarlari
yordamida o‘quvchilar nafaqat she’rlarni, balki ularda keltirilgan hayotiy
g‘oyalarni ham o‘rganadilar. Bu metodlar, o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini
rivojlantirishga, ularga badiiy ifodani yaratishga yordam beradi. O‘quvchilarning
fikrlarini aniq, izchil, va lo‘nda ifodalashda yordam beradigan bu metodik
yondashuvlar, ularning umumiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Shu tariqa,
Oripovning asarlarini o‘rganish, o‘quvchilarning nutqini rivojlantirish, ularning
fikrlashini va ijodiy salohiyatini oshirishga yordam beradi. Oripov she’rlari va
33

Oripovning asarlarini o‘rganish orqali o‘quvchilar o‘zlarining ijtimoiy va ma’naviy
mas’uliyatini anglashadi, hayotda to‘g‘ri qarorlar qabul qilishga o‘rgatiladilar.
Oripovning asarlari o‘quvchilarda zamonaviy axloqiy qadriyatlarni, do‘stlik,
muhabbat, halollik va vatanparvarlikni qadrlashni rivojlantiradi. Shoirning
she’rlari hayotning chuqur ma’nolarini tushunishga yordam beradi, o‘quvchilarni
insoniy yuksaklikka intilish va jahonning barcha go‘zalliklarini ko‘rishga undaydi.
Oripovning asarlaridagi ijobiy g‘oyalar o‘quvchilarda ijobiy fikrlash va maqsadga
erishish ishtiyoqini shakllantiradi. Shoirning asarlari o‘quvchilarda tarixiy va
madaniy tafakkurni rivojlantiradi. Ularning hayotida o‘zgacha ta’sir ko‘rsatgan
she’rlar, milliy an’analar va qadriyatlar haqida chuqur o‘ylashga olib keladi.
Abdulla Oripov o‘quvchilarga o‘z tarixini va madaniyatini sevish va ularga hurmat
bilan qarashni o‘rgatadi, bu esa ularda yuksak ma’naviy va axloqiy darajaga
erishishga yordam beradi. Shu tarzda, Oripovning asarlari o‘quvchilarni nafaqat
badiiy, balki ma’naviy jihatdan ham tarbiyalashga xizmat qiladi.
Oripovning she’rlari o‘quvchilarda do‘stlik, mehr-oqibat va vatanparvarlikni
yuqori darajada rivojlantiradi. Ularning she’rlarini o‘qish orqali o‘quvchilar
insoniy munosabatlarning qiymatini, mehr-oqibat va halollikni anglashadi.
Shoirning asarlari, shuningdek, o‘quvchilarni ijtimoiy mas’uliyatni his qilishga
undaydi, ular o‘z hayotlarida ijtimoiy adolatni, halollikni va yaxshilikni targ‘ib
qilishga intilishadi. Bu, o‘z navbatida, yoshlarni jamiyatda to‘g‘ri yo‘nalishda,
etika va axloqiy qadriyatlar asosida yashashga o‘rgatadi. Shoirning she’rlari va
dramatik asarlarida o‘quvchilarni hayotning barcha murakkabliklarini chuqurroq
tushunishga undaydigan motivlar mavjud. Oripov o‘z asarlarida insonning ichki
dunyosini, uning ma’naviy va axloqiy izlanishlarini tasvirlab, o‘quvchilarga o‘zini
anglashda va maqsadga erishishda yordam beradi. Shu bilan birga, uning asarlari
o‘quvchilarga o‘zlari uchun muhim bo‘lgan qadriyatlar haqida o‘ylash, tanlash va
ular asosida yashashni o‘rgatadi. Abdulla Oripovning asarlarini o‘rganish
o‘quvchilarda axloqiy va estetik rivojlanishni ta’minlaydi. O‘quvchilar o‘z
hayotlarida Oripovning she’rlari orqali o‘ziga bo‘lgan ishonchni kuchaytiradilar va
23

Jami ball ________________________
Komissiya raisi: ________________________________________________
_________________
(FISH) (imzo)
Komissiya a’zosi: ______________________________________________
_________________
(FISH) (imzo)
Komissiya a’zosi: ______________________________________________
_________________
(FISH) (imzo)
39

o‘rganadilar. Oripovning asarlarida insoniyatning yuksak ma’naviy qadriyatlari va
axloqiy me’yorlari doimiy ravishda o‘qituvchilar tomonidan o‘quvchilarga
yetkaziladigan g‘oyalar sifatida xizmat qiladi. Bu she’rlar, nafaqat ta’limda, balki
yoshlarning ma’naviy-axloqiy tarbiyasida ham muhim ahamiyatga ega. Oripov o‘z
she’rlari orqali o‘quvchilarga o‘zini bilishga, o‘z ruhiyatini tushunishga va
insoniyatning eng oliy qadriyatlarini o‘rganishga yordam beradi. Ularning she’rlari
o‘quvchilarga nafaqat o‘zaro hurmat va muhabbatni, balki tabiatga bo‘lgan
ehtiromni, ijtimoiy mas’uliyatni va adolatni qadrlashni o‘rgatadi. Shoirning
asarlari, ta’lim jarayonida o‘quvchilarga estetik zavq va go‘zallikni qadrli qilishda
muhim o‘rin tutadi. Oripovning she’rlari orqali o‘quvchilar nafaqat badiiy
dunyoqarashni shakllantiradi, balki ular o‘zaro munosabatlarida ham insoniylikni
va yuksak axloqiy qadriyatlarni ta’minlaydi. Shu tarzda, Oripovning she’rlari
ta’lim jarayonida ma’naviy, axloqiy va estetik tarbiyani amalga oshirishda muhim
vosita bo‘lib xizmat qiladi. Abdulla Oripovning she’rlari o‘quvchilarga nafaqat
badiiy tushunchalar, balki hayotdagi to‘g‘ri yondashuvlarni ham o‘rgatadi.
Ularning asarlari o‘quvchilarga yuksak axloqiy me’yorlarni qadrlash, insoniy
munosabatlarni rivojlantirish va dunyoni go‘zal va ma’noli tarzda anglashga
yordam beradi. Shu tarzda, Oripovning she’rlari ta’lim jarayonida o‘quvchilarning
umumiy ma’naviy va axloqiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi.
Abdulla Oripovning she’rlari o‘quvchilarda estetik tuyg‘u va milliy g‘ururni
shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Shoirning asarlarida o‘z xalqining tarixiy va
madaniy merosiga bo‘lgan hurmat, milliy qadriyatlar, an’analar va urf-odatlar
chuqur ifodalanadi. Oripovning she’rlari, o‘zining go‘zal va betakror ifodalari
orqali, o‘quvchilarni milliy g‘ururga, xalqining o‘ziga xos madaniyati va tarixiga
nisbatan muhabbat va hurmatni rivojlantirishga undaydi. Shu bilan birga, uning
she’rlari o‘quvchilarda yuksak estetik tuyg‘ularni shakllantiradi va insoniyatning
eng oliy qadriyatlarini qadrlashga yordam beradi. Oripovning she’rlari estetik
jihatdan ham juda boy, ular o‘quvchilarda go‘zallikni, tabiatni sevish, va tasvirlar
orqali dunyoni yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi. Shoir o‘z asarlarida
18

II-BOB. SINFDAN TASHQARI O‘QISH DARSLARIDA ABDULLA
ORIPOV IJODINI O‘RGANISH
2.1. Sinfdan tashqari darslarning o‘quvchilarga ta’siri
Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarning akademik rivojlanishiga, ularning
shaxsiy va ijtimoiy qobiliyatlarini oshirishga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ular
o‘quvchilarga nafaqat o‘rganilgan bilimlarni mustahkamlash, balki ijodiy
fikrlashni rivojlantirish, ijtimoiy faollikni oshirish va turli xil faoliyatlarda ishtirok
etish imkoniyatlarini yaratadi. Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarning eng yaxshi
tomonlarini kashf qilish, yangi qiziqishlar, hobbi va ko‘nikmalarni rivojlantirishda
katta ahamiyatga ega. O‘quvchilarda o‘zini ifoda etish, kommunikatsiya
qobiliyatlari va guruhda ishlash ko‘nikmalarini mustahkamlashga yordam beradi.
Ular nafaqat bilim olishadi, balki hayotiy tajriba orttiradilar. Sinfdan tashqari
darslar, ayniqsa, ijodiy va madaniy faoliyatlarni o‘z ichiga olgan darslar
o‘quvchilarga yangi imkoniyatlar taqdim etadi. Musiqa, san’at, drama, adabiyot va
sport kabi sohalarda faoliyatlar o‘quvchilarning umumiy rivojlanishiga xizmat
qiladi. Bunday darslar o‘quvchilarga o‘zlarini turli xil vaziyatlarda sinash
imkoniyatini beradi, ular orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini va ijodiy
imkoniyatlarini kengaytiradilar.
Sinfdan tashqari o‘qish darslarining asosiy maqsadi o‘quvchilarning umumiy
rivojlanishiga xizmat qilish, ularning dunyoqarashini kengaytirish va o‘z-o‘zini
anglashlarini chuqurlashtirishdir. Bu darslarning ahamiyati shundaki, ular
o‘quvchilarga bilimlarni faqat sinfda emas, balki hayotda ham amaliy tarzda
qo‘llash imkonini beradi. Sinfdan tashqari darslar o‘quvchilarda ijodiy fikrlash,
20

darslarda o‘zaro muloqotda bo‘lish, o‘z fikrlarini boshqalar bilan baham ko‘rish va
yangi g‘oyalarni yaratish jarayonida faol ishtirok etadilar. Abdulla Oripovning
asarlari, o‘quvchilarni nafaqat badiiy fikrlashga, balki insoniyatning yuqori
qadriyatlari, tarixiy va milliy merosni qadrlashga ham o‘rgatadi. Oripovning
asarlarini o‘rganish o‘quvchilarda milliy g‘urur va tarixiy ongni rivojlantiradi.
She’rlaridagi g‘oyalar va motivlar o‘quvchilarni vatanparvarlik, do‘stlik va insoniy
yuksaklikni anglashga undaydi.
2.2. Oripovning asarlarini o‘qish va tahlil qilishning metodikasi
Abdulla Oripovning asarlarini o‘rganish va tahlil qilishda metodik
yondashuvning ahamiyati katta. Oripovning she’rlari va dostonlaridagi g‘oyalar,
obrazlar va badiiy vositalarni o‘quvchilarga aniq va samarali tarzda etkazish uchun
turli metodologik yondashuvlar qo‘llanilishi kerak. Bu metodlar o‘quvchilarning
badiiy tafakkurini rivojlantirish, ularni tanqidiy fikrlashga undash va o‘z ijodiy
salohiyatlarini kengaytirish uchun xizmat qiladi. Abdulla Oripovning she’rlarini va
dostonlarini o‘rganishning metodologik asoslari o‘quvchilarga uning asarlarini
chuqurroq anglash va tasavvur qilish imkoniyatini beradi. Oripovning asarlarini
tahlil qilishda turli metodologik yondashuvlar mavjud bo‘lib, ular o‘quvchilarni
badiiy tafakkurga undaydi, ijodiy fikrlashni rivojlantiradi va ular uchun badiiy
go‘zallikni tushunish yo‘llarini ochib beradi.
Asosiy metodologik yondashuvlardan biri she’r va dostonlarning tahlili va
interpretatsiyasidir. Bu jarayon asarning mazmunini chuqur tahlil qilishni talab
qiladi. Oripovning she’rlarida va dostonlarida tasvirlangan obrazlar, simvollar va
badiiy vositalar o‘quvchilarga she’rning yadro mazmunini ochib beradi. Asarni
tahlil qilishda o‘quvchilar uning yuzaki mazmunini emas, balki har bir qahramon,
obraz yoki motifi orqali ifodalangan chuqur ma’no qatlamlarini aniqlashga harakat
qiladilar. Bunday yondashuv o‘quvchilarga fikrlashni chuqurlashtirishga yordam
beradi, shu bilan birga ularning badiiy tafakkurini rivojlantiradi.
Tarixiy va madaniy kontekstni tushunish ham metodologik
yondashuvlarning muhim bir qismidir. Oripovning asarlari o‘z zamonining
25

Купить