Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	50.9KB
Покупки	1
Дата загрузки	30 Август 2023
Расширение	docx
Категория	Педагогика

Umumiy oʻrta ta’lim tizimida ”Oʻzbeksiton respublikasi tinchliksevar siyosati” mavzusini oʻqitishda interfaol usullardan foydalanish

Foydalanilgan adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi . -T .: « O’zbekiston »201 4 , - 40
2. « O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risida » gi Kodeksi.
http://lex.uz saytidan olindi.
3. O’zbekiston Respublikasining Jinoyat Kodeksi. http://lex.uz saytidan olindi
4. « O’zbеkistоn Rеspublikasining davlat mustaqilligi asоslari to’g’risida »gi
Qоnun (O’zbеkistоn Rеspublikasi Оliy Kеngashining Aхbоrоtnоmasi, 1991 y., 11-
sоn, 246-mоdda).
5. « O’zbеkistоn Rеspublikasining fuqarligi to’g’risida » gi Q оnuni O’zbеkistоn
Rеspublikasi Оliy Kеngashining Aхbоrоtnоmasi, 1992 y.№9.
6. O’zbеkistоn Rеspublikasi Prеzidеntining « O’zbеkistоn Rеspublikasining fu -
qarоligi bilan bоg’liq masalalarni ko’rib chiqish tartibi to’g’risida »gi Nizomni
tasdiqlash to’g’risida 1992 yil 20 nоyabrdagi PF-500-sоn Farmоni .
7. O’zbеkistоn Rеspublikasi Prеzidеntining 1992 yil 20 nоyabrdagi PF-500-sоn
Farmоniga binоan tasdiqlangan « O’zbеkistоn Rеspublikasining fuqarоligi bilan
bоg’liq masalalarni ko’rib chiqish tartibi to’g’risida »gi Nizоm.
8. Karimоv I. A. Buyuk kеlajagimizning huquqiy kafоlati. T.: «SHarq», 1993.
Internet saytlari.
1. O’zbekiston Respublikasi davlat sayti: www.gov,uz
2. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlari: www.press-service.uz
3. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Amaldagi qonun hujjatlari
monitoring institute sayti: www.imal.uz
4. Inson huquqlari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Milliy markazi sayti:
www.humanright.gov.uz
5. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo’yicha vakili
(Ombudsman) sayti: www.ombudsman.gov.uz
6. O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari Milliy bazasi: www.lex.uz

demarkatsiya qilish jarayonini yakuniga yetkazish uchun barcha sa’y-harakatlarni
amalga oshiradi.
O’zbekiston mintaqa davlatlari bilan do’stona va ahil qo’shnichilik
munosabatlarini mustahkamlashdan, ilmiy-texnikaviy va madaniy-gumanitar
hamkorlikni rivojlantirishdan, parlamentlar, chegara hududlari, jamoat tashkilotlari
va oddiy fuqarolar o’rtasidagi aloqalarni kuchaytirishdan manfaatdor.
O’zbekiston Afg’oniston bilan aloqalarni kengaytirishni, mazkur mamlakatdagi
vaziyatni tinch yo’l bilan hal etishga qaratilgan xalqaro sa’y-harakatlarda faol
ishtirok etishni davom ettiradi. O’zbekiston tomoni Afg’oniston iqtisodiyotini
qayta tiklanishiga, uning transport, ishlab chiqarish, energetik va ijtimoiy
infratuzilmalarini rivojlantirishga ko’mak berishda davom etadi. Barqaror va
ravnaq topayotgan Afg’oniston Markaziy Osiyodagi mintaqaviy xavfsizlikning
kafolatidir.
MDH malakatlari bilan hamkorlik ham O’zbekiston tashqi siyosatining ustuvor
yo’nalishi hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan respublikamiz tarixan shakllangan
siyosiy, iqtisodiy, transport-kommunikatsion va boshqa aloqalarga ega.
O’zbekiston Hamdo’stlik mamlakatlari bilan tenglik, o’zaro foydalilik, bir-birining
manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga olish tamoyillari asosida ikki tomonlama
hamkorlik munosabatlarini qurishni davom etadi.
O’zbekiston Rossiya bilan 2004-yil 16-iyunda imzolangan Strategik hamkorlik,
2005-yil 14-noyabrdagi Ittifoqchilik munosabatlari to’g’risidagi shartnomalar
hamda 2012-yil 4-iyunda imzolangan O’zbekiston Respublikasi va Rossiya
Federatsiyasi o’rtasida Strategik hamkorlikni chuqurlashtirish to’g’risidagi
deklaratsiya asosida do’stona munosabatlarni har tomonlama mustahkamlash va
tadrijiy rivojlantirish ikki mamlakat manfaatlariga to’liq mos keladi hamda
mintaqadagi tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlashga xizmat qiladi. Ikki
tomonlama munosabatlarning eng muhim vazifalari O’zbekiston Respublikasi
Prezidenti Sh. M. Mirziyoyevning 2017-yil 4-5-aprelda Rossiyaga davlat tashrifi
hamda Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V. V. Putinning 2018 yil 18-19 oktyabrda

– kohinlar, Yunonistonda – arxond, demagog, strateg, notiq, faylasuflar, Rumda
senatorlar, tribunlar, imperatorlar, O’rta Osiyo hududidagi davlatlarda – vazirlar,
muftiylar, munajjimlar kabi amaldorlar, kasb egalari tashqi siyosatning
yo’nalishlarini ishlab chiqqanlar hamda amaliy tavsiyalar taklif etganla Tashqi
siyosat yuritishning quyidagi turlari mavjud: bosqinchilik, zo’ravonlik siyosati va
tinch hamkorlik, yaxshi qo’shnichilik siyosati.
Tashqi siyosatga xos bo’lgan umumiy aloqadorlikning mohiyati quyidagilar bilan
belgilanadi:
Birinchidan, siyosatning qanday kuchlar tomonidan ishlab chiqilishi barcha
davlatlarga xos xususiyatdir.
Ikkinchidan, davlatlar tomonidan olib boriladigan tashqi siyosat ma’lum bir
maqsadga qaratilgan bo’ladi.
Uchinchidan, tashqi siyosatni ishlab chiqishda umumiy qoidalarga amal qilish
kerak. Bular, turli sinflar, guruhlar, millatlarning manfaatlarini hisobga olish,
davlatning bir butunligini himoya qilish, osoyishtalik.
. 1.2 O’zbekiston Respublikasida tashqi iqtisodiy siyosat.
O’zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to’la xuquqli subektidir.
Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch
bilan taxdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi nizolarni tinch yo’l bilan xal
etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro
xuquqning umum etirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi.
Respublika davlatning xalqning oily manfatlar, farovonligi va xavfsizligini
taminlash maqsadida ittifoqlar tuzishi xamdo’stliklarga va boshqa davlatlararo
tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkin.
Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan ishlab chiqilgan va 2012 yil
sentabrda qonun asosida qabul qilingan “O’zbekiston Respublikasining tashqi
siyosiy faoliyati konsepsiyasi” xalqaro hamjamiyatda katta aks-sado berdi.
Davlatimiz rahbari ushbu hujjatning o’ta muhim ahamiyatga ega ekanligini

1993—yil 24-oktabrda Toshkentda BMT ning vakolatxonasi ochildi va ish
boshladi. O'zbekiston rahbariyati va BMT rahbarlarining sa'y-harakatlari natijasida
O'zbekiston BMTning Xalqaro tele-kommunikatsiya uyushmasi, Xalqaro
taraqqiyot assotsiatsiyasi, Qochoqlar ishi bo'yicha oliy qo'mitasi, Jahon sog'liqni
saqlash tashkiloti, Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti, Xalqaro atom energiyasi
agentligi, Aholi joylashish jamg'armasi, Narkotik moddalarni nazorat qilish
dasturi, Sanoat taraqqiyoti tashkiloti, Oziq-ovqat va qishloq xo'jaligi tashkiloti
singari ixtisoslashgan muassasalarga a'zo bo'ldi.
O'zbekistonning tashabbusi bilan va BMT rahnamoligida 1995— yil 15-16-sentabr
kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag'ishlangan
Toshkent kengash-seminari bo'lib o'tdi. Xalqaro kengashda ishtirok etgan 31 daviat
va 6 xalqaro tashkilotdan kelgan muxtor vakillar mintaqa xavfsizligining,
mojarolarning oldini olish, integratsiya jarayonlarini chuqurlashtirishning ishonchli
tizimini barpo etish masaialari yuzasidan o'z fikrlarini, takliflarini aytdilar.
Kengash yakunlari yuzasidan qabul qilingan Bayonot jahon xalqlarini, xususan,
Markaziy Osiyo xalqlarini, turli siyosiy kuchlarni mintaqaviy xavfsizlikni
mustahkamlashga, iqtisodiy va ekologik hamkorlik tizimlarini Ьафо etishga
chaqirdi.
O'zbekistonning BMT bilan hamkorligining yorqin sahifalaridan yana biri
Markaziy Osiyo mintaqasini yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish masalasida o'z
ifodasini topdi. O'zbekiston Prezidenti Islom Karimov BMT Bosh
Assambleyasining 48-sessiyasi minbaridan turib so'zlagan nutqida Markaziy
Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish g'oyasini ilgari surgan edi.
O'zbekistonning bu tashabbusi xalqaro hamjamiyat tomonidan qo'llab-quwatlandi.
1997—yil 15-16-sentabr kunlari Toshkentda «Markaziy Osiyo -yadro qurolidan
xoli zona» mavzusida xalqaro konferensiya bo'lib o'tdi. Uning ishida 56 daviat va
16 xalqaro tashkilotdan vakillar ishtirok etdi. Ushbu masala yuzasidan Markaziy
Osiyo mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklarining Bayonoti imzolandi. Markaziy
Osiyo minta-qasining yadro qurolidan xoli zonaga aylanishi mazkur mintaqa
xavfsizligini mustahkamlaydi.

2000—yil oktabr oyida Toshkentda Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni
mustahkamlash, giyohvand moddalar tijorati, uyushgan jinoyatchilik va
terrorizmga qarshi kurash mavzusida xalqaroo konferensiya bo'lib o'tdi.
O'zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan 2001— yilda BMT Xavfsizlik
Kengashining terrorizmga qarshi kurash bo'yicha maxsus qo'mitasi ta'sis etildi.
2002—yil 18-20-oktabr kunlari BMT Bosh kotibi Kofe Annanning O'zbekistonga
tashrifi mamlakatimizning xalqaro jamiyatdagi o'rni mustah-kamlanib, obro'-
e'tibori ortib borayotganining dalilidir.
UNESCO1 bilan hakorlik. O'zbekistonning BMT homiyligidagi ta'lim, fan va
madaniyat bilan shug'ullanuvchi xalqaro tashkilot — UNESCO bilan aloqalari
tobora mustahkamlanib bormoqda. 1993— yil 29-oktabrda UNESCO ning
Parijdagi qarorgohida O'zbekistonni UNESCO ga a'zolikka qabul qilish marosimi
bo'ldi. O'sha kuni Ulug'bek tavalludining 600 yilligini nishonlash UNESCO
dasturiga kiritiJdi. 1994— yil oktabrida Parijda Ulug'bek haftaligi tantana bilan
o'tdi. Xiva va Buxoro UNESCO ning jahon madaniy qadriyatlar ro'yxatiga kiritildi.
Bu ro'yxatda 411 ta obyekt bor.
UNESCO Markaziy Osiyo taraqqiyotini o'rganish, tiklash va ommalashtirishga
katta ahamiyat bermoqda. «Ipak yo'li - muloqot yo'li» deb nomlangan yirik
tadqiqotda Markaziy Osiyoga birinchi darajali ahamiyat berildi. 1995— yil iyul
oyida UNESCO qaroriga binoan Samarqandda Markaziy Osiyo tadqiqotlari
xalqaro instituti tashkil etildi. UNESCO Bosh direktori Federiko Mayorning
O'zbekistondagi rasmiy tashrifi chog'ida 1995— yil iyul oyida mazkur institut
ochildi. UNESCO bobomiz Amir Temur tavalludining 660 yilligini xalqaro
miqyosda nishonlashga qaror qildi va 1996— yil oktabrda Parijda Amir Temurga
bag'ishlangan bir haftalik xalqaro anjuman bo'lib o'tdi. Amir Temur tavallud
topgan Shahrisabz shahri UNESCOning madaniy qadriyatlar ro'yhatiga kiritildi.
1997— yilda jahon madaniyati durdonalaridan hisoblangan Buxoro va Xiva
shaharlarining 2500 yillik muborak sanalari Parijda keng nishonlandi. Xalqaro
anjuman va ko'rgazmalar o'tkazildi. Bu O'zbekiston va UNESCO o'rtasidagi
hamkorlikning yana bir yorqin ifodasi bo'ldi. 1997—yil 19-20-oktabr kunlari

Karimovning xalqaro terrorchilikka qarshi kurashuvchi xalqaro markaz tuzish
haqidagi taklifi ham ma'qullandi. 1996—yil fevral oyida O'zbekiston bilan
Yevropa Ittifoqi o'rtasida hamkorlik o'rnatish bo'yicha muzokaralar bo'ldi. Shu yil
iyul oyida Florensiya shahrida Yevropa Ittifoqi bilan O'zbekiston o'rtasida
sherikchilik va hamkorlik to'g'risida Bitim imzolandi. Bu hujjat O'zbekistonning
Yevropa Ittifoqi va unga a'zo bo'lgan 15 ta mamlakat bilan o'zaro
munosabatlarining huquqiy negizi bo'lib siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy,
madaniy aloqalar uchun keng imkoniyatlar ochdi.
Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlik O'zbekistonning xavfsizligi va taraqqiyotini
ta'minlovchi muhim omillardan biri bo'lib xizmat qilmoqda.
O'zbekiston mustaqil davlat sifatida sayyoramiz ozon qatlamini muhofaza qilish
bo'yicha Vena Konvensiyasiga, ozon qatlamini kamaytiradigan moddalar haqidagi
Monreal Protokoliga, atrof-muhitga ta'sir etuvchi vositalarni harbiy yoki boshqa
dushmanlik maqsadida qo'llashni taqiqlovchi Konvensiyaga, Yadro qurolini
tarqatmaslik haqidagi sharlnomaga qo'shilgan.
Shunday qilib, O'zbekiston tarixan qisqa bir davrda jahon hamjamiyatiga qo'shildi,
xalqaro va mintaqaviy muammolarni hal qilishda, umumiy va mintaqaviy
xavfsizlikni mustahkamlashda faol qatnashayotgan nufuzli davlat darajasiga
ko'tarildi.
Shanxay hamkorlik tashkiloti. 1996- yilda Shanxayda, 1997—yilda Moskvada
bo'lib o'tgan Xitoy, Rossiya, Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston davlat
rahbarlarining sammitlarida harbiy sohada hamda chegara hududlarida o'zaro
ishonchni mustahkamlash, qurolli kuchlarni qisqartirish to'g'risida shartnomalar
imzolangan edi. Shu tariqa, «Shanxay forumi» yoki «Shanxay beshligi» tashkiloti
tuzilgan edi.
2001—yil 14-15-iyun kunlari Xitoyda navbatdagi Shanxay sammiti bo'lib o'tdi.
lining ishida O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov qatnashdi va
O'zbekistonning «Shanxay forumi»ga to'la huquqli a'zo bo'Iishi to'g'risida bayonot
imzolandi.

--tashqi iqtisodiy aloqalar infratuzilmasini rivojlantirish shu jumladan axborot
tuzilmalarini barpo etish transportekspeditorlik xizmati ko’rsatilishini ta’minlash,
eksport va import tovarlarini sertifikatlash;
--respublikaning eksprt saloxiyatini kengaytirishga doir takliflarni ishlab chiqish;
--chet el investitsiyalarini respublika iqtisodiyotiga jalb etish va ulardan samarali
foydalanish, respublika sarmoyalarini chet elda oqilona joylashtirish;
--O’zbekiston tashqi iqtisodiy faoliyati ishtirokchilarining manfatlarini
respublikada xam xorijda xam ximoya qilish, tashqi iqtisodiy aloqalar masalalarida
MDXga azo davlatlar bilan shuningdek, boshqa chet el mamlakatlari bilan
xamkorlikni taminlash. TIAV tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish ularning
samaradorligini oshirish bunday aloqalar mexanizmini takomillashtirish va
ularning tashqi iqtisodiy faoliyatini shakllantirish xamda rivojlantirishda vazirliklar
idoralar, tashqi iqtisodiy tashkilotlar, birlashmalar va korxonalar, konsernlar,
uyushmalar, tashkilotlar, shu jumladan jismoniy shaxslarga (“tashqi iqtisodiy
faoliyat qatnashchilariga”) yordam ko’rsatishning umumdavlat, savdo siyosiy,
iqtisodiy, rejali, valyuta-kredit, moliyaviy va taxliliy masalalarni xal etadi.
3. Tashqi siyosat - davlatning va jamiyatdagi boshqa siyosiy institutlarning xalqaro
darajada o’zining manfaatlari va ehtiyojlarini hamda o’zaro manfaatlar
uyg’unligini amalga oshirish bo’yicha faoliyatidir. U davlatlar bilan diplomatik
munosabatlar o’rnatish, xalqaro tashkilotlar qoshida vakolatxonalarini ochish yoki
unga a’zo bo’lish, turli darajalarda o’zaro aloqalar o’rnatish shakllarida amalga
oshirib boriladi.
Tashqi siyosatning zarurligini har bir davlatning ehtiyojlari taqazo etadi.
Ehtiyojlar, avvalo, har bir mamlakatning milliy manfaatlaridan kelib chiqadi. Har
bir davlat o’zining tashqi siyosatida boshqa davlatning manfaatlarini ustun
qo’ymaydi va bunga intilmaydi.
Tashqi siyosat-davlatlar va xalqlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni xalqaro
miqyosda jahon maydonida tartibga solib boshqarib turishini anglatadi.

Umumiy o'rta talim tizimida O'zbekiston
respublikasining tinchliksevar siyosati mavzusini
o'qitishda interfaol usullardan foydalanish
Reja:
Kirish
Asosiy qism
I Bob O’zbekiston respublikasi tashqi siyosati asosiy prinsiplari.
1.1 O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosati.
1.2 O’zbekiston Respublikasida tashqi iqtisodiy siyosat.
II Bob Tashqi siyosatning asosiy tamoyillari.
2.1 Xalqaro ahvol. O'zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati va
jahon hamjamiyatiga qo'shilishi.
2.2 Interfaol usullardan foydalanish
Xulosa
Adabiyotlar

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga bag’ishlangan tantanali
marosimdagi ma’ruzasida va Qurolli Kuchlarimiz tashkil etilganining 21 yilligi
munosabati bilan Vatan himoyachilariga yo’llagan bayram tabrigida alohida
ta’kidlab o’tdi.
Darhaqiqat, mintaqamizda murakkab vaziyat vujudga kelayotgan sharoitda, uzoq
va yaqin atrofimizda turli qarama-qarshiliklar tobora kuchayib borayotgan bir
paytda mamlakatimiz tinchligi va farovonligini saqlash, yon-atrofimizdagi da
vlatlar va xalqlar bilan o’zaro bir-birini tushunish va hamjihatlikda yashash uchun
shart-sharoitlarni ta’minlashga qaratilgan tashqi siyosat xalqimizning asl orzu-
umid va intilishlariga mos keladi. “O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy
faoliyati konsepsiyasi” zamirida aynan shunday qarash va yondashuvlar mujassam.
Konsepsiya O’zbekistonning istiqlol davridagi 20 yillik taraqqiyoti va o’zbek
davlatchiligining boy tarixiy tajribasini inobatga olgan holda tayyorlandi.
Tashqi siyosat sohasida konseptual hujjatlarni ishlab chiqish va qabul qilish
borasida rivojlangan davlatlar tajribasi diqqat bilan tahlil etildi va o’rganildi.
Tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyatni tartibga soluvchi mamlakatimiz qonunlari va
boshqa huquqiy hujjatlar, davlatimiz tomonidan qabul qilingan xalqaro
shartnomalar mukammal ravishda inventarizatsiya qilindi.
Tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasi milliy xavfsizligimizni yanada
mustahkamlash, barqaror taraqqiyotni ta’minlash, iqtisodiy o’sishning yuqori
ko’rsatkichlarini saqlab qolish, yurtimizda ijtimoiy yo’naltirilgan bozor
iqtisodiyotiga hamda fuqarolik jamiyatiga asoslangan ochiq demokratik davlat
qurish vazifalarini amalga oshirishni davom ettirish uchun imkon qadar qulay
tashqi sharoitlarni yaratish talablariga javob beradi.
O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi – davlatimiz
tashqi siyosatining fundamental prinsiplari va strategik ustuvor yo’nalishlarini,
xalqaro maydondagi maqsad va vazifalarini, o’rta va uzoq istiqbolda O’zbekiston

Shu boisdan, bu hududda butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida ko'pgina
yirik davlatlarning manfaatlari bir-biri bilan kelishmasligi kuzatilmoqda.
• Yana bir noqulayhk shundan iboratki, O'zbekistonni etnik, demografik, iqtisodiy
va boshqa muammolar yuki ostida qolgan mamlakatiar qurshab turibdi.
• Sovetlar davrida Markaziy Osiyoda, jumladan, O'zbekistonda
kommunikatsiyalar nomaqbul ravishda shakllantirilgan. Janubiy yo'nalishda
transport kommunikatsiyalari amalda rivoj topmagan. O'zbekiston bevosita
dengizga chiqa olmaydigan, buning ustiga dengiz bandargohlaridan eng uzoqda
joylashgan mamlakat. Bu bir necha davlatlar hududidan o'tadigan olis yo'l bo'fib,
O'zbekistonning iqtisodiy aloqalarini chegaralaydi, yuk tashishni qimmatlashtirib,
mah-sulotlarning raqobatga bardosh berishiga salbiy ta'sir etadi.
• Suv resurslarining cheklanganligi, ekologik muammolar, Orol fojiasi ham
mamlakatimiz uchun noqulay omildir.
O'zbekiston tashqi siyosatining huquqiy asoslari va tamoyillari.
Mustaqillikning dastlabki kunlaridayoq O'zbekistonning milliy manfaatlariga mos
keladigan puxta tashqi siyosiy yo'lni belgilash, jahon namjamiyatiga qo'shilish,
horijiy mamlakatiar bilan siyosiy, diplomatik, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy
aloqalar o'matish masalalari dolzarb vazifa sifatida ko'ndalang bo'lib turardi. Bu
osongina yechiladigan vazifalar emas edi. Masalaning murakkabligi shundan
iborat ediki, Ittifoq davrida tashqi siyosat yuritish, tashqi dunyo bilan aloqa qilish,
tashqi savdoni tashkil etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib borilar
edi. Respublikalar esa, jumladan, O'zbekiston ham tashqi dunyodan ajralgan,
to'g'ridan-to'g'ri aloqa qilolmaydigan yopiq mamlakat edi. Shu bois, davlatimiz
tashqi siyosat yuritish tajribasiga ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy
faoliyatni biladigan kadrlarga ham ega emas edi. Respublikada bunday kadrlar
tayyorlovchi birorta ham o'quv yurti yo'q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi siyosiy
va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakllantirishni talab qilmoqda edi.
Prezident Islom Karimovning «O'zbekistonning o'z istiqlol va taiaqqiyot yoii» va
boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalari nazariy va amaliy
jihatdan puxta asoslab berildi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 17-

4. tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi faoliyatining asosiy yonalishlari nechta?
A) 5ta C) 7ta
B) 9ta. D) 10ta
5. tashqi siyosat—
A) davlatning ichki iqtisodiy faoliyati
B) faqat qoshni davlatlar bilan ozaro iqtisodiot.
C). davlat va xalqlar ortasidagi munosabatlar
D) davlatning kichik iqtisodiy faoliyati
6. tashqi iqtisodiy umumiy aloqadorlik moxiyati nechta?
A) 3ta. C) 5ta
B) 7ta D) 9ta
7. Konsepsiya umumiy qoidalari nechta bolimdan iborat?
A) 8ta C) 6ta
B) 5ta D) 4ta.
8.Konsepsiyaning nechinchi bolimida tashqi siyosatning asosiy prinsiplari bayon
etilgan?
A) 8 bolimda C) 6-bolimda
B) 3-bolimida D) 2-bolimida.

barqarorlikni mustaxkamlash O’zbekistonning barqror rivojlanishi uchun qulay
tashqi siyosiy sharoitlarni yaratish uning xalqaro nufuzini oshirishdan iboratdir.
Prezident Islom Karimov o’zining O’zbekiston respublikasi oliy majlisi
qonunchilik palatasi va senatining 2010-yil 27-yanvarning qo’shma majlisida
so’zlagan nutqida tashqi siyosatning asosiy vazifalariga to’xtalib quyidagilarni
takidlab o’tgan: “mintaqamizda va butun dunyoda yuzaga kelayotgan murakkab
geosiyosiy sharoitda bizning zimmamizda mamlakatimiz xavfsizligi va
mintaqamiz barqarorligini taminlash shu muqaddas zaminimizda hukm surayotgan
tinch osoyishta hayotni saqlash kabi bir biridan masuliyatli va keng ko’lamli bir
qator vazifalar borki yurtimizning joondan aziz farzandlarimizning bugungi va
ertangi kuni ana shu masalalarni qanchalik muvafaqiyat bilan hal etishimizga
bog’liqdir”.
Yuqorida qayd etilganlardan kelib chiqqan holda, O’zbekiston respublikasi tashqi
siyosiy kursining asosiy vazifalarini quyidagicha qisqa ifodalash mumkin:
Birinchidan: yaqin va uzoq davlatlar bilan o’zaro manfatli va teng xuquqli
xamkorlik munosabatlarini xar tomonlama rivojlantirish va mustaxkamlash.
O’zbekistonning jaxon xamjamiyatiga asta sekin va xar tomonlama
integrallashishida siyosiy iqtisodiy madaniy marifiy ilmiy texnikaviy va boshqa
soxalarda ochiq va konstruktiv xalqaro xamkorlikni amalga oshirishda ikki
tomonlama va ko’p tomonlama diplomatiya mexanizmlaridan samarali
foydalanish.
Ikkinchidan: O’zbekiston raxbariyatining mintaqaviy va xalqaro siyosatning
dolzarbyo’nalishlari xususidagi, jumladan, Afg’onistondagi vaziyatni tinch yo’l
bilan xal etish bo’yicha “6+3” muloqot guruxini tuzish, O’rto Osiyo Fors qo’ltig’i
transport transzit yo’lini tuzish mintaqadagi trans chegaraviy daryolarning suv
resurslaridan oqilona foydalanish va boshqa xalqaro tashabbuslarni olg’a surish.
Uchinchidan: O’rta Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash mintaqani barqaror
xavfsizlik xududiga aylantirish bilan bog’liq siyosiy diplomatic va xalqaro xuquqiy
masalalarni xal etins. Uzoq va yaqin davlat bilan munosabatlarda siyosiy ijtimoiy

I bob O’zbekiston respublikasi tashqi siyosati asosiy prinsiplari.
1.1 O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosati.
Tashqi siyosat bu davlatning xalqaro munosabatlaridagi umumiy yo’nalishini
qamrab oladi.
Tashqi siyosat davlatning boshqa davlatlar xalqlar va xalqaro tashkilotlar bilan
o’zaro munosabatlar soxasidagi faoliyatining maqsadlari va vositalari majmunini
qamrab oladi.
O’zbekiston respublikasi tashqi siyosatini asosiy tamoyillari Konstitutsiyasining
17- moddasida qonuniy jixatdan mustaxkamlab qo’yilgan.
“O’zbekiston respublikasi tashqi siyosati va xalqaro faoliyati O’zbekiston
respublikasi konstitutsiyasi “Ozbekiston respublikasi shartnomalar to’g’risidagi
qonun” O’zbekiston respublikasi “mudofa to’g’risidagi” O’zbekiston respublikasi
xarbiy doktirininatasi to’g’risidagi” qonunlari va boshqa qonunchilik xujjatlaridagi
tamoyillar va meyorlarga Birlashgan millatlar tashkiloti va yevropa xavfsizlik va
xamkorlik tashkilotining tamoyil va maqsadlariga shuningdek, O’zbekiston
respublikasi oliy majlisi ratifikatsiya qilgan O’zbekiston respublikasi xalqaro
shartnomalari va bitimlaridan kelib chiqadigan majburiyatlariga asoslanadi”
deyilgan, 1996-yildagi O’zbekiston respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy
tamoyillari to’g’risidagi qonun 1-modda.
1. O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy maqsad va vazifalari O’zbekiston
prezidenti Islom Karimovning dasturiy chiqish va maruzalarida aniq va ravshan
ifodalangan, mamlakatning Konstitutsiyasi, tegishli qonun va normativ-huquqiy
hujjatlar, shuningdek O’zbekiston Respublikasi imzolagan xalqaro konvensiyalar
va shartnomalar asosida aniqlangan.
Tashqi siyosiy kursning asosiy maqsadi davlat mustaqilligi suverenitetini
mustaxkamlash, milliy manfatlarni ximoya qilish, mintaqada xavfsizlik va

Ichki siyosat kabi tashqi siyosat ham o’zgaruvchan xususiyatga egadir. Shunga
ko’ra barcha davlatlar uchun bir xildagi siyosatni ishlab chiqish va olib borish
mumkin emas. Tashqi siyosatning zarurligini har bir davlatning ehtiyojlari taqozo
etadi. Ehtiyojlar, avvalo har bir mamlakatning milliy mafkuralaridan kelib chiqadi.
Qadimgi quldorlik va feodal davlatlari bag’ridayoq tashqi siyosiy munosabatlar
muammolari bilan shug’ullangan mutafakkirlar hamda siyosiy va davlat arboblari
ko’p bo’lganlar. Masalan, qadimiy Misr, Vaviloniya, Assiriya, Midiya davlatlarida
– kohinlar, Yunonistonda – arxond, demagog, strateg, notiq, faylasuflar, Rumda
senatorlar, tribunlar, imperatorlar, O’rta Osiyo hududidagi davlatlarda – vazirlar,
muftiylar, munajjimlar kabi amaldorlar, kasb egalari tashqi siyosatning
yo’nalishlarini ishlab chiqqanlar hamda amaliy tavsiyalar taklif etganlar. Tashqi
siyosat - davlatning va jamiyatdagi boshqa siyosiy institutlarning xalqaro darajada
o’zining manfaatlari va ehtiyojlarini hamda o’zaro manfaatlar uyg’unligini amalga
oshirish bo’yicha faoliyatidir. U davlatlar bilan diplomatik munosabatlar o’rnatish,
xalqaro tashkilotlar qoshida vakolatxonalarini ochish yoki unga a’zo bo’lish, turli
darajalarda o’zaro aloqalar o’rnatish shakllarida amalga oshirib boriladi.
Tashqi siyosatning zarurligini har bir davlatning ehtiyojlari taqazo etadi.
Ehtiyojlar, avvalo, har bir mamlakatning milliy manfaatlaridan kelib chiqadi. Har
bir davlat o’zining tashqi siyosatida boshqa davlatning manfaatlarini ustun
qo’ymaydi va bunga intilmaydi.
Tashqi siyosat-davlatlar va xalqlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni xalqaro
miqyosda jahon maydonida tartibga solib boshqarib turishini anglatadi.
Ichki siyosat kabi tashqi siyosat ham o’zgaruvchan xususiyatga egadir. Shunga
ko’ra barcha davlatlar uchun bir xildagi siyosatni ishlab chiqish va olib borish
mumkin emas. Tashqi siyosatning zarurligini har bir davlatning ehtiyojlari taqozo
etadi. Ehtiyojlar, avvalo har bir mamlakatning milliy mafkuralaridan kelib chiqadi.
Qadimgi quldorlik va feodal davlatlari bag’ridayoq tashqi siyosiy munosabatlar
muammolari bilan shug’ullangan mutafakkirlar hamda siyosiy va davlat arboblari
ko’p bo’lganlar. Masalan, qadimiy Misr, Vaviloniya, Assiriya, Midiya davlatlarida

Biz uchun mustaqillik – o’z erkinlagimizni anglashgina emas balki, avvalo o’z
hayotimizni o’z ifodamizni bilan va milliy manfaatlarimizni ko’zlagan holda
tashkil etish, o’z kelajagimizni tashkil etish, o’z qo’limiz bilan qurish huquqidir.
2.Respublikaning barcha tashqi iqtisodiy aloqalarini muvofiqlashtirish, tartibga
solish, nazorat qilish, boshqarishni amalga oshiradigan davlat organi
xisoblanadigan tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi (TIAV) O’zbekiston
Respublikasida tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solish bilan shug’ullanadi. TIAV
xorijda O’zbekiston Respublikasi vakili bo’lib respublika nomidan va uning
manfatlarini ko’zlab barcha tashqi iqtisodiy masalalar shu jumladan O’zbekiston
respublikasining xalqaro shartnomalaridan kelib chiqadigan majburiyatlar bo’yicha
faoliyat yuritadi. Vazirlik o’z faoliyatini O’zbekiston Respublikasi vazirlar
maxkamasining bevosita raxbarligida amalga oshiradi.
Quyidagilar O’zbekiston respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar
vazirligi faoliyatining asosiy yonalishlari hisoblanadi.
--Xorij mamlakatlari bilan xamkorlikning Respublika uchun ustuvor
yo’nalishlarini belgilash tashqi savdoni rag’batlantirish mexanizmlarini ishlab
chiqish asosida davlat tashqi iqtisodiy siyosatini yo’naltirish va o’tkazish;
--tashqi iqtisodiy faoliyatning davlat tomonidan tartibga solinishi ular ushbu
faoliyatni amalga oshirishning belgilangan tartibiga rioya qilishlarini ko’zlab
O’zbekiston xududida faoliyat ko’rsatayotgan tashqi iqtisodiy faoliyat
ishtirokchilarining operatsiyalarini nazorat qilish;
--O’zbekistonda va undan tashqarida respublikaning tashqi iqtisodiy manfatlarini
ximoya qilish;
--tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish uchun tashkiliy xuquqiy iqtisodiy shart
sharoitlarini yaratish;
--O’zbekistoni umumjaxon xo’jalik aloqalariga faol qo’shish yo’li bilan
Respublika xalq xo’jaligi va axolisining chet el mamlakatlari maxsulotiga bo’lgan
extiyojlarini qanoatlantirish;

o'rtasida «haqiqiy» va «soxta» dindorlik belgilari bo'yicha qarama-qarshilik
chiqarishga, mil-latlarni parchalashga, islom sivilizatsiyasi bilan boshqa
sivilizatsiyalar o'rtasida yangi qarama-qarshiliklar, mojarolar keltirib chiqarishga
urinmoqdalar. Xalqaro terroristlarning O'zbekiston, AQSH, Rossiya va boshqa
mamlakatlarda sodir etgan terrorchilik urinishlari dunyo ahlini
tashvishlantirmoqda.
• «Sovuq urush» siyosatiga chek qo'yilishi natijasida yalpi yadro urushi xavfi
kamaygan bo'lsa-da, bu turdagi ommaviy qirg'in qurolining ko'p miqdorda
saqlanayotganligj, yadro quroliga ega bo'lgan davlatlar sonining ko'payib
borayotganligi (Hindiston, Pokiston) dunyo uzra umumiy xavfsizlikka jiddiy
tahdid bo'lib qolmoqda.
• Jahon miqyosida atrof-muhitning ifloslanganligi, nosog'lom skologik vaziyat,
jumladan, Markaziy Osiyodagi ekologik tanglik, biogenetik buzilishlar insoniyat
boshiga xavf solib turibdi.
• Tobora kuchayib borayotgan korrupsiya, uyushgan jinoyat-chilik, giyohvandlik,
yashirin qurol oldi-sotdisi insoniyatni tash-vishlantirmoqda.
Bularning barchasi dunyo hali ham ilgaridek mo'rt bo'lib turgan-ligidan dalolat
beradi. Bizni qurshab typran olam g'oyat murakkab va muammoli bo'lib keldi,
hozir ham shunday bo'lib qolmoqda.
Bugungi kunda butun insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot istiqbollari xalqaro
munosabatlarga bog'liq bo'lib qoldi. Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tanglik,
mojaro barcha mamlakatlar va xalqlar manfaatiga daxldor bo'lib qoldi. Hatto,
ayrim olingan mamlakat ichkarisidagi nizoli jarayonlarni, urushlarni bartaraf etish
ham jahon hamjamiyatining vazifasiga aylandi.
Davrimizning muhim xususiyati aholi talab ehtiyojlarming g'oyat darajada
o'sganligi bilan belgilanadi. Alohida olingan bir mamlakat resurslari bilan uning
aholisi talablari, ehtiyojlarini qondirib bo'lmaydi. Hatto rivojlangan mamlakat
uchun ham boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy, madaniy, ilmiy-texnikaviy
hamkorlik qilish obyektiv zaru-riyat bo'lib qoldi.

II bob Tashqi siyosatning asosiy tamoyillari.
2.1 Xalqaro ahvol. O'zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati va
jahon hamjamiyatiga qo'shilishi
Xalqaro vaziyatning o'zgarishi. XXI asr bo'sag'asida jahon tapaqqiyotining
mazmuni tubdan o'zgardi. Ilgari bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan - SSSR va AQSH
yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok mavjud edi.
Dunyoning tin-chligi va xavfsizlik tizimi shu ikki sistemaning, blokning o'zaro
mu-xoliflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda «sovuq urush» siyosati
hukmronlik qilardi. Butun insoniyat yadro urushi xavfi ostida yashardi. XX asrning
90— yillariga kelib, sotsialistik dunyoning yetakchisi bo'lgan ulkan imperiya -
SSSR parokanda bo'ldi, sotsialistik sistema halokatga uchradi. Varshava
Shartnomasi bloki tarqalib ketdi. Dunyoda yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi.
Birgina SSSRning parchalanishi natijasida 15 ta mustaqil davlat, jumladan
mustaqil O'zbekiston davlati bunyod etildi. «Sovuq urush» siyosati barham topdi.
Xalqaro vaziyatda tub o'zgarishlar sodir bo'lsa-da, dunyo tinchligiga tahdid
soluvchi xavf-xatarlar, ziddiyatlar saqlanib qoldi. Bu quyidagi hollarda namoyon
bo'lmoqda:
• Turli darajada rivojlangan mamlakatlar o'rtasida ijtimoiy-iqtisodiy notenglik va
ziddiyatlar yanada o'sdi. Mamlakatlar o'rtasida ilmiy-texnikaviy bilimlar, ilg'or
texnologiya, erkin sarmoyalarni to'plash va joylashtirishda hamon tafovutlar katta.
Dunyoning katta qismida iqtisodi zaif, aholisi qashshoq yashayotgan mamlakatlar
mavjud.
• Bir qator mintaqalarda, hatto bir mamlakat fuqarolari o'rtasida milliy-etnik va
diniy nizolar kelib chiqib mojarolarga, qonli urushlarga aylanmoqda. Mintaqaviy
mojarolar tufayli 30 millionga yaqin odam
o'zi yashaydigan joylarni tashlab, boshqa mamlakatlarga qochoq sifatida ketishga
majbur bo'lgan.
• Umumiy, mintaqaviy va milliy xavfsizlikka terrorizm, ayir-machilik va diniy
ekstremizm tahdid qilmoqda. Xalqaro terroristlar, dinni siyosiylashtirish natijasida
vujudga kelgan ekstremistlar, shu jumladan, islom fundamentalistlari odamlar

- mamlakatimizda olib borilayotgan demokratik islohotlarni hamda jamiyat va
iqtisodiyotni modernizatsiya qilishning jadal jarayonlarini samarali amalga
oshirish uchun mumkin qadar qulay tashqi siyosiy shart-sharoitlarni shakllantirish;
- Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash hamda mustahkamlash,
mintaqani xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylantirish;
- jahonning yetakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik
qilishning mutanosib, ko’p qirrali tizimini shakllantirish;
- O’zbekistonning mintaqa va jahon siyosatidagi muhim yo’nalishlar bo’yicha
xalqaro tashabbuslarini ilgari surish;
- mahalliy mahsulotlarning eksport hajmini oshirish va geografiyasini kengaytirish
borasida ko’maklashish;
- milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to’g’ridan-to’g’ri xorijiy
investitsiyalar va ilg’or texnologiyalarni jalb etishda faol ko’mak berish;
- mamlakatimizga turistlarni jalb qilish hamda turistik infratuzilmani rivojlantirish
borasida amaliy yordam ko’rsatish;
- transport va tranzit sohasidagi hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirishda
hamda xalqaro transport kommunikatsiyalari va logistik infratuzilmalarni
rivojlanishiga ko’maklashish;
- xorijdagi O’zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslari huquq va
manfaatlarining har tomonlama himoya qilinishini ta’minlash;
- xorijda istiqomat qilayotgan vatandoshlar bilan aloqalarni mustahkamlash.
Tashqi siyosatimizning bosh ustuvor yo’nalishi Markaziy Osiyo mintaqasidir.
O’zbekistonning Markaziy Osiyodagi siyosati mintaqada tinchlik va barqarorlikni
ta’minlashga, mintaqaviy xavfsizlikning muhim muammolarini hal etishga, shu
jumladan, Afg’onistondagi vaziyatni hal qilishga ko’maklashishga qaratilgan.
O’zbekiston mintaqaviy savdo-iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlash, mintaqaning
transport va tranzit infratuzilmasini rivojlantirish, Markaziy Osiyo transchegaraviy
daryolarining suv-energetika resurslaridan oqilona va kompleks foydalanish hamda
mintaqaning ekologik barqarorligini ta’minlash, chegaralarni delimitatsiya va

Xulosa
Tarixga buyuk o’zgarishlar davri bo’lib kirgan XX asrning so’nggi o’n yilligida
yer yuzidagi kuchlar nisbati tubdan o’zgarib, dunyodagi qarama-qarshi bo’lgan
ikki tuzum (SSSR boshchiligidagi sotsialistik va AQSH boshchiligidagi
kapitalistik tuzum) barham topdi. Yer yuzidagi bunday keskin o’zgarishlar har bir
mustaqil taraqqiyot yo’lini tanlagan davlatlar uchun jahon hamjamiyatidan
munosib o’rin egallashga harakat qilish imkoniyatini yaratdi.
Tashqi bu imkoniyat va yurtimizning o’z taraqqiyot istiqbollari uchun qulay
jug’rofiy-siyosiy imkoniyatlarga ega ekanligi O’zbekistonning mustaqil tashqi
siyosat yuritish, jahon hamjamiyatidan o’zining munosib o’rnini topishiga keng
yo’l ochib berdi. Bu borada O’zbekistonning qadimdan dunyo xalqlari bilan
aloqalari, Buyuk Ipak yo’lining asosiy yo’nalishlari yurtimiz orqali o’tganligi,
Markaziy Osiyo mintaqasidagi qadimiy savdo va madaniy aloqalarda yurtimizning
hissasi yirik bo’lganligi qo’l kelgan bo’lsa, qisqa fursatda tashqi siyosiy, iqtisodiy
va madaniy aloqalarimizning kengayishida, O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga
integratsiyalashuvida Prezident I. A. Karimovning o’rni va roli beqiyosligini
alohida ta’kidlab o’tmoq lozim
Mustabid tuzum hukmronligi davrida sobiq ittifoqning boshqa respublikalari qatori
O’zbekiston ham zohiran xorijiy davlatlar bilan mustaqil munosabatlar o’rnatish,
jumladan tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish huquqiga ega suveren
respublika hisoblanardi. Ammo haqiqatda hammasi aksincha bo’lib suveren
respublikalarning Konstitutsiyada belgilab qo’yilgan xalqaro huquqlari shunchaki
quruq gap – targ’ibotchilik xususiyatiga ega edi, xolos. Bunday holat O’zbekiston
hayotiga halokatli ta’sir ko’rsatayotgan edi.
O’zbekiston to’g’ridan-to’g’ri xalqaro maydonga chiqish huquqidan mahrum,
nafaqat tashqi siyosiy, balki tashqi iqtisodiy davlat muassasalariga ham ega emas
edi. Unda mustaqil ravishda tashqi aloqalarni o’rnatish huquqi mutlaqo bo’lmagan.
Xalqaro munosabatlar faqat markazning ruxsati va qattiq nazorati ostida amalga

iqtisodiy millatlararo va boshqa salbiy xolatlarning avj olishiga yo’l qo’ymaslik
uchun diplomatic choralarni ko’rish.
To’rtinchidan: Respublikada amalga oshirilayotgan chuqur demokratik isloxotlarni
jamiyatni va iqtisodni modernizatsiyalashning dinamik jarayonlarni samarali
amalga oshirish uchun qulay tashqi siyosiy sharoitlarni yaratish. Jaxondagi
mamlakatlar bilan savdo iqtisodiy munosabatlarni muntazam rivojlantirish milliy
iqtisodiyotning ustivor yo’nalishlariga to’g’ridan to’g’ri chet el sarmoyalarini va
ilg’or texnologiyalarni jalb qilish bilan bog’liq siyosiy diplomatik va xalqaro
xuquqiy masalalarni amalga oshirish.
Beshinchidan: jaxon ham jamiyatiga O’zbekiston tashqi va ichki siyosatining
asosiy jixatlarini aks ettiradigan, uning xalqaro tashabbuslarining mazmun va
moxiyatini ifodalovchi obektiv va ishonchli malumotlarni yetkazish.
O’bekiston mustaqillikka erishgandan keyingi dastlabki kunlaridanoq o’zining
milliy manfaatlariga mos keladigan puxta tashqi siyosat yo’lini belgilash jahon
hamjamiyatiga qo’shilish, xorijiy mamlakatlar bilan siyosiy-iqtisodiy, ilmiy
texnikaviy va boshqa sohalarda aloqalar o’rnatishga kirishdi. Chunki, yosh
davlatimizning mustaqilligini mustahkamlash va mamlakatimizning xavfsizligi
barqarorligi va taraqiyoti ko’p jihatdan yuqoridagi aloqalargauzviy bog’liqdir.
Bunga osonlikcha erishib bo’lmaydi, chunki sobiq ittifoq tarkibida bo’lgan
O’zbekiston tashqi dunyodan ajratib qo’yilgan va hamma tashqi aloqalar masalalar
markaziy hokimiyat tomonidan olib boriladi. Shu bois davlatimiz tashqi siyosat
yuritish tajribasiga ham jahon diplomatsiyasi va tashqi iqtisodiy faoliyatni
biladigan kadrlarga ham ega emas edi. Bu kamchiliklarni bartaraf etish uchun
hukumatimiz bu sohadagi ko’p qirrali ishlarni boshidan boshlashga to’g’ri keldi.
XXI asr bo’sag’asida o’zining davlat mustaqilligini qo’lga kiritgan O’zbekiston
milliy xavfsizlikni mustahkamlash demokratik huquqiy davlat va fuqarolik
jamiyati barpo etish, ma’naviy milliy qadriyatlarni tiklash va rivojlantirish, bozor
iqtisodiyotini shakllantirish, odamlar uchun farovon turmush sharoitlarini yaratish
kabi o’ziga xos yo’lni tanladi.

O'zbekistonning "Shanxay forumi"ga kirishi munosabati bilan uning nomi Shanxay
hamkorkik tashkiloti-SHHT, deb o'zgartirildi. O'zbekiston uning asoshilaridan biri
bo'ldi.
2001—yil iyunda bo'lgan sammit yakunida Shanxay hamkorlik tashkilotini tuzish
to'g'risida deklaratsiya hamda terrorchilik, ayirmachilik va ekstremizmga qarshi
kurash borasidagi Shanxay konvensiyasi imzolandi.
2002—yil 6-7-iyun kunlari SHHT ga a'zo mamlakatlar davlat boshliqlarining
Sankt-Peterburg shahrida navbatdagi sammiti bo'lib o'tdi. Muzokaralar yakunida
SHHTga a'zo davlatlar rahbarlarining Deklaratsiyasi, tashkilotning ta'sis hujjati -
SHHT Xartiyasi, SHHTga a'zo davlatlar o'rtasida Mintaqaviy antiterror tuzilmasi
haqidagi bitim imzolandi.
2003— yil 29-may kuni Moskvada bo'lib o'tgan sammitda SHHT ning doimiy
amal qiluvchi idoralari - Pekinda Kotibiyat va Toshkentda Mintaqaviy aksilterror
tuzilmasi (MATT) ijroiya qo'mitasini ishga tushirishga qaror qildi. Bu tashkilotlar
2004— yil yanvardan boshlab ish boshladilar.
2004— yil 17-iyun kuni Toshkentda SHHT ga a'zo davlatlar rahbarlarining
sammiti bo'lib o'tdi. Unda ikki asosiy masala — xavfsizlik va savdo-iqtisodiy
hamkorlik bo'yicha muzokaralar bo'ldi. Sammitda 2004- yil mart oyida
O'zbekistonda sodir etilgan terrorchilik harakati nafaqat O'zbekiston, balki butun
Markaziy Osiyo mintaqasida vaziyatni izdan chiqarishga qaratilganligi qayd etildi.
Butun dunyoda terrorchilik kuchayib, yadroviy; kimyoviy, biologik, elektron
terrorchilik xavfi paydo bo'lganligi, terrorchilaming bazalarini yo'qotish,
odamlarning ongini zaharlaydigan, terrorchilikni moliyalashtiradigan markazlarga
qarshi keskin kurash olib borish zarurligi ta'kidlandi. Shu boisdan, Toshkentda
tashkil etilgan MATT zimmasiga axborot almashish, chegara va bojxona
qo'mitalarining, maxsus xizmatlarning hamkorligini muvofiqlashtirish, shu orqali
terrorchilik oldini olish vazifasi yuklangan.
SHHT ning Toshkent sammitida savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish
masalasiga alohidae'tiborberildi. Sammitda SHHTga a'zo mamlakatlarni xavfsizlik

e’tiborini Yevropaning ilg’or davlatlari, xususan Germaniya, Fransiya, Buyuk
Britaniya, Belgiya, Italiya, Ispaniya, Latviya va boshqa davlatlar bilan ikki
tomonlama hamkorlikni yanada yuqori darajaga chiqarishga alohida e’tibor beradi.
Respublikamiz ko’p asrlik umumiy tarix, yagona til va din, umumiy qadriyatlar va
o’xshash urf-odatlarga ega bo’lgan Turkiya davlati bilan do’stlik va hamkorlikni
mustahkamlashga qaratilgan siyosatni izchil davom ettiradi. Mamlakatimiz
Turkiya bilan har taraflama manfaatli hamkorlikni, jumladan savdo-sotiq,
investitsiya va turizm kabi sohalarda rivojlantiradi.
Osiyo-Tinch okeani hududi mamlakatlari, xususan Koreya Respublikasi va
Yaponiya bilan hamkorlik O’zbekiston tashqi siyosatining muhim yo’nalishlaridan
biri bo’lib qoladi. O’zbekiston ushbu davlatlar bilan investitsiya, savdo-sotiq,
yuqori texnologiyalar, madaniy-gumanitar sohalaridagi keng qamrovli hamkorlikni
davom ettiradi.
O’zbekiston Janubiy-Sharqiy Osiyodagi mamlakatlar – Malayziya, Indoneziya,
Singapur, Vetnam kabi davlatlar bilan hamkorligini rivojlantiradi.
O’zbekiston Janubiy Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston va Pokiston bilan
savdo-sotiq, transport-kommunikatsiya, turizm kabi sohalarda har taraflama va
o’zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishni qo’llab quvvatlaydi.
O’zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o’zaro manfaatli aloqalarni
iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va sayyohlik
sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot banki
doirasida faol rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor.
O’zbekiston BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro
tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning
barqaror rivojlanishida ko’maklashishga mas’ul bo’lgan yagona universal tashkilot
sifatida ko’radi.

moddasida tashqi siyosat qoidalari qonunlashtmldi va u jahondagi ko'plab
mamlakatiar bilan hamkorlik jarayonlari ortga qaytmasligining huquqiy kafolati
bo'lib xizmat qilmoqda. O'zbekistonni xalqaro huquq subyekti sifatida
belgilaydigan, respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga
soladigan qonunlar qabul qilindi. «O'zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy
faoliyatining asosiy prinsiplari to'g'risida»gi, «Chet el investitsiyalari va xorijiy
investorlar faoliyatining kafolatlari to'g'risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat
to'g'risida»gi va boshqa qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular
jumlasidandir. Bular faol va keng ko'lamli hamkorlik uchun mustahkam huquqiy
kafolat yaratib berdi.
Tashqi aloqalarni ta'minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil etildi. Tashqi
ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi, Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy
banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo firmalari shular jumlasidandir. Jahon
iqtisodiyoti vadiplomatiyasi universiteti, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti
huzuridagi Davlat va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda
tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyor-
lash yo'lga qo'yildi.
Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, hamkorlik yo'li asos qilib olindi.
O'zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan
iborat:
• mafkuraviy qarashlardan qat'iy nazar hamkorlik uchun ochiq-lik, umuminsoniy
qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga sodiqlik;
• davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish;
• boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
• nizolarni tinch yo'l bilan hal etish;
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish;
• ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum e'tirof
etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;

– O’zbekiston Respublikasi davlatning, xalqning oliy manfaatlari, uning
farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadidan kelib chiqib, mamlakatni
modernizatsiya qilishning ustuvor yo’nalishlariga, amaldagi milliy qonunchilik
hamda qabul qilingan xalqaro majburiyatlarga rioya qilgan holda ittifoqlar tuzish,
hamdo’stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirish, shuningdek, ulardan
ajralib chiqish huquqini o’zida saqlab qoladi;
– O’zbekiston tinchliksevar siyosat yuritadi va harbiy-siyosiy bloklarda ishtirok
etmaydi, har qanday davlatlararo tuzilmalar harbiy-siyosiy blokka aylangan
taqdirda, ulardan chiqish huquqini o’zida saqlab qoladi;
– O’zbekiston Respublikasi qo’shni davlatlardagi qurolli mojarolarga va keskinlik
o’choqlariga tortilishning oldini olish yuzasidan siyosiy, iqtisodiy va boshqa chora-
tadbirlarni ko’radi, shuningdek, o’z hududida xorijiy davlatlarning harbiy bazalari
va obyektlari joylashtirilishiga yo’l qo’ymaydi;
– Konstitutsiyaga, “Mudofaa to’g’risida”gi Qonunga va Harbiy doktrinaga
muvofiq O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari faqat davlat suvereniteti va
mamlakat hududining yaxlitligini, aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya
qilish maqsadida tuziladi hamda xorijdagi tinchlikparvarlik operatsiyalarida
ishtirok etmaydi.
Hujjatning mazkur bo’limida O’zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi vazifalari
ham aniq va ravshan belgilab berilgan. Bunda, jumladan, quyidagilar alohida
ahamiyat kasb etadi:
– milliy manfaatlarni qat’iy himoya qilishga va ilgari surishga yo’naltirilgan izchil
va faol tashqi siyosat strategiyasi olib borish;
– Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash va mustahkamlash,
mintaqani xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylantirish. Markaziy
Osiyoda munozara va nizolarni, konfliktli vaziyatlarni, keskinlik va tanglik

Vatanimizda Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi munosabati bilan bo'lib
o'tgan ulkan tantanalarda BMT, UNESCO va boshqa ko'plab xalqaro tashkilotlar
va xorijiy mamlakatiarning elchilari va vakillari, bir qator mehmonlar ishtirok
etdilar.
UNESCO — BMT fa'lirii, fan vu madaniyat bo'yicha xalqaro tashkilotining
inglizcha qisqartmasi 460 O'zbekiston BMT doirasidagi ixtisoslashgan muassasalar
-Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti, Xalqaro mehnat tashkiloti, Jahon intel-lektual
mulk tashkiloti, Xalqaro bolalar jamg'armasi (YuNISEF), Xalqaro pochta ittifoqi,
Elektr aloqasi bo'yicha xalqaro ittifoq, Jahon meteorologiya tashkiloti, Xalqaro
Olimpiada qo'mitasi, Xalqaro avtomobilchilar ittifoqi va boshqa tashkilot laming
a'zosi sifatida ular bilan hamkorlik qilmoqda.
2.2 Interfaol usullardan foydalanish
O'zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga, uning jahon hamjamiyati
bilan integratsiyalashuviga xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar - Xalqaro
valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Yevropa tiklanish va
taraqqiyot banki ham ko'maklashmoqda. Xalqaro savdo markazi (YuNKTAD),
Tariflar va saydo Bosh bitimi (GATT) bilan hamkorlik qilinmoqda.
YEXHT bilan hamkorlik. O'zbekiston 1992- yil fevral oyida dunyoda tinchlikni
mustahkamlash, inson huquqlarini himoya qilish bo'yicha katta tadbirlarni amalga
oshirayotgan nufuzli xalqaro tashkilot -Yevropada xavfsizlik va hamkorlik
tashkiloti - YeXHTga a'zo bo'lib kirdi. I.Karimovning 1992—yil 9-10-iyulda
bo'lgan Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining majlisida ishtirok etishi,
unda nutq so'zlashi va Kengashning 10-iyulda bo'lgan majlisiga raislik qilishi
O'zbekistonning jahon hamjamiyatida munosib o'rin egallayotganligining dalilidir.
I. Karimov o'z nutqida u yoki bu mintaqada tinchlik va barqarorlikni buzishi
mumkin bo'lgan mojarolar yaqinlashuvining oldini olish, mojarolarga yo'l
qobymaslik muammolari bilan shug'ullanuvchi mexanizmni vujudga keltirish,
tashkilot qabul qilayotgan hujjatlarning ta'sirchanligini oshirish, hujjatlar
mojarolarni oldini olish, yo'l qo'ymaslik ruhida bo'lishini ta'minlash takliflarini
ilgari surdi. 1999—yil noyabr oyida bo'lgan YeXHTning Istanbul sammitida Islom

• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta'minlash
maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo'stliklarga kirish va ulardan ajralib chiqish;
• tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;
• davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o'zaro manfaatdorlik, daviat milliy
manfaatlarining ustunligi;
• tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko'p tomonlama kelishuvlar asosida
rivojlantirish, bir daviat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik.
Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo'lib tushgan
tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil daviat sifatida tezda tan
olinishini ta'minladi. O'zbekiston Respublikasining daviat mustaqilligini dunyodagi
nufuzli davlatlar tanoldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy,
ilmiy-texnikaviy va madaniy aloqalar o'matildi. Toshkentda 43 mamlakatning
elchixonasi ochildi. Bular jumlasiga AQSH, Turkiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk
Britaniya, Xitoy, Hindiston, Pokiston va boshqa-larni kiritish mumkin.
Shuningdek, O'zbekistonda 88 xorijiy mamla-katlar va xalqaro tashkilotlarning, 24
hukumatlararo va 13 ta nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat
ko'rsatmoqda. Dunyodagi 30 dan ortiq davlatda - AQSH, Turkiya, Germaniya,
Fransiya, Xitoy, Pokiston va boshqalarda O'zbekistonning elchixonalari va
konsulliklari ishlab turibdi.
O'zbekistonning BMTga a'zo bo'lishi.
O'zbekiston Respublikasi o'zining xohish irodasi va taklifiga ko'ra 1992— yil 2-
martda jahondagi eng nufuzli xalqaro tashkilot - Birlashgan MillatlarTashkilotiga
qabul qilindi. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatining teng huquqli a'zosi bo'ldi.
Mamlakatimiz Prezicfenti l. Karimovning BMT Bosh Assam-bleyasining 1993—
yilda bo'lgan 48-sessiyasida ishtirok etishi va unda 27-sentabrda qilgan ma'ruzasi
O'zbekistonni jahonga ko'hna va yosh navqiron daviat sifatida namoyon etdi.
O'zbekiston Respublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va
hamkorlik masaialari bo'yicha BMT ning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini
chaqirish, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol muam-mosini hal etish
va boshqa masalalar bo'yicha bir qator takliflar o'rtagaqo'yildi.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
Tarix fakulteti
"Tarix" kafedrasi
"Tarix " ta`lim yo`nalishi
” Umumiy o rta ta’lim tizimida ”O zbeksitonʻ ʻ
respublikasi tinchliksevar siyosati” mavzusini
o qitishda interfaol usullardan foydalanish
ʻ ”
mavzusida yozgan
Ilmiy rahbar____________-
Navoiy K U R S I S H I

milliy manfaatlarini ilgari surish mexanizmlarini belgilab beradigan qarashlarning
yaxlit tizimi.
Konsepsiya “Umumiy qoidalar” va to’rtta bo’limdan iborat:
I. “Hozirgi zamon xalqaro munosabatlar tizimida yuz berayotgan o’zgarishlarni
O’zbekiston manfaatlari nuqtai nazaridan baholash”;
II. “O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy maqsadi, prinsiplari va
vazifalari”;
III. “O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlari”;
IV. “O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatini shakllantirish va amalga oshirish
mexanizmlari”.
Konsepsiyaning ikkinchi bo’limida O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy
prinsiplari bayon etilgan. Jumladan, quyidagilar belgilab qo’yilgan:
– dunyoda tinchlik va xavfsizlikni saqlashga hamda umume’tirof etilgan xalqaro
norma va prinsiplarga rioya etishga sodiqlik;
– mafkuraviy qarashlardan qat’i nazar hamkorlik uchun ochiqlik;
– teng huquqlilik va o’zaro manfaatdorlik, davlatlarning suvereniteti, hududiy
yaxlitligi, chegaralar daxlsizligi, ichki ishlarga aralashmaslik, nizolarni tinch yo’l
bilan hal etish, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid solmaslik.
O’zbekiston pragmatik, oqilona va maqsadga muvofiq siyosat yuritish tarafdori
bo’lib, tashqi siyosat maqsad va vazifalari davlatning uzoq muddatli manfaatlariga,
uning resurslari va salohiyatiga mos kelishi prinsiplariga sodiq qoladi.
Konsepsiyada prinsipial ahamiyatga ega bo’lgan quyidagi qoida ham muhrlab
qo’yilgan:

Hozirgi dunyoda biron-bir mamlakat, shu jumladan, O'zbekiston Respublikasi
ham, boshqalardan ajralgan hudud emas. Sayyo-ramiz yaxlit va bo'linmasdir. Shu
boisdan, barcha mamlakatlar, xalqlar bir-biri bilan bog'langan, o'zaro aloqadadir.
O'zbekistonning geosiyosiy o'rni. O'zbekiston xalqaro aloqalarni yoiga qo'yish
nuqtayi па z а ridan va o'z taraqqiyot istiqbollari jihatidan qulayjug'rofiy-strategik
imkoniyatlarga ega.
• Qadim zamonlarda Sharq bilan G'arbni bog'lab turgan Buyuk ipakyo'li
O'zbekiston hududi orqali o'tgan. Bu yerdasavdo yo'llari tutashgan, tashqi aloqalar
hamda turli madaniyatlar tutashib bir-birini boyitgan. Bugungi kunda ham Yevropa
va Osiyoni bog'laydigan yo'llar Markaziy Osiyodan, uning o'rtasida joylashgan
O'zbekis-tondan o'tmoqda.
• Markaziy Osiyoda jug'rofiy-siyosiy jihatdan markaziy o'rin tutgan O'zbekiston
ushbu mintaqada kuchlar nisbati va muvoza-natini saqlash, barqarorlikni
ta'minlash, hamkorlikni mustahkam-lash imkoniyatlariga ega.
• O'zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, suv tizimi markazida
joylashgan.
• Aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan mintaqada
yetakchi o'rinda turadi.
• Tabiiy iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral xomashyo zaxiralari va strategik
materiallarga ega, dehqonchilik madaniyati rivojlangan, oziq-ovqat bilan o'zini
ta'minlashga qodir.
• O'zbekiston sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoqlariga ega, o'zini neft, gaz,
rangli metallar bilan ta'minlabgina qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga ega.
• Yurtimizning jahonga mashhur boy ma'naviy merosi bor, shu tufayli insoniyat
sivilizatsiyasida salmoqli o'rin egallab, dunyoning ma'naviy va siyosiy
jarayonlariga ta'sir o'tkazish salohiyatiga ega.
Jug'rofiy-siyosiy jihatdan O'zbekistonda qiyinchiliklar tug'diruvchi omillar ham
mavjud. Jumladan:
• O'zbekiston Fors ko'rfazi, Kaspiy dengizi havzasi va Tarim havzasining neft va
gazga juda boy konlarijoylashgan yarim xalqaning strategik markazida joylashgan.

orqali hamkorlik sari boshlaydigan tashkilotdir, deb ta'kidlandi. Sammitda
iqtisodiy hamkorlikning quyidagi yo'nalishlarini rag'batfantirishga kelishib olindi:
• transport infratuzilmasini rivojlantirish;
• tabiiy mineral xomashyo zaxiralarini o'zlashtirish;
• suv-energetika zaxiralaridan unumli foydalanish;
• ekologiyaga oid masalalar, xususan, ichimlik suvi muammolarini hal qilish;
• fan-texnika va yuqori texnologiya, energetika sohalarida integratsiyalashish;
• investitsiyalar xavfsizligini kafolatlaydigan huquqiy poydevor yaratish, bu
sohadagi to'siq va muammolarni bartaraf etish.
Xitoy Xalq Respublikasi raisi XU Tszintao Xitoy hukumati SHHT doirasadagi
iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga 900 mln. AQSH dollari miqdorida kredit
ajratishini ma'lum qildi.
Sammit yakunida Toshkent deklaratsiyasi, SHHT ning vakolatlari va immunitetlari
to'g'risidagi konvensiya, Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy
aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik to'g'risidagi bitim, tashkilot va uning
organlari faoliyatiga doir hujjatlar - jami o'nta hujjat imzolandi
Test.
1. Tashqi siyosat asosiy tamoyillari nechinchi moddada
mustaxkamlangan?
A) 17-modda. C) 16-modda
B) 15-modda D) 14-modda

2. O’zbekiston respublikasi tashqi siyosat faoliyatining asosiy
tamoyillari togrisidagi qonun qachon qabul qilingan?
A) 1995-yilda C) 1996-yilda.
B) 1997-yilda D) 1999-yilda
3. Nechinci moddada?
A) 3-modda C) 4-modda
B) 5modda D) 6modda

Kirish
O’zbekiston Respublikasi o’z milliy manfaatlariga asoslangan holda ochiq, o’zaro
manfaatli va konstruktiv tashqi siyosat olib boradi. Respublikaning zamonaviy
tashiq siyosiy kursi dunyoda va mintaqada shiddat bilan o’zgarayotgan vaziyat,
hamda mamlakatning ichidagi keng ko’lamli o’zgarishlarga asoslanib shakllanadi.
O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi – davlat
mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o’rni va rolini mustahkamlash,
yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik muhitini shakllantirish,
respublikaning tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari surish.
Respublika harbiy-siyosiy bloklarga qo'shilmaslik kursiga sodiq bo'lib, o'z
hududida xorijiy harbiy bazalar va ob'ektlarni joylashtirishga, shuningdek,
mamlakat harbiy xizmatchilarining chet eldagi tinchlikparvarlik amaliyotlarida
yoki harbiy mojarolarda ishtirok etishiga yo'l qo'ymaydi. O'zbekiston barcha
qarama-qarshiliklar va nizolarni faqat tinch siyosiy yo'llar bilan hal qilish tarafdori.
O'zbekiston davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan
tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, boshqa davlatlarning ichki ishlariga
aralashmaslik; xalqaro majburiyatlarni vijdonan bajarish, inson huquqlarini hurmat
qilish va himoya qilish va xalqaro huquqning boshqa umume'tirof etilgan
tamoyilllari va normalari; xavfsizlikning bo'linmasligi, ochiqlik va pragmatizm,
qo'shni mamlakatlar bilan har tomonlama yaxshi qo'shnichilik munosabatlarini
rivojlantirish, mintaqaviy va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash kabi asosiy
tamoyillarga tayangan holda tinchlik, taraqqiyot va farovonlik yo'lida barcha
sheriklar bilan hamkorlikni kengaytirishdan manfaatdor.
Tashqi siyosiy faoliyatning asosiy va birinchi darajali vazifalaridan biri bu 2017-
2021-yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini samarali amalga oshirishdir.
Ushbu maqsadga erishish uchun tashqi siyosat idorasi oldiga quyidagi vazifalar
qo’yilgan:

oshirilardi. Natijada respublikaning tashqi aloqalari chegaralangan doiralarda
namoyon bo’lib, avvalboshdan o’zining notabiiyligi va sinfiy-mafkuraviy
yo’nalishi bilan ajralib turardi.
O’zbekistonning sobiq ittifoqning tashqi iqtisodiy aloqalaridagi ishtiroki
respublikani faqat tovar eksport qiluvchi darajasiga tushirib qo’ygan imperiyaviy
mafkura asosida amalga oshirilardi. Buning ustiga, iqtisodning ekstensiv
rivojlanishi sharoitida sanoat jihozlarining alohida turlarini hisobga olmaganda,
eksportning asosiy manbai shafqatsiz ravishda qurilayotgan tabiiy-xom ashyo
resurslari edi. O’zbekistondan paxta, ipak, qorako’l, oltin, rangli metallar,
hunarmandchilik buyumlari va boshqa mahsulotlar olib ketilardi. Bularning
barchasi qat’iy valyutada o’nlab million rublni tashkil etishiga qaramay, respublika
eksport daromadlaridan xalq farovonligini oshirish, milliy iqtisodni
mustahkamlash, uni o’z manfaatlaridan kelib chiqib rivojlantirish yo’lida
foydalana olmas edi.
O’zbekiston sobiq ittifoqning eksport imkoniyatlarini oshirishga ulkan hissa
qo’shgan bo’lishiga qaramay, tashqi bozorga yetkazib bergan mahsulotlariga
nisbatan arzimas miqdordagi import mollari va valyutani olar edi. Prezident I. A.
Karimov ta’kidlagani kabi mustabid tuzum davrida O’zbekiston “tashqi savdo
sohasida Markaz monopoliyasining qattiq iskanjasini” hamisha o’zida his etib turar
edi. Barcha valyuta hisob-kitoblari faqat Ittifoq idoralari orqali amalga
oshirilganligi tufayli respublika o’z eksportidan kelgan foydaning qayoqqa
gumdon bo’layotganidan bexabar qolardi.
Boshqacha aytganda, xalqaro hamkorlikning sobiq “qizil imperiya” ning
kommunistik dunyoqarashdagi mafkurasiga asoslangan mustamlakacha-
mustabidcha tabiatiga mos sovet andozasi avvalboshdan tashqi iqtisodiy faoliyat
bilan shug’ullanish vazifasi faqat markaz ixtiyoriga berilganligidan kelib chiqar
edi. Respublikalar, jumladan, O’zbekistondan “yuqori” dan majburan qabul
qildirilgan strategik siyosatni so’zsiz bajarish talab qilinar edi.

Xalqaro maydonga to’g’ridan-to’g’ri chiqish huquqidan mahrum etilgan
O’zbekiston o’z tashqi siyosatini mustaqil amalga oshirish, jahon hamjamiyatiga
kirishning o’ziga xos yo’lini tanlash, tashqi iqtisodiy faoliyatining yo’nalishlari va
ustuvor jihatlarini belgilash imkoniyatiga ega emas edi. Mustaqillikning qo’lga
kiritilishi xalqaro hamkorlikning mustabid tuzum davrida shakllangan sovet
andozasini tubdan o’zgartirish, O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos
keladigan ko’p qirrali faol tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishni
ta’minlashning birlamchi sharti sifatida maydonga chiqdi.
1991 yilda O’zbekiston siyosiy suverenitetini e’lon qilib, mustaqil rivojlanishning
dastlabki kunlaridan boshlab boshqaruvning mustahkam o’rnashib qolgan
ma’muriy-buyruqbozlik tizimidan voz kechish yo’lini tutdi. Yosh davlat ijtimoiy
himoyalangan bozor iqtisodiyoti va ochiq tashqi siyosatga asoslangan huquqiy-
demokratik jamiyatning asoslarini qurishga kirishdi.
Bu harakatlar butun xalqning kuch qudrati bilan eng mohir siyosiy
namoyandalarning qat’iy harakatini yalpi safarbar etishni taqozo qildi.
Ana shunday sharoitda O’zbekiston Prezidenti I. A. Karimov o’zbek xalqining
milliy uyg’onishi manfaatlariga sodiqligi, dadil va qat’iyatli faoliyat hamda uzoqni
ko’ra oladigan siyosatchiligi bilan alohida ajralib turdi.

O’zbekistonga davlat tashrifi chog’ida erishilgan kelishuvlarni to’liq amalga
oshirilishini ta’minlashdan iboratdir.
O’zbekiston Respublikasi global muammolarni hal etishda muhim rol
o’ynaydigan, yaqin mintaqaviy qo’shni Xitoy bilan strategik hamkorlikni
kuchaytirish tarafdori. Xitoy bilan munosabatlarni rivojlantirish 2012-yil 6-
iyundagi Strategik hamkorlikni o’rnatish to’g’risidagi qo’shma deklaratsiya, 2013-
yil 9-sentyabrdagi ikki tomonlama strategik hamkorlikni yanada rivojlantirish va
chuqurlashtirish to’g’risidagi deklaratsiyasi hamda 2017 yil 12 maydagi Har
tomonlama strategik sheriklik munosabatlarini yanada chuqurlashtirish to'g'risida
qo'shma bayonotga asoslangan. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M.
Mirziyoyev 2019-yil 24-27 aprelda «Bir makon, bir yo’l» Ikkinchi xalqaro forum
doirasida ilgari surgan tashabbus va takliflarni to'liq va o'z vaqtida amalga oshirish
ikki mamlakat manfaatlariga mos keladi.
O’zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri, Amerika Qo’shma
Shtatlari bilan 2002-yil 12-mart oyida imzolangan O’zbekiston va AQSh o’rtasida
Strategik sherikchilik va hamkorlikning asoslari to’g’risidagi deklaratsiyasi
asnosida o’zaro manfaatli va konstruktiv hamkorlikni har tomonlama
rivojlantirishdan iboratdir. O’zbekiston AQSh bilan mamlakatda amalga
oshirilayotgan fuqarolik jamiyati asoslarini mustahkamlash va xalq turmush
darajasini yaxshilashga qaratilgan modernizatsiya jarayoni va islohotlarni qo’llab-
quvvatlash maqsadida siyosiy, savdo-iqtisodiy, investitiaviy-texnologik va
madaniy-gumanitar sohalarda hamkorlikni yanada kengaytirishdan manfaatdor.
Ikki tomonlama hamkorlikning muhim yo’nalishlari Afg’onistonda tinchlik va
barqarorlikni mustahkamlash, transmilliy tahdid va xatarlarga qarshi kurashga
ko’maklashishdan iboratdir.
O’zbekiston Yevropa Ittifoqi va Yevropa davlatlari bilan har taraflama manfaatli
hamkorlikka muhim ahamiyat beradi. Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlikni
asosiy sohalari savdo-sotiqni rivojlantirish, investitiya va moliya, zamonaviy
texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta’lim, ekologiya, sog’liqni saqlash,
madaniyat va mintaqaviy xavfsizlik kabilar hisoblanadi. O’zbekiston asosiy

holatlari eskalatsiyasining oldini olish maqsadida yuzaga kelayotgan muammolarni
o’z vaqtida hal etishda kerakli o’rinlarda preventiv diplomatiya usullarini qo’llash;
– O’zbekistonning dunyodagi yetakchi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan
strategik sherikchilik munosabatlarining muvozanatli va ko’p qirrali tizimini
shakllantirish; mintaqada geosiyosiy muvozanatni saqlash; tashqi siyosiy,
iqtisodiy, savdo-sotiq, transport va boshqa sohalardagi aloqalarni keng
diversifikatsiya qilish, yuqori texnologiyalarni jalb etish;
– milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to’g’ridan-to’g’ri chet el
investitsiyalari va ilg’or texnologiyalarni jalb etishning samaradorligini oshirish
uchun ikki tomonlama hamda ko’p tomonlama hamkorlik mexanizmlarini ishga
solish;
– mintaqaning ochiq dengizlardan yiroqda joylashganligi, uning geografik yopiq
holati bilan bog’liq muammolarni bartaraf etishga yo’naltirilgan istiqbolli
transport-kommunikatsiya loyihalarini ishlab chiqish va hayotga tatbiq etish,
mamlakatimizda xalqaro miqyosda faoliyat yurita oladigan multimodal transport-
logistika markazlarini shakllantirish jarayoniga amaliy ko’mak berish va uni
jadallashtirish;
– O’zbekistonning mintaqada va xalqaro maydonda tinchlik hamda barqarorlikni
mustahkamlashga qaratilgan xalqaro tashabbuslarini izchillik bilan ilgari surish,
mamlakatning dunyo hamjamiyatidagi imijini, obro’-e’tiborini yanada
kuchaytirishga qaratilgan chora-tadbirlarni ko’rish;
– xorijdagi O’zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslarining qonuniy
huquq va manfaatlarini har tomonlama himoya qilish.

Umumiy oʻrta ta’lim tizimida ”Oʻzbeksiton respublikasi tinchliksevar siyosati” mavzusini oʻqitishda interfaol usullardan foydalanish

Купить