Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	1.9MB
Покупки	0
Дата загрузки	24 Февраль 2025
Расширение	docx
Категория	Юриспруденция

Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini huquqiy jihatdan tartibga solishning o’ziga xos xususiyatlari 25

 Dam olish vaqtlari va ta’til huquqiga ega bo‘lish.
Biroq, ular ish beruvchining ichki qoidalariga rioya qilish, xavfsizlik talablariga qat’iy
amal qilish va belgilangan tartibda ishni bajarish majburiyatiga ega.
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning ijtimoiy himoyasi
Vaxta usulida ishlovchilarning ijtimoiy himoyasi quyidagilar orqali ta’minlanadi:
 Sug‘urta va kompensatsiyalar – baxtsiz hodisalar yuz berganda, xodimlar
maxsus sug‘urtaga ega bo‘lishi kerak.
 Tibbiy xizmatlar – uzoq hududlarda ishlaydigan xodimlar uchun maxsus tibbiy
yordam tizimi joriy etilgan bo‘lishi lozim.
 Kasaba uyushmalari – ishchilarning huquqlarini himoya qilish uchun kasaba
uyushmalari faoliyat yuritishi zarur.
Amaliy muammolar va yechimlar
Amaliyotda quyidagi muammolar mavjud:
 Ish vaqti va dam olish tartibining buzilishi.
 Mehnat sharoitlarining talab darajasida emasligi.
 Xodimlarning o‘z huquqlarini yetarlicha bilmasligi.
Bularni bartaraf etish uchun quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
 Huquqiy me’yorlarning aniq bajarilishini ta’minlash.
 Ish sharoitlarini xalqaro talablar asosida yaxshilash.
 Mehnat huquqlari bo‘yicha xodimlarning xabardorligini oshirish.
Mazkur referatda vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini huquqiy jihatdan
tartibga solishning o‘ziga xos jihatlari tahlil qilindi. O‘zbekiston qonunchiligi ushbu
yo‘nalishda tegishli normalarni o‘z ichiga olgan bo‘lsa-da, amaliyotda hali ham
yechilishi lozim bo‘lgan muammolar mavjud. Ish sharoitlarini yaxshilash, huquqiy
kafolatlarni mustahkamlash va xodimlarning manfaatlarini himoya qilish ushbu
tizimning samaradorligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Vaxta usulida ish tushunchasi
Vaxta usulida ish — ishchilarning muayyan davr mobaynida ish joyida bo‘lib, uzluksiz
ishlab, so‘ng belgilangan muddatga dam olish uchun uylariga qaytishi bilan
tavsiflanadigan mehnat tashkil etish shaklidir. Ushbu usul odatda uzoq masofadagi,

XMTning bir qator konvensiyalarini ratifikatsiya qilgan bo‘lib, ushbu
konvensiyalarning bajarilishi milliy mehnat qonunchiligiga tatbiq etiladi.
O‘zbekistonning XMT talablariga muvofiqligini ta’minlashda quyidagi jihatlar asosiy
ahamiyat kasb etadi:
 Majburiy mehnat va diskriminatsiyaga qarshi kurash : O‘zbekiston XMTning
29 va 105-sonli konvensiyalarini qabul qilgan bo‘lib, ularga ko‘ra, har qanday
majburiy mehnat taqiqlangan va mehnatda diskriminatsiyaning oldini olish
bo‘yicha choralar ko‘riladi.
 Xavfsiz mehnat sharoitlarini ta’minlash : XMTning 155-sonli "Ish joyidagi
xavfsizlik va sog‘liq" konvensiyasiga muvofiq, ish beruvchilar mehnat
sharoitlarini xavfsiz va sog‘lom saqlash bo‘yicha majburiyatga ega.
 Ish vaqti va dam olish vaqtlari : XMTning 1-sonli konvensiyasiga muvofiq, ish
kunining davomiyligi yetti yoki sakkiz soatdan oshmasligi kerak. Shu bilan birga,
dam olish kunlari va ish vaqti cheklovlariga rioya qilinishi lozim.
 Ishchilarning kasaba uyushmalarga a’zoligi : XMTning 87 va 98-sonli
konvensiyalariga muvofiq, har bir ishchi kasaba uyushmalarga a’zo bo‘lish
huquqiga ega.
O‘zbekiston Respublikasi ushbu xalqaro me’yorlarga moslashish maqsadida mehnat
qonunchiligini takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda.
Mehnat shartnomalarining o‘ziga xos xususiyatlari
O‘zbekiston Respublikasi mehnat qonunchiligida mehnat shartnomalarining quyidagi
o‘ziga xos xususiyatlari belgilangan:
 Shartnomaning majburiy talablari : Har qanday mehnat shartnomasi ish
beruvchi va xodim o‘rtasidagi o‘zaro huquq va majburiyatlarni aniq belgilashi
lozim. Bu talablar Mehnat kodeksining 55-moddasida ko‘rsatilgan.
 Shartnomaning muddati : Mehnat shartnomalari doimiy, muddatli yoki
muayyan ish hajmi uchun tuzilishi mumkin.
 Mehnat sharoitlari : Shartnoma ish vaqti, dam olish vaqtlari, ish haqi va boshqa
shartlarni o‘z ichiga oladi.

Kirish
Zamonaviy mehnat bozori turli ish tartiblarini o‘z ichiga olgan bo‘lib, ularning
ichida vaxta usulida ishlash alohida ahamiyat kasb etadi. Ishlab chiqarishning
uzluksizligini ta’minlash, hududiy uzoqlikni bartaraf etish hamda iqtisodiy
samaradorlikni oshirish maqsadida ko‘plab tashkilotlar vaxta usulida ish tashkil qilish
tizimidan foydalanmoqda.Mazkur mehnat shakli ayniqsa tog‘-kon sanoati, neft va gaz
qazib olish, qurilish hamda yo‘l infratuzilmasi kabi sohalarda keng qo‘llaniladi. Ushbu
usulda ishlash jarayoni maxsus mehnat sharoitlarini talab qiladi va aynan shu sababli
huquqiy jihatdan aniq tartibga solinishi muhim sanaladi. Ishchilarning huquqlarini
himoya qilish, mehnat munosabatlarini qonuniy asosda mustahkamlash va ularning
ijtimoiy ta’minotini kafolatlash ushbu tartibga solishning asosiy maqsadlaridan biridir.
Vaxta usulida ishning mohiyati va qo‘llanilish sohalari
Vaxta usulida ishlash – bu muayyan muddat davomida ishlovchilarning ma’lum bir
hududda ishlashini, so‘ngra belgilangan tartibda dam olish davrini o‘tashini nazarda
tutuvchi ish shaklidir. Bu usul ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlash va
yuqori natijadorlikka erishish maqsadida qo‘llaniladi.
Bunday ish tizimi ko‘pincha quyidagi sohalarda uchraydi:
 Neft va gaz sanoati – xodimlar uzoq masofadagi konlar va quduqlarda ishlaydi.
 Tog‘-kon sanoati – konchilarning uzoq hududlardagi ish joylariga borib ishlashi.
 Qurilish sohasi – yirik infratuzilma loyihalari, masalan, ko‘prik va yo‘llar
qurilishi.
 Transport va logistika – masofaviy hududlarda yuk tashish va infratuzilma
obyektlari qurilishi.
Referatning maqsadi va vazifalari
Mazkur referatning asosiy maqsadi vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnat
faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy normalarni tahlil qilish, ularning asosiy
xususiyatlarini aniqlash hamda amaliy misollar asosida mavjud muammolar va ularning
yechimlarini ko‘rib chiqishdan iborat.
Vaxta usulida ishning tushunchasi va qo‘llanilish doirasi

 Favqulodda vaziyatlarga tayyorgarlik : Yong‘in xavfsizligi, texnik nosozliklar
va boshqa favqulodda holatlarda harakat qilish bo‘yicha ishchilarni o‘qitish
muhim hisoblanadi.
Masalan, qurilish sohasida vaqtbay ishlovchilar xavfsizlik kamarlarini taqib ishlashlari
va maxsus kiyimlardan foydalanishlari talab etiladi.Vaqtbay mehnat shakli bilan
ishlovchilar ham to‘laqonli mehnat sharoitlariga ega bo‘lishlari lozim. Mehnat
qonunchiligida belgilangan huquq va majburiyatlarga rioya qilish ishchi va ish beruvchi
o‘rtasidagi munosabatlarni yanada mustahkamlashga yordam beradi. Ishchilarning
huquqlarini ta’minlash, mehnat xavfsizligi choralariga rioya qilish va adolatli mehnat
sharoitlarini yaratish zamonaviy ish beruvchilarning ustuvor vazifalaridan biri bo‘lishi
shart.Shunday qilib, vaqtbay ishlovchilar ham mehnat qonunchiligiga binoan himoya
qilinishi lozim bo‘lgan mehnatkashlar qatoriga kiradi. Ish beruvchilar esa ular uchun
munosib mehnat sharoitlarini yaratish vaqti-vaqti bilan monitoring olib borish orqali
mehnat unumdorligini oshirishlari mumkin. Bu esa nafaqat ishchilarning manfaatlariga,
balki umuman jamiyat iqtisodiy rivojlanishiga ham xizmat qiladi.Vaxta usulida ishlash
mehnat bozorida keng tarqalgan tizimlardan biri bo‘lib, ayniqsa, qazib olish sanoati,
qurilish, transport va boshqa sohalarda faoliyat yurituvchi ishchilar orasida keng
qo‘llaniladi. Bunday ish tartibi uzoq muddatli ish smenalari bilan ajralib turadi, bu esa
xodimlarning ijtimoiy himoyasiga alohida e’tibor qaratishni talab etadi. Ushbu hujjatda
vaxta usulida ishlovchi shaxslarning sug‘urta va kompensatsiyalar, tibbiy xizmat va
dam olish imkoniyatlari hamda kasaba uyushmalari va huquqlarni himoya qilish tizimi
nuqtayi nazaridan tahlil qilinadi.
Sug‘urta va Kompensatsiyalar
Ish joyidagi xavfsizlik va sug‘urtalash tizimi
Vaxta usulida ishlovchi shaxslar ko‘pincha xavfli yoki og‘ir mehnat sharoitida faoliyat
yuritadi. Shuning uchun ularga davlat va ish beruvchi tomonidan turli sug‘urtalar
taqdim etilishi kerak. Jumladan:
 Majburiy davlat ijtimoiy sug‘urtasi;
 Ish beruvchi tomonidan taqdim etiladigan hayot sug‘urtasi;

Foydalanish mumkin bo’lgan adabiyot, maqola va internet manzillari ro’yxari
1. Darsliklar va o’quv qo’llanmalar:
 "Mehnat huquqi" : Y. Tursunov va M. Usmanova tomonidan yozilgan ushbu darslik yuridik
institutlari va fakultetlari talabalari uchun mo’ljallangan. " Mehnat huquqi " : M . Usmanova ,
Sh . Gaziyev va B . Yarashev muallifligidagi ushbu darslik fuqarolarning mehnat huquqlari va
ularni amalga oshirish kafolatlariga bag ’ ishlangan .
2. Ilmiy maqolalar:
 "Mehnat qilish huquqlarining konstitutsiyaviy kafolatlari" : Mazkur maqola O’zbekiston
Respublikasining yangilangan Konstitutsiyasida mehnat qilish huquqlari va ijtimoiy himoyani
ta’minlash bo’yicha belgilangan kafolatlarni tahlil qiladi.
 "Mehnat huquqi" Telegram kanali maqolalari : Toshkent davlat yuridik universiteti Mehnat
huquqi kafedrasi katta o’qituvchisi Muhammadamin Karimjonovning mehnat huquqiga oid
turli mavzulardagi maqolalari bilan tanishishingiz mumkin.
3. Internet manzillari:
 Yuridik adabiyotlar nashriyoti : Mehnat huquqiga oid turli kitoblar va darsliklarni ushbu
nashriyotning Facebook sahifasida topishingiz mumkin.
 Huquq Plus sayti : Mehnat huquqi bo’yicha maqolalar va materiallar bilan tanishish uchun
ushbu saytdan foydalanishingiz mumkin.
 Better Work tashkiloti : Xalqaro mehnat standartlari va ularning samaradorligi haqida batafsil
ma’lumot olish uchun ushbu manbadan foydalanishingiz mumkin.
 Civil.uz sayti : Mehnat huquqi, ish haqi va boshqa yuridik fanlar bo’yicha ilmiy maqolalarni
ushbu saytda topishingiz mumkin.
 Arxiv.uz sayti : Mehnat huquqi tushunchasi va boshqa mavzulardagi referatlar bilan tanishish
uchun ushbu manbadan foydalanishingiz mumkin.
 Advice.uz sayti : Xodimning huquqlari va mehnat ta’tili bo’yicha huquqiy maslahatlar uchun
ushbu saytdan foydalanishingiz mumkin.
 ZiyoNET portali : "Mehnat qilish huquqi" nomli kitob va boshqa o’quv materiallarini ushbu
portaldan topishingiz mumkin.
 Sputnik O’zbekiston : Mehnat huquqi bo’yicha so’nggi yangiliklar va maqolalar bilan
tanishish uchun ushbu saytdan foydalanishingiz mumkin.
 Yuristlar malakasini oshirish markazi : Mehnat qonunchiligini takomillashtirish bo’yicha
ilmiy-amaliy konferensiya materiallari bilan tanishish uchun ushbu markazning saytiga
murojaat qilishingiz mumkin.
 Arxiv.uz sayti : Mehnat huquqi bo’yicha referatlar va boshqa materiallarni ushbu saytda
topishingiz mumkin.
 Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti : Mehnat huquqi bo’yicha
multimediali taqdimotlar va qo’shimcha adabiyotlar bilan tanishish uchun ushbu
universitetning saytiga murojaat qilishingiz mumkin.
 Yuridik adabiyotlar nashriyoti Instagram sahifasi : Mehnat huquqi bo’yicha yangi nashrlar
va adabiyotlar haqida ma’lumot olish uchun ushbu sahifani kuzatib borishingiz mumkin.
 Facebookdagi "Yuridik adabiyotlar publish" sahifasi : Mehnat huquqi bo’yicha yangi
kitoblar va darsliklar haqida ma’lumot olish uchun ushbu sahifani kuzatib borishingiz mumkin.
 CyberLeninka elektron kutubxonasi : Mehnat huquqi bo’yicha ilmiy maqolalar va
tadqiqotlarni ushbu manbadan topishingiz mumkin.
 ZiyoNET elektron kutubxonasi : Mehnat huquqi bo’yicha turli o’quv materiallari va
darsliklarni ushbu manbadan topishingiz mumkin.

 Shartnomani bekor qilish tartibi : Mehnat shartnomasining bekor qilinishi
qonunchilik bilan qat’iy tartibga solingan bo‘lib, ish beruvchi yoki ishchi
shartnomani bekor qilish tartibiga rioya qilishi lozim.
 Ish haqi va kompensatsiyalar : Mehnat shartnomasida xodimga to‘lanadigan ish
haqi, mukofotlar va boshqa moddiy rag‘batlantirish shartlari ko‘rsatiladi.
O‘zbekiston Respublikasining mehnat qonunchiligi xalqaro me’yorlarga muvofiq
ravishda ishchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan. Xususan, vaxta usuli
asosida ishlash tartibi, xalqaro mehnat tashkiloti talablariga rioya etish hamda mehnat
shartnomalarining qonuniy jihatlari muhim ahamiyat kasb etadi. Davlat mehnat
qonunchiligini yanada takomillashtirish, xalqaro tajribani joriy etish va ishchilarning
manfaatlarini himoya qilish orqali mamlakatda barqaror mehnat munosabatlarini
shakllantirishga erishiladi.
Zamonaviy mehnat bozori turli mehnat shakllarini o‘z ichiga oladi. Ulardan biri vaqtbay
ish rejimi bo‘lib, u qisqa muddatli yoki muayyan soatlar bilan cheklangan mehnat
faoliyatini o‘z ichiga oladi. Ushbu hujjatda vaqtbay ishlovchilar huquq va
majburiyatlari, ish beruvchining zimmasidagi vazifalar hamda mehnat xavfsizligi va
sog‘liqni saqlash talablariga rioya qilish tartiblari muhokama etiladi.
Mehnat va dam olish huquqlari
Vaqtbay ish rejimi asosida mehnat qiluvchi shaxslar O‘zbekiston Respublikasining
Mehnat kodeksi hamda boshqa mehnat qonunchiligi asosida quyidagi huquqlarga ega:
 Adolatli mehnat sharoitlari : Ishchilarga xavfsiz va sog‘lom mehnat muhitini
yaratish majburiy hisoblanadi.
 Minimal ish haqi kafolati : Ish haqi miqdori amaldagi qonunchilikda belgilangan
me’yorlardan past bo‘lishi mumkin emas.
 Ish vaqti va dam olish vaqti : Vaqtbay ishlovchilar uchun belgilangan tartibda
dam olish huquqi ta’minlanishi lozim. Ish vaqti davomida tanaffus olish huquqi
mavjud.
 Ta’til olish huquqi : Mehnat shartnomasiga muvofiq, vaqtbay ishlovchilarga
yillik ta’til yoki muqobil dam olish kunlari taqdim etilishi mumkin.

Xususan, Kanada va Avstraliyada vaxta usulida ishlovchi konchilarga smena
tugagandan so‘ng bir necha haftalik pullik dam olish taqdim etiladi.
Kasaba Uyushmalari va Huquqlarni Himoya Qilish Tizimi
Kasaba uyushmalarining roli
Kasaba uyushmalari vaxta usulida ishlovchi shaxslarning huquqlarini himoya qilishda
muhim rol o‘ynaydi. Ular quyidagi yo‘nalishlarda ish olib boradi:
 Ishchilarning mehnat sharoitlarini yaxshilash;
 Ish haqini oshirish va kechiktirishlarning oldini olish;
 Ish beruvchilarga nisbatan qonuniy talablarga rioya qilishni ta’minlash.
Masalan, AQShning neft sanoati ishchilari kasaba uyushmalari orqali mehnat
sharoitlarini yaxshilash va xavfsizlik choralarini oshirishga erishgan.
Ishchilarning huquqlarini himoya qilish
Ko‘pgina mamlakatlarda vaxta usulida ishlovchi shaxslarning huquqlarini ta’minlash
uchun quyidagi chora-tadbirlar mavjud:
 Ish vaqti va dam olish kunlarining qonuniy belgilanishi;
 Majburiy ijtimoiy sug‘urta tizimi;
 Ish beruvchilarning ishchilarga nisbatan adolatsiz munosabatini oldini olish.
Masalan, Yevropa Ittifoqida vaxta usulida ishlovchilar uchun maksimal ish vaqti
haftasiga 48 soatdan oshmasligi lozimligi qonun bilan belgilangan.Vaxta usulida
ishlovchi shaxslarning ijtimoiy himoyasi ularning mehnat faoliyatini samarali davom
ettirish va sog‘lig‘ini saqlash uchun muhim omillardan biridir. Sug‘urta va
kompensatsiyalar, tibbiy xizmat va dam olish imkoniyatlari, shuningdek, kasaba
uyushmalari va huquqlarni himoya qilish tizimi mehnatkashlarning hayot sifatini
yaxshilashga xizmat qiladi. Hukumatlar va ish beruvchilar ushbu sohalarni doimiy
ravishda takomillashtirish orqali ishchilar uchun qulay mehnat sharoitlarini yaratishi
lozim.

doimiy yashash joyidan yiroq joylashgan ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish
obyektlarida qo‘llaniladi. Ishchilarning ma’lum bir vaqt davomida doimiy yashash
joyidan uzilib ishlashi va keyinchalik ma’lum muddat dam olishi ushbu tizimning
asosiy xususiyatlaridan biridir.Vaxta usulida ish odatda 15/15, 20/10, 30/15 yoki 45/15
formatlarida tashkil etiladi, ya’ni ishchilarning 15 kun ishlash va 15 kun dam olish (yoki
shunga o‘xshash) sikllari asosida faoliyat yuritishiga imkon beradi. Ushbu usul
samaradorlikni oshirish, resurslardan oqilona foydalanish va iqtisodiy tejamkorlikni
ta’minlash uchun ishlab chiqilgan.
Vaxta usulining qo‘llanilish sohalari
Vaxta usulida ish olib borish tizimi ayniqsa, quyidagi sohalarda keng qo‘llaniladi:
Neft-gaz sanoati
Neft va gaz sanoati ushbu tizimning eng keng tarqalgan sohalaridan biridir. Neft
konlari, gaz quduqlari va qayta ishlash zavodlari ko‘pincha chekka hududlarda
joylashgan bo‘lib, ishchilarni har kuni bu hududlarga tashish iqtisodiy jihatdan
maqsadga muvofiq emas. Masalan, Rossiya Federatsiyasining Yoqutiston hududida
joylashgan «Gazprom» va «Lukoil» kompaniyalari ushbu tizimdan keng foydalanadi.
Tog‘-kon sanoati
Oltin, ko‘mir, uran va boshqa foydali qazilmalarni qazib olish korxonalari ham vaxta
usulidan foydalanadilar. Tog‘-kon sanoatining yirik kompaniyalari, masalan, «Rio
Tinto», «BHP Billiton» va «Navoi kon-metallurgiya kombinati» vaxta usulini qo‘llash
orqali samaradorlikni oshirgan.
Qurilish sanoati
Ko‘plab yirik infratuzilma loyihalari, jumladan, avtomobil yo‘llari, ko‘priklar, tunnellar
va aeroportlar qurilishi ham vaxta usuli asosida tashkil etiladi. Masalan, Rossiya va
Qozog‘istondagi yirik qurilish kompaniyalari uzoq hududlarda vaxta usulida ishlashni
joriy etgan.
Dengiz va okeanlarda ishlovchi sohalar
Dengizda neft va gaz qazib olish platformalarida, yuk tashish kompaniyalarida va
baliqchilik sanoatida ishchilar uzoq vaqt mobaynida vaxta usulida ishlashadi. Masalan,

 Ish jarayonida jarohatlanish yoki kasb kasalliklari yuzasidan to‘lanadigan
kompensatsiyalar.
Misol uchun, Rossiya va Qozog‘iston kabi mamlakatlarda neft sanoatida ishlovchi vaxta
usulidagi ishchilar uchun majburiy hayot va sog‘liq sug‘urtasi mavjud bo‘lib, ular ish
joyida baxtsiz hodisa sodir bo‘lganda sug‘urtalovchidan to‘lov olish imkoniyatiga ega.
Ish haqiga qo‘shimcha kompensatsiyalar
Vaxta usulida ishlovchi xodimlarga odatda mehnat qonunchiligi asosida qo‘shimcha
to‘lovlar amalga oshiriladi. Bunga quyidagilar kiradi:
 Ish joyidan uzoqlik uchun kompensatsiya;
 Xavfli sharoitlarda ishlash uchun qo‘shimcha to‘lov;
 Oiladan uzoqda bo‘lish bilan bog‘liq xarajatlarni qoplash.
Masalan, Qozog‘istonda ishlovchi neft va gaz sanoati xodimlariga har bir smenadan
so‘ng uyga qaytish xarajatlari ish beruvchi tomonidan qoplanadi.
Tibbiy Xizmat va Dam Olish Imkoniyatlari
Ish joyidagi tibbiy ta’minot
Vaxta usulida ishlovchilar uzoq masofadagi obyektlarda faoliyat yuritgani sababli
ularning tibbiy xavfsizligi ta’minlanishi lozim. Shuning uchun ko‘pgina yirik
korxonalarda:
 Tibbiy punktlar va mobil klinikalar mavjud;
 Ishchilarga tez yordam xizmati taqdim etiladi;
 Davlat yoki xususiy tibbiy sug‘urtaga ega bo‘lish talab etiladi.
Masalan, Norvegiyaning neft kompaniyalari vaxta usulida ishlovchi ishchilari uchun har
bir obyektda doimiy faoliyat yurituvchi tibbiy xizmat ko‘rsatish tizimini tashkil etgan.
Dam olish va psixologik yordam
Uzoq davom etadigan smenalardan so‘ng dam olish imkoniyatlari ishchilarning
jismoniy va ruhiy sog‘lig‘ini saqlashda muhim rol o‘ynaydi. Ko‘pgina kompaniyalar
ishchilarga quyidagi imkoniyatlarni taqdim etadi:
 Smenadan so‘ng majburiy ta’til;
 Sanatoriy va dam olish maskanlarida davolanish imkoniyati;
 Psixologik yordam xizmatlari.

 Ish haqi va kompensatsiyalar : Uzoq muddat ish joyida qolish va murakkab
sharoitlar uchun ishchilarga maxsus qo‘shimcha to‘lovlar amalga oshirilishi
lozim.
Huquqiy tartibga solishning muammolari va rivojlantirish yo‘llari
Vaxta usulida ishlovchilarning huquqlarini ta‘minlash va mehnat sharoitlarini
yaxshilash bo‘yicha bir qancha muammolar mavjud:
 Normativ-huquqiy bazaning takomillashtirilishi : Ayni paytda mehnat
qonunchiligida vaxta usulida ishlash bilan bog‘liq aniq huquqiy normalar yetarli
emas.
 Mehnat sharoitlarini yaxshilash : Ish beruvchilar tomonidan ba‘zan ishchilarga
yetarlicha turar joy va xavfsizlik sharoitlari taqdim etilmaydi.
 Ijtimoiy himoya masalalari : Ba‘zi ish joylarida ishchilarga mehnat sharoitlariga
mos kompensatsiyalar taqdim etilmaydi.
Rivojlantirish yo‘llari sifatida quyidagilar taklif etiladi:
 Mehnat qonunchiligini yanada takomillashtirish , xususan, vaxta usulida
ishlovchilarning huquqlarini aniq belgilovchi normalarni ishlab chiqish;
 Ish beruvchilarning javobgarligini kuchaytirish , jumladan, mehnat sharoitlari
bo‘yicha nazoratni kuchaytirish va huquqbuzarliklar uchun sanksiyalarni oshirish;
 Kasaba uyushmalari rolini kengaytirish , ya‘ni ishchilarning huquqlarini
himoya qiluvchi tuzilmalarning faolligini oshirish.
Tavsiyalar
Vaxta usulida ishlovchilarning huquqlarini yanada yaxshilash maqsadida quyidagi
tavsiyalar beriladi:
 Mehnat qonunchiligida aniq o‘zgartirishlar kiritish , xususan, vaxta usulida
ishlash tartibi bo‘yicha aniq reglamentatsiyani joriy etish;
 Ish beruvchilar uchun qat‘iy mehnat sharoitlari talablarini belgilash ,
xususan, turar joy, tibbiy xizmat, transport va boshqa muhim omillar bo‘yicha
standartlarni joriy qilish;
 Ishchilar huquqlarini himoya qiluvchi organlarni mustahkamlash , davlat va
jamoatchilik nazoratini oshirish;

Norvegiya va AQShning dengiz platformalarida ishlaydigan ishchilar odatda 28 kun
ishlash va 28 kun dam olish jadvaliga rioya qiladilar.
Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarida qo‘llanilishi
Ishlab chiqarish sanoatida qo‘llanilishi
Vaxta usuli og‘ir sanoat va metallurgiya korxonalarida ham keng qo‘llaniladi. Masalan,
Qozog‘istonning «ArcelorMittal» zavodi, O‘zbekistonning «Uzmetkombinat»
metallurgiya zavodi va Rossiyaning «Norilsk Nickel» kompaniyasi bu usuldan
foydalanib, ishlab chiqarish jarayonlarini uzluksiz davom ettirishga erishgan.
Transport va logistika tizimlarida
Uzoq masofalarga yuk va yo‘lovchi tashish bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalarda,
xususan, temir yo‘l va aviatsiya sohalarida ham vaxta usuli keng tarqalgan. Masalan,
«Uzbekistan Airways» aviakompaniyasining uchuvchilari va texnik xodimlari ko‘p
hollarda navbatchilik va vaxta jadvali asosida ishlaydi.
Xizmat ko‘rsatish sohasida
Xizmat ko‘rsatish sektorida, ayniqsa, mehmonxona biznesi va turizm sohalarida vaxta
usulida ish olib borish amaliyoti mavjud. Masalan, Dubay va Turkiyaning yirik
mehmonxonalarida chet ellik ishchilar uzoq muddat davomida xizmat ko‘rsatishadi va
belgilangan vaqt oralig‘ida uylariga qaytishadi.
Vaxta usulining afzalliklari va kamchiliklari
Afzalliklari
Ishlab chiqarishning uzluksizligi – Ushbu tizim ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish
jarayonlarining to‘xtalishsiz davom etishini ta’minlaydi.
Yuqori ish haqi – Ishchilar odatda odatiy mehnat sharoitiga nisbatan yuqori maosh
oladilar.
Resurslardan samarali foydalanish – Kompaniyalar ishchilarga uzoq masofadan
kelish muammosini hal etib, operatsion xarajatlarni kamaytiradi.
Kamchiliklari
Oiladan uzoqlik – Ishchilarning oilalari bilan uzoq vaqt birga bo‘la olmasligi ijtimoiy
muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini huquqiy jihatdan tartibga
solishning o’ziga xos xususiyatlari
Reja:
Kirish:
Asosiy qism:
1. Vaxta usulida ishning tushunchasi va qo‘llanilish doirasi
2. Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnat sharoitlari
3. Mehnat qonunchiligi va huquqiy me’yorlar
4. Vaxta usulida ishlovchilarning huquq va majburiyatlari
5. Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning ijtimoiy himoyasi
Xulosa va foydalanilgan manbalar
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini huquqiy jihatdan tartibga solishning o‘ziga xos
xususiyatlari

Vaxta usulida ishlash tizimi oddiy ish shakllaridan farqli ravishda, xodimlarning uzoq
muddat davomida ishlashini talab qiladi. Ushbu tizimda ishchilarning o‘z uylaridan
uzoq joylarda, maxsus sharoitlarda yashab va mehnat qilib, so‘ng dam olish davriga
qaytishi nazarda tutiladi.Misol tariqasida, O‘zbekiston Respublikasidagi gaz konlarida
ishlovchi xodimlarni ko‘rsatish mumkin. Ular 15 kun davomida maxsus ish joylarida
mehnat qilib, so‘ngra 15 kun davomida dam olishlari mumkin. Bu tizim ularning
doimiy joyidan uzoqda ishlashiga imkon yaratadi.
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnat sharoitlari
Ishchilarni o‘z vaqtida va samarali ishlashi uchun ularga qulay mehnat sharoitlari
yaratish zarur. Quyidagi omillar ushbu sharoitlarning muhim qismini tashkil etadi:
 Ish vaqti va dam olish tartibi – odatda, vaxta usulida ishlovchilar kuniga 10–12
soat ishlaydi, bu esa alohida huquqiy tartibga solinishi talab etiladi.
 Yashash sharoitlari – vaxta usulida ishlovchilar uchun maxsus yotoqxonalar,
oshxonalar va dam olish maskanlari tashkil etilishi kerak.
 Sog‘liqni saqlash va xavfsizlik choralarini ta’minlash – xavfli hududlarda
ishlovchilar uchun maxsus sug‘urta va tibbiy yordam xizmatlari yo‘lga qo‘yilishi
lozim.
Mehnat qonunchiligi va huquqiy me’yorlar
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga muvofiq, vaxta usulida ishlovchi
xodimlarning huquqlari maxsus qonun va me’yoriy hujjatlar bilan himoya qilinadi.
Ushbu qonunlar quyidagilarni nazarda tutadi:
 Ishchilarning mehnat sharoitlari va ish grafigining qonuniy asoslari.
 Ish vaqti hamda dam olish tartibining huquqiy jihatdan tartibga solinishi.
 Mehnat xavfsizligi va mehnat muhofazasiga oid talablar.
Xalqaro tajribaga qaraganda, Mehnat Kodeksining 227-moddasida vaxta usulida
ishlovchilarga alohida kafolatlar taqdim etilishi ko‘zda tutilgan.
Vaxta usulida ishlovchilarning huquq va majburiyatlari
Vaxta usulida ishlovchilar quyidagi huquqlarga ega:
 Mehnat faoliyatini xavfsiz sharoitlarda amalga oshirish.
 Belgilangan vaqt ichida ish haqi va qo‘shimcha kompensatsiyalar olish.

 Vaxta usulida ishlovchilarga qo‘shimcha ta‘lim va ijtimoiy himoya
dasturlarini kengaytirish , jumladan, ular uchun mehnat xavfsizligi, huquqiy
savodxonlik va boshqa muhim yo‘nalishlar bo‘yicha treninglar tashkil qilish.
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini huquqiy jihatdan tartibga solish
ularning mehnat sharoitlarini yaxshilash, huquqlarini himoya qilish va ijtimoiy
himoyani ta‘minlash uchun muhim ahamiyatga ega. Mehnat qonunchiligini
takomillashtirish, ish beruvchilar tomonidan majburiyatlarning bajarilishini nazorat
qilish va ijtimoiy himoya tizimini rivojlantirish orqali ushbu sohada samarali natijalarga
erishish mumkin. Vaxta usulida ishlovchilarning huquqlarini mustahkamlash
jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligi va adolatli mehnat muhitini shakllantirishga
xizmat qiladi.

komplekslarida joylashtiriladi. Bu komplekslarda ovqatlanish, dam olish va sport bilan
shug‘ullanish imkoniyatlari bo‘lishi zarur.
Tibbiy xizmat va salomatlikni saqlash : Ishchilar uzoq vaqt davomida ishlab chiqarish
hududlarida bo‘lishgani sababli, ularga tezkor tibbiy xizmat ko‘rsatish tizimi tashkil
etilishi lozim. Masalan, Rossiyada neft-gaz sohasida ishlaydigan ishchilar uchun tibbiy
markazlar tashkil etilgan bo‘lib, zarurat tug‘ilganda ularning sog‘lig‘ini nazorat qilish
imkoniyati yaratilgan.
Ovqatlanish va oziq-ovqat ta’minoti : Ishchilar sifatli ovqatlanish bilan ta’minlanishi
muhim. Ular uchun maxsus oshxonalar va tayyor taom xizmatlari tashkil etilishi zarur.
Masalan, Norvegiyaning neft platformalarida ishlaydigan ishchilarga yuqori sifatli
ovqatlanish sharoitlari taqdim etiladi.
Madaniy va psixologik muhit : Uzoq vaqt davomida oiladan uzoqda ishlash stress
holatiga olib kelishi mumkin. Shu sababli, dam olish joylari, sport klublari va
psixologik maslahat markazlari tashkil etilishi lozim.
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, yashash sharoitlari va ijtimoiy ta’minot yetarli darajada
tashkil etilmasa, ishchilarning ishga bo‘lgan munosabati pasayishi va unumdorlikning
kamayish xavfi mavjud.
Xulosa Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnat sharoitlari samaradorlik va
xavfsizlik nuqtai nazaridan puxta o‘rganilishi lozim. Ish vaqti va dam olish tartibining
aniq belgilanishi, ishlab chiqarish jarayonining zamonaviy texnologiyalar asosida
tashkil etilishi hamda yashash sharoitlarining qulayligi ishchilarning umumiy
samaradorligini oshirishga yordam beradi. Shu sababli, mehnat qonunchiligi va xalqaro
standartlar asosida ishchilarning manfaatlarini himoya qilish hamda ularga qulay sharoit
yaratish har qanday ish beruvchi uchun ustuvor vazifa bo‘lishi kerak.
Mehnat qonunchiligi va huquqiy me’yorlar bo‘yicha tahlil
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksida vaxta usuliga doir normalar
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksida mehnat munosabatlarini tartibga soluvchi
huquqiy me’yorlar belgilangan bo‘lib, ular ishchilar huquqlarini himoya qilishga va
mehnat sharoitlarini tartibga solishga qaratilgan. Ushbu kodeksga muvofiq, mehnatni

Tanaffuslar va dam olish kunlari : Ish jarayonida ishchilarga qisqa muddatli
tanaffuslar taqdim etiladi. Uzoq muddatli vaxta rejimida esa, ish kunlari tugagach, dam
olish uchun belgilangan kunlar ta’minlanadi.
Tahlil shuni ko‘rsatadiki, vaxta usulidagi ish vaqtining o‘ziga xosligi mehnat
unumdorligini oshirish bilan birga, jismoniy va ruhiy charchash xavfini ham yuzaga
keltiradi. Shu boisdan, mehnat sharoitlari yaxshi tashkil etilgan bo‘lishi zarur.
Ishlab chiqarish jarayonining tashkil etilishi Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning
samarali faoliyat yuritishi uchun ishlab chiqarish jarayoni to‘g‘ri tashkil etilishi talab
qilinadi. Quyidagi omillar bunga ta’sir qiladi:
 Texnologik jarayonlarning avtomatlashtirilishi : Ishchilarning mehnat
sharoitlarini yengillashtirish maqsadida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish
muhim ahamiyatga ega. Masalan, neft va gaz sanoatida burg‘ulash ishlari maxsus
robotlashtirilgan tizimlar yordamida amalga oshirilishi mumkin.
 Xavfsizlik choralarining ta’minlanishi : Ishchilarning hayoti va sog‘lig‘ini
himoya qilish uchun xavfsizlik qoidalari qat’iy nazorat qilinishi lozim. Masalan,
konchilikda ishchilar maxsus himoya kiyimlari va gaz niqoblari bilan
ta’minlanishi shart.
 Ishni muvofiqlashtirish va rejalashtirish : Ish jarayonining samaradorligini
oshirish uchun smena jadvali va vazifalar aniq belgilangan bo‘lishi zarur.
Ishchilar orasida rollar taqsimoti aniq bo‘lishi va koordinatsiya yetarlicha amalga
oshirilishi kerak.
Dalillar shuni ko‘rsatadiki, ishlab chiqarish jarayonining to‘g‘ri tashkil etilishi mehnat
unumdorligini oshiradi, lekin bu bilan birga, ishchilarning ishga bo‘lgan motivatsiyasi
va samaradorligi ham muhim omil hisoblanadi.
Ishchilarning yashash sharoitlari va ta’minot masalalari Vaxta usulida ishlovchi
shaxslarning yashash sharoitlari va ijtimoiy ta’minoti ularning umumiy ish
samaradorligiga bevosita ta’sir qiladi. Quyidagi omillar bunga bog‘liq:
Turar-joy va yashash sharoitlari : Ishchilar uzoq masofadagi ishlab chiqarish
maydonlarida bo‘lgani sababli, ularning yashash sharoitlari talab darajasida bo‘lishi
kerak. Masalan, konchilik yoki neft-gaz sanoatida ishlovchilar maxsus turar-joy

 Ijtimoiy himoya : Kasbiy kasalliklar, nogironlik yoki baxtsiz hodisalar yuz
berganda, davlat tomonidan himoya choralari ko‘rilishi shart.
Misol sifatida, mehmonxonalarda vaqtbay ishlovchilar uchun qo‘shimcha dam olish
kunlari belgilanishi, shuningdek, tungi smenada ishlagan xodimlarga qo‘shimcha to‘lov
berilishi talab qilinadi.
Ish Beruvchining Majburiyatlari va Ishchilarning Zimmasidagi Vazifalar
Ish beruvchining majburiyatlari:
 Ishchilarga shartnomaga muvofiq oylik ish haqini to‘lash;
 Xodimlarga xavfsiz va sog‘lom mehnat sharoitlarini yaratish;
 Ishchilarni mehnat qonunchiligi bo‘yicha xabardor qilish;
 Mehnat munosabatlarini qonun doirasida yuritish;
 Ishchilar uchun zaruriy maxsus kiyim va himoya vositalarini ta’minlash.
Ishchilarning zimmasidagi vazifalar:
 Belgilangan mehnat tartib-qoidalariga rioya qilish;
 Ish vaqtida intizom va mehnat shartnomasida ko‘rsatilgan majburiyatlarni
bajarish;
 Ish joyida mehnat xavfsizligi va sanitariya qoidalariga amal qilish;
 Ish beruvchi tomonidan belgilangan topshiriqlarni o‘z vaqtida va sifatli bajarish.
Masalan, savdo do‘konlarida vaqtbay ishlovchilar ish jadvaliga qat’iy rioya qilishi va
mijozlarga yuqori darajada xizmat ko‘rsatishi talab etiladi.
Mehnat Xavfsizligi va Sog‘liqni Saqlash Talablariga Rioya Qilish
Ish beruvchi ham, ishchi ham mehnat xavfsizligi bo‘yicha belgilangan qoidalarga amal
qilishi shart. Ushbu talablar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Ish joyining xavfsizligini ta’minlash : Mehnat qilinadigan muhit barcha
xavfsizlik standartlariga mos bo‘lishi kerak.
 Sog‘liqni saqlash talablari : Ishchilar uchun tibbiy ko‘rik tashkil etilishi va
kasbiy kasalliklarning oldini olish choralari ko‘rilishi lozim.
 Himoya vositalari bilan ta’minlash : Ish sharoitidan kelib chiqib, maxsus kiyim,
qo‘lqop, niqob kabi himoya vositalari berilishi lozim.

tashkil etishning turli shakllari mavjud bo‘lib, ulardan biri – vaxta usuli asosida
ishlashdir.
Vaxta usuli uzoq muddatli ish sikllari va ish joylarining geografik jihatdan cheklangan
hududlarda joylashishi sababli qo‘llaniladi. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat
kodeksining tegishli moddalari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Ish vaqtining davomiyligi : Ish beruvchi va ishchi o‘rtasida tuziladigan
shartnoma asosida belgilangan muddatlar asosida vaxta jadvali shakllantiriladi.
Mehnat kodeksi mehnat taqsimotini nazorat qilish hamda ishchilar uchun qulay
sharoit yaratish maqsadida ish soatlari davomiyligini belgilaydi.
 Dam olish vaqtlari : Ishchilarga belgilangan ish vaqtidan keyin majburiy dam
olish vaqtlari taqdim etilishi shart. Vaxta usulida ishlovchilar uchun ishlash vaqti
oralig‘ida uzoq muddatli dam olish belgilangan bo‘lib, bu mehnat unumdorligiga
ijobiy ta’sir qiladi.
 Ish haqi to‘lovi : Vaxta usulida ishlovchi xodimlarning ish haqi ular bajargan ish
hajmi hamda belgilangan tariflarga asoslanib hisoblanadi. Mehnat kodeksi
asosida ish haqi kechiktirilmasligi va to‘liq hajmda o‘z vaqtida to‘lanishi talab
etiladi.
 Ish joyiga yetib borish : Vaxta usulida ishlaydigan ishchilar ko‘pincha olis va
noqulay hududlarda faoliyat olib boradilar. Shu sababli, ish beruvchi
xodimlarning ish joyiga yetib borishi va qaytishi uchun zarur transport vositalari
bilan ta’minlashi lozim.
 Mehnat muhofazasi va xavfsizlik talablari : O‘zbekiston Respublikasining
Mehnat kodeksi va boshqa tegishli normativ hujjatlar mehnat xavfsizligi va
sog‘liqni saqlash bo‘yicha qat’iy talablarni belgilaydi. Xususan, ishchilar maxsus
himoya vositalari, shaxsiy xavfsizlik choralariga ega bo‘lishi va atrof-muhitning
salbiy ta’siridan himoyalanishi lozim.
Xalqaro Mehnat Tashkiloti (XMT) talablariga muvofiqlik
Xalqaro Mehnat Tashkiloti (XMT) – bu ishchilar huquqlarini himoya qilish va mehnat
sharoitlarini yaxshilashga qaratilgan xalqaro tashkilotdir. O‘zbekiston Respublikasi

Xulosa
Mehnat huquqi insonlarning mehnat faoliyatini tartibga soluvchi asosiy
sohalardan biri bo‘lib, turli ish rejimlari, shu jumladan, vaxta usulida ishlashni ham o‘z
ichiga oladi. Vaxta usulida ishlash o‘ziga xos mehnat sharoitlari va talablarni o‘z ichiga
olgani sababli, uning huquqiy tartibga solinishi alohida ahamiyat kasb etadi. Ushbu
maqolada vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini tartibga solishning o‘ziga xos
jihatlari, huquqiy asoslari, muammolari va taklif etiladigan yechimlar tahlil qilinadi.
Vaxta usulida ishlash tushunchasi va uning o‘ziga xos jihatlari
Vaxta usulida ishlash - bu mehnat sharoitlari sababli ish joyida uzoq muddat qolishni
talab qiluvchi mehnat faoliyati bo‘lib, odatda, masofaviy hududlarda, sanoat, neft-gaz,
geologiya va boshqa sohalarda keng qo‘llaniladi. Ushbu tizim quyidagi xususiyatlari
bilan ajralib turadi:
 Ishchilarning muayyan davr (masalan, 15/15, 30/30 kun) davomida ish joyida
bo‘lishi;
 Ish va dam olish vaqtining maxsus tartibda tashkil etilishi;
 Ish joyida yashash sharoitlari, tibbiy xizmat va dam olish imkoniyatlarining
ta‘minlanishi;
 Mehnat shartnomasida maxsus mehnat sharoitlari belgilanishi.
Vaxta usulida ishlovchilarning huquqiy himoyasi
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning huquqlari O‘zbekiston Respublikasining Mehnat
kodeksi va boshqa mehnat qonunlari bilan tartibga solinadi. Ushbu huquqiy asoslar
quyidagi jihatlarni qamrab oladi:
 Ish vaqti va dam olish vaqti : Mehnat kodeksiga muvofiq, ish vaqti va dam olish
vaqti aniq belgilanib, ishchilarga qo‘shimcha ta‘tillar va kompensatsiyalar taqdim
etilishi lozim.
 Mehnat sharoitlari : Ish beruvchilar ishchilarni xavfsiz mehnat sharoitlari bilan
ta‘minlashi shart, shu jumladan, sog‘liqni saqlash, ovqatlanish va turar joy
sharoitlari kafolatlanishi kerak.
 Ijtimoiy kafolatlar : Vaxta usulida ishlovchilarga pensiya ta‘minoti, ijtimoiy
sug‘urta va boshqa huquqiy imtiyozlar taqdim etilishi muhimdir.

Fizik va ruhiy charchoq – Uzoq vaqtda intensiv ishlash jismoniy va ruhiy toliqishga
olib kelishi mumkin.
Ish joyida yashash sharoitlari – Ba’zan ish joyidagi turar joylar yetarli darajada qulay
emasligi ishchilar uchun qiyinchilik tug‘dirishi mumkin.Vaxta usulida ish olib borish
zamonaviy iqtisodiyotda muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, uzoq hududlardagi
ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarida bu usul samaradorlikni oshirishga
xizmat qiladi. Shuningdek, ushbu mehnat shakli ishchilar uchun yuqori daromad
manbai bo‘lishi mumkin. Biroq, uning oilaviy va ijtimoiy jihatdan muammolarni
yuzaga keltirishi ehtimoli ham mavjud. Shu sababli, ish beruvchilar va ishchilar
o‘rtasida optimal shart-sharoitlarni yaratish muhim ahamiyatga ega.
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnat sharoitlari
Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnat sharoitlari ularning samarali mehnat
faoliyatini ta’minlash, xavfsizlik choralarini takomillashtirish hamda ijtimoiy
himoyasini kuchaytirish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Ushbu ish usuli
asosan konchilik, neft va gaz sanoati, qurilish hamda uzoq hududlarda olib boriladigan
yirik loyihalarda keng qo‘llaniladi. Quyida vaxta usulida ishlovchi ishchilarning ish
vaqti, dam olish tartibi, ishlab chiqarish jarayonining tashkil etilishi hamda yashash
sharoitlari haqida batafsil tahlil qilinadi.
Ish vaqti va dam olish tartibi Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning ish vaqti va dam
olish tartibi mehnat qonunchiligi va ish beruvchi bilan tuzilgan shartnomalar asosida
belgilanadi. Odatda, vaxta rejimida ishchilarning mehnat faoliyati quyidagicha tashkil
etiladi:
Ish davri : Ish vaqti belgilangan smena asosida olib boriladi. Odatda, 15/15, 30/30 yoki
60/30 rejimlari qo‘llaniladi. Masalan, 15 kunlik ish davridan so‘ng, 15 kunlik dam olish
ta’minlanadi.
Kunlik ish soati : Ishchilar odatda kuniga 8–12 soat davomida ishlaydi, bunda
qonunchilikda belgilangan me’yorlar asosida qo‘shimcha ish soatlari uchun
kompensatsiya taqdim etiladi.

Vaxta usulida ishlovchi shaxslarning mehnatini huquqiy jihatdan tartibga solishning o’ziga xos xususiyatlari 25

Купить