Tog‘ jinslarini qazib olishga tayyorlash usulini tanlash - Konchilik ishi - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.9MB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	15 Avgust 2023
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Konchilik ishi

Tog‘ jinslarini qazib olishga tayyorlash usulini tanlash

Sotib olish

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) №7 TOPSHIRIQ UCHUN BERILGAN QIYMATLAR:
1. Protod’yakonov shkalasi bo’yicha yumshoq tog’ jinslarining qattiqlik koeffitsienti – 0,5;
2. Protod’yakonov shkalasi bo’yicha skal tog’ jinslari ning qattiqlik koeffitsienti – 18;
3. Yumshoq tog’jinslarida pog’ona balandligi 6 m;
4. Skal tog’jinslarida pog’ona balandligi – 18 m;
5. Yumshoq tog’jinslari zichligi (hajmiy og’irligi) – 1,98 t/m 3
;
6. Skal tog’ jinslari zichligi (hajmiy og’irligi) – 3,4 t/m 3
;
7. Yumshoq tog’ jinslari bo’yicha karerning ishlab chiqarish unumdorligi – 0,6 mln.m 3
/yil;
8. Skal tog’ jinslari bo’yicha karerning ishlab chiqarish unumdorligi – 2,6 mln.m 3
/yil;
9. Yumshoq tog’ jinslarini tashish masofasi – 0,5 km;
10. Skal tog’ jinslarini tashish masofasi – 9,5 km;
11. PM turi – Igdanit.
I. KON MASHINA VA USKUNALARINI TANLASH VA ASOSLASH.
1.1. Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash usulini tanlash;
1.2. Bur g’ulash uskunasi turini tanlash;
1.3. Tog’ jinslarini qazib yuklash uchun qazib yuklovchi kon qazish mashinasini tanlash;
1.4. Kon massasini tashish uchun transport turini tanlash ;
1.5. Ag’darma hosil qilish jarayoni uchun uskuna tanlash;
II. HISOBLASH ISHLARI:
II.1. Skvajina parametrlarini hisoblash.
II.2. Tog’ jinslarini massivdan qazib olishda qazib o’tish kengligini hisoblash;
II.3. Portlatilgan kon massasi uyumidan tog’ jinslarini qazib olishda qazib o’tish yo’lagi
kengligini hisoblash;
II.4. Qazib-yuklovchi mashinalarning ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash.
II.5. Karer trassalarining o’tkazish va tashish qobiliyatini hisoblash;
II.6. Ag’darma hosil qilish parametrlarini hisoblash
III. KON MASSASINI TASHISH.
3.1. Burg’ulash portlatish ishlari tasvirlangan pasportni tuzish.
3.2 . Qazib yuklovchi kon qazish mashinalarining ish jarayoni tasvirlangan pasportni tuzish;
3.3. Ag’darma hosil qilish jarayoni tasvirlangan pastportni tuzish.
1

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Reja:
№7 TOPSHIRIQ UCHUN BERILGAN QIYMATLAR: 1
Reja: 2
Kirish 3
I. Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash. 4
1.1. Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash usulini tanlash; 4
1.2. Burg’ulash uskunasi turini tanlash. 5
1.3. Tog’ jinslarini qazib yuklash uchun qazib yuklovchi kon qazish mashinasini
tanlash; 8
1.4. Kon massasini tashish uchun transport turini tanlash; 12
1.5. Ag’darma hosil qilish jarayoni uchun uskuna tanlash; 15
II. HISOBLASH ISHLARI: 17
2.1.Skvajina parametrlarini hisoblash. 17
2.2. Tog’ jinslarini massivdan qazib olishda qazib o’tish kengligini hisoblash;
21
2.3. Portlatilgan kon massasi uyumidan tog’ jinslarini qazib olishda qazib o’tish
yo’lagi kengligini hisoblash. 22
2.4. Qazib-yuklovchi mashinalarning ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash.
22
2.5. Karer trassalarining o’tkazish va tashish qobiliyatini hisoblash; 23
II.7. Ag’darma hosil qilish parametrlarini hisoblash 24
Xulosa 26
Foydalanilgan adabiyotlar. 28
2

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Kiris h
Foydali qazilma konlarini topish, ularni qazib olish va qayta ishlash insoniyatning
dastlabki faoliyatilaridan biri hisoblanadi. Hozirgi zamon fan va texnikasining
hamda konchilik sanoatining to’xtovsiz rivojlanishi foydali qazilmalarni qazib
olish va qayta ishlashga yangidan yangi talablarni qo’yib kelmoqda. SHu bilan
birga hozirgi kunda konchilikda – nisbatan kambag’al, noyob va radioaktiv
metallar rudalarini qazib olish, qayta ishlash texnikasi va texnologiyasiga keng
e’tibor karatilmoqda.Konchilik sanoati - zamonaviy industriyaning asosiy xom
ashyo va yoqilg’i bazasi hisoblanadi. U energetika va xalq xo’jaligining boshqa
tarmoqlarining asosiy yoqilg’i manbaidir. SHuningdek, konchilik sanoati qora va
rangli metallurgiya, ximiya sanoati, o’g’itlar ishlab chiqarish sanoati uchun xom-
ashyo bazasi hisoblanadi. Xalq xo’jaligida foydalanilayotgan tabiiy resurslarni
70% ini mineral xom-ashyolar tashkil qiladi.
Jahon miqyosida qazib olinadigan foydali qazilmalarning umumiy miqdori yiliga
9-10 mln . t ni , kon massasining yillik unumdorligi esa 35-37 mlrd . t ni tashkil
etadi .
Ochiq usulda qazib olish ishlarining rivojlanishi , yer osti usulida qazib olishga
nisbatan unumdor , iqtisodiy jihatdan samarador va xavfsizligidadir . Ochiq usulda
qazib olishda ish unumdorligi yer osti usuliga qaraganda 5-8 marta yuqori , tannarxi
esa 2-4 marta kam . Ushbu farq so ’ nggi 30-40 yil ichida oshib borishda davom
etmoqda .
Foydali qazilma boyliklariga xo ’ jalik , qurilish , sanoat va ilmiy maqsadlar uchun
qazib olinadigan va xom ashyo holida yoki qayta ishlangandan so ’ ng ishlatiladigan
barcha turdagi tog ’ jinslari kiradi . Foydali qazilmalar qurilish va sanoatning asosi
hisoblanib , mamlakat iqtisodiyotida katta o ’ rin egallaydi . Uni xom - ashyo sifatida
qazib olish va qayta ishlash miqyosi esa davlatning ishlab chiqarish saviyasini ,
boyligi va iqtisodiy rivojlanishini belgilaydi .
Har xil tog ’ jinslarini qazib olishda va turli - tuman qazilmalar , chuqurliklarni
kovlash maqsadida yer ustida turib olib boriladigan ishlar yig ’ indisiga ochiq kon
3

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) ishlari deb aytiladi . Katta miqyosdagi ochiq kon ishlari foydali qazilma
boyliklarini qazib olish bilan uzviy aloqadadir . Bunda yer ostida yotgan foydali
qazilma boyliklarini qazib olish bilan aloqador barcha ishlar va jarayonlar , ochiq
kon inshoatlari orqali amalga oshiriladi . yer osti usulida qazib olishda esa foydali
qazilma boyliklarini maxsus jihozlangan yer osti inshoatlari yordamida qazib
olinadi . Konlarni ochiq usul bilan qazib olishda konchilik ishlari ikki qismga
bo ’ linadi :
- ochish ishlari (qoplovchi jinslarni qazish, tashish va joylashtirish
ishlari);
- qazib olish ishlari ( foydali qazilma boyliklarini qazish , tashish , bir
joyga to ’ plash yoki tushirish ishlari ).
O ’ zbekiston o ’ z yer osti boyliklari bilan haqli sur ’ atda faxrlanadai – bu yerda
mashg ’ ur Mendeleyev davriy sistemasining deyarli barcha elementlari topilgan .
Hozirga qadar 2,7 mingdan ziyod turli foydali fazilma konlari va ma ’ dan namoyon
bo ’ lgan istiqbolli joylar aniqlangan . Ular 100 ga yaqin mineral xom ashyo turlarini
o’z ichiga oladi. SHundan 60 dan ortig’i ishlab chiqarishga jalb qilingan. 900 dan
ortiq kon qidirib topilgan bo’lib, ularning tasdiqlangan zaxiralari 970 milliard
AQSH dollarini tashkil etadi.
I. Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash.
1.1. Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash usulini tanlash;
To g’ jinslarini q azib olishga tayyorlash jarayoni q azib olishning samaradorligini
ta’minlash ma q sadida, to g’ jinsining tabiiy h olatini o’ zgartirishga y o’ naltirilgan
jarayonni o’ z ichiga oladi.
To g’ jinslarini q azib olishga tayyorlashda po g’ onadagi q atti q t og’ jinslari
portlatish yordamida parchalanadi va o’ rtacha q atti q likdagi t og’ jinslari esa
mexanik usul bilan parchalanadi.
Mexanik usul bilan maydalash portlatish usuli bilan maydalashga q araganda
ancha foydalidir, chunki unumdorligi yu q ori, tannarxi kichik va ishdagi xavfsizligi
4

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) yu q oridir. Mexanik usul bilan maydalashni musta h kamlik koeffitsienti f = 6 gacha
b o’ lgan to g’ jinslariga qo’ llash mumkin.
Portlatib yumshatish usuli musta h kamlik koeffitsienti f = 6 dan yu q ori b o’ lgan to g’
jinslariga qo’ llaniladi. Ochi q kon ishlari amaliyotida to g’ jinslarini q azib olishga
tayyorlashda portlatib maydalash usuli keng qo’ llaniladi.
№7 topshiriq bo’yicha:
 Yumshoq tog’ jinsining qattiqligi f = 0,5 bo’lganligi uchun tog’ jinsi
to’g’ridan to’g’ri ekskavator yordamida qazib olinadi.
 Skal tog’ jinslarining qattiqligi f = 18 bo’lganligi uchun ushbu tog’ jinsi
burg’ulash portlatish usuli yordamida qazib olishga tayyorlanadi.
1.2. Bur g’ulash uskunasi turini tanlash.
Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash keyingi ishlab chiqarish jarayonlari, ya’ni
kon massasini qazish va yuklash, tashish, ag’darma hosil qilish va qayta ishlash
jarayonlari uchun texnik imkoniyat va qulay sharoit yaratib berish maqsadida
amalga oshiriladi.
Tog’ jinslarini qazib olish tayyorlashning texnologik o’rni (pozitsiyasi)
bo’yicha ularni ikki guruhga bo’lish mumkin:
Hozirgi kunda ochiq kon ishlarida sharoshkali burg’ulash stanogi keng
qo’llanilmoqda. Ushbu usul yordamida 82,5 % burg’ulash ishlari, 15,7 % atroyida
shnekli burug’ulash mashinasi yordamida va 1% i zarbli burg’ulash mashinasi
yordamida amalga oshiriladi. Qolgan 0,8% urg’ulash ishlari esa termik va zarbli –
kanatli burg’ulash mashinasi yordamida amalga oshiriladi.
Konchilik sanoatida portlovchi skvajinalarni burg’ulovchi stanoklar bo’lgan texnik
talablar GOST 26698-85 orqali aniqlandi.
Ushbu standart ochiq kon ishlari uchun 3 guruhdagi stanoklarni tavsiya etadi:
1. SBSh – skvajinani havo yordamida tozalovchi sharoshkali dolotali
aylanma burg’ulovchi (sharoshkali burg’ulash) stanok. Burg’ulanadigan
skvajinaning shartli diametri 160 dan 400 mm gacha bo’lgan 5 ta o’lchamli
turi mavjud. Tog’ jinsi qattiqligi =6  18;
5

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) 2. SBU – skvajinani havo yordamida tozalovchi zarbli – aylanma
burg’ulovchi (pnevmo zarbli) stanok. Burg’ulanadigan skvajinaning shartli
diametri 100, 125, 160 mm bo’lgan 3 ta o’lchamli turi mavjud. Tog’ jinsi
qattiqligi =10  20;
3. SBR – skvajinani shnek yordamida tozalovchi kesuvchi koronkali
burg’ulovchi (shnekli burg’ulash) stanok. Burg’ulanadigan skvajinaning
shartli diametri 160, 200 mm bo’lgan 2 ta o’lchamli turi mavjud. Tog’ jinsi
qattiqligi =1  6;
Stanokning shartli belgisiga stanok turi va burg’ulanadigan millimetrdagi
skvajinaning shartli diametri kiradi. Masalan: SBSh-320-36 skvajina diametri –
320 mm, skvajina chuqurligi - 36 m.
Ochiq kon ishlarida qattiqligi f=1  6 bo’lgan tog’ jinslarini burchak ostida
burg’ulashda kesuvchi koronkali burg’ulash stanoklari, qattiqligi o’rtacha f=6  8
bo’lgan tog’ jinslarida sharoshkali burg’ulash stanogi, qiyin burg’ulanuvchi yirik
blokli tuzilishga ega qattiqligi f=10  20 bo’lgan tog’ jinslarida zarbli – aylanma
burg’ulash stanogi qo’llaniladi.
№7 topshiriq bo’yicha ishlab chiqarish unumdorligi:
Skal tog’ jinslari bo’yicha 2,6 mln.m 3
/yil - 8,84 mln.t/yil.
Tog’ jinsi qattiqligi f = 18 . Karerning yillik ishlab chiqarish unumdorligi va tog’
jinsi qattiqligini hisobga olgan holda , 2 – ilovaga asosan burg’ulash stanogi turi
aniqlanadi. Berilgan parametrlar bo’yicha SBSh-220 IZ burg’ulash stanogini
tanlaymiz.
SBSh-200 stanogi qattiqlik koeffitsienti f=6-12 va karer unumdorligi 3-5 mln m 3
yil
bo’lganda qo’llaniladi. Karer unumdorligi 5 mln m 3
yil dan ortiq va tog’ jinsi
qattiqligi f=10-14 bo’lganda SBSh-250 va RD-7 stanogi, qattiqligi f=12-16
bo’lganda esa RD-10 va SBSh-220IZ stanogi qo’llaniladi.
6

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) SBS H -220 IZ burg’ulash stanogining texnik xarakteristikasi.
Ko’rsatkichlar SBS H -220IZ
Dolota diametri,mm 244,5
269,9
Skvajina chuqurligi m, 32
Vertikal bo’yicha burg’ulash qiyaligi, grad 0;15;30
Shtang uzunligi/uzluksiz uzatish uzunligi, m 11/11
O’qqa berilgan kuchlanish, R
nom , kN 450
Burg’ulash snaryadini uzatish/ko’tarish
tezligi, m/sek 6/12
Dolotani aylanish chastotasi, m 3
/sek 0-1,68
Aylantirgichdagi aylanish momenti, kNm
Skvajinani tozalash usuli Havo yordamida
Elektrdvigatel quvvati, kVt
 O’rnatilgan 650
 Aylantirgichning 95
 Kompressorning 400
 Yurishning 65
Xaraktlanuvchi uskuna ------
Xarakatlanish tezligi, km/s 1,6
Gruntga berilgan bosim, Mpa 0,15
Gabaritlari, mm 19035x6490x19330
Stanok massasi 136
7

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) 1-Rasm. SBS H -220 IZ burg’ulash stanogining burg ilash jarayoniʻ
1.3. Tog’ jinslarini qazib yuklash uchun qazib yuklovchi kon
qazish mashinasini tanlash;
Tog’ jinsi massivini to’g’ridan to’g’ri qazib olish va transport vositalariga
yuklash yoki qazib olishning o’zi, mashinaning ishchi organi yordamida tog’
jinsini bir joydan ikkinchi joyga siljitish va agdarmaga bo’shatishga – qazish-
yuklash ishlari deb ataladi. Bu jarayonni mexanizatsiyalash uchun ishlatilish va
texnologik sifatlari turlicha bo’lgan universal va karer mashinalarining turli
turlaridan foydalaniladi va bu mashinalarning qaerda va qaysi sharoitlarda
qo’llanilishi hududiy tabiiy sharoitga va kon texnik sharoitga qarab belgilanadi.
Normal iqlim sharoitiga va yukori unumdorlikka ega bo’lgan karerlarda
ochish ishlari uchun ko’p cho’michli rotorli ekskvavatorlar va draglaynlarni
qo’llab yuqori samaradorlikka erishish mumkin. Vaqt qisqa bo’lganida, ya’ni qazib
oluvchi mashina va uskunalar qisqa vaqt davomida ishlaganida – ochish ishlarida
cho’michi hajmi katta bo’lgan sidirg’ich (skreper) lardan foydalanish maqsadga
muvofiq bo’ladi. Karer unumdorligi kam bo’lgan yoki mavsumiy sharoitlarda yoz
paytlarida buldozerlardan, cho’michi sig’imi kam bo’lgan sidirg’ichlar va minorali
ekskavatorlarni qo’llash mumkin.
Yarim qoya va qoyali tog’ jinslarini oldindan yumshatilib qazib olishda –
mexanik kurak, yuklagichlar va cho’michi hajmi katta bo’lgan draglaynlarni
qo’llash mumkin.
8

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Konchilikda qo’llaniladigan barcha mashinalar ishlash prinsipiga qarab:
- uzluksiz ishlovchi mashinalar (ko’p cho’michli rotorli va zanjirli
ekskavatorlar, buroshnekli qurilmalar, uzluksiz yuklovchi mashinalar,
kombaynlar);
- davriy ishlovchi mashinalar (bir kovshli ekskavatorlar, g’ildirakli va
gusenitsali yuklagichlar, kabelli ekskavatorlar, mexanik kuraklar, buldozerlar va
sidirg’ichlar) ga bo’linadi.
Transport vositalariga nisbatan mashinalar quyidagilarga bo’linadi:
Qazib-yuklovchi mashinalar. Bu mashinalar foydali qazilmani qazib oladi va
qazish joyining o’zida transport vositasiga yuklaydi. Bularga misol qilib, rotorli va
ko’p cho’michli ekskavatorlarni, mexanik kurak, minorali ekskavatorlar va
burozaryadli kombaynlarni olish mumkin.
E kskavatsiyalovchi mashinalar. Bu mashinalar qazish joyida ishlaydi va
cho’michi bilan qazilgan tog’ jinsini mashina konstruksiyasida ko’rsatilgan
masofaga va ag’darmaga yuklaydi (bo’shatadi), bularga misol qilib draglaynni
olish mumkin.
Qazib-tashuvchi mashinalar . Bu mashinalar qazib olingan tog’ jinsini iqtisodiy
jihatdan samarali bo’lgan masofagacha tashiydi. Bunga misol qilib g’ildirakli
yuklagichlarni, sidirg’ich va buldozerlarni keltirish mumkin.
Tog’ kon va transport mashinalari komplektida ekskavatsiyalovchi mashinalar
texnologik oqimda asosiy o’rinni egallaydi. Bu mashinalarning unumdorligi tog’
jinslarini qazib olishga qanday tayyorlanganligiga va transport xizmatining qanday
ko’rsatilishiga bog’liq buladi. Transport xizmati ko’rsatish deganda – transport
kommunikatsiyalari barpo etish va transport vositalarining ritmik tarzda yetkazilib
turilishi tushuniladi. Ekskavatsiyalovchi mashinalar unumdorligigiga qazish joyi
parametrlari va ishlash texnologiyalari aloxida ta’sir ko’rsatadi.
Karer mexanik kuraklari
Karer mexanik kuraklari turli qattiqlikdagi yumshoq va maydalangan tog’
jinslarini qazish uchun qo’llaniladi. Kovshining hajmi 2 dan 20 m 3
gacha bo’ladi.
9

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Qazib olinadigan pog’ona balandligi 6 m dan 20 m gacha bo’ladi. Ishlab chiqarish
unumdorligi turlicha bo’lgan karerlarda qo’llaniladi. Pastdan yuklash jarayoni
ko’proq qo’llaniladi. Yuqoridan yuklash uchun esa uzaytirilgan ishchi uskuna bilan
jixozlangan karer mexanik kuraklari qo’llaniladi.
2-rasm. Ekskavator xsemasi.
Karer va ochuvchi mexanik kuraklarini qo’llashda qazib olinadigan pog’ona
balandligi xavfsizlik shartlari bo’yicha yumshoq tog’ jinslarida ekskavatorning
maksimal cho’michlash balandligidan oshmasligi lozim:
N
u ≤ N
ch.max
Yumshoq tog’i jinslarida pog’ona balandligi H
y= 6;
EKG-3,2 ekskavatorining cho’michlash balandligi: N
ch.max = 6,1 m;
N
u ≤ N
ch.max
6≤9,8
Yumshoq tog’ jinslarini qazib-yuklash uchun EKG 3,2 ekskavatorini qabul
qilamiz.
O’rtacha bo’lakli bog’lovchi – sochma holdagi portlatib maydalangan tog’
jinslarida:
N
u = (1,05….1,15) N
ch.max
Skal tog’ jinslarida pog’ona balandligi - H
y= 18 m;
E KG-8Us ekskavatorining maksimal cho’michlash balandligi N
ch.max = 17,6 m
18=1,02 · 17,6 18
10

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Skal tog’ jinslarini qazib-yuklash uchun EKG-8Us ekskavatorini qabul qilamiz.
E KG-10 va EKG-8Us ekskavatorlarining texnik xarakteristikasi.
O’lchamlari EKG-3,2 EKG-8Us
Ishchi uskuna To’g’ri cho’michli To’g’ri
cho’michli
Cho’mich sig’imi , m 3
3,2 8
Ekskavator turgan gorizontdagi
cho’michlash radiusi R
ch.u. , m 8,8 13,5
Maksimal cho’michlash radiusi .
R max

ch .
.u. , m 13 , 5 19,8
Maksimal yuklash radiusidagi
cho’michlash balandligi , N
r , m 4,25 7,7
Maksimal cho’michlash balandligi ,
N max

ch .
.u. , m 9,8 17,6
Maksimal yuklash balandligi ,
N max

r .,, m 6,25 12,5
11

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) 3-rasm. Mexanik kurakli ekskavatorlarining ishchi parametrlari.
4-rasm. Qazib yuklash jarayoni.
1.4. Kon massasini tashish uchun transport turini tanlash ;
Karer yuklarini tashish karerlarda eng ko’p energiya sarf bo’ladigan jarayon
hisoblanadi. Ochiq kon ishlaridagi umumiy xarajatlar ichidan transport xarajatlari
60-70% ni tashkil qiladi. Ochiq kon ishlarida kon ishlari olib borishda tog’ jinslari,
foydali qazilmalar, foydali komponentlar miqdori kam bo’lgan foydali qazilmalar
va materiallar tashilishi kerak. Tashiladigan yuk turiga va yo’nalishiga qarab
ochuvchi va foydali qazilma yuk oqimlari tarkib topadi. Yuk oqimlari zaboylardan
boshlanib, noruda tog’ jinslar ag’darmalarida yoki foydali komponentlar miqdori
kam rudalar ag’darmalarida yoki foydali qazilma zaxiralarida tugaydi.
12

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Karer yuklarini tashish chun deyarli barcha transport turlari qo’ llaniladi, ular
ish prinsipiga q arab q uyidagilarga b o’ linadi:
- uzluksiz (konveyerli, truboprovodli, osma p o’ lat ar q on y o’ lli);
- siklli (temir y o’ l, avtomobil, skipli, yuk k o’ taruvchi q urilmalar,
konveyer poezdlari).
Uzluksiz transport turi unumlirok trnansport turi b o’ lib, kon ishlarini uzluksiz olib
borilishini, bosh q arishni avtomatlashtirishni va yu q ori ish unumdorligini
ta’minlaydi. Uning q azuvchi-yuklovchi va a g’ darma h osil q iluvchi texnikalar bilan
birgalikda ishi butunlay avtomatlashtirilgan yu q ori unumdorlikka ega b o’ lgan
komplekslarni tashkil q ilib, to g’ jinslarini q azib olishga xizmat q iladi. Masalan,
rotorli k o’ p ch o’ michli ekskavatorlar, konveyer transporti, transport-a g’ darma
k o’ prigi yoki a g’ darma h osil q iluvchi komplekslari. Karerlarda to g’ jinslarini
q azib olishda uzluksiz ishlaydigan komplekslarni qo’ llaganda yuk o q imini
soddalashtiradi, karerlarda uskunalarni ishlatish darajasi ortadi.
Foy dali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olishda k on ma ss asi karer
transportlari yordamida tashiladi. Karer transportining vazifasi – foydali q azilmani
zaboydan yuklovchi bunkergacha yoki boyituvchi fabrikalargacha, q oplovchi to g’
jinslarini esa a g’ darmalargacha tashishdan iborat.
Karerlarda kon massasini tashish uchun turli k o’ rinishdagi karer
transportlaridan foydalaniladi. Asosiy transport vositalari:
-temir y o’ l transporti;
-avtomobil transporti;
-konveyer transporti.
Avtomobil transporti.
Ishlab chiqarish unumdorligi uncha katta bo’lmagan (5 mln. t,yil gacha) karerlarda
yuk ko’tarish quvvati 20 t bo’lgan avtosamovallarni qo’llash tavsiya etiladi.
Ishlab chiqarish unumdorligi o’rtacha (10-20 mln. t,yil) va yirik (25-50 mln.
t,yil) bo’lgan karerlarda yuk ko’tarish quvvati 2 t dan 180 t gacha bo’lgan
avtosamovallarni qo’llash tavsiya etiladi. Avtomobil transporti yordamida kon
13

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) massasini tashishda ratsional tashish masofasi avtosamosvalning yuk ko’tarish
quvvatiga bog’liq holda 1-2 km ni tashkil etadi.
µ=V
a /E=3÷5 formula bo’yicha avtosamosvalning yuk ko’tarish quvvati aniqlanadi.
Bunda transport vositasiga yuklanadigan kovshlar hajmi 5 dan oshmagan holda
qabul qilinadi.
Yuqoridagi formula asosida EKG-3,2A ekskavatori uchun avtosamosval
tanlaymiz. MoAZ-6507 avtosamosvalining kuzovi sig’imi 11,5 m 3
;
µ=V
a /E=11,5/3,2 = 3,5
Yumshoq tog’ jinslarini tashish uchun MoAZ-6507 avtosamosvalini qabul qilamiz.
Endi EKG-8Us ekskavatori uchun avtosamosval turini tanlaymiz. BelAZ-549V
avtosamosvalining kuzov hajmi 35 m 3
.
µ=V
a /E=35/8 = 4,3
Skal tog’ jinslarini tashish uchun BelAZ-549V avtosamosvalini qabul qilamiz.
14

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) MOAZ-6507 va BElAZ-549V avtosamosvallarining texnik xarakteristikasi.
Ko’rsatkichlar 549V MoAZ-6507
Yuk ko’tarish quvvati , t 75 20
D vigatel quvvati , kVt 809 220,6
K uzov hajmi , m 3
35 11,5
Bo’shatish vaqti , s 22 20
Maksimal tezligi , km/ s 50 50
40 km/ s tezlikdagi tormoz yo’li , m 26 22
Tog’ jinslarini tashish masofasi , km 4,0 – 5,0 2,0
5-rasm. Ag’darma hosil qilish jarayoni .
1.5. Ag’darma hosil qilish jarayoni uchun uskuna tanlash;
Ag’darma hosil qilish usuli qo’llaniladigan transport va ishchi uskunalar turlariga
bog’likdir. Temir yo’l transportida – ekskavatorli, plugli va buldozerli
ag’darmalar, avtomobil transportida – buldozerli va ekskavatorli ag’darmalar,
konveyer transportida esa, ag’darmada tog’ jinslarini joylashtirishda konsolli
ag’darma hosil qilgichlar qo’llaniladi.
15

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Ochiq kon ishlari natijasida qoplovchi jinslarni va nokonditsion hisoblangan
foydali qazilma to’planadigan joyga ag’darma deyiladi. Ag’darmalarning karer
konturiga nisbatan joylashuviga qarab ular ichki va tashqi ag’darmalarga bo’linadi.
Xozirgi kunda avtomobil transporti yordamida ag’darma hosil qilishda asosan
buldozerlar qo’llaniladi. Ularning asosiy parametrlari quyidagilardan iborat: jami
ag’darma va ag’darma uchastkasi fronti uzunligi, ag’darma balandligi, uchastkalar
soni, ag’darma yo’lini siljitish kadami, ag’darma uchastkasini tayyorlash va
yuklash davomiyligi, buldozer ishi hajmi va berilgan ish hajmini bajarish uchun
kerak bo’ladigan buldozerlar soni.
Ag’darma bo’shatish (yukni) fronti bo’yicha 3 ta uchastkadan iborat. Bitta
uchastkada yukni bo’shatish amalga oshiriladi, ikkinchisi – rezervdagi va
uchinchisida loyixalash ishlari amalga oshiriladi.
Buldozerli ag’darmalarning qulayliklari: ag’darmalarda ishning oddiyligi, ularning
tez fursatda ko’rilishi, ag’darma hosil qilishga ketadigan harajatning va uskunaga
ketadigan kapital harajatning kamligi.
Avtotransport qo’llanilganda ag’darma hosil qilish.
Qoplovchi tog’ jinslari avtomobil transporti yordamida ag’darmaga tashilganda
buldozerli ag’darma hosil qilish qo’llaniladi. Buldozerli ag’darma hosil qilish
jarayoni quyidagilarni o’z ichiga oladi: avtosamosvallarni ag’darma pog’onasi
yuqori ustki maydoniga bo’shatish, pog’ona qiyaligi ostiga joylashtirish, ag’darma
yuzasini tekislash, avtomobil yo’llarini ta’mirlash. Ag’darmani to’ldirish ikki usul:
pereferiyali yoki maydonli usul bilan amalga oshiriladi. Pereferiyniy usulda
avtosamosvallar ish fronti bo’ylab to’g’ridan to’g’ri qiyalik ostiga (turg’un
ag’darmalarda) yoki fiyalikdan 3-5 m masofa uzoqlikda bo’shatiladi. Shundan
so’ng qoplovchi tog’ jinslari buldozer yordamida joylashtirilad
16

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) 6-rasm. Buldozerli ag’darmalar: a – periferiyali; b – maydonli ag’darma
hosil qilish usullari.
Maydonli usulda avtosamosvallar ag’darmaning butun maydoni bo’ylab
bo’shatiladi. Ahdarma yuzasi buldozer yordamida tkekislanadi , va maxsus uskuna
(katka) yordamida zichlanib chiqiladi. Shundan so’ng keyingi qatlam yotqizilib
chiqiladi. Bunda holatda buldozerli ag’darma vertikal bo’yicha rivojlanib boradi.
Tekislash va yo’l ishlari kam bo’lgan pereferiyali usul eng samarali usul
hisoblanadi (4.1 rasm).Maydonli usul kamdan kam hollarda qo’llaniladi (asosan
turg’unligi kam bo’lgan yumshoq tog’ jinslarini joylashtirishda).
7-rasm. Buldozerli pereferiyali ag’darmalarni hosil qilish sxemasi.
II. HISOBLASH ISHLARI:
2.1. Skvajina parametrlarini hisoblash.
Bugungi kunda karerlarda turli tog’ jinslarida burg’uquduqlarni burg’ulashda turli-
tuman samaradorli vositalari mavjuddir.
Bu usulning moxiyati shundan iboratki, portlovchi modda qiya yoki vertikal
skvajinalarga joylashtirilib, ularning tepa qismlari tiqinlanadi. Tiqinlovchi material
17

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) o’rnida qumli inert materillardan, burg’ulash qirindilaridan yoki maxsus tarkibga
ega bo’lgan tiqinlovchi materiallardan foydalaniladi. Skvajinalar pog’onaning tepa
qismida parallel holatda bir yoki bir necha qator etib, orasidagi masofalar hisoblab
teng qilib joylashtiriladi.
Skvajinalar orasidagi masofa shunday tanlanishi kerakki, har bir portlatilgan
skvajina o’rtada ochiq joy qoldirmasdan bir-birining ustiga parchalangan tog’
jinslarini yopishi yoki qoplashi kerak.
Gorizontal, qiya va vertikal skvajinalar mavjud. Hozirgi kunda vertikal skvajinalar
keng qo’llanilmoqda. Skvajinada portlovchi modda zaryadi yaxlit va oraliq
bo’shliqli holda, portlatiladigan blokda esa bir qatorli va ko’p qatorli holatda qilib
joylashtiriladi.
Skvajina diametri tog’ jinsi xususiyati va burg’ulash stanogi modeli, dolota
diametriga bog’liq holda qabul qilinadi.
Berilgan dolota diametri (2 ilova) ga bog’liq holda portlovchi skvajina diametri
aniqlanadi ( , mm):
= =
bu yerda: дd - dolota diametri, mm;
разбк
- tog’ jinsi qattiqligiga bog’lik holda qabul qilinuvchi burg’ula ni sh
koeffitsenti
18Portlovchi skvajina parametrlari .
а – yaxlit zaryadli qiya skvajina; b – havo bo shlig i hosil qilib ko p qatorli holatda
ʻ ʻ ʻ
joylashtirilgan vertical skvajina; 1 – PM zaryadi; 2 – tiqin; 3 – havo bo shlig i.
ʻ ʻ

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Tog’ jinsi qattiqligiga bog’liq bo’lgan burg’ulanish koeffitsienti.
ko’rsatkichi qiymati .
Tog’ jinsi
qattiqligi 2 4 6 8-10 12-14 16
1,06 1,05 1,04 1,037-
1,031 1,03-
1,021 1,02
Perebur uzunligi (перl ,m) aniqlanadi:
=

=
bu yerda: - skvajina diametri, m.
Skvajina uzunligi ( ,m) aniqlanadi:
=
=
bu yerda: - p og’ona balandligi, m.
Portlovchi modda turi va skvajinalar (zaryadlar) konstruksiyasi qabul qilinadi
(beriladi).
Zaboyka uzunligi ( , m) aniqlanadi:
=

=
bu yerda: - skvajina uzunligi, m.
Skvajinadagi portlovchi modda zaryadi uzunligi ( ,m) aniqlanadi:
=

=
Skvajinaning solishtirma sig’imi ( , kg/m) aniqlanadi:

19

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) bu yerda: – skvajina diametri, dm;
- skvajinadagi zaryad zichligi, kg/dm 3
.
Pog’ona asosi bo’yicha karshilik chizig’i kattaligi ( , m) aniqlanadi:
=
=
- portlovchi moddaning solishtirma sarfi ( , kg/m 3
)
, ,
-tog’ jinsi zichligi ;
№ PM turi va
nomi Xarakteristika VV
Detonatsiya
tezligi Brizant lik ,
mm Ishchanlik
qobiliyati , dm 3 Zichligi ,
g/ sm 2
1 Igdanit 2,2 – 2,8 15-20 320-330 0,8-0,9
2 Granulit ы :
AS-4; AS-4V;
AS-8; AS-8V;
AS-M; M 2,5-3,6 18-26 320-420 0,8-0,92
3 Grammonitы:
79/21;(82/81);
50/50; 30/70 3,6-4,5 20-25 330-370 0,9-1,1
4 Grnulotol 5,5-5,6 32-34 285-295 0,9-1,0
Skvajinadagi portlovchi modda zichligi aniqlanadi, ( , kg)
=

=
Qatordagi skvajinalar orasidagi masofa aniqlanadi, ( , m)
20

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Skvajina qatorlari orasidagi masofa :
, m
2.2. Tog’ jinslarini massivdan qazib olishda qazib o’tish kengligini hisoblash;
Mexanik kurakli ekskavatorlarni qo’llagan holda.
Zaboy (zaxodka)ning kengligi ekskavator turgan gorizontidan cho’michlash
radiusi R
ch.u bilan aniqlanadi. Ekskavtorni qazib o’tish joyi (zaxodka)ning o’rtacha,
qisqa va keng turlari mavjud. Cho’michlash shartlari bo’yicha yon zaboyda
ishlashda zaboyning ichki qismi kengligi R
ch.u dan oshmasligi lozim. Zaboyning
tashqi tomoni kengligi esa (0,5…0,7)R
ch.u ni tashkil etishi lozim. Shu tariqa,
samarali cho’michlash shartlari bo’yicha zaxodka kengligi yumshoq tog’ jinslarida
quyidagicha bo’ladi:
A = (1,5…1,7)R
ch.u , m.
A = 1,5 R
ch.u = 1,5 · 9,4= 14,1 m.
Ushbu zaxodkalar o’rta kenglikdagi (normal) zaxodkalar deyiladi. A=(1,5…1,7)
R
ch.u dan kichik bo’lgan zaxodkalar esa qisqa zaxodkalar, katta bo’lgani esa keng
zaxodkalar deyiladi.
Zaxodka turlari :
21

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) a, b transheyali boshi berk va ekspluatatsion bo’ylama zaxodkalar; v, g – o’rtacha
ochiq ( skvoznыe )qisqa zaxodkalar; d –diagonal ochiq zaxodkalar ; ye – ko’ndalang
ochiq zaxodkalar .
2.3. Portlatilgan kon massasi uyumidan tog’ jinslarini qazib olishda
qazib o’tish yo’lagi kengligini hisoblash.
Karer mexanik kuraklarini avtomobil transporti bilan bir kompleksda
qo’llanilganda portlatilgan kon massasi uyumidan tog’ jinslarini qazib olish qisqa
qazib o’tish yo’lagi orqali qazib olinadi.
A=(0,5…1,0)R
chu
Rudali karerlarda ajratib qazib olish shartiga ko’ra, portlatilgan tog’ jinsi
hajmining oshishi va ekskavator bloklarini uzunligini qisqarishida ochiq va boshi
bekr keng zaxodkalar qo’llaniladi:
A = (1,5…1,7)(R
chu + R
r )=1,5(20,2+n.d)=30,3 m
2.4. Qazib-yuklovchi mashinalarning ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash.
Nazariy unumdorlik.
Nazariy unumdorlik – ekskavatorning konstruktiv parametrlaridan kelib chiqgan
holda uning uzluksi ishlash jarayonidagi vaqt birligi ichida qazib olinishi mumkin
bo’lgan kon massasi hajmi.
Bir kovshli ekskavatorlar uchun:
E G-350 uchun
bu yerda: Ye – ekskavator kovshining hajmi, m 3
; t
s –ish siklining nazariy
davomiyligi,sek;
Ekskavatorning nazariy unumdorligi pasportda ko’rsatiladi, shuning uchun nazariy
unumdorlik pasportdagi unumdorlik deyiladi.
Texnik unumdorlik .
Texnik unumdorlik – ekskavatorning aniq kontexnik sharoitlarda uzluksiz ishlash
jarayonida uning maksimal soatlik unmdorligidir.
22

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Bir kovshli va ko’p kovshli ekskavatorlar uchun:
E G-350 uchun
,
- qazuvchi mashinaning aniq bir kon texnik sharoitdagi ish davrining minimal
davomiyligi; s ek ; va - cho’michni to’ldirish va cho’michdagi tog’
jinsining maydalanganlik koeffitsientlari; - qazib olish texnologiyasiga ta’sir
etuvchi koeffitsient.
E kspluatatsionn unumdorlik.
Ekskavatorning ekspluatatsion ish unumdorligi tashkiliy va texnik turib
qolishiga bog’liq bo’lgan ish vaqtining yo’qotilishi bilan aniqlanadi.
Smenalik ekspulatatsion ish unmdorlik barcha turdagi ekskavatorlar uchun
quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
E G-350 ekskavatori uchun.
m 3
/sm,
bu yerda: T
sm – smena davomiyligi, s; K
i – vaqt davomida ekskavatordan
foydalanish koeffitsienti (K
i = 0,6…0,7).)
2.5. Karer trassalarining o’tkazish va tashish qobiliyatini hisoblash;
Avtomobil transportida.
Avtomobil yo’llarining o’tkazish qobiliyati – vaqt birligi ichida ma’lum bir
uchastka orqali o’tishi mumkin bo’lgan avtomosamosvallar soni. O’tkazish
qobiliyati asosan avtosamosvallarning tezligi va xarakatlanish yo’lagi soniga
bog’liq. Avtomobil yo’llarining o’tkazish qobiliyati quyiidagi formula asosida
aniqlanadi:
BelAZ-7525 avtosamosvali uchun: Bu yerda - harakatlanishning hisobiy tezligi, km/s; p – haraktlanish yo’laklari
soni ; Kn — haraktning notenglik koeffitsient (K n=0,5÷0,8); S – kshrish masofasi ,
m,
23

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) a – mashinalar to’xtab turgan paytdagi ruxsat etilgan oraliq masofa, m; -
mashina uzunligi, m; tD – haydovchining sergaklanish vaqti, ch (tD = 0,5- 1 s); LT –
tormoz yo’li uzunligi, m.Avtomobil yo’llarining yuk tashish qobiliyati – shu yo’l orqali vaqt birligi
ichida tashilishi mumkin bo’lgan yuk miqdori. Yuk tashish qobiliyati quyidagi
formula asosida aniqlanadi:
M = (N∙m
nom ) / K
rez , t/s ,
M = ( 85,4∙75 ) / 2= 3202,5 t/s ,
bu yerda: K
rez – o’tkazish qobiliyatining rezerv koeffitsienti (K
rez = 1,75…2);
m
nom – nominal yuk ko’tarish quvvati ,t.
II.7. Ag’darma hosil qilish parametrlarini hisoblash
Buldozerli ag’darma hosil qilish parametrlarini hisoblash.
Ag’darma uchastkasi uzunligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
Loyixalash shartlari bo’yicha:
Bu yerda Q
b – buldozer ning ish unumdorligi , m 3
/smen a ; W
o – ag’darmaning
solishtirma qabul qilish qobiliyati , m 3
/m,
, m 3
/m, , m 3
/m,
Bu yerda : - avtosamosval kuzov ining hajmi , m 3
; - koeffitsient kuzov
kengligini hisobga toluvchi koeffitsient - avtosamosval kuzov i kengligi , m.
Avtosamosvallarga to’sqinlik qilinmagan holdagi bo’shatish shartlari bo’yicha
ag’darma uchastkasi uzunligi
, m, m
Bu yerda : - ag’darma uchaskasiga xizmat ko’rsatuvchi avtosamosvallar
soni ; - manyovr va bo’shatish paytida avtosamosvallarning band etuvchi yo’li
kengligi , m ( m); - avtosamosvallarni ag’darmada bo’shatish va
24

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) manyovi uchun ketgan vaqt , min ( min), - avtosamosval reysining
davomiyligi , min.
Ag’darmaning ishchi uchaskalari soni
, ,
Bu yerda : - ag’darmaga joylashtiriluvchi jins hajmi , m 3
/smen a ; p
b –
ag’darmada ishlovchi buldozerlar soni .
Ag’darma frontining umumiy uzunligi;
, m , m
Bu yerda : - ag’darma uchastkalarining ishlashining bir vaqtlilik koeffitsient i
( ).
25

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Xulosa
Ochiq usulda qazib olish ishlarining rivojlanishi, yer osti usulida qazib olishga
nisbatan unumdor, iqtisodiy jihatdan samarador va xavfsizligidadir. Ochiq usulda
qazib olishda ish unumdorligi yer osti usuliga qaraganda 5-8 marta yuqori, tannarxi
esa 2-4 marta kam. Ushbu farq so’nggi 30-40 yil ichida oshib borishda davom
etmoqda.
Karerlarda kon ishlari ochish va q azib olish ishlari singari q uyidagi ishlab
chi q arish jarayonlaridan iboratdir:
1. To g’ jinslarini q azib olishga tayyorlash;
2. To g’ jinslarini q azish va yuklash;
3. Kon massasini tashish ;
4. Koplovi to g’ jinslaridan a g’ darmalar h osil q ilish va omborlarga
joylashtirish.
To g’ jinslarini q azib olishga tayyorlash jarayoni q azib olishning samaradorligini
ta’minlash ma q sadida, to g’ jinsining tabiiy h olatini o’ zgartirishga y o’ naltirilgan
jarayonni o’ z ichiga oladi. Bugungi kunda karerlarda turli tog’ jinslarida
burg’uquduqlarni burg’ulashda turli-tuman samaradorli vositalari mavjuddir
Ochiq kon ishlarida ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalashda,
har bir jarayonda qo’llaniladigan mashina uskunalarini bir biriga ish unumdorligi
jixatidan uzviy bog’langan tarnsport uskunalari bilan ta’minlash lozim.
Ushbu kurs ishida ochiщ kon ishlarida ishlab chiqarish jarayonlari uchun transport
uskunalarini tanlash va asoslash, ularning ishlab chiqarish unumdorliklarini
aniqlash, burg’ulash stanogining ish unumdorligini, skvajina parametrlarini
aniqlash, qazib tashuvchi mashinalarning qazib o’tish kengliklari va
tansportlarning o’tkazish qobilyati va ag’darma parametrlarini aniqlash ishlari
amalga oshririlgan.
Shuningdek, ishlab chiqarish jarayonlaridan tog’ jinslarini qazib olishga
tayyorlashda qo’llaniladigan burg’ulash – portlatish ishlari tasvirlangan pasport,
26

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) qazish-yuklash ishlari tasvirlangan pasport, shuningdek ag’darma posil qilish
jarayonlari tasvirlangan parsportlar chizma shaklida kurs ishiga ilova qilingan.
27

Varoq
KURS LOYIHASI – 2023
53 11600 – Konchilik ishi (faoliyat turlari bo’yicha) Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Karimov I.A. O’zbekistan XXI asr busag’asida. Xavfsizlikka tahdid barqarorlik
shartlari. T.: O’zbekiston, 1997.
2. Ye gorov P.V, Bober Ye.A. i dr. Osnov ы gornogo dela. M., MGGU, 2003
3. N.Ya. Repin. Podgotovka gorn ы x porod k v ы emke. M.: izd. «Gornaya kniga»,
2009. – 188 s.
4. N.Ya. Repin., L.N. Repin. Vыemochno-pogruzochnыe rabotы. M.: izd.
«Gornaya kniga», 2010. – 267 s.
5. V.V. Rjevskiy. Otkrыtыe gornыe rabotы. Texnologiya i kompleksnaya
mexanizatsiya. M.: Knijn ы y dom «Librokom», 2010.-522 s.
6. Rjevskiy V.V. Otkr ы t ы e gorn ы e rabot ы . Ch 1. Proizvodstvenn ы e protsess ы . –
M., Nedra. 1985. 345 s.
7. V.V. Rjevskiy. Otkrыtыe gornыe rabotы. Proizvodstvenn ы e protsess ы . M.:
Knijn ы y dom «Librokom», 2010.-512 s.
8. P.I. Tomakov ., I.K. Naumov. Texnologiya mexanizatsiya i organizatsiya
otkr ы t ы x gorn ы x rabot. M., izd. «MGGU», 1992. – 464 s.
9. Rjevskiy V.V. Protsessы otkrыtыx gornыx rabot. - M., Nedra. 1978. 542 s.
10. Rjevskiy. V.V. Texnologiya kompleksnoy mexanizatsii otkrыtыx gornыx
razrabotok. M., Nedra, ch.1, 1985.
28

Tog‘ jinslarini qazib olishga tayyorlash usulini tanlash

Sotib olish