Umumta’lim maktablarida chizmachilik fanini chuqurlashtirib o’rganish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI AJINIYOZ
NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA
INSTITUTI “TA’SVIRIY SAN’AT VA TEXNOLOGIK
TA’LIM ” FAKULTETI
“TASVIRIY SAN’AT VA MUHANDISLIK
GRAFIKASI” KAFEDRASI
Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi ta’lim yo’nalishi
Tajimuratova Gulxanning chizmachilik fanidan
“UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA
CHIZMACHILIK FANINI CHUQURLASHTIRIB
O’RGANISH” mavzusida
KURS ISHI
Qabul qildi: Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi
o’qituvchisi: Bekmuratov T 
“     ”                           2025 yil
NUKUS-2025 UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA
CHIZMACHILIK FANINI CHUQURLASHTIRIB
O’RGANISH
MUNDARIJA
I BOB. KIRISH.
Chizmachilik   fanining   chuqur   o’rgatilishi   maqsadi   va
dolzarbligi.......
II BOB. ASOSIY QISM
2.1.Fakultativ   mashg’ulotlar   va   ularni   o’tkazish
metodikasi................
2.2  Chizmachilik sinfdan tashqari ishlar.............................................
2.3.Chizmachilikdan sinfdan tashqari ishlarning shakl va metodlari
2.4.  Chizmachilik to’garagi................................................................
III BOB. Xulosa ................................................................................
IV BOB. Foydalanilgan adabiyotlar .............................................. KIRISH
Hozirgi kunda Respublikamizdagi umumta'lim maktablarining ko'pchiligida
chizmachilik   fanini   o'rganish   asosan   fan   dasturida   ko'rsatilgan   materiallarni   o'rganish
bilan   chegaralanib   qolmoqda.   Chizmachilikni   o'quvchilarga   chuqur   o'rgatishning   eng
maqbul yo'li, bu chizmachilik chuqur o'rganiladigan maxsus sinflarning tashkil qilinishi
hisoblanadi.   Bunday   maxsus   sinflardagi   o'qishlar   o'quvchilarni   biror   tor   mutaxassislik
yo'nalishiga   tayyorlashni   ko'zlamaydi.   Bunda   ta'lim   qobiliyatli   va   grafika   fanlariga
qiziqish   bildirgan   o'quvchilarni   grafik   tasvirlar   nazariyasi   bilan   chuqurroq   tanishtirish,
ularning   chizma   bajarish   va   o'qish   malakalarini   rivojlantirishga   yo'naltiriladi.   Bunday
tayyorgarlik   keyinchalik   o'quvchilarning   kasb   tanlashlarida   ham   yordam   berishi
mumkin.
Chizmachilik chuqur o'rganiladigan sinflarda ta'limni ikki bosqichda tashkil qilish
mumkin.   Birinchi   bosqichda   kursning   asosiy   mazmuni   chuqurlashtirib   o'rganiladi   va
uning amaliy qo'llanilish sohalariga ko'proq e'tibor qaratiladi. Ikkinchi bosqichda o'quv
materialida   o'rganiladigan   nazariy   yo'nalishlarni   birmuncha   kengaytirish,   amaliy
qo'llash sohalari bilan keng tanishish, murakkab grafik topshiriqlar bajarish va olingan
bilimlarni   amaliyotda   mustaqil   qo'llash   bilan   bog'liq   bo'lgan   ijodiy   xarakterdagi
topshiriqlarni bajarish ko'zda tutiladi. 
Bunday sinf (maktab)lardagi tarbiyaviy ishlar shaxsni har tomonlama rivojlantirish
va kasbga yo'naltirishni  hisobga olib tashkil qilinishi  zarur. Tarbiyaviy ishlar tarkibiga
to'garak   mashg'ulotlari,   olimpiadalar,   tanlovlar,   fan   va   texnika   namoyondalari,
madaniyat   xodimlari,   ishlab   chiqarish   ilg'orlari   bilan   uchrashuvlarni   o'tkazishlar   ham
kirishi   kerak.                                               Bunday   sinflardagi   chizmachilik   kursida   proeksion,
mashinasozlik, arxitektura-qurilish va texnik rasm bo'limlarini chuqurlashtirib o'rganish
maqsadga muvofiq. 
«Proeksion   chizmachilik»   bo'limi   geometrik   yasashlar   va   «Chizma   geometriya
elementlari»da   o'rganiladigan   qator   mavzular:   proyeksiyalash   usullari,   geometrik
elementlarning   proyeksiyalari,   sirtlarning   tekislik   va   to'g'ri   chiziq   bilan   kesishishlari,
sirtlarning o'zaro kesishishlarini o'rganishni  hamda texnik detal chizmalarini bajarishni
o'z ichiga oladi.  «Mashinasozlik   chizmachiligi»   bo'limi   konstruktorlik   hujjatlarini   o'rganish,   detal
va   yig   ish   birligining   chizmalarini   bajarish,   aksonometrik   proyeksiyalarni   o'rganish,
eskiz   va   texnik   rasmlarni   bajarish,   sxemalarni   o'qish,   texnologiya   va   konstruksiyalash
hamda kompyuter grafikasi elementlarini ko'rib chiqishni nazarda tutadi. 
«Arxitektura-qurilish   chizmachiligi»   bo'limida   o'rganiladigan   materiallarga
arxitektura   va   o'zbek   milliy   amaliy   san'ati   buyumlarida   uchraydigan   geometrik
yasashlarni   bajarish,   arxitekturaqurilish   chizmalarini   bajarish,   arxitekturaviy
kompozitsiya   chizmalarini   bajarish,   arxitektura   grafikasi   va   soyalar   nazariyasi
elementlarini o'rganish, amaliy va grafik ishlarni bajarishlarni kiritish mumkin. 
«Texnik   rasm»   bo'limida   qalamda   ishlash   texnikasi,   aksonometrik   proyeksiya   va
perspektiva   nazariyalarini   chuqurlashtirib   o'rganish,   turli   buyumlar   shakllarini   hisobga
olgan   holda   texnik   rasmlarini   bajarish,   buyumlarning   shakliga   ko'ra   hajmini   tasvirda
ko'rsatish,   obyekt   texnik   rasmini   konstruksiyalash   elementlari   bilan   bajarish   hamda
kinematic   sxemalar   rasmlarini   yasashlarni   o'rganish   mumkin.   Chizmachilik   chuqur
o'rganiladigan   sinflardagi   ta'lim   jarayoni   va   mazmuni   bo'yicha   keltirilgan   yuqoridagi
metodik tavsiyalar maslahat xarakterida bo'lib, fan o'qituvchisi unga mahalliy sharoitlar
va xususiyatlarni hisobga olib qo'shimcha va o'zgarishlar kiritishi ham mumkin.
Keltirilgan   har   bir   bo'limning   mavzularini   o'rganishning   o'ziga   xos   tashkiliy-
metodik   talablarini   shu   fanlarning   dasturlaridan   olib   mahalliy   sharoitga   moslashtirish
mumkin. Fakultativ mashg'ulotlar va ularni o'tkazish metodikasi. 2.1. Fakultativ mashg’ulotlar va ularni o’tkazish metodikasi
Fakultativ   mashg'ulotlar   o'quvtarbiya   jarayonining   bir   shakli   bo'lib,   ular
maktabda   umumta'lim   bilimlarini   chuqurlashtirishga,   o'quvchilarning   politexnik
tayyorgarliklarini   oshirishga   xizmat   qiladi.   Maktablarda   o'rganiladigan   chizmachilik
kursi   o'quvchilarda   grafik   faoliyatning   eng   zarur   minimum   bilim,   ko'nikma   va
malakalarni shakllantirishga mo'ljallangan. 
Chizmachilik o'rganishga qiziquvchi o'quvchilarning grafik bilim, ko'nikma 
va malakalarini yanada chuqurlashtirish uchun maktablarda fakultativ mashg'ulotlarni 
tashkil qilish rejalashtirilgan.  Chizmachilikdan fakultativ mashg'ulotlar sifatida quyidagi
bo'limlarni o'rganish mumkin:
1) chizma geometriya elementlari;
2) mashinasozlik chizmachiligi;
3) qurilish va topografik chizmachilik.
Fakultativ   kurs   yuqoridagi   bo'limlarining   har   biri   70   soatga   (haftasiga   2
soatdan)   mo'ljallangan.   Mashg'ulotlarni   o'quvchilarning   faolligini   oshiradigan   turli   xil
metodlardan foydalanib tashkil  qilish zarur. Fakultativ mashg'ulotlar  uchun guruhlarga
qatnash istagini bildirgan o'quvchilar ixtiyoriy ravishda tanlanib olinadi. 
«Chizma geometriya elementlari» fakultativ kursini o'qitish metodikasi.
Umumta'lim   maktablarining  chizmachilik   fani  dasturida   to'g'ri   burchakli  proyeksiyalar
va   aksonometrik   proyeksiyalar   to'g'risida   eng   asosiy   boshlang   ich   ma'lumotlargina
keltirilgan. Ushbu fakultativ kurs ularni  kengaytirib, chuqur o'rganishga mo'ljallangan.
Fakultativ   kursda   qo'shimcha   pozitsion   va   metrik   masalalarni   yechish   orqali
o'quvchilarni   chizmani   qayta   tuzish   usullaridan   foydalanib,   geometrik   jismlar   bilan
bog'liq tasvirlarni bajarishga o'rgatiladi. 
Maktabda   chizma   geometriya   elementlarini   o'rganish   o'quvchilarning
fazoviy   tasavvurlari,   kuzatuvchanligi   va   mantiqiy   fikrlashlarining   o'sishiga
yordamlashadi, bundan tashqari katta tarbiyaviy ahamiyatga ham ega. 
Chizma   geometriya   elementlari   fakultativ   kursida   «Kirish»,   «Metrik
masalalar» va «Pozitsion masalalar» bo'limlari o'rganiladi.  «Mashinasozlik chizmachiligi» fakultativ kursini o'qitish metodikasi.  Bu
fakultativ kurs yordamida o'quvchilarga ko'pchilik ishlab chiqarish kasblari uchun zarur
bo'lgan qo'shimcha texnik va grafik bilimlarni o'rgatish ko'zda tutilgan. «Mashinasozlik
chizmachiligi»   fakultativ   kursi   o'quvchilarning   politexnik   bilimlari   va   ilmiy   dunyo
qarashlarini   kengaytiradi.   Bu   kursda   yangi   mavzular   yetarlicha   ko'p   bo'lsa   ham,
ularning ayrimlari  o'quvchilarga malum  darajada avvaldan tanish. Shuning uchun ham
o'qituvchi   dastur   materialini   hamisha   yangi   materiallar   bilan   to'ldirib   borishga   harakat
qilishi   kerak.   Fakultativ   kurslarni   o'rganishda   kasb-hunar   kollejlarining   o'quv
qo'llanmalari va topshiriqlar to'plamlaridan foydalanish mumkin. 
«Qurilish   va   topografik   chizmachilik»   fakultativ   kursini   o'qitish
metodikasi .   Bu   kurs   arxitektor,   quruvchi   va   topograf   kasblariga   qiziquvchi   hamda
chizmachilikning ushbu bo'limlarini chuqur o'rganishga harakat qiladigan o'quvchilarga
mo'ljallangan.   Mashg'ulotlarda   qurilish   chizmalarining   mashinasozlik   chizmalaridan
farqlari   o'rganilib.   o'quvchilarning   qurilish   chizmalari   bo'yicha   bilimlari
umumlashtiriladi. 2.2  Chizmachilik sinfdan tashqari ishlar
O'qituvchining   maktabdagi   ishi   faqat   dars   o'tish   bilan   chegaralanib
qolmasligi   kerak.   O'quv   jarayonining   asosiy   shakli   bo'lgan   eng   mukammal
dars ham, sinfdan tashqari ishlar bilan to'ldirilishi kerak. O'qituvchi agar dars
bilan   chegaralanib   qolsa,   fan   bo'yicha   o'quvchilar   bilishi   zarur   bo'lgan
hamma   materiallarni   o'rgatishga   ulgurmaydi.   Ayniqsa,   chizmachilikning
ba'zi mavzulariga o'quv dasturida juda kam vaqt ajratilgani vaqt tanqisligini
yanada keskinlashtiriladi. Sinfdan tashqari mashg'ulotlar o'quvchi shaxsining
va   imkoniyatlarining   to'laroq   ochilishiga   imkoniyat   yaratadi.   Chizmachilik
bo'yicha   sinfdan   va   maktabdan   tashqari   ishlarning   hamma   shakllari
ixtiyoriylik   prinsiplari   asosida   tashkil   qilinishi   kerak.   Sinfdan   tashqari
tadbirlar paytida o'quvchilarda mehnat ko'nikmalari va nazariy bilimlarining
shakllantirishga   harakat   qilish   kerak.   Bunda   o'quvchilarning   yosh
xususiyatlari va bilim saviyalarini e'tiborga olgan holda mashg'ulot mavzusi
va mazmuni tanlaniladi. Chizmachilikdan sinfdan tashqari ishlarning shakl va metodlari
Buning   asosiy   shakllari   sifatida   o'quvchilar   bilimlarini   chuqurlashtirilishga
mo'ljallangan   to'garak   va   fakultativ   mashg'ulotlar,   olimpiadalar,   chizmachilikdan
qiziqarli  o'yin   va  tanlovlar,  dasturning  ayrim  mavzulariga  bag'ishlangan  ekskursiyalar,
devoriy   gazeta   va   byulletenlar   chiqarish,   korxona   va   konstruktorlik   byurolari
xodimlarini   taklif   qilib   ma'ruza   va   suhbatlar   o'tkazish,   chizmachilik   yoki   boshqa
fanlardan ham ko'rgazmali qurollar tayyorlash kabilarni ko'rsatish mumkin. 
Agar   yuqorida   aytilgan   sinfdan   tashqari   ishlar   qisman   bo'lsa-da   amalga
oshirilsa,   ishonch   bilan   aytish   mumkinki,   o'qituvchi   faoliyati   o'quvchilar   jamoasining
shakllanishi, ularning fanga bo'lgan qiziqishlarini ortishi va natijada o’quvchilar grafik
tayyorgarligi sifati yaxshilanishiga olib keladi. 
Ayrim   o'qituvchilar   chizmachilikdan   sinfdan   tashqari   ish   deb   faqat   past
o'zlashtiruvchi   o'quvchilar   bilan   ishlashni   tushunadilar.   Bu   xato   tushunchadir.   O'quv
dasturidagi   asosiy   mavzular   mazmunini   sinfdan   tashqari   ishlarga   o'tkazish   mumkin
emas.   Chunki,   bu   holda   dars   ahamiyati   pasayib,   ayrim   o'quvchilarning   darsga
mas'uliyatsiz   yondashuvi   rag'batlantirilganga   o'xshab   qoladi.   Shuning   uchun   fanga
qiziqishi   bo'lmagan   va   darsda   faol   qatnashmaydigan   o'quvchilarni   to'garak   ishiga   jalb
qilish   ham   maqsadga   muvofiq   emas.   Bunday   ofquvchilarga   faqat   zarur   hollarda   dars
paytida   individual   yordam   ko'rsatish   zarur,   Individual   mashg'ulotlar   o'qituvchi   uchun
ham   foydali   bo'lib,   u   o'quvchining   o'zlashtirmaslik   sabablarini   aniqlashga
yordamlashadi. Chizmachilik to'garagi.
  Mashg'ulotlar   mavzusi,   qatnashchilarni   tanlab   olish   va   to'garak   faoliyatini
har   tomonlama   o'ylab   rejalashtirishi   kerak.   Bunda   to'garakda   qanday   masalalar
yechilishi   va   qancha   o'quvchi   qatnashishi   imkoniyati   borligi   aniqlanadi.   Umumta'lim
maktablarida   chizmachilikdan   bitta   to'garak   tashkil   qilib,   unga   quyi   va   yuqori   sinf
o'quvchilarini   birgalikda   jalb   qilish   kerak.   Guruhlarda   to'garak   mashg'ulotlarini
haftasiga   bir   marta   ikki   soatdan   ortiq   bo'lmagan   vaqt   mobaynida   o'tkazish   kerak.
Chizmachilik to garagining yillik ish rejasining namunaviy shakli  quyidagicha bo'lishi
mumkin. 
Mavzu Ajratilgan
soatlar
1-mashg'ulot
O'quvchilarni   yoshi   va   qobiliyatiga   qarab   guruhlarga   ajratish.
Mashg'ulotlar rejasi va mavzusi bilan tanishtirish.
2-mashg'ulot
«O'zbekistonda   chizmachilikning   rivojlanish   tarixi»   mavzusida
suhbat (misollar).
3-8 - mashg'ulotlar.
 8-sinfo'quvchilari uchun
Proeksion chizma asoslari bilan chuqur tanishish. Geometrik jismlar
proyeksiyalari tahlili.
«Kesimlar   va   qirqimlar»   mavzularini   texnik   detal   chizmalarini
tuzish misolida chuqur o'rganish.
9-sinf o'quvchilari uchun
Texnik   detal   ish   chizmasini   shartlilik   va   soddalashtirishdan
toydalanib bajarish.
Yasashga   doir   proeksion   masalalarni   yechishda   foydalaniladigan
chizma geometriya metodlarini o'rganish. 2
2
2
2
2
2 Mashg'ulotlarning xilma-xil bo'lishi o'quvchilar qiziqishini orttiradi. Sxema,
plan,   grafik,   texnik   rasm,   shrift   kabilarni   bajarish   bo'yicha   o'quvchilarning   amaliy
ko'nikmalarini   rivojlantirishga   alohida   e'tibor   qilish   kerak.   To'garak   mashg'ulotlarida
haddan   tashqari   qiyin   topshiriqlarni   berish,   o'quvchilarni   fanga   bo'lgan   qiziqishlarini
pasaytiradi. Psixolog N.D.Dobrinin bu haqda «juda oson narsa, qiziqarli emas, haddan
ortiq   qiyin   ham   …   qiziqarli   emas,   lekin   qiyin   bo'la   turib,   bajarish   mumkin   bo'lgani
qiyinchilikni   yengish   imkoniyati   borligi   sababli   zavqlidir»   deb   yozgan.   Chizmachilik
bo'yicha qiziqarli misol va topshiriqlar V.A.Rassoxinning «Занимательные задачи   по
проекционному   черчению »,   I.Volkovning   « Занимательное   черчение »,
A.Pugachevning   «200   головоломок   по   черчению »,   I.Rahmonovning
«Chizmachilikdan didaktik o'yinlar» kitoblarida berilgan. 
To'garak   mashg'ulotlarida   darslar   uchun   topshiriq   namunalarini   tuzish,
ko'rgazmali qurollar tayyorlash, maktab xonalari va maydoni interyerini jihozlash, turli
stendlar   tayyorlashni   ham   bajarish   mumkin.   Modellashtirish   va   konstruksiyalashtirish
bo'yicha topshiriqlar ham o'quvchilar uchun qiziqarli hisoblanadi. 
Tematik kechalar.   Maktabda doimiy faoliyat ko'rsatadigan chizmachilik to
garagi bo'lsa, sinfdan tashqari hamma ishlarni jonli va qiziqarli qilib o'tkazish mumkin.
Bu   kechalarda   uning   tashkilotchilari   to'garak   faollaridan   tashqari   boshqa   o'quvchilar
ham ishtirok qilishlari mumkin. Masalan, to'garak qatnashchilarining kuchi bilan o'quv
yili davomida bir nechta tematik kechalar tayyorlab o'tkazish mumkin.
  Bu   kechalarda   fanga   qiziquvchi   boshqa   o'quvchilarni   ko'plab   jalb   qilish
bilan   ommaviylikni   ta'minlash   mumkin.   Tematik   kechalarda   «O'zbekistonda
grafikaning rivojlanish tarixi», «Grafikaning turmushda va mehnat faoliyatida ishlatish
sohalari»   kabi   mavzular   o'quvchilar   uchun   qiziqarli   bo'ladi.   Kechaga   bag'ishlab
chizmachilik   to'garagi   faoliyati   bo'yicha   stend   chiqarish   mumkin.   Ayniqsa   kechalarga
kashfiyotchi yoki ratsionalizator ishchilar, injener-texnik xodimlar taklif qilinsa yanada
yaxshi bo'ladi. 
Ekskursiya   (sayohat)lar.   O'quvchilarni   politexnik   tayyorlashda
chizmachilik   bo   yicha   sayohatlarning   ahamiyati   katta.   Sayohat   vaqtida   o'quvchi nazariya   va   amaliyot   o'rtasida   bog'lanishlarni   amalda   ko'radi.   Bunday   sayohatlarni
chizmachilikning   ma'lum   bo'limlari   yoki   mavzularini   o'rganishdan   keyin   doimiy
ravishda   o'tkazib   borish   kerak.   Bundan   tashqari   obzor   (umumlashtiruvchi)   sayohatni
uyushtirish ham mumkin. 
Sayohatlar   tashkilotchisi   sifatida   chizmachilik   to'garagi   a'zolari   qatnashishi
ham  mumkin.  Buning uchun  ular  avval  o'qituvchi   rahbarligida  sayohat   rejalashtirilgan
joy   bilan   tanishib,   o'rganadilar   va   sayohat   rejasini   tuzadilar.   Sayohatlarni   oliy   o'quv
yurtlari,   loyihalash   institutlari   va   texnik   byurolarda   o'tkazish   maqsadga   muvofiq.
Olimpiada.   O'quvchilarni   chizmachilikdan   fan   olimpiadalariga   jalb   qilish   o'zining
samarali   ekanligini   amalda   ko'rsatgan.   Olimpiadaga   qatnashish   o'quvchilar   o'rtasida
musobaqa   kayfiyatini   uyg'otib,   ularni   fanga   bo'lgan   qiziqishini   oshiradi.   Olimpiada
masalalari maktab turi uchun fan o'qituvchisi tomonidan o'quvchilaming bilim darajasi
va qiziqishlarini hisobga olgan holda tuziladi. Bunda oldingi yillarda tuman va viloyat
turlari   masalalaridan   ham   foydalanish   tavsiva   qilinadi.   Masalalarni   tuzishda   bitta
topshiriq konstruksiyalash yoki loyihalash xarakterida bo'lib unga ko'proq ball ajratilishi
va g'olib o'quvchining shu  topshiriqni  bajarishiga  alohida e tibor  qilish  tavsiya  etiladi.
Masalalarning   ko'pchiligi   o'quvchilar   yechishi   (bajarishi)   mumkin   darajada   bo'lishi
maqsadga   muvofiq.  Buning   bilan  olimpiada   qatnashchilarning   hammasi   ma'lum   ballar
to'plashi mumkin bo'ladi. Aks holda o'quvchilarda o'z kuchiga ishonchsizlik hissi paydo
bo'lib, fanga bo'lgan qiziqishlari pasayishi mumkin.
Qiziqarli   o'yinlar.   Har   xil   to'garak   mashg'ulotlari   bilan   bir   qatorda
chizmachilikdan   qiziqarli   o'yinlarni   o'tkazib   borish   ham   o'quvchilarda   fanga
qiziqishlarini   orttiradi.   Qiziqarli   o'yinlarni   tashkil   qilishda   I.Rahmonovning
«Chizmachilikdan   didaktik   o'vinlar»   kitobidan   foydalanish   mumkin.   Undagi   turli   xil
o'yinlar   o'quvchilar   uchun   qiziqarli   tuzilgan.   Sinfdan   tashqari   mashg'ulotlar   paytida
o'quvchilar har xil rebuslar, topshiriqlardan iborat stend tayyorlashlari ham mumkin. Xulosa
Chizmachilik   aniq texnik fan hisoblanib , insonlarda o’z vaqtida ish bajarish,
ya'ni aniqlik, talabchanlik, hamisha tozalikka rioya qilish hissini tarbiyalaydi. Har
qanday chizma aniq chizishni talab qiladi. Standart talablariga rioya qilib chizilgan
chizma   o'ziga   xos   san’at   hisoblanib ,   kishilarda   estetik   zavq   uyg‘otadi.   Insonlar
chizmalar   yordamida   bir-birlarining   texnik   flkrlarini   anglashga   harakat   qiladilar,
ularni   birovga   tushuntirmoqchi   bo‘Iib,   chizmalar   chizishadi,   Demak,   har   ikkala
vaziyatda   ham   chizma   insonlar   orasida   texnik   fikrlarni   anglashga   vositachi   rolini
o‘ynar   ekan.   Hozirgi   ishlab   chiqarishda   chizmalar   bilan   ishlashning   asosiy   uchta
yo‘na!ishini   ta’kidlab   o‘tish   mumkin:   tayyor   chizmalar asosida	 detal ,	 huyutn	 va
boshqalami	
 yasash .   Bunday   sharoitda   chizmalarni   aniq   va   to‘g‘ri   o‘qish   talab
qilinadi; tayyorlartgan detal, buyum va boshqalami astiga qarab eskizlarini chizish.
Bunda ilgari tayyorlangan chizmalar   asosida yasalgan detal , buyum va boshqalami
tuzatish   yoki   birovning   texnik   fikriga   o'zgartirishlar   kiritishga   to'g‘ri   keiadi;   hali
yaratilmagan detal, buyum va boshqalar chizmasini chizish. Bunda inson o‘zining
fazoviy   tasawur   qilish   qobiliyatini   ishga   solish   bilan   mutloq   yangi   ko'rinishdagi
mashinalarni   yaratishga   yoki   bor   narsalarga   o'zgartirish   kiritishga   intiladi.
Insonning   bu   harakati   yuqori   malakali   konstruktor   bo’lishni   talab   etadi.Sanoatda
har   bir   ishlab   chiqariladigan   detal,   buyum   va   boshqalar   chizmalar   vositasida
nazorat   qilinadi.   Detalning  zagotovka   holatidan   tayyor   mahsulot   bo’lgunga   qadar
davrida „chizma-detal yonma-yon bo‘ladi. ADABIYOTLAR   RO`YXATI
1. Bogolyubov S.K. Voinov A.V. Texnikaviy chizmachilik kursi-
T., «O`qituvchi».1976.
2. Rozov S.   V.   Sbornik   zadaniy   po   chercheniyu.   M.  ―Ma	sh	in	ostroe	nie‖   1978.
3. Qirg‘izboev.Y, Sobitov.E, Hakimov.l,Rahmonov.I.Mashinasozlik 
chizmachiligi kursi. - T., «O`qituvchi».1981.
4. Yodgorov   J.Y,   Narzullayev   A.X.   Mashinasozlik   chizmachiligi.   T.,   2009.
5. Qobiljonov   K.M.   va   boshqalar.   Chizmachilik   va   chizma   geometriya  
asoslari. Toshkent, 1983.
6. Qirg`izboev.YU,   Inog`omova.Z.L,   Rixsiboev.T,   Texnik   chizmachilik  
kursi.   - T., «O`qituvchi».1987.
7. Vorotnikov   I.A.   Zanimatelnoe   cherchenie-M.,   «Prosveshenie».   1990.
8. Yodgorov   J.,   Odilov   P.,   Narzullaev   S.   Chizma   geometriya.   Toshkent,	
―O`qituv	chi,‖
  1991
9. Rahmonov I. chizmalarni chizish va o`qish . T., «O`qituvchi».1992. 
10.Rahmonov I.T. Chizmachilikdan didaktik o‗yinlar – T., «O‗qituvchi».
1992.  11.Isayeva M. Chizmachilikdan topshiriqlar»   T. «O‗qituvchi». 
1992. 12.Yodgorov J. va boshqalar   «Chizmachilik» T. «O‗qituvchi». 
1992. 13.Raxmonov I. Chizmalarni chizish va o‗qish. - T., 	
―O	‗qit	uvchi	.‖ 
1992. 14.Odilov P va boshqalar. Chizmachilik., - T., TDPU. 2000.
15. Umronxo`jayev   A.   «Chizmachilik»   -   T.,   «O`qituvchi».   2006.
16. Ro‘ziyev   E.I.,   Ashirboyev   A.   Muhandislik   grafikasini   o‘qitish  
metodikasi. – T., 2010.
Elektron   ta’lim   resurslari
1. www.tdpu.uz        
2. www.pedagog.uz        
3. www.Ziyonet.uz        
4. www.edu.uz        
5. tdpu-INTERNET.Ped

Umumta’lim maktablarida chizmachilik fanini chuqurlashtirib o’rganish

I BOB. KIRISH.

Chizmachilik fanining chuqur o’rgatilishi maqsadi va dolzarbligi.......

II BOB. ASOSIY QISM

2.1.Fakultativ mashg’ulotlar va ularni o’tkazish metodikasi................

2.2 Chizmachilik sinfdan tashqari ishlar.............................................

2.3.Chizmachilikdan sinfdan tashqari ishlarning shakl va metodlari

2.4. Chizmachilik to’garagi................................................................

III BOB. Xulosa................................................................................

IV BOB. Foydalanilgan adabiyotlar..............................................