Gipergeometrik funksiya

                                   MUNDARIJA
KIRISH……………………………………………………3
1-BOB. Asosiy fundamental tushunchalar
1.1-§. Gipergeometrik  funksiya
1.2-§. Kasr  tartibli integro-differensial operatorlar va ularning xossalari
1.3-§. Elliptik tipdagi tenglamalar uchun ekstremum prinsipi
 I bob bo’yicha  xulosa
 2-BOB. Shakli o’zgargan Koshi masalasi
2.1-§.   Singulyar   koeffitsiyentli   Gellerstedt     tenglamasi   uchun   shakli   o’zgargan
Koshi maslasi
2.2-§. Eyler-Puasson-Darbu tenglamasi va uning yechimi  
2.3-§.     nuqtaning   o’zgarishiga   qarab     kvadratda   Koshi   masalasi
yechimini keltirib chiqarish
II bob bo’yicha xulosa
3-BOB.   Singulyar   koeffitsiyentli   umumlashgan   Trikomi   tenglamasi   uchun
to’liqsiz Gellerstedt shartli masala  
3.1-§. GF masala va uning yechimining yagonaligi
3.2-§. GF masala yechimining mavjudligi
3.3-§. FE masalaning qo’yilishi va yechiming yagonaligi
3.4-§. FE masala yechimining mavjudligi
III bob bo’yicha  xulosa
XULOSA……………………………………………………
FOYDALANILGAN  ADABIYOTLAR………………… KIRISH Magistrlik     dissertatsiyasi     mavzusining     asoslanishi     va   uning
dolzarbligi .     Respublikamizda   yoshlarning   bilim   olishi,   mamlakatimizning
rivojlanishiga   ularni   keng   jalb   qilish   bo yicha   2017-yil   20-apreldagi   “Oliy   ta limʻ ʼ
tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to g risidagi” PQ-2909 qarori asosida	
ʻ ʻ
olib borilayotgan ishlar va tadbirlarda, shuningdek rejalashtirilayotgan vazifalarda
oliy ta lim muassasalari ilmiy salohiyatini mustahkamlash, oliy ta limda ilm-fanni	
ʼ ʼ
yanada   rivojlantirish,   uning   akademik   institutlar   bilan   integratsiyalashuvini
kuchaytirish,   iqtidorli   talaba   yoshlarni   ilmiy   faoliyat   bilan   shug ullanishga   keng	
ʻ
jalb   qilish   orqali   ularning   bilim   darajasini   yanada   mustahkamlash   masalalariga
katta   e tibor   berilgan.   “Bizning   vazifamiz-to plangan   tajriba   va   ilg or   xalqaro	
ʼ ʻ ʻ
amaliyotga   suyangan   holda,   o zimizning   taraqqiyot   va   yangilanish   modelimizni	
ʻ
qat iy   amalga   oshirishdan   iborat”[1]   .   Respublikamizda   “Ta lim   to g risida”   gi	
ʼ ʼ ʻ ʻ
Qonun   va   “Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi”   ning   amalga   oshirilayotganligi
munosabati bilan umumiy o rta va o rta maxsus, kasb-hunar ta limi va Oliy ta lim	
ʻ ʻ ʼ ʼ
muassasalaridagi   matematika   ta limi   mazmunining   yangilanishi,   ularning   yangi	
ʼ
jihozlari   bilan   ta minlanishi,   ta lim   jarayonida   axborot   texnologiyalaridan   keng	
ʼ ʼ
foydalanish   bo lajak   matematik   o qituvchilarini   tayyorlash   mazmuniga   bevosita	
ʻ ʻ
ta sir   ko rsatmoqda.   Ularning   bilim,   ko nikma   va   malakalariga   bo lgan   talablar	
ʼ ʻ ʻ ʻ
kuchaymoqda.[2] 
             O zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoyevning Oliy Majlisiga	
ʻ
2018-yilgi   Murojaatnomasida   “Yuqori   malakali   pedagog   kadrlar   tayyorlash   va
qayta   tayyorlashga   e tibor   berish   lozim.   Kadrlar   tayyorlashning   sifati,   erkin	
ʼ
fikrlovchi   shaxsni   kamol   toptirish,   ertaga   sinfxonalar   va   auditoriyalarda   kimlar
dars   va   saboq   berishiga   bog liq.   Yana   bir   bor   ta kidlab   o tishga   to g ri   keladi:	
ʻ ʼ ʻ ʻ ʻ
amalga   oshirilayotgan   barcha   islohotlarning   taqdiri   shu   masalaga,   ya ni   kadrlar	
ʼ
tayyorlashga   chambarchas   bog liqligini   biz   aniq   va   ravshan   anglab   olishimiz	
ʻ
lozim.   O zini   shu   mamlakatning   haqiqiy   vatanparvari   deb   biladigan   har   bir   kishi	
ʻ
bu   dasturni   amalga   oshirishga   o z   mehnatini,   o z   ulushini   qo shadi,   deb	
ʻ ʻ ʻ
ishonaman” deya ta kidlab o tgan edi . 	
ʼ ʻ                 Ma lumki,  ko p  bosqichli   ta lim   tizimida   o rta  umumta lim,  o rta   maxsus,ʼ ʻ ʼ ʻ ʼ ʻ
kasb-hunar   ta limi   (akademik   litsey   va   kasb-hunar   kollejlari),   Oliy   ta lim	
ʼ ʼ
(bakalavriat   va   magistratura)   da   matematika   kursi   o rganiladi.   Xususan,	
ʻ
matematika     kursida   dars   mashg ulotlarining   mazmuni   va   uni   tashkil   etish	
ʻ
uslublarini   takomillashtirish   o qitish   metodikasida   dolzarb   vazifalardan   biri	
ʻ
hisoblanadi.   Talaba   va   magistrlarning   yuqori   saviyadagi   bilim   va   mahoratga   ega
bo lishida   matematik   praktikum   va   nazariyaning   o rni   juda   muhimdir.   Praktikum	
ʻ ʻ
paytida   talaba   va   magistrlar   o z   bilimlarini   oshirib,   olgan   nazariy   bilimlarini	
ʻ
mustahkamlab, matematikaning asosiy tushunchalari va qonuniyatlarini chuqurroq
anglab,   eksperimental   masalalarni   yechish   ko nikma   va   malakalarini   egallab,	
ʻ
o rganib   tajribalarini   mustaqil   bajarish   natijalarini   matematik   qayta   ishlash	
ʻ
usullarini o zlashtirib oladilar. 	
ʻ
         Keyingi  vaqtlarda respublikamizda  va  dunyo  miqyosida  olib  borilayotgan
ilmiy   tadqiqotlar   singulyar     koeffitsiyentli   aralash   tipdagi   tenglamalar   uchun
lokal     va     nolokal   chegaraviy     masalalarni     tadqiq     etish     muhim     ekanligini
ko’rsatmoqda.     Buziluvchan  giperbolik,  elliptik va  aralash turdagi  tenglamalar
uchun chegaraviy masalalar   nazariyasi  zamonaviy  xususiy  hosilali   differensial
tenglamalar  nazariyasining   asosiy  yo’nalishlaridan  biri  hisoblanadi  va   muhim
amaliy  masalalarni  yechishda  qo’llaniladi.   
        Hozirgi  kunda    jahon  miqyosida  singulyar  koeffitsiyentli  aralash  turdagi
tenglamalar       va   soha     ichida   buziladigan   singulyar   koeffitsiyentli   giperbolik
turdagi  tenglamalar uchun  chekli  va  chegaralanmagan  sohalarda  nolakal  shartli
chegaraviy     masalalarni     tadqiq   etish     bo’yicha     muhim   qadamlar     qo’yilmoqda.
Ayniqsa,     ta’riflangan     masalalarda     lokal     va     nolokal     shartlarni     nostandart
qo’yilishi,   jumladan:     Frankl     shartiga     o’xshash     shartni   ichki     xarakteristikada
berilishi,   siljishli     shartni     ichki     ichki     xarakteristikada     berilishi,     Bitsadze-
Samarskiy   shartini chegaraviy   va unga  parallel  ichki  xarakteristikada  berilishi
tadqiqotlarda     katta     qiziqish     uyg’otmoqda   .   Bunday     masalalar     tadqiqoti     shu
vaqtgacha     o’rganilmagan       yangi     turdagi     Trikomining     nostandart     singulyar integral     tenglamalarni     tadqiq     etishga     olib     kelmoqda   .   Bu   yerda     yadroning
nosingulyar     qismi     nokarlamen     tipidagi     siljishga     ega   hamda     tenglamaning
noxarakteristik  qismida  nofredgolm operatori  ishtirok etadi.
              Buziluvchan,   elliptik     va     aralash     turdagi     tenglamalar     nazariyasining
rivojlanishi     dastlab     G.   Darbu   [1],   F.Trikomi   [2],       E.   Xolmgren   [3]     va   S.
Gellerstedtlarning [4] mos  ravishda   1894,  1923, 1927  va  1938- yillarda  e’lon
qilingan  fundamental  ishlaridan  boshlangan. Aralash  turdagi  
                                                                                         
tenglama     uchun     birinchi     fundamental   tadqiqotlar     italiyalik     matematik
F.Trikomi  tomonidan  bajarilgan. 
                     Bu   ishlardan keyin   buziluvchan   va aralash   turagi   tenglamalar   uchun
chegaraviy     masalalar       nazariyasi     ko’p     yo’nalishlarda     o’rganildi     va
rivojlantirildi,   jadallik   bilan   rivojlanib     ketdi,     bu   yo’nalishda     salmoqli     ilmiy
natijalar     quyidagi     ishlarda     olindi:     A.V.Bitsadze   [4]   ,   M.M.Smirnov[5]   ,   M.S.
Salohitdinov   [6],   T.D.Djurayev   [7],   A.M.Naxushev   [8],   E.I.Moiseyev   [9],
A.P.Soldatov [10] , A.I. Kojanov [11]  monografiyalarida  keltirilgan.   
          Tadqiqot   obyekti   va   predmeti .   Singulyar   koeffitsiyentli   Gellerstedt
tenglamasi  va bu tenglama  uchun  buzilish chizig’ida  Frankl  shartlili masala. 
          Tadqiqot   ishning   maqsadi   va   vazifalari .   Dissertatsiyamizda   tanlangan
ishning   maqsadi   singulyar     koeffitsiyentli   aralash   turdagi   tenglamalar   uchun
tenglama tipi o’zgarish chizig’ida  Frankel  shartlili  masalalarni  o’rganish. 
          Ilmiy   yangiligi .   Dissertatsiya   ishida     olingan   natijalarning     barchasi     yangi
bo’lib, 
          Tadqiqotning   asosiy   masalalari   va   farazlari .   Ushbu   ishda   birlamchi
masalalar   sifatida quyidagilarni ko’rib o’tish belgilangan:  • Masalani qo’yish
• Masala yechimining yagonalini isbotlash 
• Yechimning majudligini isbotlash
              Mavzu   bo’yicha   adabiyotlar   tahlili .   Magistrlik   dissertatsiyasi   mavzusiga
yaqin   masalalarni   yechish   usullari   М ирсабурова     . Г . М .   Комбинированние
задачи     с   локалними   и   нелокалними   краевими   условиями   для   уравнения
Геллерстедтас   сингулярним   коиффициентом   -   М. :   Наука   .   2024.79   c.,   .
Mirsaburov M. Singulyar koeffitsiyentli   Gellerstedt   tenglamasi   uchun   Trikomi
masalasi.   Termiz -“ Surxon - nashr ”  224   b .,   Салахитдинов   М.С.   ,  Мирсабуров   М.
Нелокальние     задачи   для   уравнений   смешанного     типа   с   сингулярними
коеффициентами.   Тошкент.   Nomli   ilmiy   adabiyotlardan   topish   mumkin.   Bu
manbalarda   umumlashgan   Trikomi   tenglamasi   uchun   Gellerstedt   shartli   masala
atroflicha bayon qilingan.
            Tadqiqotda   qo’llanilgan   metodikaning   tavsifi .   Tadqiqot   ishimizda
differensial     va   integral     tenglamalarni     yechish     usullaridan,   Xopf-prinsipi,
Zarembo-Jiro     prinsipi,   integral     tenglamani     regulyarizatsiyalash     usullaridan
foydalanildi.
                  Tadqiqot     natijalarining     nazariy     va     amaliy     ahamiyati.     Ushbu
magistrlik     dissertatsiyasi     nazariy     ahamiyatga   ega.   Dissertatsiyada     olingan
natijalardan   kelgusida     singulyar     koeffitsiyentli     aralash     tipdagi   tenglamalarni
yechishda     va     matematika     yo’nalishida     talabalarga     maxsus     fanlardan     dars
berishda  foydalanish  mumkin. 
            Ishning  tuzilishi   va mazmuni . Magistrlik  dissertatsiyasi     kirish,  uchta  bob,
xulosa,   foydalanilgan   adabiyotlar     ro’yxatidan     iborat.     Quyida   bajarilgan   ishlar
haqida qisqacha ma’lumotlar keltirilgan:              Uning     kirish     qismida   tadqiqot     mavzusining     dolzarbligi     va   uning
o’rganilganlik  darajasi  batafsil bayon  qilinib, tadqiqotning  maqsad  va  vazifalari
ko’rsatib  o’tilgan. 
              Dissertatsiyaning   birinchi   bobi     3   ta     paragrafdan   iborat     bo’lib,   kelgusida
tadqiqot   uchun kerak  bo’ladigan nazariy  ma’lumotlar  keltirilgan,
              Dissertatsiyaning     ikkinchi   bobi   ham   3   ta     paragrafdan   iborat   bo’lib   ba’zi
masalalarning  qo’yilishi  va  yagonaligiga  bag’ishlangan. 
       Uchinchi bobda  esa GF va FE  masala yechimi  mavjudli  isbotlangan.
              Dissertatsiyaning     har   bir     bob   oxirida     bob   bo’yich     xulosalar     keltirilgan
bo’lib, oxirida  umumiy  xulosa  va  foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati keltirilgan. 1-BOB. Asosiy fundamental tushunchalar
1.1-§. Gipergeometrik  funksiya
        Buziladigan  giperbolik va elliptik  tipdagi  tenglamalar  nazariyasida  ushbu 
                                              (1.1.1)
Gauss tenglamasining  yechimlari  fundamental  ahamiyatga  ega, bu yerda  -
parametrlar     bo’lib,     ular   ixtiyoriy     kompleks     yoki     haqiqiy     sonlar     bo’lishi
mumkin. Gauss tenglamasi  uchta: 0,1,  regulyar  maxsus nuqtalarga  ega. 
         O’zgaruvchilarni  maxsus  almashtirish  yordamida  buziluvchan  giperbolik
va  elliptik tipdagi  tenglamalar  (1.1.1) tenglamaga  olib kelinishi  mumkin  va  bu
tenglamaning     yechimlaridan     mos     ravishda     Riman     funksiyasini,     Grin
funksiyasini  tuzishda  fundamental  ahamiyatga  ega. 
                   Dastlab   (1.2.1)   tenglamaning   yechimini      nuqta   atrofida   topamiz.
Yechimni  
                                                (1.1.2)
darajali     qator    ko’rinishida     izlaymiz.  Bu yerda   -  hozircha    noma’lum    sonlar.
(1.1.2) dan ushbu  hosilalarni hisoblaymiz:
,
 .
Endi   bu   hosilalarni   (1.1.1)     tenglamaga     qo’yib,     quyidagi     munosabatni     hosil
qilamiz:
, bu yerdan    oldidagi  umumiy   koeffitsiyentni  nolga  tenglashtirib,  ushbu  
,  
rekkurent  formulaga  kelamiz.
Gauss     tenglamasining   bir     jinsli   ekanligidan     foydalanib,     umumiylikni
buzmasdan    deb  qabul  qilamiz  va
 ,                                    (1.1.3)
Gaussning  gipergeometrik  qatoriga  kelamiz, bu yerda
,  
belgilashlar  kiritilgan.   
                                    Gipergeometrik     funksiyaning     sodda     xossalarini     keltiramiz,   bu
xossalar (1.1.3) darajali  qatorning  ko’rinishidan  bevosita  kelib chiqadi.
1.Agar      yoki      bo’lsa, (bu   yerda n=0,1,2,…   )   (1.1.3)   darajali qator
uziladi, ya’ni    yoki     -darajali  ko’phadga aylanadi;
2.     gipergeometrik   funksiya         va       parametrlarga     nisbatan
simmetrikdir,  ya’ni  
                                                   (1.1.4)
3.    bo’lganda  
                                                       (1.1.5) tenglikka  ega bo’lamiz. 
(1.1.1) tenglamaning ikkinchi yechimini topish uchun   o’rniga 
                                                                                                      (1.1.6)
formula   yordamida   yangi   funksiya   kiritamiz,   bu   yerda     -hozircha   ixtiyoriy
noma’lum  son. (1.1.6) tenglikni (1.1.1) tenglamaga qo’yib, ushbu  tenglamaga ega
bo’lamiz:
    Bu   tenglamada       deb   olsak,   u   Gauss   tenglamasiga   aylanadi.   Uni   yechib
Gauss tenglamasining  ikkinchi yechimini topamiz:
bu yerda   
  (1.1.1) tenglamaning yechimini     maxsus nuqta atrofida   hosil qilish uchun  
ni     ga   almashtirish   yetarlidir.   Bu   holda   (1.1.1)   tenglama   parametrlari   ,
,  lardan iborat bo’lgan gipergeometrik tenglamaga aylanadi. Bu
holda (1.1.1) tenglamaning   nuqta atrofida 
,
chiziqli   erkli   yechimlarni   hosil   qilish   qiyin   emas,   bu   yerda     butun   sonlar
bo’lmasligi kerak. 
        (1.1.1)   tenglamaning   yechimlarini   cheksiz   uzoqlashgan   maxsus   nuqta  
atrofida   topish   uchun   erkli   o’zgaruvchi     va     funksiyani   ushbu   formulalar
yordamida almashtiramiz: ,
bu   holda   (1.1.1)   tenglama     funksiyaga     nisbatan   parametrlari
  bo’lgan   gipergeometrik   funksiyag   aylanadi.   Shunday
qilib, (1.1.1) tenglamaning     maxsus nuqta atrofidagi chiziqli erkli yechimlari
ushbu ko’rinishda bo’ladi:
,
,
bu yerda   butun sonlar bo’lmasligi kerak.
1.2- §. Kasr tartibli integro-differensial operatorlar va ularning xossalari
     Ta’rif.   ,   bo’lsin. Ushbu 
,  ,
,   ,
ko’rinishdagi     ifodalar       funksiyaning       (kasr)   tartibli   (Riman-Luivill
ma’nosidagi) integrallari  deyiladi [3,4,6]. 
          va         funksiyalar       oraliqning     deyarli     barcha
nuqtalarida aniqlangan bo’lib,   sinfga  tegishli  bo’ladi.
      Agar  ,     bo’lsa, deyarli  hamma   uchun tenglik o’rinli  bo’ladi. 
        Ta’rif.     funksiya     kesmada  aniqlangan  bo’lsin. 
,      ,
                            ,      ,                      (1.2.1)
ko’rinishdagi   ifodalar      funksiyaning       (kasr) tartibli (Luivill ma’nosidagi)
hosilalari  deyiladi [3,4,6].
  Kasr   tartibli   integrallar   ixtiyoriy       tartibgacha   aniqlangan   bo’lsa, (1.2.1)
kasr  tartibli  hosilalar  faqatgina    bo’lganda  aniqlangan. 
     bo’lganda  
,   ,
,    .
Odatda     kasr  tartibli  integrallar ko’rinishida  ifodalanuvchi  funksiyalar
sinfini    bilan  belgilanadi,  ya’ni   
 .
Quyidagi  teorema o’rinli.  
Teorema .  bo’lsin. U  holda 
,                      
tengliklar  barcha    funksiyalar  uchun,        ,                                                  (1.2.2)
tengliklar  esa  mos  ravishda barcha  
                 ,                
funksiyalar  uchun  bajariladi. 
          Agar     oxirgi     shartlar     o’rniga           bo’lsa,           (1.2.2)     tengliklar
umuman    olganda     noto’g’ri     bo’ladi     va     masalan,   birinchisi     quyidagi     formula
bilan  almashadi:
,
bu yerda   ,  . 
      Endi     ixtiyoriy     kasr     va   butun     tartibli     integral     va     hosilalar     yordamida
quyidagi  integro-differensial  operatorlarni kiritamiz:
                     (1.2.3)
bu  yerda  .
        Operatorlar  quyidagi  xossalarga  ega: 1.Agar    ,      va     bo’lsa, u holda deyarli
barcha   uchun 
                           
munosabat  o’rinli  bo’ladi.
2.Agar       va     bo’lsa,     u     holda   deyarli
barcha     uchun  
         , 
           
munosabat  o’rinli  bo’ladi. 
3.       va         bo’lsa,   u     holda   deyarli
barcha    uchun 
             ,
           
ayniyat  o’rinli.
4. Agar   bo’lsa, u holda ushbu 
    , 
  , ,
ayniyatlar  o’rinlidir .
5.   bo’lsin, u holda ushbu ayniyatlar o’rinlidir:
,                                            (1.2.4)
                                              (1.2.5).
1.3- §. Elliptik tipdagi tenglamalar uchun ekstremum prinsipi
       Chegarasi      bo’lgan      sohada  ushbu 
                            
tenglamani       tekshiramiz   .       sohada       forma     musbat
aniqlangan.
 Hopf    prinsipi [4].   Agar     funksiya  ushbu 
                                                    (1.3.1)
tenglamaning     aynan     nolga     teng     bo’lmagan         sohada     regulyar   ,     da
uzluksiz   yechimi  bo’lib,   
                                                                
shart  bajarilsa,  u  holda  barcha   sohada                                                         , 
agarda      bo’lsa, 
                                               
tengsizlik  o’rinli  bo’ladi. 
Zarembo-Jiro     prinsipi   [4].       funksiya       elliptik     tipga     tegishli     bo’lgan
(1.3.1)   tenglamaning       sohadagi   regulyar   yechimi   bo’lsin. Agar      soha   
chegarasining     nuqtasida    o’zining   ekstremal   qiymatini   qabul   qilib,  
kontur     shunday     xossaga     ega     bo’lsaki,         da     yotuvchi           nuqtadan    
aylanacha  o’tkazish  mumkin  bo’lsa,  u holda    aylanachaning  markaziga  qarab
yo’nalgan       radius   bo’yicha   olingan      hosila ( agar   u   mavjud   bo’lsa)     
nuqtada     noldan     farqli     bo’ladi;     shu   bilan     birga     maksimum   bo’lgan     holda
,  minimum   bo’lgan  holda  esa   bo’ladi.    I  bob bo’yicha xulosa
        Dissertatsiyaning ushbu 1-bobi   uchta   paragrafdan iborat bo’lib, u   Gaussning
gipergeometrik funksiyalari, integro-differensial  operatorlar  va ularning xossalari,
elliptik   tipdagi   tenglamalar   tenglamalar   uchun   ekstremum   prinsipi   kabi
nazariyalarga bag’ishlangan.  Gipergeometrik funksiyaning integral ifodasi keltirib
chiqarilgan.   Kasr   tartibli   integrallar,   kasr   tartibli   hosilalar,   integro-differensial
operatorlarning xossalari bayon qilingan. Elliptik tipdagi tenglamalar nazariyasida
muhim o’rin tutuvchi Hopf prinsipi va Zarembo-Jiro prinsipi keltirib o’tilgan.  II BOB. SHAKLI O’ZGARGAN KOSHI MASALASI
2.1-§. Singulyar koeffitsiyentli Gellerstedt  tenglamasi uchun shakli o’zgargan
Koshi maslasi
Ushbu −(−	y)muxx+uyy+
(	
α0	
(−	y)1−m2)
ux+(β0/y)uy=0(2.1	.1)
tenglamani  	
z=	x+iy   kompleks o’zgaruvchili  	Imz	<0   yarim tekislikda o’rganamiz.  	D
soha (1) tenglamaning 	
A(−1,0	)  va  B ( 1,0 )
 nuqtalaridan chiquvchi 
AC : x − 2
m + 2
( − y	) m + 2
2
= − 1 , BC : x + 2
m + 2	( − y	) m + 2
2
= 1
harakteristikalar   bilan   hamda  	
y=	0   o’qining  	AB   kesmasi   bilan   chegaralangan
harakteristik uchburchak bo’lsin.
(2.1.1) tenglamada  	
m	,α0,β0−¿ haqiqiy   sonlar   bo’lib,   ular   ushbu   tengsizliklarni
qanoatlantiradi:	
m>0,−m/2<β0<(m+4)/2,|α0|<(m+2)/2.
(2.1.1)   tenglama   yechimi   ifodasining   ko’rinishi   (konstruksiya)   va   yechimining
funksional   xossalari   (chegaralanganligi,   uzluksizligi,   differensiallanuvchiligi)
tenglamaning   kichik   hadlari   oldidagi  	
α0   va  	β0   parametrning   qiymatlariga
bog’liqdir. 	
α0  va  β
0  parametrik tekislikda tomonlari A0D0:β0−	α0=(m+4)/2,D0B0:β0+α0=(m+4)/2	
B0C0:β0−α0=−m/2,A0C0:β0+α0=−m/2to’g’ri   chiziqlardan   iborat   bo’lgan   kvadratni   kiritamiz   va  	
α0,β0   parametrlarda
o’zgarishiga qarab, shakli o’zgargan Koshi masalasini ta’riflaymiz.
(2.1.1)   tenglamaning   regulyar   yechimi   deganda,  	
D   sohada   uzluksiz,   D
  ochiq
sohada   ikki   marta   uzluksiz   va   (2.1.1)   tenglamani   qanoatlantiruvchi
u ( x , y ) ∈ C ( D ) ∩ C 2
( D )  funksiyani tushunamiz.
(2.1.1) tenglama uchun 	
D  sohada, normal ko’rinishida ta’riflangan: 
u(x,0)=	τ(x),x∈J;limy→−0(−	y)β0∂u
∂y=ν(x)
korrekt emas, ya’ni yechimning yagonaligi buziladi. Agar (2.1.1) da   	
α0=0   desak,
ushbu tenglamani hosil qilamiz:
s igny	
| y	| m
u
xx + u
yy + β
0
y u
y = 0                           (2.1.2) Koshi masalasi:
1) u ( x , y ) ∈ C ¿
 va (2.1.2) tenglamani qanoatlantiradi.
2)u(x,0)=	τ(x),x∈J;limy→−0(−	y)β0∂u
∂y=ν(x)
bu masala korrekt emas.
Haqiqatdan ham, 	
β0=−	m/2  da 
−	
( − y	) m
u
xx + u
yy − m
2 u
y = 0 ( m > 0 )	
u(x,y)=τ0[x+	2
m+2(−	y)
m+22	]−	τ0[x−	2
m+2(−	y)
m+22	]
∂ u
∂ x = τ '
¿
∂ 2
u
∂ x 2 = τ ' '
¿	
∂u
∂y=−τ'¿
∂ 2
u
∂ y 2 = τ ' '
¿	
u|y=0=u(x,0)=	τ(x)−	τ(x)=0
∂ u
∂ y	
|
y = 0 = 0 + 0 = 0
−	
( − y	) m
u
xx + u
yy + β
0
y u
y = −	( − y	) m
τ ' '
¿ + m
2( − y	) m − 2
2
τ '
¿
− m
2 · 1
y ¿
¿ m
2	
( − y	) m − 2
2
τ '
¿
Shakli o’zgargan Koshi masalasini   u ( x , y ) ∈ C ¿
 
u	
( x , 0	) = τ	( x	) , x ∈ J ; lim
y → − 0	( − y	) β
0 ∂ u
∂ y = ν	( x	)
berilgan funksiyalar.
τ	
( x	) ∈ C	( J	) ∩ C 2	(
J	) ν	( x	) ∈ C 2	(
J	) J ( − 1,1 )
Ushbu masalani Riman usuli bilan yechamiz. 
2.2-§. Eyler-Puasson-Darbu tenglamasi va uning yechimi  
(2.1.1) tenglama
ξ = x − 2
m + 2	
( − y	) m + 2
2
, η = x + 2
m + 2	( − y	) m + 2
2
xarakteristik koordinatalarga nisbatan ushbu ko’rinishda bo’ladi:
L	
( u	) = u
ξη + β
η − ξ u
ξ − α
η − ξ u
η = 0 ( 2.2 .2 )
Eyler-Puasson-Darbu tenglamasi.
α = m + 2 ( β
0 + α
0 )
2 ( m + 2 ) β = m + 2 ( β
0 − α
0 )
2 ( m + 2 )
        η−ξ=	4
m+2(−	y)
m+22	≥0	
y=	0 da  	η−ξ=	0,η=ξ.
  A	
( − 1,0	) ⇒ ξ = − 1 , η = − 1
        A ' ( − 1,1 )
  B	
( 1,0	) ⇒ ξ = 1 , η = − 1	
AC	:x−	2
m+2(−	y)
m+22=−1⇒	ξ=−1A'C	'
BC : x + 2
m + 2	
( − y	) m + 2
2
= 1 ⇒ η = 1 C ' B '	
∆:−1≤ξ≤1,−1≤η≤1,η≥ξ
D → ∆	
ABC	→	A'B'C'
Endi chegaraviy shartlarni yangi o’zgaruvchiga nisbatan yozamiz:
η − ξ = 4
m + 2	
( − y	) m + 2
2
y → 0 ⇒ η − ξ → 0 , η → ξ	
u(x,0)=	limy→0u(x,y)=	limη−ξ→0u(ξ,η)=τ(ξ)	
∂u
∂y=	∂u
∂ξ·ξy+∂u
∂η·ηy=	∂u
∂ξ(−	y)
m2−	∂u
∂η(−	y)
m2=(−	y)
m2
[
∂u
∂ξ−	∂u
∂η]
η − ξ = 4
m + 2	
( − y	) m + 2
2	
m+2
4	(η−	ξ)=(−	y)
m+22
− y =	
[ m + 2
4	( η − ξ	)] 2
m + 2
( − y ) β
0 ∂ u
∂ y = ( − y ) β
0 + m
2	
[ ∂ u
∂ ξ − ∂ u
∂ η	] =	( − y	) m + 2 β
0
2	( ∂ u
∂ ξ − ∂ u
∂ η	) =	[ m + 2
4	( η − ξ	)] m + 2 β
0
m + 2	( ∂ u
∂ ξ − ∂ u
∂ η	) α + β = m + 2 ( β
¿ ¿ 0 + α
0 )
2 ( m + 2 ) + m + 2 ( β
¿ ¿ 0 − α
0 )
2 ( m + 2 ) = m + 2 β
0
m + 2 ¿ ¿
Demak, (−	y)β0∂u
∂y=[
m+2
4	(η−	ξ)]
α+β
(
∂u
∂ξ−	∂u
∂η)
ya’ni	
limη−ξ→0[
m+2
4	(η−ξ)]
α+β
(
∂u
∂ξ−	∂u
∂η)=ν(ξ)(2.2	.3)
(2.2.2) tenglamani 	
L(u)=	uξη+a(ξ,η)uξ+b(ξ,η)uη=0	
a=	a(ξ,η)=	β
η−ξ,b=b(ξ,η)=	−α	
η−ξ
ko’rinishda yozib olamiz.
(2.2.3) bilan birga unga qo’shma 	
M	(v)=	vξη−	∂
∂ξ(av	)−	∂
∂η(bv	)=0(2.2	.4)
tenglamani o’rganamiz.
Ushbu tenglikni qaraymiz:
2	
( vL	( u) − uM	( v	)) = ¿ 2	( v u
ξη + av u
ξ + bv u
η − u v
ξη + u ∂
∂ ξ	( av	) + u ∂
∂ η	( bv	)) = ¿
¿ ∂
∂ ξ	
( v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) + ∂
∂ η	( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ η + 2 buv	) = ¿	
¿∂v
∂ξ
∂u
∂η+v	∂2u	
∂ξ∂η−	u	∂2v	
∂ξ∂η−	∂u
∂ξ	
∂v
∂η+2∂(uv	)	
∂ξ	·u+2av	∂u
∂ξ+¿
+ v ∂ 2
u
∂ η ∂ ξ + ∂ v
∂ η ∂ u
∂ ξ − ∂ u
∂ η ∂ v
∂ ξ − u ∂ 2
v
∂ ξ ∂ η + 2 ∂	
( bv	)
∂ η · u + 2 bv ∂ u
∂ η
Demak,  2( vL	( u) − uM	( v	)) = ¿ ∂
∂ ξ	( v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) + ∂
∂ η	( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv	) ( 2.2 .5 )
Endi ushbu sohani qaraymiz	
∆ξ
 bu	
P1P2:η=ξ+ε	
P1P0:ξ=	ξ0	
P2P0:η=η0	
η0=ξ0+ε	
ξ0=η0−	ε
P
1	
( ξ
0 , ξ
0 + ε	) , P
2 ( η
0 − ε , η
0 )
(2.2.5)   tenglamani   ∆
ε   soha   bo’yicha   integrallaymiz   va   unga   Grin   formulasini
qo’llaymiz:	
v=	R(P,P0)=	R(ξ,η;ξ0,η0)	
u=u(P)=u(ξ,η)	
0=2∬∆ε
❑	
(vL	(u)−uM	(v))dξdη	=¿	
¿∬
∆ε
❑	
[
∂
∂ξ(v∂u
∂η−	u∂v
∂η+2auv	)+	∂
∂η(v∂u
∂ξ−u∂v
∂ξ+2buv	)]dξdη ¿
∬
D❑(
∂ Q
∂ x − ∂ P
∂ y	) dxdy =
∫
∂ D❑	(
Pdx + Qdy	) = ¿ ¿
¿
∫
∂ ∆
ε❑	
[
−	( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv	) dξ +	( v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) dη	] = ¿ ¿	
¿∬∂∆ε
❑	
¿¿
ya’ni                             (5)
bu   yerda  	
∆ε=	P1P2∪P2P∪P1P   -   ∆
ε   soha   chegarasi.   P
2 P
0   da   η = η
0 , dη = 0
  va
ξ = ξ
0 , dξ = 0
ekanligini   e’tiborga   olib,   oxirgi   tenglikni   ushbu   ko’rinishda   yozib
olamiz:
0 =
∫
P
1 P
2❑	
[(
v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) dη − ( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv ) dξ	] − ¿ ¿	
−	∫P2P0
❑	
(v∂u
∂ξ−	u∂v
∂ξ+2buv	)dξ	+	∫P0P1
❑	
(v∂u
∂η−	u∂v
∂η+2auv	)dη	(2.2	.6)
(2.2.6) tenglikning oxirgi ikkita integralining  u ( ξ , η )
 dan hosilalar olingan hadlarida
bo’laklab integrallash amalini bajarib, ushbu tenglikka ega bo’lamiz:
∫
P
2 P
0❑	
(
v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv	) dξ = ¿ ¿	
¿(u−	v)|P2
P0−	∫P2P0
❑	
u∂v
∂ξdη	−	∫P2P0
❑	
(u∂v
∂ξ−2buv	)dξ	=¿¿	
¿u(P0)v(P0)−u(P2)v(P2)−	2∫P2P0
❑	
(u∂v
∂ξ−buv	)dξ	
∫P0P1
❑	
(v∂u
∂η−	u∂v
∂η+2auv	)dη	=	¿¿	
¿(v−u)|P0
P1−	∫P0P1
❑	
u∂v
∂ηdη	−¿∫P0P1
❑	
(u∂v
∂η−2auv	)dη	=¿¿¿	
¿v(P1)u(P1)−	v(P0)u(P0)−	2∫P0P1
❑	
(u∂v
∂η−2auv	)dη Shunday qilib, ushbu tenglikka ega bo’lamiz:
0 =
∫
P
1 P
2❑[(
v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) dη − ( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv ) dξ	] − ¿ ¿	
−u(P0)v(P0)+u(P2)v(P2)+2	∫P2P0
❑	
(u∂v
∂ξ−buv	)dξ	+¿
+ v	
( P
1	) u	( P
1	) − v	( P
0	) u	( P
0	) − 2
∫
P
0 P
1❑	(
u ∂ v
∂ η − 2 auv	) dη ( 2.2 .7 )	
u=u(ξ,η)=	u(P)
v = v	
( P , P
0	) = v ( ξ , η ; ξ
0 , η
0 )	
v(ξ,η;ξ0,η0)=	R(ξ,η;ξ0,η0)=	R(P,P0)	
R(P,P0)
 shunday bo’lsinki, 
P
2 , P
0 :    η = η
0
∂ v
∂ ξ − bv	
|
η = η
0 = ∂ R	
( ξ , η
0 ; ξ
0 , η
0	)
∂ ξ ∂ v	
( ξ , η
0	)
∂ ξ − b	( ξ , η
0	) R	( ξ , η
0 ; ξ
0 , η
0	) = 0 ( 2.2 .8 )
v	
( ξ , η
0	)	
P0P1
 da    	ξ=ξ0,dξ	=	0
∂ v
∂ η − av	
|
ξ = ξ
0 = ∂ R	
( ξ
0 , η ; ξ
0 , η
0	)
∂ η ∂ v	
( ξ
0 , η	)
∂ η − a	( ξ
0 , η	) R	( ξ
0 , η ; ξ
0 , η
0	) = 0	
v(ξ0,η)
Bu yerdan ushbu tenglamalarga kelamiz:
¿
Shunday   qilib,   (2.2.7)   va   (2.2.8)   tenglikka   asosan,   (2.2.6)   tenglikni   ushbu
ko’rinishda yozib olamiz: 2 u( P
0	) v	( P
0	) =
∫
P
1 P
2❑	[(
v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) dη −	( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv	) dξ	] + ¿	
+u(P2)v(P2)+u(P1)v(P1)
Bu yerdan ushbu formulaga kelamiz:
u	
( P
0	) v	( P
0	) = u	( P
2	) v	( P
2	) + u	( P
1	) v	( P
1	)
2 + ¿
+ 1
2 ∫
P
1 P
2❑	
[(
v ∂ u
∂ η − u ∂ v
∂ η + 2 auv	) dη − ( v ∂ u
∂ ξ − u ∂ v
∂ ξ + 2 buv ) dξ	] ( 2.2 .9 )
Endi 	
P1P2  to’g’ri chiziqda 	η=ξ+ε  ekanligini hamda  	∂η=	∂ξ ,  	ξ0≤ξ≤η0−ε
ekanligini e’tiborga olib, hamda (2.2.9) da   η
  ni   ξ
  orqali ifodalab, ushbu tenglikka
kelamiz:
u	
( ξ
0 , η
0	) = u	( P
2	) v	( P
2	) + u	( P
1	) v	( P
1	)
2 + ¿	
+	∫ξ0
η0−ε
[(a−	b)v+1
2(
∂v
∂ξ−	∂v
∂η)]u|η=ξ+ε
∂ξ+¿1
2	∫ξ0
η0−ε
[(
∂u
∂η−	∂u
∂ξ)v]|η=ξ+ε
∂¿
(2.2.10)
 (2.2.2) munosabat Riman formulasi deyiladi. 
Endi  v ( ξ , η )
 ni faqat  P ( ξ , η )
 nuqtaga emas 	
P0(ξ0,η0)  ham bog’liqligini hisobga olib,
uni quyidagicha 	
v(ξ,η)=	R(ξ,η;ξ0,η0)=	R(P	,P0)
belgilagan edik va bu funksiya  	
( ξ , η	)
  o’zgaruvchi bo’yicha   L	( u	( ξ , η	)) = 0
  tenglamaga
qo’shma   bo’lgan   M	
( R	( ξ , η ; ξ
0 , η
0	)) = 0
  tenglamani  	( ξ , η	)
  o’zgaruvchi   bo’yicha
yechimi   bo’ladi   va   u   (2.2.8),   (2.2.9)   shartlarni   qanoatlantiradi.   Bu   xossaga   ega
bo’lgan funksiyaga (2.2.2) tenglamaning Riman funksiyasi deyiladi.
u	
( ξ
0 , η
0	) = u	( P
2	) R	( P
2 , P
0	) + u	( P
1	) R	( P
1 , P
0	)
2 + ¿ +	∫ξ0
η0−ε
{[(
α+β	
η−ξ)R(ξ,η;ξ0,η0)+1
2(∂R(ξ,η;ξ0,η0)	
∂ξ	−	∂R(ξ,η;ξ0,η0)	
∂η	)]u}|η=ξ+ε
dξ	+1
2	∫ξ0
η0−ε
[(
∂u
∂η−	∂u
∂ξ)R]|η=ξ+ε
dξ   ( 2.2 .10 )
2.3-§.   nuqtaning o’zgarishiga qarab   kvadratda Koshi
masalasi yechimini keltirib chiqarish
Endi  	
P(α0,β0)   nuqtaning  	A0C0B0D0   kvadratda   o’zgarishiga   qarab,  	D   sohada   (1)
tenglama   uchun   shakli   o’zgargan   Koshi   masalasini   yechimini   beruvchi
formulalarni keltirib chiqaramiz.
A.	
P(α0,β0)∈∆A0B0C0α>0,β>0,0<α+β<1   bo’lsin.   Bu   holda   Riman
funksiyasi ushbu ko’rinishda bo’ladi:
R	
( ξ , η ; ξ
0 , η
0	) =	( η − ξ	) α + β	
(
η
0 − ξ	) β(
η − ξ
0	) α F	
( β , α ; 1 , σ	) ( 2.3 .1 )
bu yerda  F	
( β , α ; 1 , σ	) − ¿
 Gaussning gipergeometrik funksiyasi.	
σ=	(ξ−ξ0)(η−	η0)	
(ξ−η0)(η−ξ0)(2.3	.2)
(2.2.10)formula uchun ushbu limitni hisoblaymiz:
lim
ε → 0 ( ∂ u
∂ ξ − ∂ u
∂ η ) R	
( ξ , η ; ξ
0 , η
0	)|
η = ξ + ε ( 2.3 .3 )
(2.3.1) tenglikka asosan (2.3.3) limitni ushbu ko’rinishda yozib olamiz:	
−limε→0(
∂u
∂ξ−	∂u
∂η)	
(η−ξ)α+β	
(η0−ξ)β(η−	ξ0)αF	(β,α;1,σ)=¿¿	
¿limε→0[(
m+2
4	(η−ξ))
α+β
(
∂u
∂ξ−	∂u
∂η)](	
4
m+2)
α+β	F(β,α;1,σ)	
(η0−ξ)β(η−	ξ0)α|η=ξ+ε
bu yerda 	
limε→0F(β,α;1,σ)|η=ξ+ε=	F(β,α;1,1	)=	Г(1)Г(1−	α−	β)	
Г(1−	α)Г(1−	β) bu yerda  Г( α	) − ¿
 Eylerning gamma funksiyasi  	1−	α−	β>0 .
Shunday qilib, (3) ga asosan,
−	
( 4
m + 2	) α + β
Г	
( 1 − α − β	)
Г	
( 1 − α	) Г	( 1 − β	) ν	
( ξ	)	
(
η
0 − ξ	) β(
η − ξ
0	) α ( 2.3 .5 )
tenglikka ega bo’lamiz.
Endi (2.3.6) formuladagi ushbu ifodani hisoblaymiz:
J = lim
ε → 0	
[ α + β
η − ξ R + 1
2 ( ∂ R
∂ ξ − ∂ R
∂ η )	]|
η = ξ + ε = ¿ ¿
¿ lim
ε → 0	
{ α + β
η − ξ	
( η − ξ	) α + β	
(
η
0 − ξ	) β(
η − ξ
0	) α F	
( β , α ; 1 , σ	) +	[ ∂
∂ ξ	(( η − ξ	) α + β	(
η
0 − ξ	) − β	(
η − ξ
0	) − α
F	( β , α ; 1 , σ	)) − ∂
∂ η	(( η − ξ	) α + β	(
η
0 − ξ	) − β	(
η − ξ
0	) − α
F	( β , α ; 1 , σ	))]} = ¿ ¿	
¿limε→0{
α+β	
η−	ξ	
(η−	ξ)α+β	
(η0−	ξ)β(η−ξ0)αF(β,α;1,σ)+1
2[−(α+β)(η−ξ)α+β−1(η0−	ξ)−β(η−ξ0)−αF(β,α;1,σ)+(η−	ξ)α+ββ(η0−	ξ)−β−1(η−	ξ0)−αF	(β,α;1,σ)+(η−	ξ)α+β(η0−	ξ)−β(η−	ξ0)−α∂F
∂σ	
∂σ
∂ξ−	(α+β)(η−ξ)α+β−1(η0−ξ)−β(η−	ξ0)−αF	(β,α;1,σ)+α(η−ξ)α+β(η0−	ξ)−β(η−ξ0)−α−1F(β,α;1,σ)−(α+β)α+β(η0−ξ)−β(η−	ξ0)−α∂F
∂σ	
∂σ
∂η]}u(ξ,η)|η=ξ+ε
=¿¿	
¿limε→0	
(η−	ξ)α+β	
(η0−	ξ)β(η−	ξ0)α[(
α+β	
η−ξ−	α+β	
2(η−ξ)+	β	
2(η0−	ξ)−	α+β	
2(η−	ξ)+	α	
2(η−	ξ0))F+1
2	
∂F
∂σ	
∂σ
∂ξ−	1
2	
∂F
∂σ	
∂σ
∂η]=¿	
¿limε→0	
(η−	ξ)α+β	
(η0−	ξ)β(η−	ξ0)α[	
β	
η0−	ξF(β,α;1,σ)+	α	
η−ξ0
F(β,α;1,σ)+∂F
∂σ	
∂σ
∂ξ−	∂F
∂σ	
∂σ
∂η]u|η=ξ+ε
Ushbu ayniyatlarni tekshirib ko’rish qiyin emas 
σ = ( ξ − ξ
0 ) ( η − η
0 )
( ξ − η
0 ) ( η − ξ
0 ) 1 − σ = ( η
0 − ξ
0 ) ( η − ξ )
( η
0 − ξ ) ( η − ξ
0 )
σ
ξ = η
0 − η
η − ξ
0 η
0 − ξ
0
( η
0 − ξ ) 2 σ
η = − ξ − ξ
0
η
0 − ξ η
0 − ξ
0
( η − ξ
0 ) 2
(2.3.6)	
∂F(β,α;1,σ)	
∂σ	=αβF	(β+1,α+1;2,σ)=¿
¿ α β	
( 1 − σ	) − α − β
F	( 1 − β , 1 − α ; 2 , σ	)
bu yerda
F	
( a , b , c , z	) =	( 1 − z	) c − a − b
F ( c − a , c − b , c ; z ) avtotransformatsiya formulasi qo’llanilgan.
(2.3.6) tengliklarga asosanJ=	limε→0
1
2	
(η−	ξ)α+β	
(η0−ξ)β(η−	ξ0)α[	
β	
η0−ξF	(β,α;1,σ)+	α	
η−ξ0
F	(β,α;1,σ)+(∂σ
∂ξ−	∂σ
∂η)αβ(1−	σ)1−α−βF	(1−	β,1−α;2,σ)]u|η=ξ+ε
=	¿¿	
¿limε→0
1
2	
(η−ξ)α+β	
(η0−	ξ)β(η−ξ0)α¿¿¿
¿ lim
ε → 0 1
2 ¿ ¿ ¿	
¿limε→0
1
2	
(η0−	ξ0)1−α−β	
(η0−	ξ)1−α(η−ξ0)1−β(
η0−η	
η0−	ξ+ξ−	ξ0	
η−	ξ0)·α·β·Г	(2)Г(2−(1−	β)−(1−α))	
Г(2−	(1−	β))Г(2−(1−α))
u(ξ,η)|η=ξ+ε
bu yerda limitga o’tib, ushbu tenglikka ega bo’lamiz:
J =	
( η
0 − ξ
0	) 1 − α − β	
(
η
0 − ξ	) 1 − α	(
η − ξ
0	) 1 − β · α · β · Г	
( α + β	)
Г	
( 1 + α	) Г	( 1 + β	) τ	( ξ	) = ¿	
¿	(η0−	ξ0)1−α−β	
(η0−ξ)1−α(η−ξ0)1−β	
Г(1+α+β)	
Г(1+α)Г(1+β)τ(ξ)(2.3	.7)
Endi  	
R(P1,P0)=	R(P2,P0)=0   (bu   holda   (2.3.3)   formulada  	η=ξ )   ekanligini   va
(2.3.15),   (2.3.16)   tengliklarga   asosan,   (2.3.12)   tenglikni   ushbu   ko’rinishda   yozib
olamiz:
u	
( ξ , η	) = Г	( α + β	)
Г	
( α	) Г	( β	) ∫
ξ
0η
0	
(
η
0 − ξ
0	) 1 − α − β
τ	( ξ	) d ξ	
(
η
0 − ξ	) 1 − α	(
ξ − ξ
0	) 1 − β −	( 4
m + 2	) α + β
Г	
( 1 − α − β	)
Г	
( 1 − α	) Г	( 1 − β	) ∫
ξ
0η
0
ν	
( η	) d η	
(
η
0 − ξ	) β(
ξ − ξ
0	) α ( 2.3 .8 )
formulaga kelamiz.
(2.3.8)   tenglikda   ξ = ξ
0 + ( η
0 − ξ
0 ) 1 + t
2     almashtirish   bajarib   va   eski   o’zgaruvchilarga
o’tib, ushbu formulaga kelamiz: u( x , y	) = γ
1 ∫
− 11
τ	[ x + 2 t
m + 2 ( − y ) m + 2
2	]
( 1 − t ) α − 1
( 1 + t ) β − 1
dt + + γ
2 ( − y ) 1 − β
0
∫
− 11
ν	[ x + 2 t
m + 2 ( − y ) m + 2
2	]
( 1 − t ) − β
( 1 + t ) − α
dt .
(2.3.9)                                              	
γ1=	Г(α+β)	
Г(α)Г(β)21−α−β
,	
γ2=	Г(2−	α−	β)	
(1−	β0)Г(1−α)Г(1−	β)2α+β−1
.
(2.3.9) formula Darbu formulasi deyiladi.
ξ
0 = x − 2
m + 2	
( − y	) m + 2
2
,	
η0=	x+	2
m+2(−	y)
m+22	,
η
0 − ξ
0 = 4
m + 2	
( − y	) m + 2
2
,
ξ
0 +	
( η
0 − ξ
0	) 1 + t
2 = x − 2
m + 2	( − y	) m + 2
2
+ 4
m + 2	( − y	) m + 2
2 1 + t
2 = ¿
¿ x − 2
m + 2	
( − y	) m + 2
2
+ 2
m + 2	( − y	) m + 2
2
+ 2 t
m + 2	( − y	) m + 2
2
= ¿
¿ x + 2 t
m + 2	
( − y	) m + 2
2
,
η
0 − ξ = η
0 −	
( ξ
0 +	( η
0 − ξ
0	) 1 + t
2	) =	( η
0 − ξ
0	)( 1 − 1 + t
2	) = ¿
¿	
( η
0 − ξ
0	) 1 − t
2 = 2
m + 2	( − y	) m + 2
2	(
1 − t	) ,	
ξ−ξ0=	ξ0+(η0−	ξ0)1+t
2	−ξ0=(η0−	ξ0)1+t
2	=	2
m+2(−	y)
m+22	(1+t)
.
II bob bo’yicha xulosa
              Dissertatsiyaning   ikkinchi   bobi   “   Shakli   o’zgargan   Koshi   masalasi”   deb
nomlanga bo’lib, unda ba’zi tenglamalar uchun shakli o’zgargan  Koshi masalasini
yechimi   bayon   etilgan.   Ushbu   bob   uchta   paragrafdan   iborat   bo’lib,   birinchi paragrafda singulyar koeffitsiyentli Gellerstedt tenglamasi uchun shakli o’zgargan
Koshi  masalasi qo’yilgan va yechimi keltitib chiqarilgan. 
      Ikkinchi   paragrafda   esa   Eyler-Puasson-Darbu   tenglamasi   va   uning
yechimikeltirib chiqarilgan. Bunda Grin funksiyalaridan foydalanilgan. 
   Uchinchi paragrafda      nuqtaning o’zgarishiga qarab     kvadratda
Koshi   masalasi   yechimini   keltirib   chiqarilgan.   Buning   uchun   gipergeometrik
funksiya,   Eylerning   gamma   va   betta   funksiyalari,   Darbu   formulasi,
avtotrasformatsiya formulalaridan foydalanilgan. 
  III BOB. SINGULYAR KOEFFITSIENTLI UMUMLASHGAN TRIKOMI
TENGLAMASI UCHUN TO’LIQSIZ GELLERSTEDT SHARTLI
MASALA.
Ushbu   bobda   singulyar   koeffitsientli   umumlashgan   Trikomi   tenglamasi   uchun
to’liqsiz Gellerstedt shartli masalaning korrektligi o’rganilgan.
3.1-§.GF masala va uning yechimining yagonaligi
GF masalaning qo’yilishi Quyidagi singulyar koeffitsientli umumlashgan Trikomi tenglamasini qaraymiz:  
                                   ,                                   (3.1.1)
bu   yerda     -   doimiylar,   -   uchlari  
nuqtalarda   bo’lgan     normal   chiziq   va   (3.1.1)
tenglamaning     va     xarakteristikalari   bilan   chegaralangan  
kompleks   tekislikdagi chekli   bir   bog ’ lamli soha .
             и        bilan   mos   ravishda       va     yarim  tekisliklarda yotgan  
sohaning   qismlarini ,       va       bilan   esa   mos   ravishda       va  
xarakteristikalarning     nuqtadan   chiquvchi   xarakteristikalar   bilan   kesishish
nuqtalarini belgilaymiz ,   bu yerda      -       dagi interval .   -
  kesma   nuqtalari   to ’ plamidan     kesma   nuqtalari   to’plamiga
diffeomorfizm   bo’lsin ,   bundan   tashqari   .   Bunday
funksiyaga   misol   sifatida     chiziqli   funksiyani   keltirish   mumkin ,   bu
yerda   
                Gellerstedt   masalasida   [45,186 b ;55,56]     aralash   sohaning   giperbolik
qismida   noma’lum   funksiyaning   qiymati     va  
xarakteristikalarda beriladi.
              Ushbu   bobda     xarakteristika   chegaraviy   shartdan   ozod   qilingan,   bu
to’liqsiz   Gellerstedt   sharti   esa     kesmada   nolokal   Frankl   sharti   bilan
almashtirilgan,     da   esa   Dirixle   sharti   Bitsadze-Samarskiy   sharti   bilan
almashtirilgan masalaning korrektligi o’rganiladi  [11].
        GF   masala     ( Gellerstedt   -   Frankl ).     sohada   quyidagi   shartlarni
qanoatlantiruvchi     funksiya topilsin :
 1.   ;
 2.     va shu sohada  (3.1.1)   tenglamani qanoatlantirsin ;
 3.      yechim   sohada      [44, 35 b ]  sinfning umumlashgan yechimi;  4.  Buzilish chizig’ida quyidagi ulanish sharti bajarilsin 
                                                                 (3.1.2)
  bundan   tashqari   bu   limitlar     da     dan   kichik   tartibdagi
maxsuslikka ega bo’lishi mumkin ,  bu yerda  
5.                                                         (3.1.3)                             
                                                                            (3.1.4)
                                                                     (3.1.5)
bu yerda
bundan tashqari  
                    
                                                                                       (3.1.6)
  (3.1.5)   shart   Frankl   shartiga   o’xshash   shart   [52],   (3.1.3)   shart   esa   Bitsadze-
Samarskiy shartiga o’xshash shart  [11]  hisoblanadi .
          (1. 2.1 )   Darbu   formulasiga   ko’ra   (3.1.4)   chegaraviy   shartdan   quyidagi
munosabatga kelamiz   
                               (3.1.7)
  bu yerda
                    
        (3.1.7)  munosabat     aralash sohaning   giperbolik qismidan    o’qning
  intervaliga o’tkazilgan    и    noma ’ lum   funksiyalar   o ’ rtasidagi    birinchi
funksional   munosabatdir.
GF masala yechimining yagonaligi .
            A.V.Bitsadzening   [9,301 b ]   ekstremum  prinsipiga o’xshash  prinsip o’rinlidir .
Quyidagi     
                                      (3. 1 . 8 ) shartlar   bajarilganda   GF   masalaning   yechimi   o’zining   musbat   maksimumi   va
manfiy minimumiga     yopiq sohaning     nuqtasida erishadi. 
    belgilash   yordamida   (3.1.5)   shartni     quyidagi   ko’rinishda
yozamiz  
                                                                          (3. 1 . 9 )
          Xopf   prinsipiga   [9,25 b ]   ko ’ ra ,     funskiya   o’zining musbat maksimum va
manfiy minimum qiymatlariga    sohaning   ichki   nuqtalarida   erishmaydi.  
      Faraz qilaylik,     funksiya o’zining musbat maksimum va manfiy minimum
qiymatlariga    o’qning     intervalidagi    nuqtada erishsin  . 
   Bu yerda alohida quyidagi ikkita holni qaraymiz :   ,  .
    A .   Aytaylik ,     bo’lsin ,   u   holda   musbat   maksimum   (manfiy   minimum)
holda bu nuqtada  [44, 74 b ]
                                                                                       (3. 1.10 )
Bizga   ma ’ lumki ,   musbat   maksimum   ( manfiy   minimum )   nuqtada     funsiyaning
kasr   tartibli   differensial   operatori   uchun   quyidagi   tengsizlik   o’rinli   bo’ladi
 ,  bundan    va  (3.1.7)  dan  ( bu yerda    ) 
                               (3. 1.11 )
ga   ega   bo ’ lamiz . 
  (3.1.10)   и   (3.1.11) tengsizliklar (3.1.2) ulanish shartiga zid, bundan esa   
ekanligi kelib chiqadi.              B .   Endi   esa   faraz   qilaylik   bo’lsin.         esa  
tenglamaning yechimi bo’lsin .  Bu holda  (3. 1 . 9 )  dan  ( bu yerda    ) 
                                         .                                          (3. 1 . 12 )
ga ega bo’lamiz.
 (3. 1 . 12 )  tenglikdan ko’rinib turiptiki     nuqta     funksiyaning    intervaldagi
ekstremum nuqtasidir ,  bu esa oldingi holga zid .  Bundan kelib chiqadiki ,  .
     Shu tariqa,    funksiya o’zining musbat maksimumi va manfiy minimumiga
  interval   nuqtalarida   erishmaydi .   (3. 1 . 11 )   chegaraviy   shartga   ko ’ ra ,
( bu   yerda   )   xulosa   qilish   mumkinki ,   bu   nuqtalar     da
ham mavjud emas.
        U   holda   yuqorida   aytilganlardan   kelib   chiqadiki ,   GF   masala   yechimi
  shartlar   bajarilganda,   o’zining   musbat   maksimum   va
manfiy minimumiga       sohaning     nuqtasida erishadi.   Ekstremum prinsipi
isbotlandi .  Ekstremum prinsipidan quyidagi natija kelib chiqadi
    Natija .   GF    masala bittadan ortiq yechimga ega .
    §3. 2  GF  masala yechiming mavjudligi .
   Teorema . 3.1.  (3. 1 . 8 )  shart hamda
                                                                                              (3. 2 .1) 
bu   yerda       shart   bajarilganda   GF     masala
yechimi mavjud .
            и     noma ’ lum   funksiyalar   orasidagi       sohadan     ga   o’tkazilgan
bizga yaxshi   ma ’ lum   bo ’ lgan   quyidagi munosabatni keltiramiz     [44, 152 b ] 
                  
                                                     (3. 2 .2)
bu yerda   
                          
Ko’rinib turiptiki,  (3. 2 .2)  munosabat butun  oraliq uchun o’rinli .
(3. 2 .2)   munosabatni   Bitsadze-Samarskiy   (3.1.3):         shartini
inobatga olgan holda  (3.1.7)   ga   qo ’ yib   ,  quyidagiga ega bo’lamiz:
                                      
   (3. 2 .3)                                   
  bu yerda  
                                                  (3. 2 .4)
             
(3. 2 .3)  munosabatni quyidagi ko’rinishda yozib olamiz       
  oraliqdagi   integrallarda   tenglikni inobatga olgan
holda     ko ’ rinishidagi   o ’ zgaruvchi   almashtirishdan   foydalanib,   quyidagi
ko’rinishga kelamiz  
                 
   (3. 2 .5)           
                             
               
  (3. 2 .5)   tenglikka     operatorni   qo’llab,   quyidagi   munosabatga   ega
bo’lamiz
   (3. 2 .6)
Quyidagi ayniyatlarning o’rinli ekanligini tekshirish qiyin emas 
                          (3. 2 .7)
                      (3. 2 .8)                      (3. 2 .9)
                           (3. 2 .10)
  (3. 2 .7)  ayniyatni isbotlaylik:
                             
Bu   yerda   integrallash   tartibini   o’zgartirib,   ichki   integralda  
o’zgaruvchini almashtirishdan foydalanib quyidagiga kelamiz  
               
Endi   quyidagi   formulalarni   inobatga   olgan   holda   bo’laklab   integrallashdan
foydalanib, 
                      
                
   
                                       
quyidagiga ega bo’lamiz
                                     
(3.2.7) ayniyat isbotlandi. 
Endi  (3.2.8)  ayniyatni isbotlaymiz:                             (3.2.11)
bu yerda
а ) Hisoblaymiz 
                                            
va bu yerda ichki integralda bo’laklab integrallashdan foydalanib 
                                       
                                                                         (3.2.12)             
ga ega bo’lamiz.
Quyidagi tenglikni inobatga olgan holda, 
                    
(3.2.12) munosabatni quyidagi ko’rinishda yozamiz  
                                         
 bu yerda,   da limitga o’tib,   
                           (3.2.13)
ga ega bo’lamiz.
O’xshash hisoblashlar bilan quyidagi tenglikka egamiz 
                                                        (3.2.14)
  Shu   tariqa,   (3.2.13),   (3.2.14)   lar   yordamida   (3.2.11)   munosabatni     (3.2.8)
ko’rinishga keltiramiz.
 (3.2.8) ayniyat isbotlandi. 
      O’xshash usullar bilan  (3.2.9) va (3.2.10) ayniyatlar ham isbotlanadi.
  (3.2.10)   dan   foydalanib,   (3.2.6)   dan   quyidagi   singulyar   integral   tenglamaga   ega
bo’lamiz:
                 (3.2.15)
bu yerda 
             (3.2.16)
                 (3.2.17)
-regulyar operator,    
          dagi birinchi integral operator regulyar emas,    da integral osti
ifoda birinchi tartibli yakkalangan maxsuslikka ega ekanligi sababli (3.2.16) da bu
qo'shiluvchi alohida ajratib ko'rsatilgan.
            (3.2.15)   Trikomi   singulyar   integral   tenglamasining   yechimini  
funksiya     da   chegaralangan   va   nuqtada   birdan   kichik   maxsuslikka   ega
bo’ladigan  Gyolder funksiyalar singida izlaymiz .
(3.2.15)   tenglamaga   Karleman-Vekua   [45,   41b]   regulyarizatsiyalash   metodini
qo’llab, quyidagi yechimga ega bo’lamiz 
                                                                                                        (3.2.18)
bu yerda    
Endi   (3.2.16)   dan     uchun   ifodani   inobatga   olgan   holda   (3.2.18)   yechimni
quyidagi ko’rinishda yozib olamiz: 
           
       (3.3.19) 
bu yerda  
                          
                    
                                      (3.2.20)
-regulyar operator.
                    
                                                              (3.2.21)
-ma’lum funksiya.
          Keyingi   izlanishlarimizda     dan   foydalanimiz,   bu   yerda
  
Shu tariqa integralni hisoblaymiz
                                                       (3.2.22)
Integral ostidagi ratsional ko’paytuvchini sodda kasrlarga ajratamiz                                        
                                         
va shu ajratishdan foydalanib quyidagiga ega bo’lamiz 
                                  (3.2.23)
bu yerda 
               
Quyidagilarni tekshirish qiyin emas 
                        (3.2.24)
                          (3.2.25)
            (3.2.26)   
 (3.3.24) formulani tekshiramiz
                .                      (3.2.27)
        (3.2.27)   dagi   birinchi   va   ikkinchi   integrallarda   mos   ravishda
  va     integral o’zgaruvchisini almashtirishdan foydalanib,
quyidagiga ega bo’lamiz:
 
Bu   yerda   gipergeometrik   funksiyaning   integral   ifodasidan   [45,   8b]
foydalanib, quyidagiga kelamiz 
              .           (3.2.28)
Gipergeometrik   funksiyaga   va     (3.2.28)   ning   o’ng   qismiga
avtotransformatsiya formulasini [45, 10b] qo’llab,  quyidagiga ega bo’lamiz 
  
     (3.2.29)
Endi   (3.2.29)   ning   birinchi   qo’shiluvchisidagi   gipergeometrik   funksiyasiga   Bolts
formulasini [45,11b] qo’llab, uni quyidagi ko’rinishda yozib olamiz  
     
                                   (3. 2 .30)
В     (3. 2 .30 )   da   bo’lganda   limitga   o’tib ,   quyidagi   tenglikni   inobatga   olgan
holda
                             
 (3. 2 .24)   formulaga   ega   bo ’ lamiz . 
2.   (3. 2 .25)   va   (3. 2 .26)   formulalarni   isbotlash   uchun       va     lar   uchun
integral   ifodalarda   mos   ravishda         va       integral
o’zgaruvchisini   almashtirishdan   foydalanib,   gipergeometrik   funksiyalarning
integral ifodasidan foydalanamiz .
Endi   (3. 2 .24)-(3. 2 .25)   dagi     ifodalarni   (3. 2 .23)   ga   qo ’ yib ,
quyidagiga ega bo’lamiz:  
                
                         
                                     (3. 2 .31)          
Endi   (3. 2 .31)   ni ,   (3. 2 .22)   ifodani   inobatga   olgan   holda ,   (3. 2 .19)   ga   qo’yib ,
quyidagiga ega bo’lamiz:  
                 (3. 2 .32)
bu yerda
                      
      (3. 2 .32)   tenglamada         integral   o’zgaruvchisini
almashtirib va quyidagi belgilashlarni kiritib 
                                         
                                                 
 (3. 2 .32)  tenglamani quyidagi ko’rinishda yozib olamiz 
                                              (3. 2 .33)
  bu yerda
  regulyar   operator .   ma’lum
funksiya . 
  (3. 2 .33)   tenglama Viner-Xopf integral tenglamasidir .     funksiya cheksizlikda
kamayuvchi   ko’rsatkichli   tartibga   ega ,   bundan   tashqari   ,   bundan ,
  [13,   12 b ],   bu   tenglama   Koshi   yadroli   integral   tenglamaga
o’xshash   Furye   almashtirishlari   yordamida   Rimanning   chegaraviy   masalasiga
keltiriladi vas hu tariqa kvadraturalarda yechiladi .
          O’rama   tipidagi   integral   tenglamalar   uchun   Fredgolm   teoremalari   faqat   bir
holdagina o’rinli bo’ladi, ya’ni bu tenglamalar indeksi nolga teng . 
      (3. 2 .33)  tenglamaning indeksi qarama-qarshi ishora bilan quyidagi ifodaga teng
bo’ladi 
                                                                                            (3. 2 .34)
u yerda  [14,28 b ] 
                                                                     (3. 2 .35)
Endi   (3. 2 .34)   ifodaning   indeksini   hisoblaymiz   .   Quyidagi   munosabat   o’rinli
ekanligidan   
                          quyidagi o’rinli bo’ladi
                                              
Bundan kelib chiqadiki ,     ,   ya’ni  bir aylanishdagi  argument
o’zgarishi nolga teng   [14,28 b ],    bundan va GF masala yechimining yagonaligidan
(3. 2 .33)  ning yechimga ega eganligi kelib chiqadi ,  bundan esa  GF  masala yechimi
mavjudligi ham kelib chiqadi .
            3. 3- §. FE  masalaning qo’yilishi va yechimining yagonaligi
     kompleks tekislikdagi     da uchlari   da bo’lgan
  egri chiziq bilan   ,    da esa  -  quyidagi
                                 (3. 3 .1)
  singulyar   koeffitsientli   Gellerstedt   tenglamasining     va     nuqtalardan
chiquvchi     va     xarakteristikalari  bilan chegaralangan  chekli  bir  bog’lamli
soha   bo’lsin.     va     lar   bilan   mos   ravishda     sohaning     va  
yarimtekisliklarda yotuvchi     sohaning   qismlarini belgilaymiz.     bilan esa  
xarakteristikaning  (3. 3 .1)  tenglamaning   nuqtadan chiquvchi xarakteristikasi
bilan   kesishish   nuqtasini   belgilaymiz,   bu   yerda       o’qning  
intervalidagi o’zgarmas son.
        da       oraliqni   mos   ravishda   quyidagi   xossalar   bilan       va  
oraliqlarga akslantiruvchi     va     diffeomorfizmlarni kiritamiz ;
  1.       bunday   funksiya   misolida   quyidagi   chiziqli
funksiyani keltirish mumkin     bu yerda   .
  2.         bunday   funksiya   misolida   quyidagi   chiziqli
funksiyani keltirish mumkin     bu yerda    
  Ushbu   paragraf  (3. 3 .1)   tenglama   uchun   elliptik   sohaning   chegarasida   Frankl
[16,25,52]  va Bitsadze-Samarskiy  [11]   shartli masalaning korrektligini isbotlashga
bag’ishlangan.
  FE   masala .     sohada   quyidagi   shartlarni   qanoatlantiruvchi    
funksiyani topish talab qilinsin :
  1.   ;
  2.    va bu sohada  (3. 3 .1)  tenglamani qanoatlantiradi  ;
  3.       sohada    [44, 35 b ]  sinfdagi umumlashgan yechim ;
  4.  Buzilish chizig’ida quyidagi ulanish sharti bajarilsin                                                                              (3. 3 .2)
  va bu limitlar     da     dan kichik tartibli  maxsuslikka  erishishi  mumkin,
bu yerda    ;
  5.  Quyidagi shartlar bajarilsin  
                                              (3.3.3) 
                                      (3.3.4)
                                                                        (3.3.5)
 bu yerda 
                  
bundan tashqari
 
    ga   mos     egri   chiziqning   qismini     orqali
belgilaymiz.
    (3. 3 .3)   shart       da   va   buzilish chizig’ida     noma ’ lum   funksiyaning
qiymatini   bog’lovchi     Bitsadze - Samarskiy   [11]   shartiga   o ’ xshash   shart,     (3. 3 .4)
shart esa     va     da noma’lum funksiyaning qiymatini bog’lovchi Frankl
[52]  shartiga o’xshash shart.         
  (1.2.1)   Darbu   formulasiga   ko’ra     (3. 3 .5)   chegaraviy   shartdan   quyidagi
munosabatga ega bo’lamiz 
                                                            (3.3.6)
  bu yerda
           .
  (3.4.6)   munosabat     aralash   sohaning         giperbolik   qismidan  
o’qning   intervaliga o’tkazilgan    va    noma’lum funksiyalar orasidagi
birinchi funksional munosabat.
FE  masala yechimining yagonaligi .   Teorema 3.3.   FE masala  
                                                                                      (3.3.7)  
shartlar bajarilganda faqat trivial yechimga ega.
  Isbot.  Teskarisini faraz qilamiz, 1-teorema shartlari bajarilganda FE masala
trivial   bo’lmagan   yechimga   ega.   U   holda         noma’lum   funksiya   o’zining
musbat   maksimum   va   manfiy   minimum   qiymatlariga     sohada   erishadi.   Faraz
qilaylik,     nuqta       funksiyaning     sohadagi   musbat   maksimum
nuqtasi   bo’lsin.   Xopf   prinsipiga   [9,   с .25]   ko’ra,    
bo’lsin.
Ma’lumki,   (3.3.1)   tenglamaning     yechimi   uchun   musbat   maksimum
(manfiy minimum) nuqtada quyidagi tengsizlik o’rinli  [44, с .74]                                  (3. 3 .8)
          Shuningdek ma’lumki ,       funksiyaning musbat maksimum nuqtasida   (
funksiyaning   manfiy   minimum   nuqtasida )   kasr   tartibli   differensial   operatorlar
uchun quyidagi tengsizlik o’rinli 
                                    
 [44.21 b ]. 
Natijada , (3. 3 .6)  dan quyidagiga egamiz 
                                               (3. 3 .9)
(3. 3 .8)  va  (3. 3 .9)  tengsizliklar  (3.4.2)  ulanish shartiga zid  .  Bundan   kelib   chiqadiki ,
musbat   maksimum   nuqta       Bu yerda  (3. 3 .7)  munosabatdan   mos
(3. 3 .3),(3. 3 .4)   chegaraviy shartlardan uning  egri chiziqda ham mavjuda emasligi
kelib chiqadi .
            Shu   tariqa ,   FE   masala   yechimi   (3. 3 .7)   shart   bajarilganda   o’zining   musbat
maksimumiga    sohaning     nuqtalarida erishadi .
  Shunga   o’xshash,   FE   masala   yechimi   (3.3.7)   shart   bajarilganda,   o’zining
manfiy   minimumiga   shuningdek,     sohaning     va     nuqtalarida
erishishini   ko’rsatish   mumkin .   Ammo     mos   (3.3.5)   bir   jinsli   shartdan  
ekanligi   kelib   chiqadi ,   mos   (3. 3 .4)     bir   jinsli   shartdan   esa     da
 ekanligi kelib chiqadi, bundan   esa   
  Shu   tariqa ,       funksiya       sohada   o’zining   musbat   maksimum   va
manfiy   minimum   qiymatlariga     va     nuqtalarda   erishadi   va   bu
nuqtalarda noma’lum funksiyaning qiymati nolga teng .  Bundan   kelib   chiqadiki , 
da      
  Endi     sohada   bir   jinsli   shartlar   bilan   shakli   o’zgargan   Koshi   masalasi
yechimini   tiklab ,   (1.2.7)   Darbu   formulasidan     da     ekanligini
aniqlaymiz .  Shu tariqa ,  da  .  (3.3)  teorema isbotlandi .   3. 4- § . FE  masala yechimining mavjudligi .
   FE  masala yechimining mavjudligini soddalik uchun    chiziq    bilan  (3. 3 .1)
tenglamaning     normal   chizig’i   mos   tushgan   holda
isbotlaymiz .
  Teorema  3.4.   FE  masala yechimi mavjud .
  Ushbu shartlarni qanoatlantiruvchi  (3.4.1)  tenglamaning yechimi   
                                  
  quyidagi formula yordamida topiladi
                          
                     
                                                      (3. 4 .1)
  bu yerda  
                      
                                     
   (3.4.8) ifodani   bo’yicha differensiallab, ushbu ko’rinishga kelamiz
                   
                   
             
                                       (3.4. 2 )
        Quyidagi munosabatni tekshirish qiyin emas            
    
                                 (3. 4 .3)
        Endi   (3.6.2)   ning   o ’ ng   qismidagi   birinchi   integralda , (3.6.3)   ayniyatni   inobatga
olgan holda ,   bo’laklab integrallash amalini bajaramiz va shu tariqa, hosil qilingan
munosabatda   da limitga o’tib  ,  quyidagi ifodaga kelamiz  [44,152 b ]
                  
                       (3. 4 .4)
      Oxirgi integralni     orqali belgilab, uni quyidagi ko’rinishda ifodalaymiz 
             
                                                                         (3. 4 .5)
   (3.6.5)   ning   o ’ ng   qismidagi   ikkinchi   integralda    almashtiish bajarib ,
(3.4.4)   chegaraviy   shartni   inobatga   olgan   holda :         quyidagi
ko’rinishga kelamiz
               
                               
  Endi   oxirgi   munosabatni   (3.4.3)   chegaraviy   shartni   inobatga   olgan   holda   :
   quyidagi ko’rinishga keltiramiz             (3. 4 .6)
  bu yerda
             
                                                           (3. 4 .7)
   funksiya monoton ekanligidan   ,  u holda    funksiyaning
teskarisi mavjud .    bilan       funksiyaga   teskari   funksiyani   belgilaymiz .
(3. 4 .6)   munosabatda       almashtirish   bajaramiz   va   uni   quyidagi   ko’rinishda
yozib olamiz 
                                                                  (3. 4 .8)
bu yerda  
   (3. 4 .9)
    Shu   tariqa ,   (3. 4 .8)   ni   inobatga   olgan   holda   (3. 4 .4)   munosabatni   quyidagi
ko’rinishga keltiramiz 
                                               
                                                            (3. 4 .10)
            Bu   esa       и     noma’lum   funksiyalar   orasidagi     sohadan     ga
o’tkazilgan ikkinchi   funksional   munosabat.    
          (3. 3 .2)   ulanish   shartini   inobatga   olgan   holda ,   (3. 3 .6)   va   (3. 3 .10)   funksional
munosabatlardan    ni yoqotib ,   ya’ni  (3.4.6)  dagi   uchun ifodani  (3. 4 .10)  ga
qo’yib   hamda   hosil   qilingan   munosabatga     operatorni   qo’llab ,     sodda
hisoblashlardan   keyin   quyidagi     noma’lum   funksiyaga   bog’liq   bo’lgan
singulyar integral tenglamaga ega bo’lamiz                       
                                                                           (3. 4 .11)
bu yerda
             
                            
           
                               
  bundan tashqari, nuqta atrofida    .
  ekanligidan,   (3. 4 .11)     singulyar   integral   tenglama   normal   tipdagi
tenglamadir.   (3. 4 .11)   tenglamaning yechimini     funksiya   da
chegaralangan,       esa     dan   kichik   tartibda   cheksizlikka   aylanishi
mumkin   bo’lgan     funksiyalar   sinfida   izlaymiz.   (3. 4 .11)   tenglamaning
indeksi   bu   sinfda   bolga   teng   bo’lishini   ko’rsatish   qiyin   emas,   va   natijada ,   bu
tenglama   ekvivalent   ravishda   yechimining   mavjudligi   FE   masala   yechimi
yagonaligidan   kelib   chiqadigan   ikkinchi   tartibli   Fredgolm   integral   tenglamasiga
keltiriladi.  Teorema 3.4 isbotlandi.                                         Uchinchi bob bo’yicha xulosa.
                                Uchinchi   bobda   singulyar   koeffitsientli   umumlashgan   Trikomi
tenglamasi   uchun   GF   (Gellerstedt-Frankl)   masalasi   va   FE   (elliptik   chegarada
Frankl   shartli)   masalalari   yechimining   yagonaligi   va   mavjudligi   haqidagi
teoremalar isbotlangan. 
     Gellerstedt   masalasida   chegaraviy   shart     nuqtadan   chiquvchi   ikkita
    va       xarakteristikalarda   beriladi,   GF   masalada   esa       xarakteristika
chegaraviy shartdan ozod qilingan va bu to’liqsiz shart  buzilish chizig’ida Frankl
shartiga   o’xshash   shart   bilan   almashtirilgan.   GF   masala   yechimining   yagonaligi
A.V.Bitsadzening ekstremum prinsipi yordamida isbotlangan . 
    GF masala yechimining mavjudligi isboti ekvivalent noxarakteristik qismida
(tenglamaning   o’ng   qismida)   nofredgolm   operatorli   Trikomi   singulyar   integral
tenglamasining   yechimiga   keltiriladi.   Tenglamaning   o’ng   qismini   vaqtinchalik
ma’lum   funksiya   deb   hisoblab   va   bu   tenglamaga   Karleman-Vekuaning
regulyarizatsiyalash   metodini   qo’llab,   Trikomi   tenglamasi   Viner-Xopf
tenglamasiga   keltiriladi.   Bu   tenglamaning   indeksi   nolga   tengligi   isbotlangan,   va
natijada   Viner-Xopf   integral   tenglamasi   yechimining   mavjudligi   Gf   masala
yechimining   yagonaligidan   kelib   chiqadigan   ikkinchi   tur   Fredgolm   integral
tenglamasiga keltiriladi.  
    Ushbu   bobdagi   FE   masalada   sohaning   elliptik   chegarasida   Frankl   shartiga
o’xshash shartli va elliptik chegara qismida va AB buzilissh chizig’ida no’malum
funksiyaqiymatlarini bog’lovchi Bitsadze-Samarsliy shartli masalaning korrektligi
o’rganiladi.   Yechimning   yagonaligini   isbotlashda   A.V.Bitsadzening   ekstremum
prinsipi, yechimning mavjudligini isbotlashda esa singulyar va integral tenglamalar
metodi qo’llanilgan. XULOSA
    Mazkur  magistrlik disertatsiyasi aralash turdagi tenglamalarning bir sinfi uchun
Bitsadze-Samarskiy   masalasini   yechishga   bag’ishlangan   bo’lib,   unda   qo’yilgan
masalalarning yechimining mavjudligi va yagonaligi turli xil metodlar   yordamida
isbotlangan. 
Unda olingan natijalardan quyidagi xulosa kelib chiqadi:
      1.Bu   dissertatsiyani   yozishda     gipergeometrik   funksiya,   kasr-tartibli   integro-
differensial   operatorlar,   elliptik   tipdagi   tenglamalar   uchun   ekstremum   prinsipi
batafsil o’rganib chiqildi.
     2.Singulyar koeffitsiyentli Gellerstedt tenglamasi uchun shakli o’zgargan Koshi
masalasining yechimi keltirib chiqarildi.
3. Eyler-Puasson-Darbu tenglamasi tenglamasining yechimi keltirib chiqarildi.
4.     nuqtaning   o’zgarishiga   qarab     kvadratda   Koshi   masalasi
yechimini keltirib chiqarildi.
5.   Singulyar   koeffitsiyentli   umumlashgan   Trikomi   tenglamasi   uchun   to’liqsiz
Gellerstedt shartli masala yechimining yagonaligi va mavjudligi isbotlandi.
6. FE masala yechimining mavjudligi va yagonligi isbotlandi. 
                Ushbu   magistirlik   dissertatsiyasida   olingan   natijalardan   singulyar
koeffitsiyentli   aralash     tipdagi   tenglamalar   uchun   chegaraviy   masalalarni
o’rganishda   hamda   bunday   tenglamalarga   keltiriladigan   amaliy   masalalarni
yechishda foydalanish mumkin 
Foydalanilgan   adabiyotlar  ro’yxati I.Normativ-huquqiy  hujjatlar
1.   O’zbekiston   Respublikasi     prezidenti   Sh.M.   “Milliy   taraqqiyot   yo’limizni
qat’iyat     bilan     davom   ettirib,   yangi     bosqichga     ko’taramiz”.   Toshkent-
“O’zbekiston”-2017-yil.
2.   Mirziyoyev   Sh.M.   PQ-2909   sonli   “Oliy   ta’lim   tizimini     yanada   rivojlantirish
chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori. 2017-yil 20-aprel.
II. Asosiy  adabiyotlar
3.  Смирнов М.М.  Уравнения смешанного  типа. М. :  Наука. 1970 , -296 c.
4.   Salohitdinov     M.   Matematika     fizika   tenglamalari.   Toshkent-“O’zbekiston   “
nashriyoti, 2002-yil. 448 b.
5.   Mirsaburov   M.   Singulyar   koeffitsiyentli     Gellerstedt     tenglamasi     uchun
Trikomi  masalasi. Termiz-“Surxon-nashr” 224 b.
6.   Salohitdinov   M.S.,   O’rinov   A.Q.   Giperbolik     va     elliptik   tipdagi   buziladigan
differensial  tenglamalar. Toshkent-“Universitet”, 2006,270 b.
7. O’rinov A.Q. Maxsus  funksiyalar  va maxsus  operatorlar. Farg’ona,2012,112 b.
8.   Kilbas A.A., Srivastava H.M. and   Trujillo Y.Y.Theory   and   applications   of
fractional    differential    equation. North Holland. “Math,  Studies204.  Amsterdam-
Boston. Tokio. – 2006. –pp.523.
9.   Салахитдинов М.С.  , Мирсабуров  М. Нелокальние   задачи для уравнений
смешанного  типа с сингулярними коеффициентами. Тошкент. 
10. Бицадзе   А.В.,   Самарский  А.А.  О   некоторых   простейших
  обобщениях линейных эллиптических краевых задач // ДАН СССР, 1969. Т
185, № 4, С. 739- 740. 
11. Нахушев   А.М.    О    некоторых     краевых    задачах    для  гиперболических   уравнений   и   уравнений   смешанного   типа.   //
Дифференциальные уравнения. 1969. Т. 5. № 1. С. 44 – 59.
III. Mavzuga oid e’lon qilingan tezislar ro‘yxati
1.   "Задача Геллерстедта с данными на характеристиках одного семейства и с
нелокальными   условиями   сопряжения   на   отрезке   линии   вырождения
уравнения"     «Современные   проблемы     дифференциальных
уравнений и их приложения»
2 .   Международная научная конференция     Ташкент ,   23-25 ноября 2023 года
ТЕЗИСЫ ДОКЛАДОВ   ЧАСТЬ I
Современные проблемы дифференциальных уравнений и их I Ташкент-2023
46 страница.
3.   ЗАДАЧА   С   АНАЛОГОМ   УСЛОВИЯ   ФРАНКЛЯ   МЕЖДУНАРОДНАЯ
НАУЧНАЯ
КОНФЕРЕНЦИЯ.       НЕКЛАССИЧЕСКИЕ     УРАВНЕНИЯ
МАТЕМАТИЧЕСКОЙ   ФИЗИКИ И ИХ   ПРИЛОЖЕНИЯ
24-26 октября 2024 годам  г: Ташкент, Узбекистан,  ТЕЗИСЫ    ДОКЛАДОВ.
190   страница.

KIRISH……………………………………………………3

1-BOB. Asosiy fundamental tushunchalar

1.1-§. Gipergeometrik  funksiya

1.2-§. Kasr  tartibli integro-differensial operatorlar va ularning xossalari

1.3-§. Elliptik tipdagi tenglamalar uchun ekstremum prinsipi

 I bob bo’yicha  xulosa

 2-BOB. Shakli o’zgargan Koshi masalasi

2.1-§. Singulyar koeffitsiyentli Gellerstedt  tenglamasi uchun shakli o’zgargan Koshi maslasi

2.2-§. Eyler-Puasson-Darbu tenglamasi va uning yechimi  

2.3-§.  nuqtaning o’zgarishiga qarab  kvadratda Koshi masalasi yechimini keltirib chiqarish

II bob bo’yicha xulosa

3-BOB. Singulyar koeffitsiyentli umumlashgan Trikomi tenglamasi uchun to’liqsiz Gellerstedt shartli masala  

3.1-§. GF masala va uning yechimining yagonaligi

3.2-§. GF masala yechimining mavjudligi

3.3-§. FE masalaning qo’yilishi va yechiming yagonaligi

3.4-§. FE masala yechimining mavjudligi

III bob bo’yicha  xulosa

XULOSA……………………………………………………

FOYDALANILGAN  ADABIYOTLAR…………………