Ta’lim menejmenti fanini o’qitishda kompyuterli ta’limdan foydalanish metodikasi

Ta’lim menejmenti fanini o’qitishda kompyuterli ta’limdan
foydalanish metodikasi
MUNDARIJA
KIRISH……………………………………………………………………………….3
I-BOB   TA'LIM   MENEJMENTI   FANINI   O’QITISHDA   AKTNI
QO’LLASHNING NAZARIY METADALOGIK ASOSLARI…….……………..5
1.1 Ta'lim  menejmen fanini  o’qitishda kompyuterli ta'limni tashkil  etishning nazariy
asoslari…………………………………………………………………………………5
1.2 Ta'limda AKT dan foydalanish bo’yicha xorij tajribasi………………………….10
II-BOB   TA'LIM   MENEJMENT   FANINI   O’QITISHDA   KAMPUYTERLI
TA'LIMNI TAKOMILLASHTIRISH SHART-SHAROITLARI ……………….24
2.1 Ta'limda axborot almashish vositalarini takomillashtirish omillar……………..24
2.2   O’tishda   kompyuterli   texnikalardan   foydalanishning   ta'lim   samaradorligiga
ta'siri…………………………………………………………………………………27
XULOSA ............................................................................................................ .........34
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ............................................................ .......35
2 KIRISH
Qanchalik   qiyin   bo‘lmasin,   biz   yoshlar   tarbiyasi   bo‘yicha   o‘zimizga   xos   va
ta’sirchan,   bugungi   kunga   hamohang   usullarni   izlab   topishimiz   kerak.   Jondan   aziz
farzandlarimizni   buzg‘unchi   va   zararli   g‘oyalar,   jinoyatchilik,   giyohvandlik,
loqaydlik,   ma’naviy   qashshoqlik   kayfiyatidan   asrashimiz   zarur.   Bunday   salbiy
holatlarni bartaraf etishda barchamiz, avvalo, siz, aziz yoshlar faol bo‘lishingiz kerak.
Xalqimizning   ma’naviy   qudrati   va   boqiy   an’analarini   asrab-avaylash   va   butun
dunyoga tarannum etishga sizlar albatta qodirsiz, – dedi  Shavkat Mirziyoyev.
Mavzuning   dolzarbligi :So‘nggi   yillarda   boshqaruv   g’oyalarining   rivojlanishi
pedagogik   menejment   muammolarini   hal   etish   bilan   bog’liqdir.   Ko‘pgina   ilmiy
adabiyotlarda   pedagogik   menejment   atamasi   orkali   maqsadga   erishish   xamda
qo‘yilgan vazifalarni bajarishda insoniy, iqtisodiy va samarali yo‘llar bilan insonlarni
boshqarish   va   vositalardan   foydalanish   tushunchalari   keltiriladi.   Ba’zan   “pedagogik
menejment” iborasi maktabni boshqarish yoki ta’limni boshqarish sinonimlari sifatida
tushuntiriladi.   Bunday   tushuncha   unchalik   to‘g’ri   emas,   ta’lim   menejmenti ,
shuningdek, umumiy o‘rta ta’lim menejmenti tushunchalari sinonim sifatida ko‘proq
to‘g‘ri   keladi.   “Pedagogik”   so‘zi   keng   qamrovli   bo‘lib,   o‘ziga   biroz   boshqacha
vazifalarni yuklaydi. 
Kurs   ishining   maqsadi: Maktabni   boshqarish   mazmun-mohiyatiga   ko‘ra
ta’limni   boshqarishdan   farq   qiladi,   chunki   maktabda   faqat   ta’lim-tarbiya   jarayonini
tashkil   etish   va   uni   boshqarish   vazifalari   amalga   oshirilmaydi,   balki   ta’lim-
tarbiyajarayonini   ilmiy   asosda   tashkil   etishning   o‘ziyoq   bir   qancha   vazifalarning
3 bajarilishini,   ya’ni   talim-tarbiya   jarayoni   ishtirokchilariga   zaruriy   sharoitlarni
yaratish,   ularning   faoliyatini   tashkil   etish,   muvofiqlashtirish,   nazorat   kilish ,   tahlil
qilish va baholash, shuningdek, mazkur jarayonni amalga oshirish.
Kurs   ishining   vazifasi :uchun   moddiy   texnika   bazasini   yaratish   va
mustahkamlab   borish,   yangi   pedagogik   va   axborot   texnologiyalari   bilan
qurollantirish,   yuqori   malakali   mutaxassislar   bilan   ta’minlash   kabi   qator   boshqa
vazifalarni ham amalga oshirishni nazarda tutadi. Shunday ekan, maktabda boshkaruv
faoliyatini   tashkil   etuvchi   rahbarlar   nafaqat   pedagogik   tajribaga,   balki   boshqaruv
funksiyalari   va   ularning   vazifalari,   boshqaruv   metodlari   va   ulardan   foydalanish ,
boshqaruv   algoritmi   va   uning   mohiyati,   boshqaruv   qarorlari   va   ularni   qabul   qilish
yo‘llari   hamda   rahbarlik   uslublari   vaularni   qo’llash   kabi   qator   tushunchalarga   ham
ega bo‘lmog’i lozim. 
Ko‘rinib   turibdiki,   ta’lim   muassasalarini   boshqarishda   ta’lim   menejmenti
fanining   o‘rni   beqiyos   bo’lib,   u   raxbarlarga   menejmentning   asosiy   tushunchalari   va
ularning   vazifalarini,   boshqaruvning   maqsadi   va   vazifalari,   zamonaviy   maktabning
tashkiliy   tuzilishi,   strategik   boshqaruv   va   rejalashtirish   qoidalarini,   zamonaviy
boshqaruvning usullarini, rahbarlik san’ati sirlarini o‘rgatadi. 
Kurs   ishining   predmeti: Kurs   ishini   mazmunli   yoritishda   II   ta  bob,hamda   4   ta
parafrifdan foydalanilgan.
4 I-BOB TA'LIM MENEJMENTI FANINI O’QITISHDA AKTNI
QO’LLASHNING NAZARIY METADALOGIK ASOSLARI.
1.1.Ta'lim menejmenti fanini òqitishda kompyuterli ta'limni tashkil etishning nazariy
asoslari.
Bugungi   kunda   mamlakatimizda   amalga   oshirilayotgan   ta’lim
tizimidagi   zamonaviy   islohotlar ,   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlanish   hamda   bozor
iqtisodiyoti   chuqur   ildiz   otib   borayotgan   davrda   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturiga
muvofiq   bir   qator   yangi   talablar   yuzaga   keldi.   Ular   ichida   eng   muhimlari:   ijtimoiy-
psixologik   diagnostika;   guruhlarda   o‘zaro   shaxsiy   munosabatlarni,   rahbarlik
munosabatlarini   tahlil   qilish   va   tartibga   solish;   ta’lim   jarayonini   va   ijtimoiy
ixtiloflarni   hamda   stresslarni   boshqarish;   ta’lim   tizimini   zamonaviy   axborot
texnologiyalari   bilan   ta’minlash;   pedagogik   xodimlarga   bo‘lgan   ehtiyojlarni   tahlil
qilish;   pedagogik   xodimlarning   kasbiy   va   ijtimoiy-psixologik   moslashuvi   hamda
ularni   qayta   tayyorlash   va   malakasini   oshirish;   umumiy   o‘rta   ta’lim   muassasalarini
boshqarish   tizimini   takomillashtirish;   ta’lim   tizimini   boshqaruv   jarayoniga   yangicha
yondashuv ;   ta’lim   muassasalarida   mehnat-huquqiy   munosabatlar   masalalaridir.   Bu
nafaqat   ta’lim   tizimidagi   boshqaruv   muammolarini,   balki   maktab   rahbarlari
tomonidan   boshqaruvni   takomillashtirish   hamda   uning   uslublarini   amaliyotga   tatbiq
etish, shuningdek, turli darajadagi rahbarlarning boshqaruv faoliyatida muammolarni
oldindan   ko‘rish   va   ularni   ijobiy   hal   etish   qobiliyatlarini   shakllantirishni   olga
surmoqda.
5 1 Mamlakatimizda   amalga   oshirilayotgan   ta’lim   tizimidagi   islohotlar   ta’lim
tizimini   boshqarish   mexanizmlarini   o‘zgartirish,   takomillashtirishni,   ya’ni
boshqaruvning   ma’muriy   buyruqbozlik   metodlaridan   voz   kechib,   ijtimoiy-iqtisodiy,
zamonaviy talablarga mos keladigan, demokratik tamoyillarga asoslangan boshqaruv
tizimini shakllantirishni taqozo etmoqda. Bu bugungi kunning eng asosiy talablaridan
biri bo‘lib   nafaqat boshqaruv muammolari , balki sub’ektlarning boshqaruv faoliyatini
tashkil etish va ularni shakllantirish zamirida, eng avvalo, boshqaruv tizimining turli
bo‘g‘ini   rahbarlarining   boshqaruv   faoliyatini   takomillashtirishning   yo‘l-yo‘riqlarini
aniqlash,   yangi   sharoitlargamuvofiqlashtirish   va   amaliyotga   joriy   etish   vazifalarini
belgilaydi.   Shundan   kelib   chiqib,   ta’lim   tizimini   rivojlantirish   yo‘nalishida   amalga
oshirilayotgan isloxotlar  barcha ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini  ilmiy asosda
tashkil   etish   va   boshqarishda   fan-texnika   yutuqlariga   asoslangan   boshqaruvning   eng
samarali,   innovatsion   metodlaridan   foydalanishni,   boshqaruv   yo‘nalishida   bilim,
ko‘nikma  va  malakalarni,  yangi   shaxsiy  va  kasbiy  sifatlarni  talab  qiladi. Boshqarish
amaliyotidan   ma’lumki,   raxbarlik   faoliyati   o‘ziga   xos   murakkab   jarayon   bo‘lib,
urahbardan   nafaqat   oliy   ma’lumotga,   balki   yetarli   kasbiy   tayyorgarlikka ,   boshqaruv
yo’nalishida bilim, ko‘nikma va malakalarga, shuningdek, ma’lum tajribaga ham ega
bo‘lishni   talab   etadi.   Ta’lim   muassasalarini   boshqarish   jarayonida   rahbarlarning   eng
asosiy   va   muhim   ahamiyat   kasb   etuvchi   funksiyalaridan   biri   -   buqaror   qabul   qilish
funksiyasi   bo‘lib,   ularning   sifati   ta’lim   muassasasi   salohiyatiga,   ta’lim-tarbiya
jarayonining samaradorligiga, xodimlar bilan bir qatorda ta’lim muassasasi faoliyatiga
o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Menejment  fanidan ma’lumki,tashkilotlarni boshqarish tizimi
6 ikki   mustaqil,   lekin   bevosita   bog‘liqlikda   bo‘lganboshqaruvchi   va   boshqariluvchi
tizimlardan iborat bo‘ladi.
Rivojlantiruvchi maqsad:   Ta'lim jarayonini talablarga muvofiq r е jalashtirish va
tashkil etishga doir bilimlar bilan qurollantirish.
1. Ta'lim mazmuni haqida tushuncha, ilmiy-t е xnika taraqqiyoti va mazmuni.
2.   O’quv   r е jalari,   o’quv   dasturlari   va   darsliklar,   o’quv   qo’llanmalari,   ularni
ishlab chiqishga Yangicha yondashuvlar.
3. Ta'lim tashkil qilish shakllari va turlari, unga ijodiy yondashuv.
4. O’quv jarayoni tashkil qilishning an'anaviy va noan'anaviy shakllari.
5.   O’qituvchi   o’quv   ishlarini   tashkil   qilishning   Yangi   shakllaridan   samarali
foydalanish.
6. Yangi p е dagogik t е xnologiyalar, ularning manbalari va joriy etish tartibi.
1997 yil 29 avgustda O’zb е kiston R е spublikasining "Ta'lim -to’grisida"gi qonuni
qabul   qilindi.   Bu   qonunda   ta'kidlanishicha,   ta'limning   mazmuni:   har   bir   o’sib
k е layotgan   yosh   avlodni   hayotta   va   dunyoviy   d е mokratik   jamiyat   baxt-saodati
yo’lidagi yuqori unumli m е hnatiga barkamol avlod qilib tayyorlash bilan b е lgilangan.
Ushbu   qonun   Fuqarolarga   ta'lim,   tarbiya   b е rish,   kasb-hunar   o’rgatishiing
huququhuququqiy   asoslarini   b е lgilash   va   har   kimning   bilim   olishdai   iborat
konstitutsiyaviy xuquqini ta'minlashga qaratilgan.
Ta'limning   asosiy   mazmunini   uning   vazifalarida   oydinlashtnriladi.   Asosiy
vazifalarga aqliy tarbiya bllan bohuquqlik bo’lgan vazifalar kiradi. Bu vazifalar ichiga
ilmiy   va   t е xnikaviy   bilimlar,   hamda   ular   bilan   bohuquqlik   bo’lgan   malaka   va
7 ko’nikmalar   bilan   qurollantirish,   ajdodlarimiz   qoldirgan   tarixiy   va   madaniy
qadriyatlarda   hayotning   ma'nosi,   jamiyatda   insoniing   tugtan   o’rni,   ta'lim-tarbiyasi,
odob   -   axloqi   haqidagi   xikmatli   fikrlar   borki,   bular   bugunga   halhuquq   ta'limi
taraqqiyoti   uchun   va   milliy   maktab   yaratishi   borasida   yoshlarimizda   insonparvarlik,
poklik,   imon-e'tiqod,   muruvvat,   vatanparvarlik,   m е hnats е varlik,   millatlararo   do’stlik
munosabatlari, qaxramonlik, mardlik singari tuyg’ularini tarbiyalaydi.
Yangi   d е mokratik   jamiyat   qurishda   ta'limning   mazmuni   bu   jamiyat
extiyojlaridan k е lib chiqib va quyidagilarga amal qilgan holda b е lgalanadi:
ilmiy bilimlarning yetakchi roli to’g’risidagi qoidaga;
insoniyatning madaniy-ma'rifiy m е rosi  boyliklarini, umuminsoniy qadriyatlarini
egallab olish haqidaga "Milliy dastur" ko’rsatmalariga;
tarbiyalanuvchi   shaxsni   barkamol   avlod   qilib   rivojlantirish,   iymon-e'tiqodini,
ilmiy dunyoqarashini tarkib toptirish;
-   ilmiy   hayot   bilan,   yagonga   d е mokratik   jamiyat   qurilishi   tajribasi   bog’liqligi
haqidagi qoidaga;
- ta'limning bir maqsadga qaratilganligi (umumiy yoki kasbiy ta'lim);
-   ta'lim   sohasidagi   davlat   siyosatining   asosiy   printsplariga   va   didaktik
printsiplariga muvofiqligaga amal qilinadi.
Ta'limning   mazmuni   o’zgaruvchan,   u   doimo   yangilanib   turadi.   Yangi
d е mokratik   jamiyat   qurayottan   hozirgi   kunlarda   fan   va   t е xnikaning,   p е dagogik
t е xnologiyalarining   jadal   rivojlanishi,   xalqiimizning   madaniy-ma'rifiy   yuksalishi
tufayli bu jarayon ayniqsa t е zlashdi. Biroq mat е rial tanlash va ta'limning mazmunini
8 yangilash   didaktik   muammolar   bo’lib   qolmay,   balki   yetarlicha   murakkab
muammodir. Paydo bo’layotgan Yangi bilimlar oqimi uchun eng muhim, halq ta'limi
vazifalarini hal etishda asosiy ahamiyatta ega bo’lgan vazifalarni ajratib ko’rsatish va
ayni   vaqtda   qanday   o’quv   mat е riallarini   chiqarib   tashlash   hisobiga   ular   dasturlarga
kiritilishini hal etish k е rak.
O’quv   r е jasi   —   davlat   hujjatidir.   Unga   barcha   umumta'lim   maktablari   so’zsiz
amal  qiladi. Bu hujjatda sinflar  bo’yicha o’rganilishi  lozim  bo’lgan o’quv fanlari  va
shu fanlar  uchun ajratilgan  o’quv soatlari  ko’rsatiladi. Bu hujjat  maktabning yagona
o’quv r е jasi hisoblanib, u halhuquq ta'limi vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Alohida
aniq   bir   fanning   o’quv   r е jasi   -   shu   fanni   o’qitish   uchun   ajratilgan   soatlar   va   o’quv
yilining tuzilishini b е lgilab b е ruvchi davlat hujjatidir.
O’quv r е jasini tuzishda quyidagi omillarga asoslanadi:
1. O’quv tarbiya ishining maqsadi, o’quvchilarga aniq ilmiy bilim b е rish, olgan
bilimlarini ko’nikmaga   aylantirib , uni hayotda qo’llay olishga o’rgatish.
2.   Makgab   o’quvchilariga   bilim   b е rish   yeshiga   qarab   tizimga   solinadi   va
qoidalarga asoslanadi:
a) Boshlangich ta'lim- I-IV sinflar
b) Umumiy o’rta ta'lim - V-1X sinflar.
v) O’rta maxsus kasb-hunar ta'limi, akad е mik lits е ylar, kasb-hunar koll е ji.
Ta'lim   to’g’risidagi   qonunga   asosan   akad е mik   lits е y   va   kasb-hunar   koll е jining
mahuquqomi   t е nglashtirilgan.   Ulariing   o’quvchilari   va   bitiruvchilari   oliy   o’quv
yurtiga   kirishda   yoki   tanlangan   yo’nalish   bo’yicha   faoliyat   ko’rsatishda
9 konstitutsiyaviy haq-xuquqlarini amalga oshirishda t е ng xuhuququhuquqlidirlar. Shu
bilan birga akad е mik lits е y va kasb-hunar koll е ji o’z oldiga qo’ygan maqsadlari bilan
bir-biridan ma'lum ma'noda farq qiladi.
Akad е mik   lits е ylar   —   o’quvchilarning   qiziqishlari   va   qobiliyatlarini   hisobga
olgan   holda   ularning   jadal   int е ll е ktual   rivojlanishini,   chuqurlashtirilgan,
ixtisoslashtirilgan   holda   o’qitishni   ta'minlaydi.   Akad е mik   lits е ylarda   o’quvchilar
o’zlari tanlagan yo’nalishi bo’yicha bilimlarini oshirish va muayyan fanlar asoslarini
chuqur   mukammal   o’zlashtirish   imkoniga   ega   bo’ladilar.   Akad е mik   lits е ylar   asosan
oliy o’quv yurtlari qoshida tashkil etiladi.
Inson   tafakkuri,   aqliy   saloxiyati   ijgimoiy   boylik   hisoblanadi.   Ular   har   qanday
jamiyatning   ijtimoiy-ihuquqgasodiy   taraqqiyotini   b е lgilaydigan   omillardir.   Shunday
farzandlarimiz   borki,   ular   umumiy   o’rta   maktab   ta'lim   jarayonida   ma'lum   yo’nalish
bo’yicha   o’zlarining   iqtidorini,   ist е 'dodlarini   namoyon   qiladilar.   Bu   boylikdan
obosqichilona   foydalanish,   uni   tug’ri   yo’naltirish   katta   ahamiyat   kasb   etadi.
Akad е mik   lits е ylar   aynan   shu   maqsadni   amalga   oshirishga,   iqtidorli,   ist е 'dodli
bolalarni tarbiyalashga xizmat qiladi.
Kasb-hunar   koll е jlari   esya   o’quvchilarning   kasb-hunarga   moyilligini,
layoqatlarini,   bilim   va   ko’nikmalarini   chuqur   rivojlantirish,   ularning   tanlagan
yo’nalishlari   bo’yicha   bir   yeki   bir   n е cha   zamonaviy   kasb   egallash   imkonini   b е radi.
Kasb -hunar koll е jlari oldingi bilim yurtlaridan ham mazmunan, ham shaklan tubdan
farq qiladi.
Bu farq nimalardan iborat?
10 Bular   eng   avvalo   o’quvchilarni   o’qishga   qabul   qilishdan   boshlab,   o’quv
jarayonining   tashkil   etilishi,   mazmuni   bilan   m е zoni   va   bir   n е chta   kasb-hunar   egasi,
ustasi,   kichik   mutaxassis   bo’lib   o’qishni   tamomlashidan   iboratdir.   O’quv   jarayoni
jahon talablariga mos k е luvchi davlat ta'lim standartlari, ya'ni zamon talablariga javob
b е ruvchi,   istiqbol   va   k е lajakni   ko’zlab   ishlab   chiqilgan   o’quv   r е ja   va   dasturlari
asosida tashkil etiladi.
Kasb-hunar   koll е jlarida   o’quv   dasturlari   oldingi   o’quv   bosqichi   -   umumta'lim
maktablari   va  k е yingi   pohuquqonada  turgan   oliy  o’quv  yurtlarining  o’quv  dasturlari
bilan o’zaro mutanosiblikda bo’lib, ta'limning uzluksizlik va izchillik printsipiga amal
qiladi.   Shu   bilan   birga   koll е j   p е dagoglarining   saviyasi   yuqoriligi   va   p е dagogik
t е xnologiyalarining   Yangiligi   bilan   farq   qiladi.   Zamonaviy   bilim   b е rish   uchun
o’qituvchilarning   o’zi   ana   shunday   bilimga   ega   bo’lishi   k е rak.   Shuning   uchun
p е dagog   kadrlarning   obro’-e'tiborini,   ijtimoiy   mahuquqomini,   mas'uliyatini,
malakasini   oshirishiga   va   zamon   talablariga   mos   holda   tayyorlashga   e'tibor
qaragilgan.
Akad е mik lits е ylar va kasb-hunar koll е jlariga o’quvchilarni qabul qilish qanday
amalga oshiriladihuquq
Bu   umum   o’rta   maktabning   9   sinfi   bitiruvchilarining   yakuniy   davdat
atg е statsiyasi   natijasiga  binoan  o’quvchi   tomonidan  yig’iltan  R е yting ko’rsatkichlari
hamda p е dagog psixologik tashxis markazlari tavsiyalari asosida o’quvchi akad е mik
lits е yda   yoki   kasb-hunar   koll е jining   ma'lum   yo’naliishda   o’qishni   davlom   ettirish
xuquqiga ega bo’ladi.
11 O’quv   r е jasida   ayrim   tabiiy   fanlar,   ayniqsa,   mat е matika,   informatika,   fizika
fanlari,   ayrim   gumanitar   fanlar   bo’yicha   o’quvchilarning   qiziqishi   va   xoxishlarini
huquqoniqtirish,   qobiliyatlarini   rivojdantirish   maqsadida   o’tkaziladigan   fakul'tativ
mashg’ulotlar ko’rsatilgan bo’ladi.
1.2. Ta'limda AKT dan foydalanish bo’yicha xorij tajribasi
Litvinets Irina Igorevna,
155 -sonli GBOU gimnaziyasi va informatika o'qituvchisi
Sankt -Peterburg
Ta'lim   tizimini   modernizatsiya   qilish   bugungi   kunda   jamiyatni   innovatsion
rivojlanish salohiyati sifatida qaraladi va ta'limni rivojlantirishning yangi kontseptual
yondashuvlarini amalga oshirishga asoslangan.
Ta'lim   sifatining  yuqori   darajasini   ta'minlash   asosiy   muammo  bo'lib   qolmoqda.
Yangi   federal   davlat   ta'lim   standartlari   talabalarning   asosiy   kompetentsiyalarini
rivojlantirishga   qaratilgan   universal   pedagogik   texnologiyalardan   foydalangan   holda
o'quvchilarni   o'qitishning   tizimli   faolligini   joriy   qilishni   nazarda   tutadi.   o'quv
faoliyati (UUD).
AKT texnologiyalarini maktab amaliyotiga joriy etish modernizatsiya qilishning
ustuvor yo'nalishlaridan biri bo'lib, u nafaqat ta'lim sifatini oshirishga, balki o'quvchi
shaxsining   intellektual   va   ijodiy   salohiyatini   ochib   berishga,   axborot   salohiyatini
rivojlantirishga yordam beradi. .
E.   I.   Ogarev   ostida   kompetentsiya   shaxsni   belgilangan   maqsadga   erishishga
qaratilgan   samarali   harakatlarni   rejalashtirish   va   amalga   oshirishga   qodir   bo'lgan
12 faoliyat sub'ekti sifatida tavsiflovchi baholovchi toifani tushunadi.
Vakolatlar tarkibida   u beshta komponentni aniqlaydi: hal qilinayotgan vazifalar
va   muammolarning   mohiyatini   chuqur   anglash;   faoliyat   sohasida   olingan   bilim   va
tajriba;   ilg‘or   yutuqlarni   o‘zlashtirish;   etarli   vosita   va   usullarni   tanlash   qobiliyati;
maqsadga erishish jarayonida o'z faoliyati natijalari uchun javobgarlik hissi.
Talabaning axborot kompetentsiyasining asosiy komponentlari:
 ma'lumot manbalarini to'g'ri tanlash qobiliyati;
 turli manbalardan ma'lumotlarni topish va o'zgartirish qobiliyati
 texnik vositalardan foydalanish bo'yicha aniq ko'nikmalarga ega bo'lish
 o'z faoliyatida kompyuter axborot texnologiyalaridan foydalanish qobiliyati;
 kerakli sohadagi axborot oqimlarining xususiyatlarini bilish.
Ostida   axborot   -kommunikatsiya   texnologiyalari   biz   ma'lumot   bilan   ishlash
usullari,   texnikasi   va   usullari   tizimini   tushunamiz,   ularning   qo'llanilishi   ta'lim   va
tarbiyaning markaziy vazifalarini hal qilishni ta'minlaydi.
O'quv jarayonida AKTdan foydalanish quyidagilarga imkon beradi:
 o'quvchilarning darsda va darsdan keyin bilim faolligini oshirish;
 mavzuga doimiy qiziqishni saqlab qolish;
 turli   fanlar   bo'yicha   darslarda   ko'rib   chiqiladigan   murakkab   jarayonlar   va
hodisalarni modellashtirish va tasavvur qilish;
 talabalarni   mustaqil   izlash,   Internetda   kerakli   ma'lumotlarni   tanlash   va   tahlil
qilish bilan shug'ullanish;
13  ijodiy   qobiliyatlarni   rivojlantirish,   o'quvchilarda   umumiy   va   axborot
madaniyatini shakllantirish.
Bizningcha, AKTdan foydalanishning asosiy afzalliklari:
1. O'qishga   tayyorlik   darajasi   har   xil   bo'lgan   talabalarga   tabaqalashtirilgan
yondashuvni amalga oshirish qobiliyati.
2. Darsda vizual, audiovizual va video yordamidan foydalanish.
3. Darsning yuqori tezligini saqlab turish, sinf.
4. O'qituvchi va talabalar o'rtasida samarali aloqa o'rnatish.
5. Talabalar UUD operativ va ob'ektiv nazoratini amalga oshirish.
6. Muvaffaqiyat   Yuqori   sifatli   o'quvchilar   tomonidan   materialni
o'zlashtirish.
Darsda   o'quvchilar   bilan   darsdan   tashqari   va   darsdan   tashqari   mashg'ulotlar,
AKT   texnologiyalarining   quyidagi   shakllari   qo'llaniladi:   prezentatsiyalar,   interaktiv
testlar,   Internetda   ma'lumot   qidirish,   loyihalarni   tayyorlash,   tayyor   elektron
resurslardan foydalanish, raqamli ta'lim resurslari. .
Bittasi   faol   shakllar   O'quv   -bilish   faoliyati   uchun   yuqori   motivatsiyani
rivojlantiradigan va o'quvchilarning axborot  kompetentsiyasini  shakllantirishga hissa
qo'shadigan   pedagogik   texnologiyalar   -   bu   dizayn   texnologiyalari.   Elektron   loyiha
ustida   ishlash   birgalikda   ishlashning   keng   imkoniyatlarini   namoyish   etadi,   bunda
talabalarga   shaxsning   malakasini   to'liq   namoyon   etishga   yordam   beradigan   rollar
beriladi.
O'quv jarayonida multimediya resurslaridan foydalanishning afzalliklari:
14 1. Taqdimot:
Mavzuni e'lon qilishda, fotosuratlarni ko'rib chiqishda ko'rish qobiliyati;
Talabalarning mustaqil topshiriqlarini asosiy izohlarda tez tekshirish: formulalar,
diagrammalar, xulosalar;
Muammolarni hal qilish va natijani ko'rish;
Katta ekranda taqdim etilgan matnlardagi xatolarni birgalikda muhokama qilish,
tilning   siljishi,   fotosuratlardagi   jismoniy   nuqsonlar   va   boshqalar   tasodifiy   ta'sirlar
yoki   signal   nazariyasi,   shovqin   yoki   interferentsiya   deb   ham   ataladi.
rivojlantirmoq   tanqidiy fikrlash .
2. Video parchasi:
Bu   tajribani   darsda   tayyorlash   va   o'tkazish   uchun   o'qituvchining   vaqtini   tejash
imkonini beradi.
3. Animatsiya:
Haqiqiy eksperiment o'tkazish mumkin emas va animatsiya ko'rib chiqilayotgan
ob'ektlar aslida o'zini qanday tutishini ko'rsatadi.
4. Kompyuterda test:
Bu   talabalarning   oldingi   va   ushbu   darsda   olgan   bilimlarini   tezda   tekshirishga
imkon beradi;
O'qituvchiga materialni o'zlashtirish darajasini va yuqori sifatli muammolarni hal
qilish uchun olingan bilimlarni tekshirish qobiliyatini ko'rishga imkon beradi;
Xatolarni darhol tuzating.
5.   Kompyuter   modellashtirish   biri   hisoblanadi   samarali   usullar   murakkab
15 tizimlarni o'rganish.
Haqiqiy   tajribalar   har   xil   sabablarga   ko'ra   qiyin   bo'lgan   hollarda   hisoblash
tajribalarini   o'tkazish   qobiliyati   tufayli   kompyuter   modellarini   o'rganish   osonroq   va
qulayroqdir. Kompyuter modellarining izchilligi va rasmiylashtirilishi o'rganilayotgan
ob'ektning   (yoki   ob'ektlarning   butun   sinfining)   xususiyatlarini   belgilaydigan   asosiy
omillarni   aniqlashga,   xususan,   modellashtirilgan   fizik   tizimning   uning   o'zgarishiga
javobini o'rganishga imkon beradi. parametrlar va dastlabki shartlar.
O'qituvchining   hikoyasi   bilan   birgalikda   AKTni   o'quv   jarayonida   qo'llashning
barcha   afzalliklari   diqqatni   va   vizual   fikrlashni   rivojlantirishga   imkon   beradi   -   bu
tasavvurni   tasvirlash   va   tasavvur   qilish   qobiliyati.   Va   vizual   (majoziy   nazariy)
fikrlash - tushunish asosi.
Shunday   qilib,   darsda   va   darsdan   tashqari   mashg'ulotlarda   AKT
texnologiyalaridan foydalanish o'quv jarayonini optimallashtirish, o'quvchilarni o'quv
jarayonining sub'ekti sifatida jalb qilish, ijodkorlik, mustaqillik va tanqidiy fikrlashni
rivojlantirish imkonini beradi.
Boshlang'ich   maktab   o'quv   jarayonida   AKTdan   foydalanish   yangi   shaxsni
shakllantirish sari qadamdir
Pedagogikada   50   dan   ortiq   ta'lim   texnologiyalari   mavjud,   lekin   XXI   asrning
asosiy   texnologiyasi   bu   axborot   -kommunikatsiya   texnologiyalaridan   (AKT)
foydalanishdir.
Hozirgi vaqtda kompyuter texnologiyalari ta'lim va tarbiyaning qo'shimcha "og'irligi"
emas,   balki   uning   sifatini   sezilarli   darajada   oshiradigan   yaxlit   o'quv   jarayonining
16 ajralmas qismi bo'lishi uchun mo'ljallangan.
O'quv jarayonidagi AKTning o'rni
Ta'lim jarayonida AKTdan foydalanish-bu samaradorlikni oshirish va o'qitish va
o'z-o'zini o'rganishni faollashtirishning oqilona usuli. AKT sizga axborot jarayonlarini
avtomatlashtirishga   imkon   beradi:   uni   uzoq   vaqt   va   ixcham   saqlash,   tezda   qidirish,
tezda   qayta   ishlash,   yangisini   ishlab   chiqarish,   istalgan   masofaga   uzatish   va
multimediya   (matnli,   jadvalli,   grafikli,   animatsion,   audio   va   video)   ma'lumotlarni
taqdim   etish.   kerakli   shakl.
Multimediya   texnologiyalaridan   foydalanish   ta'limga   yanada   samarali
yondashuvlardan   foydalanishga   olib   keladi   va   ta'limning   eng   samarali   vositasi
hisoblanadi.   Yana   bir   afzallik   -   bu   o'quvchilarga   hissiy   ta'sir.   Ayniqsa,   agar   video
qo'shilsa   va   slaydlarga   saundtrek   bo'lsa,   bu   o'quvchilarga   ko'rgan   va   eshitganlariga
shaxsiy   munosabatni   shakllantirish   imkonini   beradi.
Axborot-kommunikatsiya   texnologiyalaridan   foydalanish   tushuntirish-tasvirlangan,
o'qituvchi-tarbiyalash   usulidan   bola   ta'lim   faoliyatining   faol   sub'ektiga   aylanadigan
mashg'ulotga o'tishga imkon beradi. AKT yordamida haqiqiy virtual sayohatni amalga
oshirish   mumkin.   AKT   bayramlarga   tayyorgarlik   ko'rishda,   bolalarning   tadqiqot   va
loyiha   faoliyatida   katta   yordam   beradi.
Asosiy ta'lim qiymati   axborot texnologiyalari   ular sizga o'qituvchi va talaba ixtiyorida
deyarli   cheksiz   potentsial   imkoniyatlarga   ega   bo'lgan   multisensorli   interaktiv   ta'lim
muhitini   yaratishga   imkon   beradi.   Ta'limning   an'anaviy   texnik   vositalaridan   farqli
o'laroq,   axborot   texnologiyalari   nafaqat   o'quvchini   ko'plab   tushunchalar   bilan
17 to'yintirishga,   balki   o'quvchilarning   intellektual,   ijodiy   qobiliyatlarini,   mustaqil
ravishda   yangi   bilimlarni   o'zlashtirish   va   turli   xil   axborot   manbalari   bilan   ishlash
qobiliyatini rivojlantirishga imkon beradi. .
O'quv   jarayonida   AKTning   maqsadlari
Tarbiyaviy ishning ustuvor maqsadi-axloqiy boy, barkamol, ijodkorlik va o'z taqdirini
o'zi   belgilashga   qodir   shaxsni   shakllantirish.   Bu   maqsadga   erishishning   asosiy
vazifalaridan   biri   -   innovatsion   texnologiyalarni   joriy   etish   va   o'quv   jarayonini
insonparvarlashtirish   orqali   o'quvchilarning   kognitiv   qiziqishlarini   rivojlantirishdir.
Bu   vazifalar   bolalar   va   kattalarning   turli   yo'nalishdagi   ijodiy   faolligiga   asoslangan
maktab   ta'lim   tizimini   rivojlantirishga   qaratilgan.
Ta'lim   ishlarining   sifatini   oshirish,   kognitiv   qiziqishni   rivojlantirish,   ta'lim   tizimiga
axborot   -kommunikatsiya   texnologiyalari   joriy   qilingan.   Tarbiyaviy   ishning   har   bir
yo'nalishi   AKTni   qo'llashning   ma'lum   bir   burchagini   nazarda   tutadi.   AKTni   nafaqat
ta'limda, balki tarbiyaviy ishda ham ishlatish istagi ijtimoiy, pedagogik va texnologik
sabablarga   bog'liq.   Birinchidan,   bunday   faoliyatni   ta'lim   tizimiga   kiritish   uchun
ijtimoiy   buyurtma   shakllantirildi;   ikkinchidan,   pedagogik   sabablar   ta'lim
samaradorligini   oshirish   vositalarini   izlash   zarurati   bilan   bog'liq;   uchinchidan,   AKT
nafaqat   o'qishni,   balki   shaxsiyatni   rivojlantirish   uchun   foydali   bo'lgan   boshqa
mashg'ulotlarning   motivatsiyasini   oshirishga,   o'quvchilarni   faol   mashg'ulotlarga   jalb
qilishga imkon beradi.
Tarbiyaviy ishda AKTdan foydalanish imkon beradi
O'qituvchi va talabalarning mehnat unumdorligini oshirish;
18 - axborot jarayonlarini avtomatlashtirish;
- Tarkibdagi sifat o'zgarishlari uchun   ta'lim tizimlari ;
- axborot jamiyatini shakllantirish.
Shuningdek,   axborot   texnologiyalari   quyidagi   imkoniyatlarni   beradi:
Tarbiyaviy   ishda   AKTdan   foydalanish   turli   loyihalarni   amalga   oshirish   uchun   keng
imkoniyatlar   yaratadi.   AKTdan   foydalanishning   asosiy   "plyuslari":   ko'rish   va
qulaylik.
Rivojlangan texnologiyalar asrida tabiiy omillar ta'sirining faolligi, ijtimoiyning
nomuvofiqligi   iqtisodiy   rivojlanish   ta'lim,   ko'chki   kabi   ma'lumotlarning   ko'payishi,
ta'lim tizimiga tubdan yangi ma'naviy, axloqiy va ijtimoiy-iqtisodiy talablar qo'yiladi.
Axborot texnologiyalari quyidagi imkoniyatlarni beradi:
o'quv jarayoni jarayonida o'quvchilarning bilim faolligini oqilona tashkil etish;
multimediali kontekstga o'quvchining sezgi idrokining barcha turlarini jalb qilish
va intellektni yangi kontseptual vositalar bilan jihozlash orqali ta'lim samaradorligini
oshirish;
har bir shaxsga o'z tarbiyaviy traektoriyasini ta'minlaydigan ochiq ta'lim tizimini
yaratish;
faol   tarbiya   jarayoniga   turli   qobiliyatli   bolalar   toifasini   jalb   qilish;
o'quv   jarayonini   individuallashtirishga   va   yangi   kognitiv   vositalarga   o'tishga   imkon
beradigan   kompyuterning   o'ziga   xos   xususiyatlaridan   foydalanish;
ta'lim jarayonining barcha bosqichlarini faollashtirish.
Ijtimoiy-iqtisodiy talablar:
19 Zamonaviy maktab bitiruvchisi quyidagilarni bajarishi kerak:
-   kerakli   bilimlarni   mustaqil   ravishda   egallay   olish,   uni   turli   muammolarni   hal
qilishda mohirona qo'llash;
- mustaqil ravishda tanqidiy fikrlash, ko'rishni bilish   haqiqiy dunyo   qiyinchiliklar
va ularni bartaraf etish yo'llarini izlash;
- olgan bilimlarini atrofdagi voqelikda qayerda va qanday qo'llash mumkinligini
aniq tushunish;
- axborot bilan barkamol ishlash;
- xushmuomala bo'lish, muloqot qilish;
- o'zgaruvchan hayotiy vaziyatlarga moslashish.
Ta'lim   mazmunini   yangilash   zarurligini   aynan   zamonaviy   jamiyatning   bu
voqeliklari  belgilaydi.  Axborot   -kommunikatsiya   texnologiyalari   ta'limda,  tarbiyaviy
ishda etakchilarga aylanmoqda.
O'quv amaliyotida AKTdan foydalanish:
"... XXI asrda raqamli muhit intellektual ish uchun o'tgan asrlarda bo'lgani kabi
zarur bo'lib qoldi".
Zamonaviy   kompyuter   uskunalari   o'quv   jarayonini   tashkil   etish   va   jihozlash
vositasi   bo'lib   xizmat   qiladi:axborot   yaratish   vositasi   sifatida   o'quv   materiallari   va
hujjatlar   (rejalar,   referatlar,   uslubiy   ishlanmalar   va   boshqalar);
ko'rinishni ta'minlash vositasi sifatida (prezentatsiyalar, videolar, videofilmlar va
boshqa   namoyish   shakllari)   axborot   olish   vositasi   sifatida   (matn,   video   va
audio);
20 axborotni  qayta ishlash vositasi  sifatida (foto va video tasvirlar, matn, portfel uchun
statistik   ma'lumotlar,   so'rovnomalarni   qayta   ishlash,   qurilish   sxemalari,   o'quv
jarayonidagi   ba'zi   jarayonlar   dinamikasini   o'rganishda   grafikalar);
axborotni   saqlash   vositasi   sifatida   (ma'lumotlar   bazalari,   uslubiy   ishlanmalar   va
to'plamlar,   foto   va   video   arxivlar,   elektron   omborlar);   Aloqa   vositasi   sifatida   (veb-
sayt, elektron pochta, forumlar, chatlar va boshqalar).
Men uchun AKT:
Ma'lumot qidirish va yig'ish;
Ma'rifiy   ishlarning   turli   sohalari   bo'yicha   ma'lumotlar   banklari;
Bolalarning   tadqiqot   qobiliyatini   rivojlantirish   (loyihalar   yaratish);   Salqin   ommaviy
axborot vositalarining shakllanishi va rivojlanishi;
Diagnostika (   psixologik test , tezkor diagnostika);
Salqin sayt yaratish;
Sertifikatlar, diplomlar va boshqalarni ishlab chiqish;
Suhbatlarga tayyorgarlik,   dars soatlari   ta'lim mavzularida;
Ota   -onalar   uchun   ma'lumotlar   (eslatmalar,   tavsiyalar,   taqdimotlar   uchun   ota   -
onalar uchrashuvlari   va boshqalar.);
Virtual muzey;
Maktab o'quvchilarining portfeli;
O'yinlar, tanlovlar, viktorinalar;
Tajribani umumlashtirish.
Qaerda bolalar ta'lim maqsadida AKTdan foydalanadilar
21 Ma'lumot qidirish va yig'ish
Uchun   tadqiqot ishlari (loyiha yaratish);
Sinf ommaviy axborot vositalari uchun materiallar tayyorlash (gazeta)
Sovuq joy uchun material tayyorlash. Fotogalereya;
Virtual ensiklopediya;
Maktab o'quvchilarining portfeli;
O'yinlar, tanlovlar, viktorinalar cho'chqachilik banki;
AKTning afzalliklari
1. Ular o'quv jarayonini yanada zamonaviy, rang -barang va boy qiladi.
2.   Ta'lim   ma'lumotlarini   taqdim   etish   imkoniyatlarini   sezilarli   darajada
kengaytirish.   Ular   turli   idrok   kanallariga   murakkab   ta'sir   ko'rsatadi   har   xil
turlari   xotira, katta hajmli axborot bilan ishlashni ta'minlaydi.
3.   Ta'lim   tadbirlarini   loyihalashning   ko'rinishini,   go'zalligini,   estetikasini
ta'minlash.
4.   Tarbiya   jarayonini   bolalar   uchun   jozibador   qilish,   faoliyatga   qiziqishni
oshirish.
5.   Bolaning   zamonaviy   axborot   makoniga   moslashishiga   va   axborot
madaniyatining shakllanishiga hissa qo'shing.
6. Ular ta'lim faoliyatining turli shakllarida qo'llaniladi va turli axborot manbalari
va ta'lim texnologiyalari bilan birlashtirilgan.
7.   O'quv   jarayonining   diagnostikasi   va   monitoringi   tizimini   yaxshiroq   joriy
etishga imkon beradi.
22 8. Pedagogik ish sifatini oshirish.
9.   Ta'lim   faoliyati   samaradorligiga   hissa   qo'shish.   Axborot,   aloqa   va
kommunikatsiya   texnologiyalaridan   malakali,   tizimli   foydalanish   o'quv   jarayonining
samaradorligini   oshirishning   zamonaviy   zamonaviy   vositasi   bo'lishi   mumkin   va
bo'lishi kerak.
Darslarning   ta'lim   yo'nalishi   va   o'quv   jarayonining   barcha   faoliyatlari   birinchi
o'ringa   chiqadi.   AKT   yordamida   mavzuning   nazariy   qismini   jonli,   majoziy,   vizual
tarzda   taqdim   etish   mumkin.   Fanning   amaliy   bo'limida   turli   shakllarda   amaliy
topshiriqlar,   shu   jumladan   testlar   mavjud.   Dars   tugagandan   so'ng,   testlardan
foydalanganda siz darhol  materialni o'zlashtirish darajasi  haqida ma'lumot  olishingiz
mumkin.  Bizda   allaqachon   darslar   bor   (asosan   adabiy   o'qish ,  mavzular:   ertaklar,   rus
tili   xalq  ertaklari ...),   bu  erda   o'quvchilar   ta'limiy   xulosalarni   og'zaki   hamrohlik  bilan
mini   -prezentatsiyalar   (2-3   slayd)   shaklida   taqdim   etadilar.   Bunday   ish   har   kimni
munozaraga, sharhlashga, o'z fikrini bildirishga jalb qilish imkonini beradi. AKTdan
foydalanish   darsda   loyiha   faoliyatini   rivojlantirishga   turtki   berdi,   bu   ham
o'quvchilarning   axborot   -kommunikativ   kompetentsiyalarini   rivojlantirishga   yordam
beradi.
Mening   sinfim   an'anaga   ko'ra   yashaydi.   Ammo   bugungi   kunda   ularni   saqlab
qolish uchun yangi shakllar, yangi tarkib yoki yangi ish texnologiyalari talab qilinadi.
Shu   sababli,   axborot   texnologiyalari   an'anaviy   ta'lim   tadbirlarini   tashkil   etishga
mustahkam   kiritilgan.   Shunday   qilib,   har   bir   tadbirdan   keyin   elektron   ijodiy
fotoreportajni   yaratish   yaxshi   an'ana   boshlang'ich   maktabni   tugashi   bilan   material
23 to'plashga   yordam   beradi   (ota   -onalar   va   o'quvchilar   uchun   taqdimot)   ona   maktab ".
Raqamli   kameradan   foydalanish   sizning   video   arxivingizni   sifatli   materiallar   bilan
to'ldirish va noyob materiallar to'plamini tayyorlash imkonini beradi. Kompakt diskda
yuqori   sifatli   ovoz,   original   ekran   saqlovchilar   va   tematik   video   ketma-ketliklar
yordamida voqealarni estetik loyihalashning shubhasiz afzalliklari bor.
Masalan:   o'tgan   yili   2   -sinfda   AKT   yordamida   quyidagilar   bajarildi   salqin
harakatlar :
"Rus merosi" rus xalqining urf -odatlari haqida;
"Go'zallik va jasorat haqida";
Mehribonlik darsi;
"Xushmuomala so'zlar mamlakati";
"Yaxshi Yangi yil ruhi";
"Kitob   hamma   joyda   yordam   beradi:   o'qish,   bo'sh   vaqt,   ishda";
Jasorat   darslari   (Submariner   kuni,   Vatan   himoyachilari   kuni,   G'alaba   kuni   uchun)
yordamida o'qitiladi, masalan:
"Biz bobolarimizning jasoratini unutmasligimiz kerak"
"Urushlarning muqaddas sahifalari"
"Daraxtlar ham kurashdi"
Sinf   va   axborot   soatlari   o'qituvchi   yoki   o'qituvchi   tomonidan   o'quvchilar
yordamida   kompyuterda   taqdimotlar   bilan   birga   olib   boriladi.
Suhbatlar, treninglar va davra suhbatlari uchun ma'lumot topish Internet resurslaridan
foydalangan   holda   ancha   osonlashdi.   Sinfdagi   elektron   fotoalbomni   saqlash   maktab
24 hayotining   yorqin   daqiqalarini   bolalar   xotirasida   saqlaydi.   Bunday   albomni
o'quvchilarning   sa'y   -harakatlari   bilan   eng   samarali   yaratish   va   to'ldirish   sinf
o'qituvchisi .
Talabalar   uchun   ta'tilni   ishga   joylashtirishni   AKTsiz   amalga   oshirish   mumkin
emas.   Ma'lumotlar   bazasini   tuzishdan   boshlab   (bola   va   oila   haqida   kerakli
ma'lumotlarga   ega   bolalar   ro'yxati),   har   xil   hujjatlarni   tayyorlash,   ish   tugagandan
so'ng   hisobot   berish   va   bolalarning   bandligi   haqidagi   yozuvlarni   yuritish.   Bu
an'anaviy   yozish   bilan   bir   qatorda   turli   xil   ijodiy   hisobotlar.   Kamera   va   boshqa
raqamli   texnologiyalardan   foydalanish,   kompyuterning   ko'ngilochar   va   kognitiv
imkoniyatlaridan foydalanish bolalarning dam olishini xilma -xil, qiziqarli va foydali
qiladi.
Oila   bilan   samarali   muloqotni   tashkil   qilishda   AKTdan   foydalanish   zamonaviy
axborot   jamiyati   talablariga   javob   berish   zarurati   bilan   asoslanadi.   Elektron   jurnal
allaqachon   paydo   bo'lgan.   Ota   -onalar   o'rtasida   so'rov   o'tkazish,   sinf   hayoti
xabarlarining bosma va elektron variantlari orqali maktab hayotini xabardor qilish, ota
-onalar yig'ilishi uchun elektron taqdimotlardan foydalanish odat tusiga kirgan.
4   -sinfda   yangi   "ORXE"   mavzusining   joriy   etilishi   bilan   endi   ota   -onalar   va
bolalarga   "Ota   -onalar   uyi   -   boshlanishlar   boshlanishi"   oilaviy   jurnalini   yaratishni
taklif   qilish   rejalashtirilmoqda.   oila,   oilaviy   qadriyatlar,   tarix,   kasblar,   urf   -odatlar,
taklif   qiladi   keyingi   ish   ularning   ildizlarini,   oilaviy   nasl   -nasabini   o'rganish   va
bularning   barchasi   keyinchalik   loyiha   ishini   tayyorlashga   yordam   beradi,   bu   kurs
25 oxirida bilimlarni baholash uchun zarur bo'ladi, chunki oila uchta qadriyatdan biridir
(Oila, Vatan , madaniyat)
Profilaktik   ishlar   ro'yxatga   olingan   talabalarning   elektron   ma'lumotlar   bazasini
to'ldirish (sozlash) bilan bevosita bog'liq. Foydalanuvchi ko'nikmalari yordamida turli
ma'lumotlarni   elektron   jadvallarda   kuzatish   va   yozib   olish   mumkin.   Bugungi   kunda
profilaktika   ishlari   doirasida   turli   xizmatlar   va   bo'limlarning   so'rovlari   ko'pincha
bajariladi   elektron   versiya (elektron   pochta   orqali).   Bu   erda   asosiy   narsa   axborot
uzatish   samaradorligi,   uning   aniqligi   va   o'z   vaqtida   bo'lishi.   Bu   qat'iy   javobgarlikka
oid   hujjat   ekanligini   hisobga   olsak,   bu   yo'nalishda   AKTdan   foydalanishning
ahamiyati jiddiy ravishda oshib bormoqda.
Sog'likni   saqlash   tadbirlarini   tashkil   qilishda   AKT   salohiyati   sog'lom   turmush
tarzi   kampaniyalarini   o'tkazishda,   profilaktik   suhbatlar   o'tkazishda,   jismoniy
rivojlanishni   kuzatishda   jadvallar,   diagrammalar   tuzishda,   natijalarni   kuzatishda
ishlatiladi.   Talabalar   nafaqat   o'qituvchi   taklif   qilgan   ilmiy   -ommabop   filmlarni
tomosha   qilishadi,   balki   ularning   o'zlari   ham   ma'lumot   izlashga   qo'shilgan.
Qo'shimcha   ta'lim   o'tadi   yangi   bosqich   rivojlanish.   Tanlovlarda,   festivallarda,
olimpiadalarda   qatnashish,   Internet   orqali   muloqot,   elektron   pochta.   Ijodiy   asarlar
yaratish, ulardan ko'rgazmalar dizayni ham yangi rang oldi.
Talabalarning   o'zini   o'zi   boshqaruvi   zamonaviy   axborot   texnologiyalarini
qo'llashning   istiqbolli   yo'nalishini   ham   anglatadi   ta'lim   jarayoni ...   Saylovoldi
tashviqot   materiallari   va   anketa   shakllarini   tayyorlash,   ma'lumotlarni   qayta   ishlash,
uni   keyinchalik   efirga   uzatish,   o'zini   o'zi   boshqarish   organlari   faoliyati   va   ish
26 natijalari   to'g'risida   o'z   vaqtida   xabardor   qilish   -   bu   AKT   bilan   bog'liq   holatlarning
to'liq   bo'lmagan   ro'yxati.   Biz   talabalar   portfelini   yaratishga   harakat   qilmoqdamiz.
Portfel   tashrif   qog'ozi   sifatida   ko'rib   chiqiladi,   unda   yutuqlar   va   muvaffaqiyatlar,
ijodiy   ishlar   va   kelajak   rejalar   to'g'risidagi   ma'lumotlar   mavjud.   Portfelni
to'ldirishning   murakkablik   darajasi   elektron   formatda   har   xil   bo'lishi   mumkin   va
talabaning   bilim   darajasiga,   AKTni   amaliyotda   qo'llash   va   qo'llash   qobiliyatiga
bog'liq.   Axir,   bolalar   portfelda   o'zlari   va   sinf   jamoasi   haqida   hikoya   qiluvchi
fotosuratlar, loyihalar, filmlar va boshqa materiallarni joylashtirishlari mumkin. AKT
-dan foydalanish sinf gazetasining bosma va elektron versiyasini nashr etish imkonini
beradi.   Yigitlar   hali   kichkina   bo'lgani   uchun,   bu   faqat   birinchi   sinovlar.   Chiqarish
ustida   ishlayotganda,   bolalar   intervyu   olishni,   maqolalar   yozishni,   Internetda
ma'lumot   qidirishni   va   boshqalarni   o'rganadilar.   Shaxsiy   va   guruhli   ishlash   kognitiv
qiziqishni   oshiradi,   qiyinchiliklarni   engish   qobiliyatini   rivojlantiradi,   paydo   bo'lgan
savollarga   javob   izlaydi   va   axborot   texnologiyalarining   yangi   imkoniyatlarini
mustaqil rivojlanishiga yordam beradi.
AKTdan   foydalanish   o'quvchilarning   bilim   sifatini   oshirish,   ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirish vositasi sifatida ”.
Yangi   davlatning   talablaridan   biri   ta'lim   standarti   o'quv   jarayoniga   axborot   -
kommunikatsiya   texnologiyalarini   joriy   etishdir.   Shu   munosabat   bilan,   zamonaviy
axborot texnologiyalariga asoslangan yangi o'qitish modeliga ehtiyoj paydo bo'ldi.
XXI   asr   -   yuqori   kompyuter   texnologiyalari   asri.   Kompyuter   texnologiyalari
inson   faoliyatining   barcha   sohalariga   kirib   keldi.   Bugungi   kunda   ta'lim   tizimida
27 axborot   -kommunikatsiya   texnologiyalaridan   foydalanish   zaruratga   aylanmoqda.
Zamonaviy   talaba   elektron   madaniyat   dunyosida   yashaydi.   Axborot   madaniyatida
o'qituvchining   o'rni   o'zgarib   bormoqda,   u   axborot   oqimining   muvofiqlashtiruvchisi
bo'lishi   kerak.   Zamon   bilan   hamnafas   o'qituvchi   bugungi   kunda   o'qitishda   axborot
texnologiyalaridan   foydalanishga   psixologik   va   texnik   jihatdan   tayyor.   Darsning
istalgan bosqichini yangi texnik vositalarni joriy etish orqali jonlantirish mumkin.
AKTni   o'quv   jarayoniga   kiritish   o'qituvchiga   uyushish   imkonini   beradi   turli
shakllar   darsda   o'quv   -bilish   faoliyati,   o'quvchilarning   mustaqil   ishini   faol   va
maqsadli   qilish.   Kompyuterdan   barcha   bosqichlarda   foydalanish   mumkin:   darsni
tayyorlashda ham, o'quv jarayonida ham: yangi materialni tushuntirishda (kiritishda),
ZUNni mustahkamlashda, takrorlashda, kuzatishda.
Hozirgi   kunda   o'qitishda   axborot   texnologiyalaridan   foydalanishga   katta   e'tibor
qaratilmoqda. Bizning vazifamiz turli sohalardagi aniq bilimlarni talabalarga etkazish
emas, balki ularning o'z taqdirini o'zi  belgilashi  va o'zini  o'zi  anglashi  uchun sharoit
yaratishga qaratilgan bo'lishi kerak. Axborotni qayta ishlash qobiliyati juda qimmatli
narsadir.   Shu   munosabat   bilan   men   ushbu   mavzuni   AKT   o'qituvchiga   ushbu
maqsadga   erishishda   yordam   berish   qobiliyati   nuqtai   nazaridan   ko'rib
chiqmoqchiman.
28 II-BOB TA'LIM MENEJMENT FANINI O’QITISHDA KAMPUYTERLI
TA'LIMNI TAKOMILLASHTIRISH SHART-SHAROITLARI .
2.1  Ta'limda axbarot almashish vositalarini takomillashtirish omillar.
Axborot texnologiyalari   ma lumotlarniʼ   boshqarish va qayta ishlash  
texnologiyalaridir .   Odatda   bu   atama   ostida   kompyuter   texnologiyalari   tushuniladi.
Axborot texnologiyalari sohasida turli   axborotni   EHM   va   kompyuter tarmoqlari   orqali
yig ish,   saqlash,   himoyalash,   qayta   ishlash,   uzatish   kabi   amallar   ustida   ishlar   olib	
ʻ
boriladi.
Axborot   texnologiyasi   asosiy   texnik   vositalari   sifatida   hisoblash-   tashkiliy
texnikadan   tashqari   aloqa   vositalari   –   telefon,   teletayp,   telefaks   va   boshqalar
qo’llaniladi.
Axborot texnologiyasi insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida ham mavjud
bo’lgan   bo'lsa-da,   xozirgi   zamon   axborotlashgan   jamiyatining   o'ziga   xos   xususiyati
shundaki, sivilizatsiya tarixida birinchi marta bilimlarga erishish va ishlab chiqarishga
sarflanadigan kuch energiya, xomashyo, materiallar va moddiy iste’mol buyumlariga
sarflanadigan   xarajatlardan   ustunlik   qilmoqda,   ya’ni   axborot   texnologiyalari   mavjud
yangi texnologiyalar orasida yetakchi o'rinni egallamoqda.
Axborot   texnologiyalari   industriyasi   majmuini   kompyuter,   aloqa   tizimi,
ma’lumotlar ombori, bilimlar ombori va u bilan boglik faoliyat soxalari tashkil kiladi.
Bugungi   kunda   axborot   texnologiyasini   shartli   ravishda   "saqlovchi,
ratsionallashtiruvchi,   yaratuvchi"   turlarga   ajratish   mumkin.   Birinchi   turdagi
29 texnologiyalar   mehnatni,   moddiy   resurslarni,   vaqtni   tejaydi.   Ratsionallashtiruvchi
axborot   texnologiyalariga   chiptalar   buyurtma   qilish,   mexmonxona   xisob-kitoblari
tizimlari misol bo’ladi.
Yaratuvchi (ijodiy) axborot taxnologiyalari axborotni ishlab chiqaradigan, undan
foydalanadigan   va   insonni   tarkibiy   qism   sifatida   o'z   ichiga   oladigan   tizimlardan
iborat.
Axborot   texnologiyalarining   xozirgi   zamon   taraqqiyoti   hamda   yutuqlari   fan   va
inson faoliyatining barcha soxalarini axborotlashtirish zarurligini ko’rsatmoqda.  
Jamiyatni   axborotlashtirish   deganda,   axborotdan   iqtisodni   rivojlantirish,
mamlakat   fan-taxnika   taraqqiyotini,   jamiyatni   demokratlashtirish   va
intellektuallashtirish   jarayonlarini   jadallashtirishni   ta’minlaydigan   jamiyat   boyligi
sifatidafoydalanish tushuniladi.
Darxaqiqat,   jamiyatni   axborotlashtirish—inson   xayotining   barcha   jabxalarida
intellektual faoliyatning rolini oshirish bilan boglik ob’ektiv jarayon xisoblanadi.  
Jamiyatni   axborotlashtirish   respublikamiz   xalqi   turmush   darajasining
yaxshilanishiga, ijtimoiy yextiyojlarning kondirilishiga, iqtisodning usishi hamda fan-
texnika tarakkiyotining jadallashishiga xizmat kiladi.
Jamiyatni axborotlashtirish jaraenini 5 asosiy yunalishga ajratish mumkin:
 Mexnat,   texnologik   va   ishlab   chiqarish   jaraeni   vositalarini   kompleks
avtomatlashtirish.
 Ilmiy tadkikotlar, loyixalash va ishlab chiqarish axborotlashtirish.
 Tashkiliy- iktisodiy boshkarishni avtomatlashtirish.
30  Axoliga xizmat ko’rsatish soxasini axborotlashtirish.
 Talim va kadrlar tayerlash jaraenini axborotlashtirish.
Bilim   olishda,   ya’ni   ma’lum   turdagi   axborotlarni   uzlashtirishda   kompyuter
tizimining   yordami   benixoya   kattadir.Axborot   qanday   ko’rinishda   ifodalanishidan
qat’i   nazar,   uni   yigish,   saqlash,   kayta   ishlash   va   foydalanishda   kompyuter
texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi:  
Birinchidan,   o'qitishda   yangi   axborot   texnologiyalaridan   foydalanish   standart
(an’anaviy) tizimga nisbatan o'quv jarayonini jadallashtirib, talabada ilmga qiziqishni
oshiradi,   ular   ijodiy   faoliyatini   o'stiradi,   bilim   berishga   differentsial   yondashish,
olingan   bilimlarni   takrorlash,   mustaxkamlash   va   nazorat   qilishni   yengillashtiradi,
talabani o'quv jarayonining sub’ektiga aylantiradi.  
Ikkinchidan, yangi axborot texnologiyalaridan ta’lim-tarbiya jarayonida quyidagi
shakllarda foydalanish mumkin bo’ladi:  
·muayyan pedmetlarni ukitishda kompyuter darslari;  
·kompyuter darslari—kurgazmali material sifatida;
·talabalarning guruxli va frontal ishlarini tashkillashtirishda;
·talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda;
·talabalarning   ukishdan   bush   vaktlarini   to’g’ri   tashkil   qilish   masalalarini   xal
yetishda va x.k.  
Mexnat   samaradorligining   bundan   keyingi   o’sishi   va   farafonlik   darajasini
ko’tarish. katta xajmdagi multimediya axborotini (matn, grafika, video tasvir, tovush,
31 animatsiya)   qabul   qilish   ishlashga   yangi   intellektual   vositalar   va   inson   mashina
interfeyslardan foydalanish asosidagina yerishish mumkin.  
Informatikada   mexnat   unumdorligini   oshirish   suratlari   etarli   bo’lmasa,   butun
halq xo’jaligida samaradorligini o’sishi anchagina kamayib ro’y berishi mumkin.  
Xozirgi   dunyodagi   barcha   ish   joylarining   50   foizi   ga   yaqin   axborotni   qayta
ishlash vositalari bilan ta’minlangan..  
Jamiyatni   axborotlashtirish,   yangi   axborot   texnalogiyalari   bilan   ta’minlash
insonlarning   turli   –   tuman   ma’lumotlarga   bo’lgan   yehtiyojini   qondirishda   muxim
o’rin tutadi.
Inson   axborot   olami   ichra   yasharkan   ,   voqeya   xodisalar   jarayonlarning   bir   –
biriga aloqadorligini, o’zaro munosabatlari va moxiyatni tashkil yetish ,o’z xayotidan
kelib chiqayotgan murakkab savollarga ilmiy javob topish maqsadida ko’pdan - ko’p
dadil va raqamlarga murojat qiladi.
Axborot   tufayli   nazariya   amalyot   bilan   birikadi.   Amaliyot   nazariyasi   nazariya
yesa amalyotsiz mavjud ham bo’lmaydi ,rivojlanmaydi ham.
Zavodlarimizning   asosiy   maqsadi   informatika   vositalarining   ahamiyati
to’g’risida   fikir   yuritish   yemas,   balki   jamiyatning   axborotga   bo’lgan   yextiyojini
qondirishdagi usul va vositalar to’g’risida tushunchaga yega bo’lishdir .
Mazkur yehtiyoj doim mavjud bo’laveradi va biror -bir axborotli muxit doirasida
qondiriladi.   «Axborotli   muxit»   tushunchasiga   xozirgi   kunda   ingformatika
masalalarini o’rganishda muxim o’rin yegallaydi. Insoniyatni o’rab tturgan muxit o’z
32 xizmatlariga ko’ra turlichadir – tabiy siyosiy, ijtimoiy, milliy va oylaviy ruxiy bo’lishi
munkin. Aniqrog’i bular xar birimiz yash bir butun muxitninig tekisliklaridir.  
Mazkur   tekisliklarining  markazida   axborotli   muxit   turadi   va   u  barcha   axborotli
odimlarni boshqaradi: voqealikning moddiy axborotli muxitni boshqarish vositalari –
yenergetik   tamonlarini   to’ldiradi,   rivojlantiradi   va   bunda   u   turli   ijtimoiy   faktorlar
bilan chambarchas bog’liq bo’ladi.  
Axborotli   muxitning   tabiyatni   tushunishda   axborotning   bilimga   aylanishini
o’rganish   katta   ahamiyatga   yega.   Bir   qarashda   bir   xildak   tuyiladi   ammmo   ular
munosabatini   chuqurroq   o’rganishda   axborotda   bilimning   kommunikativ   «boshqa
vositalar» o’rtasidagi bog’liqlik xususiyati borligini ko’ramiz.  
Jamiyatda odamlar o’rtasidagi aloqa faktori bo’limlar o’rtasidagi «ko’prik» - bu
axborotdir.   Demak   ,bilimni   «o’zi   uchun»   axborotga   aylantirish   mexanizii   axborotli
muxitini   vujudga   keltirishda   aloxida   o’rin   yegallaydi.   +adimda   axborotli   muxit   juda
qashshoq   bo’lib   ,u   tor   doiradagi   yeng   kerak   va   chekli   ma’lumotlar   majmuasidan
iborat yedi, bu xol odamlar orasidagi bog’liq doirasini ming yillab chegaralab keladi
va odamning jamiyat axborotli muxitidagi xissani kamaytirib yuboradi.
2.2.O’qitishda kompyuterli texnikalardan foydalanishning ta'lim
samaradorligiga ta'siri.
Masofali   o`qitish   (MO`)   -   axborot-kommunikasion   texnologiya   (kompyuterlar,
telekommunikasiya,   multimedia)   vositalari   va   ilmiy   asoslangan   o`qitish   usullarini
qo`llab   ta`lim   (kunduzgi,   sirqi,   eksternat)   olish   shaklidir.   O`qitishni   bu   shakli
o`quvchilarga   mos   ta`lim   predmetini   erkin   tanlash,   o`qituvchi   bilan   muloqat   qilish
33 sharoitlarini   ta`minlaydigan   an`anaviy,   yangi   axborot   va   telekommunikasiya
texnologiyalariga   asoslanib,   o`qitish   jarayoni   o`quvchining   qaerdaligi   va   vaqtga
bog`liq bo`lmagan holda amalga oshiriladi. O`quvchi o`quv muassasasiga qatnamay,
o`qituvchi   yoki   o`quv   muasasasi   seritifikasiyalagan   shaxs   (tyutor)lardan   doimiy
maslahat olib o`qish imkoniyatiga ega.
Masofali  ta`lim (distant  education) - axborot texnologiyasini  foydalangan holda
masofadan   turib   ta`lim   muxiti   yordamida   o`quv   axborotlarini   almashinishni
ta`minlaydigan   va   o`quv   jarayonini   olib   borish   hamda   boshqarish   tizimini   amalga
oshiradigan bilim va ko`nikmalarni egallash jarayoni.
Masofali ta`lim - masofali o`qitish orqali amalga oshiriladigan ta`lim.
Masofali   o`qitish   -   o`rganayotgan   materialning   asosiy   hajmini   o`quvchilarga
yetkazish,   o`quv   jarayonida   talaba   va   o`qituvchining   interfaol   muloqati,   talabalarga
o`rganayotgan   materiallarni   o`zlashtirish   bo`yicha   mustaqil   ishlash,   shuningdek,
ularning   o`qish   mobaynida   olgan   bilim   va   ko`nikmalarini   baxolashga   imkoniyat
beradi axborot texnologiyalari yig`indisi.
Masofali   o`qitish   -   o`quv   jarayoniga   tegishli   bo`lgan   barcha   komponentlar
(maqsad,   mazmun,   metod,   tashkiliy   shakl,   o`qitish   vositalari   va   hokazo),   Internet-
texnologiyasining   maxsus   vositalari   va   boshqalar   bilan   amalga   oshiriladigan   va
interfaollikni   ko`zda   tutgan   o`qituvchi   va   o`quvchilarning   masofadan   turib   o`zaro
aloqa qilishi.
Masofali o`qitishning asosiy maqsadi: tinglovchilar qaerda yashashlaridan qat`iy
nazar   jaxondagi   ixtiyoriy   ta`lim   muassasasida   o`qish   imkoniyatini   yaratish ,   ta`lim
34 muassasalaridagi   professor-o`qituvchilarning   saloxiyatlardan   foydalangan   holda
ta`lim sifatini oshirish, o`quvchilarga uzluksiz ta`lim olishni ta`minlash va ta`limning
turli shakllarini bir-biriga yaqinlashtirishdan iborat.
Masofali   ta`lim   tizimining   an`anaviy   ta`lim   shaklidan   farqi,   uning
egiluvchanligiga   bog`liq   ravishda   yuqori   xarakatchanligi,   tinglovchilarning   mustaqil
ishlash   imkoniyatini   kattaligi,   o`quv   -   uslusbiy   ta`minotning   rang   barang
shakldaligida   bo`lib,   ular   tinglovchilarning   qaerdaligidan   qat`iy   nazar   ta`lim
jarayonini samaradorligini ko`tarishga imkon beradi.
Masofali o`qitish tizimiga quyidagilarni kiritish mumkin:
-   dastlabki   tashkiliy   ishlar   (an`anaviy   tartibda   o`tkazish   ham   mumkin).   Bu   o`z
ichiga   guruxni   shaklalantirish,   tinglovchilar   bilan   tanishish,   ularni   boshlang`ich
bilimlarini   aniqlash   uchun   mo`ljallangan   (kirish)   testidan   o`tkazish,   kirish   darslari
tashkil   etish,   o`qish   uchun   zarur   bo`lgan   o`quv   manbalarni   tavsiya   qilish   va   boshqa
tashkiliy masalalarini oladi;
- tinglovchilarga elektron ma`ruza va qo`llanmalarni uzatish;
- tinglovchilarni tyutor - maslahatchi bilan yozishmasi;
- professor - o`qituvchilarni tinglovchilar bilan yozishmasi.
Bu   o`z   ichiga   elektron   pochta   orqali   maslahatlar,   teleanjumanlar   ko`rinishidagi
seminarlar,   elektron   testdan   o`tkazish,   tinglovchilarni   Internet   tarmog`i   orqali
mustaqil   ishlashlari,   audio-vidio   qo`llanmalar   bilan   mustaqil   ishlashi,   ekspert
tizimlaridagi bilimlar omborini esda saqlab qolishlarini oladi;
- tinglovchilarni mustaqil ishlashi;
35 -   joriy   nazorat   (imtihon),   bitiruv   ishi   (referat)ni   tayyorlash   va   himoya   qilish,
tinglovchilarga diplom yoki seritifikatni taqdim etish;
-   turli   ko`rinishdagi   teleanjuman   (masalan,   kurs   buyicha,   o`quv   muassasasi
bo`yicha yoki global tarmoqli) lar.
Masofali   o`kitish   tizimining   xarakatchanlik   xususiyati   o`kuv   auditoriyalarini
tashkil   etish   va   nazorat   qilish,   o`kuv   -   metodik   qo`llanma   va   elektron
kutubxonalarning   jamg`armalarini,   kompyuter   tarmoqlarining   global   va   mahalliy
hisoblash   ashyolarini   foydalanish,   tyutor   -   konsultant   va   o`qituvchilarni   tayyorlash
kabi   ta`lim   ashyolarini   samarali   foydalanishni   rejalashtirish   muamolarini   keltirib
chiqaradi.
Tinglovchilarni masofali o`qitish uchun:
- ashyolarni turli taqsimotida mintaqaviy va xududiy markazlarning tarmoqlarini
o`tkazish   imkoniyati;   xujjat   almashinish   muddatlari ;   masofali   o`qitish   tizimida
tinglovchilarni   o`qitish   uchun   sarflanadigan   mablag`;   ta`limning   alohida   shakllari;
turli kurslar va masofali o`qitish xususiyatlarini taxlil qilish;
-   tinglovchilarning   yakuniy   attestasiyasi   uchun   zarur   bo`lgan   bilimlari   sifatini
nazorat qilish uslublarini, ajratish;
-  o`qituvchi   va  tinglovchilar   uchun fanlar  bo`yicha o`quv-uslubiy qo`llanma  va
materiallar ishlab chiqish;
-   zamonaviy   o`qitish   vositalari:   elektron   darslik,   audio   -   va   vidio   kurslar,
kompyuterli   o`qitish   dasturlari,   telekommunikasiya   vositalarini   foydalanishning
metodologik asoslarini aniqlash;
36 -   malaka   oshirishda   ishtirok   etadigan   o`qituvchi   va   tyutor   -   maslahatchilarni
tayyorlash;
-   o`quv   jaraenida   interfaol   uslublari   va   yangi   pedagogik   texnologiyalarini   o`z
joyida fodalanishni taxlil qilish va aniqlash;
-   malaka   oshirish   va   qayta   tayyorlash   o`quv   rejalariga   kiritiladigan   o`quv
kurslarni asoslash va me`erga keltirish;
- ta`lim yo`nalishi va fanlari bo`yicha masofali o`qitishni amalga oshiruvchilarni
aniqlash kabi muammolarni hal qilish kerak.
O’qitishda kompyuterli texnikalardan foydalanishning uslublari
.   1.   Eksternat   turida   o`qitish .   Ushbu   o`qitish   uslubi   umumiy   ta`lim   maktab
o`quvchilari va oliygox talabalariga yo`naltirilgan bo`lib, qandaydir sabablarga ko`ra
stasionar o`quv yurtiga borolmagan o`quvchi va talaba uchun mo`ljallangan. Masalan,
1836  yili   London  universitetida  qandaydir  sabablarga   ko`ra  ana`naviy  o`quv  yurtiga
bora   olmagan   o`quvchi   va   talabaga   yordam   sifatida   u   yoki   bu   darajadagi
hujjat(attestat,   diplom)ga   ega   bo`lish   uchun   imtixon   olishga   tashkil   etilgan.   Ushbu
vazifa xozirgi kungacha talabalarni stasionar o`qishi bilan birga saqlanib kelmoqda.
2.   Bir   universitet   negizida   o`qitish .   Bu   stasionar   o`qimaydigan   (on-campus),
ya`ni masofadan turib, sirtdan yoki masofali va kompyuterli telekommunikasiyani o`z
ichiga   olgan   yangi   axborot   texnologiyalari   asosida   (off-campus)   o`qiqtgan   talabalar
uchun   butun   bir   ta`lim   tazimidir.   Dunyodagi   ko`pgina   nufuzli   oliygoxlardagi
ta`limning   turli   attestatlarini   olish   uchun   mo`ljallangan   dasturlar   turli   tumandir.
Masalan,   Avstraliya   Janubiy   Uelsning   yangi   universitetida   3000   talaba   stasionar
37 holda o`qisa, 5000 ta talabaga sirtqi va masofali ta`lim tizimi orqali o`qitiladi.
3 .   Bir   necha   o`quv   yurtining   hamkorligi.   Sirqi   va   masofali   o`qitish   dasturini
amalga oshirishda qilinadigan hamkorlik ularni, sifatliroq va kam  xarajatli bo`lishini
ta`minlaydi.
Bunday   tajriba,   masalan   Keprikon   universitetlari   aro   tele   o`qitish   dasturida
amalda qo`llangan bo`lib, unda Boliviya, Braziliya, Chili va Paragvay universitetlari
ishtirok   etadi.   Ana   shunday   hamkorlik   misoli   bo`lib,   "Ta`limda   hamkorlik"   dasturi
xizmat  qilishi  mumkin. Britaniya  hamdo`st  mamlakatlarining  yurtboshilari   1987 yili
barcha   hamkor   davlatlar   uchun   masofali   o`qitish   tarmog`ini   tashkil   etishni   kelishib
olishga   yig`ilishgan.   Dasturning   istiqboldagi   maqsadi   -   hamdo`st   mamlakatlarda
mavjud   kollej   va   universitetlar   negizida   ixtiyoriy   ta`lim   olish   imkoniyatini   yaratib
berishdan iboratdir.
4.   Maxsus   masofali   o`qitish   maqsadida   tashkil   etilgan   avtonom   ta`lim
massasasalari. Ana shunday muassasalardan eng yirigi Londondagi ochiq universiteti
(Thy   Open   University)   hisoblanadi.   Hozirgi   kunda   unda   nafaqat   Buyuk   Britaniya
balki ko`pgina hamdo`st davlatlarining talabalari masofadan turib o`qimoqda.
AQShda   bunday   universitet   sifatida   Milliy   texnologik   universitet   (Kolorado
shtati)i   misol   bo`lishi   mumkin.   Bu   universitet   40   ta   muxandislik   kollejlari   bilan
birgalikda   turli   mutaxassisliklar   bo`yicha   xodimlarni   tayyorlamoqda.1991   yili
universitet   shtat   raxbariyati   va   biznes   sohasi   bilan   yaqin   hamkorlikda   40   ta   kollejni
masofali o`qitish tarmog`i bilan birlashtirdi.
5.   Avtonom   o`qitish   tizimlari.   Bunday   tizimlar   doirasida   o`qitish   to`la   TV   va
38 radiodastur,   shuningdek,   qo`shimcha   nashr   etilgan  qo`llanmalar   asosida   o`qitmoqda.
Masofadan   turib   o`qitishning   bunday   misoli   sifatida   Amerika   -   samoan   televizion
loyixasini keltirish mumkin.
6.   Multimedia dasturi asosida norasmiy integrallashgan (birlashtirilgan) masofali
o`qitish.
Bunday dasturlar qandaydir sabablarga ko`ra maktabni tamomlay olmagan yoshi
katta tinglovchilar auditoriyasiga mo`ljallangan.
Bunday   loyhalar   ushbu   dasturga   birlashtirilgan   rasmiy   ta`lim   dasturining   qismi
(masalan, bunday dasturlar Kolumbiyada mavjud) yoki aniq ta`lim maqsadiga maxsus
mo`ljallangan   (masalan,   Britaniyaning   savodxonlik   dasturi)   yoki   maxsus   salomatlik
profilaktikasi   dasturiga   yo`naltirilgan   (masalan,   rivojlanayotgan   davlatlar   uchun)
bo`lishi mumkin.
Ta`lim tizimida qo`llaniladigan masofali o`kitish usulining rang barang shakl va
modellari   mavjud.   Ushbu   usulning   rang-barangligi   masofali   o`kitish   tizimining
shakllanishidagi turli shart-sharoitlari bilan bog`liq. U shartlarga:
Ikkilangan   modeli .   Bunday   tizimda   oliygox   kunduzgi   talabalarni   ham,   qisman
kunduzgi   va   qisman   masofali   dastur   asosida   o`qitadi.   Har   ikkalasida   ham   dars
jadvallari,   o`qitish   dasturlari,   imtihonlari   va   baholash   mezonlari   bir   xil   bo`ladi.
Odatda   ikkilangan   modelni   rivojlantirayotgan   oliygox   kunduzgi   talabalar   soni
masofali o`qiyotgan talabalar sonidan katta bo`lgan ana`naviy oliygoxlardir. Shuning
uchun   bir   universitetning   o`zida   ikki   shaklning   birgaligida   ko`proq   o`zlarida   katta
o`quv   materiallaridan   foydalanish   imkoniyatiga   ega   bo`lgan   kunduzgi   talabalar
39 yutadilar.   Bunday   oliygoxlarda   masofali   kurslar   har   doim   ham   foyda   keltirmaydi,
ba`zan   u   qisman   kunduzgi   talabalarni   o`qitish   hisobidan   amalga   oshiriladi.   Bunday
holatlarda asosiy urg`u tajribaga, pedagogika va uslubiy innovasiyalar tadqiqotiga va
boshqalarga   beriladi.   Masofali   o`qitishning   bunday   modeli   Avstraliyaning   yangi
Angliya universiteti (University of New England, Australia - http://www.une.edu.au)
da   tashkil   etilgan.
Aralash   mode l .   Bu   model   universitet   talabalarini   masofali   o`qitishning   turli
shakllarini ,   aniqrog`i   shakllarning   integrasiyasini   nazarda   tutadi.   Masalan,   kunduzgi
shaklda   o`qiyotgan   talabalar   masofali   o`qitish   kurslarining   dasturlaridagilarni   yoki
ushbu   universitetining   o`qituvchisi   o`qiyotgan   kunduzgi   kurslari   bilan   parallel
ravishda   qisman   o`qiydilar.   Shuningdek,   bu   modelda   an`anaviy   kurslar   doirasida
virtual   seminarlar,   taqdimotlar,   ma`ruzalar   ko`rinishidagi   mashg`ulotlar   alohida
shakllarining   birlashmasi   bo`lishi   mumkin.   Universitet   axborot   va   kommunikasiya
texnologiyalari   vositalari   bilan   qanchalik   yuqori   jixozlangan   bo`lsa,   shunchalik
o`qitish   shakllari   turli-tuman   bo`ladi.   Integrallashgan   bunday   kurslar   Yangi
Zellandiyadagi   Massey   universitetida   (Massey   University,   New   Zealand   -
http://www.massey.ac.nz)   tashkil   etilgan.
Konsorsium model.   Ushbu model ikki universitetni birlashmasidan iborat. Bunda ular
o`quv   materiallari   bilan   almashadilar   yoki   ba`zi   vazifalarni   bo`lishib   oladilar.
Masalan,   bir   universitet   masofali   o`qitish   uchun   o`quv   materiallar   ishlab   chiqaradi,
boshqasi   virtual   o`quv   guruhlarini   o`qituvchilar   bilan   ta`minlaydi   yoki   masofali
40 o`qitish   dasturlarini   rasmiy   akreditasiyasini   o`tkazadi.   Bunday   hollarda   universitet
butunlay   yoki   uning   alohida   markazalari,   fakultetlari,   xatto   ta`lim   xizmati   bozorida
ishlayotgan   tijorat   yoki   davlat   tashkilotlari   hamkor   bo`lishlari   mumkin.
Konsorsiumlar faqat qattiy markazlashgan boshqarish va yaratilayotgan ashyolarning
mualliflik   hamda   material   xuquqlarini   rioya   etish   shartlaridagina   samarali   bo`ladi.
Kanadadagi   Ochiq   o`quv   Agentligi   (Open   Learning   Agency,   Canada   -
http://www.ola.bc.ca)   konsorsiumga   misol   bo`lishi   mumkin.
Franchayzing   model.   Franchayzing   tamoyilida   tashkil   etilgan   masofali   o`qitish
modelida   hamkor   universitetlar   bir   -   birlariga   o`zlarining   masofali   kurslarini
beradilar.   Bunda   ta`lim   xizmati   bozorida   o`zini   ko`rsatgan   qandaydir   universitet
o`zida   ishlab   chiqqan   kurslarini   masofali   o`qitishni   endigina   tashkil   qilayotgan   va
masofali   o`qitish   uchun   o`quv   ashyolarini   mustaqil   ishlab   chiqish   tajribasiga   ega
bo`lmagan boshqa oliygox - hamkorlariga o`qitish huquqini berishi mumkin.
Bunday   modelning   qiziq   tomoni   shundaki,   talabalar   o`zlarining   universitetida
o`qishga   yozilib,   konsorsiumga   kirgan   ilg`or   oliygox   talabasi   kabi   o`sha   hajmda   va
o`sha   sifatda   ta`lim   xizmatlalariga,   o`qishni   bitirganlaridan   keyin   xatto   diplomlariga
ega   bo`ladilar.   Bunda   ilg`or   universitetning   barcha   atributikalari   o`z   kuchini   saqlab
qoladi. 
41 XULOS A
Ta’lim   menejmenti   fanini   o’qitishda   ilmiy   faoliyatini   boshqarish   haqida   gap
ketganda,   "menejment"   (menejment)   atamasi   bizning   hayotimizga   mustahkam   kirib
keldi,   ruscha   odatiy   "menejment"   so'zini   almashtirdi   va   ba'zan   bekor   qildi.   Bunday
faoliyatlar   yuz   minglab   xodimlariga   ega   bo'lgan   yirik   korporatsiyalar   va   jismoniy
shaxslar,   masalan,   kontsert   tashkilotchilari,   tarmoq   savdo   tizimidagi   sotuvchilar   va
boshqalarga   teng   darajada   xosdir.   Uning   doirasida   ishning   yo'nalishlari   va   hajmi
belgilanadi,   uni   rejalashtirish,   nazorat   qilish,   odamlarni   boshqarish,   ularni
rag'batlantirish va hokazolar amalga oshiriladi.
Kurs   ishimda   men     ta’lim   menejmentini   o’qitishda   kompyuterli   ta’limdan
foydalanish metodikasini hamda talabalarga kompyuterli ta’limda o’qitishning ta’lim
sifatiga   qay   darajada   samara   keltirayotgani   va   ijobiy   hamda   salbiy   tomonlari   ko’rib
chiqildi.   boshqaruvning   eng   muhim   “ustunlari”ni   ko‘rib   chiqdim.   Birinchidan,   bu
menejment tamoyillari va ularga turlicha yondashuvlar bo'lib, ularni ham bir ma'noda
aniqlab   bo'lmaydi.   Boshqaruvning   har   xil   turlari   mavjud   bo'lib,   ularning   har   biri
o'ziga   xos   tamoyillarga   ega.   Ikkinchidan,   bu   menejmentning   maqsadlari   bo'lib,
ularning mazmuni, o'z navbatida, muayyan omillarga bog'liq. Ularni shakllantirishga
qo'yiladigan talablar va ular qanday asoslarda malakali bo'lishi mumkin.
Kurs ishining ikkinchi qismida men nazariy qism (kurs ishining birinchi qismi)
va   tashkilot   tomonidan   uning   ishi   haqida   taqdim   etilgan   ma'lumotlar   o'rtasida
parallellik olib boraman.
42 43 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
I. O‘zbekistan Respublikasi qonunlari
1.   O‘zbekiston   Respublikasi   Konstitutsiyasi.   –   T.,   “O‘zbekiston”   nashriyot-matbaa
ijodiy uyi, 2008-y. – 40 b. 8-11 betlar.
2.   O‘zbekiston   Respublikasining   "Ta’lim   to‘g‘risida"gi   Qonuni,   O‘zbekiston
taraqqiyotining poydevori. – T.: “Sharq”, 2020-y. 296 b. 23-27 betlar.
3.  O‘zbekiston Respublikasining “Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida’’gi qonuni (yangi
taxriri) 2015-yil 4-sentabr 
4. O‘zbekiston   Respublikasi     Prezidentining   2017-yil   3-iyundagi   ,,   Jismoniy   tarbiya   va
ommoviy   sportni   yanada   rivojlantirish   chora-tadbirlari   to’grisida”gi   PQ-3031-sonli
qarori. Xalq so’zi gazetasi.
 O’zbekiston Respublikasi Prezident asarlari.
5.   Mirziyoyev   Sh.M.   Erkin   va   faravon,   demokratik   O`zbekiston   davlatini
birgalikda barpo etamiz. –T.: “O`zbekiston” nashriyoti, 2016-y. –23 b. 26-bet.
6.  Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta`minlash – yurt
taraqqiyoti va xalq faravonligining garovi. –T.: “O`zbekiston” nashriyoti, 2017-y. –23
b. 26-bet.
7.  Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat`iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik
–   har   bir   rahbar   faoliyatining   kundalik   qoidasi   bo`lishi   kerak.   –T.:   “O`zbekiston”
nashriyoti, 2017-y. –46 b. 48-bet.
  8.     Mirziyoyev   Sh.M.   Buyuk   kelajagimizni   mard   va   olijanob   xalqimiz   bilan
44 birga quramiz.- Toshkent ,, O’zbekiston’’NMIU,2017-y,4b
9. O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2017   yil   7   fevraldagi   «O‘zbekiston
Respublikasini   yanada   rivojlantirish   bo‘yicha   Harakatlar   Strategiyasi   to‘g‘risida»gi
PF-4947-son Farmoni. O‘zbekiston Respublikasi  qonun hujjatlari to‘plami. 2017 yil,
6-son, 70-modda.
10 .Abchuk   V.A.   Boshqaruv.   Darslik.   -   Sankt-Peterburg.   "Soyuz"   nashriyoti,
2012 yil
11 .Boddi D., Peyton R. Menejment asoslari.- Sankt-Peterburg, Sankt-Peterburg -
2020 y.
12 .Blyaxman L.S., Galenko V.P., Minkin A.V. Menejmentga kirish.-SPb.-2010.
13 .Vesnin   V.R.   Menejment   darsligi   -   3-nashr,   Qayta   ko'rib   chiqilgan.   Va
qo'shimcha. - M.: TK Velby, Prospekt nashriyoti, 2016 yil
14.Vikhanskiy O.S. Boshqaruv: shaxs, strategiya, tashkilot, jarayon.
15.Gerchikova I.N. Menejment.-M., 2012 yil
16.Gluxov   V.V.   Menejment:   Universitetlar   uchun   darslik.   3-nashr.   -   Sankt-
Peterburg: Pyotr, 2016 yil
17.Gerchikova   I.N.   Boshqaruv.   Universitetlar   uchun   darslik   -   4-nashr,   Qayta
ishlangan. Va qo'shimcha. - M.: Birlik - Dana, 2014 yil
18.Daft R.L. Menejment - Sankt-Peterburg, Sankt-Peterburg - 2010 yil
19. Menejment: Universitetlar uchun darslik. / Ed. VA DA. Podlesnyx - Sankt-
Peterburg, "Biznes - Press" nashriyoti, 2012 y.
45 46

Ta’lim menejmenti fanini o’qitishda kompyuterli ta’limdan foydalanish metodikasi

MUNDARIJA

KIRISH……………………………………………………………………………….3

I-BOB TA'LIM MENEJMENTI FANINI O’QITISHDA AKTNI QO’LLASHNING NAZARIY METADALOGIK ASOSLARI…….……………..5

1.1 Ta'lim menejmen fanini o’qitishda kompyuterli ta'limni tashkil etishning nazariy asoslari…………………………………………………………………………………5

1.2 Ta'limda AKT dan foydalanish bo’yicha xorij tajribasi………………………….10

II-BOB TA'LIM MENEJMENT FANINI O’QITISHDA KAMPUYTERLI TA'LIMNI TAKOMILLASHTIRISH SHART-SHAROITLARI……………….24

2.1 Ta'limda axborot almashish vositalarini takomillashtirish omillar……………..24

2.2 O’tishda kompyuterli texnikalardan foydalanishning ta'lim samaradorligiga ta'siri…………………………………………………………………………………27

XULOSA.....................................................................................................................34

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR...................................................................35

 

                                                                                         


 

 

KIRISH

Qanchalik qiyin bo‘lmasin, biz yoshlar tarbiyasi bo‘yicha o‘zimizga xos va ta’sirchan, bugungi kunga hamohang usullarni izlab topishimiz kerak. Jondan aziz farzandlarimizni buzg‘unchi va zararli g‘oyalar, jinoyatchilik, giyohvandlik, loqaydlik, ma’naviy qashshoqlik kayfiyatidan asrashimiz zarur. Bunday salbiy holatlarni bartaraf etishda barchamiz, avvalo, siz, aziz yoshlar faol bo‘lishingiz kerak. Xalqimizning ma’naviy qudrati va boqiy an’analarini asrab-avaylash va butun dunyoga tarannum etishga sizlar albatta qodirsiz, – dedi Shavkat Mirziyoyev.

Mavzuning dolzarbligi:So‘nggi yillarda boshqaruv g’oyalarining rivojlanishi pedagogik menejment muammolarini hal etish bilan bog’liqdir. Ko‘pgina ilmiy adabiyotlarda pedagogik menejment atamasi orkali maqsadga erishish xamda qo‘yilgan vazifalarni bajarishda insoniy, iqtisodiy va samarali yo‘llar bilan insonlarni boshqarish va vositalardan foydalanish tushunchalari keltiriladi. Ba’zan “pedagogik menejment” iborasi maktabni boshqarish yoki ta’limni boshqarish sinonimlari sifatida tushuntiriladi. Bunday tushuncha unchalik to‘g’ri emas, ta’lim menejmenti, shuningdek, umumiy o‘rta ta’lim menejmenti tushunchalari sinonim sifatida ko‘proq to‘g‘ri keladi. “Pedagogik” so‘zi keng qamrovli bo‘lib, o‘ziga biroz boshqacha vazifalarni yuklaydi. 

Kurs ishining maqsadi:Maktabni boshqarish mazmun-mohiyatiga ko‘ra ta’limni boshqarishdan farq qiladi, chunki maktabda faqat ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish va uni boshqarish vazifalari amalga oshirilmaydi, balki ta’lim-tarbiyajarayonini ilmiy asosda tashkil etishning o‘ziyoq bir qancha vazifalarning bajarilishini, ya’ni talim-tarbiya jarayoni ishtirokchilariga zaruriy sharoitlarni yaratish, ularning faoliyatini tashkil etish, muvofiqlashtirish, nazorat kilish, tahlil qilish va baholash, shuningdek, mazkur jarayonni amalga oshirish.

Kurs ishining vazifasi:uchun moddiy texnika bazasini yaratish va mustahkamlab borish, yangi pedagogik va axborot texnologiyalari bilan qurollantirish, yuqori malakali mutaxassislar bilan ta’minlash kabi qator boshqa vazifalarni ham amalga oshirishni nazarda tutadi. Shunday ekan, maktabda boshkaruv faoliyatini tashkil etuvchi rahbarlar nafaqat pedagogik tajribaga, balki boshqaruv funksiyalari va ularning vazifalari, boshqaruv metodlari va ulardan foydalanish, boshqaruv algoritmi va uning mohiyati, boshqaruv qarorlari va ularni qabul qilish yo‘llari hamda rahbarlik uslublari vaularni qo’llash kabi qator tushunchalarga ham ega bo‘lmog’i lozim. 

Ko‘rinib turibdiki, ta’lim muassasalarini boshqarishda ta’lim menejmenti fanining o‘rni beqiyos bo’lib, u raxbarlarga menejmentning asosiy tushunchalari va ularning vazifalarini, boshqaruvning maqsadi va vazifalari, zamonaviy maktabning tashkiliy tuzilishi, strategik boshqaruv va rejalashtirish qoidalarini, zamonaviy boshqaruvning usullarini, rahbarlik san’ati sirlarini o‘rgatadi. 

Kurs ishining predmeti:Kurs ishini mazmunli yoritishda II ta bob,hamda 4 ta parafrifdan foydalanilgan.


 

 

I-BOB TA'LIM MENEJMENTI FANINI O’QITISHDA AKTNI QO’LLASHNING NAZARIY METADALOGIK ASOSLARI.

1.1.Ta'lim menejmenti fanini òqitishda kompyuterli ta'limni tashkil etishning nazariy asoslari.

Bugungi kunda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ta’lim tizimidagi zamonaviy islohotlar, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish hamda bozor iqtisodiyoti chuqur ildiz otib borayotgan davrda Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga muvofiq bir qator yangi talablar yuzaga keldi. Ular ichida eng muhimlari: ijtimoiy-psixologik diagnostika; guruhlarda o‘zaro shaxsiy munosabatlarni, rahbarlik munosabatlarini tahlil qilish va tartibga solish; ta’lim jarayonini va ijtimoiy ixtiloflarni hamda stresslarni boshqarish; ta’lim tizimini zamonaviy axborot texnologiyalari bilan ta’minlash; pedagogik xodimlarga bo‘lgan ehtiyojlarni tahlil qilish; pedagogik xodimlarning kasbiy va ijtimoiy-psixologik moslashuvi hamda ularni qayta tayyorlash va malakasini oshirish; umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini boshqarish tizimini takomillashtirish; ta’lim tizimini boshqaruv jarayoniga yangicha yondashuv; ta’lim muassasalarida mehnat-huquqiy munosabatlar masalalaridir. Bu nafaqat ta’lim tizimidagi boshqaruv muammolarini, balki maktab rahbarlari tomonidan boshqaruvni takomillashtirish hamda uning uslublarini amaliyotga tatbiq etish, shuningdek, turli darajadagi rahbarlarning boshqaruv faoliyatida muammolarni oldindan ko‘rish va ularni ijobiy hal etish qobiliyatlarini shakllantirishni olga surmoqda.